अपराजिता

अपराजिता
अपराजिताको बोट
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	वनस्पति
(श्रेणीविहीन):	फूल फुल्ने वनस्पति (एन्जिओस्पर्म)
(श्रेणीविहीन):	Eudicots
(श्रेणीविहीन):	Rosids
गण:	Fabales
कुल:	Fabaceae
वंश:	Clitoria
प्रजाति:	C. ternatea
वैज्ञानिक नाम
Clitoria ternatea L.

फूल र कलिलोदेखि पाक्नेबेलासम्म विभिन्न अवस्थाका कोसाहरू

यसको आकारले नै यसका केही नाम राखिएका पाइन्छन्

अपराजिता, गोकर्णी वा विष्णुक्रान्ता बहुवर्षीय पोथ्रा वर्गमा पर्ने फूल फूल्ने औषधीय गुण भएको वनस्पति हो । यसमा नीलो तथा सेतो गाईका कान आकारका फूल लाग्ने गर्दछ । नीलो फुल्नेमा एकोहोरो पात हुन्छ भने सेतो फुल्नेमा दोहोरो पात हुन्छ । अपराजितामा केराउको जस्तै कोसामा मुसुरोको दाल जस्तै काला गेडा लाग्ने गर्दछ ।

अपराजिताको औषधीय गुणहरू

अपराजितालाई आयुर्वेदमा शीतल, त्रिदोषनाशक, शीतवीर्य, बुद्धिदायक, विरेचक, मुत्रनिस्सारक, कृमीनाशक, विषनिवारक, नेत्ररोगमा हितकारी, क्षयरोगजन्य गन्थीहरूमा गुणकारी, पेट सुन्निनेमा लाभकारीको रूपमा वर्णन गरिएको छ । अपराजिताको बोटको सबै भागहरू उतिकै गुणकारी भएको मानिन्छन । यसले अण्डवृद्धि, गलगाँड, गाँठा-गिर्खा, जन्डिस, गर्भपात, जलोदर तथा पुरानो खोकीमा लाभ पुर्याउँछ । उपचारका लागि सर्वाङ्ग वा बीउको धूलो एक चम्चा खाना खानुअघि मनतातो पानीसँग खान सकिन्छ । ताजा तथा सुकेको टुक्रा चुस्न पनि सकिन्छ । यसको जरा तितो हुन्छ । कब्जियत, पिसाब रोकिएको, पेटभित्र अस्वभाविक तवरले पानी जमेको (Ascites) र ज्वरोमा यसको जराको सेवन गरिन्छ । कान दुखेको, कलेजोको रोग, चर्केको फुटेको (Eruptions)मा यसको पात उपयोगी मानिन्छ । दीर्घ खालको ब्रोङकाइटिसमा कफ निकाल्न यसको जराको रस खाइन्छ । कब्जियत र Viscera मा कुनै रोग लागेमा यसको बीउ उपयोगी मानिन्छ । सर्पले टोकेकोमा यसको विरुवा उपयोगी मानिन्छ ।