इन्दौर

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट
इन्दौर
उपनाम: 
मिनी मुम्बई [१][२]
देश भारत
राज्यमध्य प्रदेश
क्षेत्रमालवा
जिल्लाइन्दौर
सरकार
 • प्रकारMayor–Council
 • अङ्गइन्दौर नगरपालिक निगम
क्षेत्रफल
 • महानगर३८९.८ किमी (१५०.५ वर्ग माइल)
 • क्रम10
उन्नतांश
५५३ मिटर (१८१४ फिट)
जनसङ्ख्या
 (2011)
 • महानगर१,९६४,०८६
 • क्रम१४ औं
 • घनत्व८४१/किमी (२१८०/वर्ग माइल)
 • महानगर
३,३८७,४४७
 • Metro rank
१५th
वासिन्दाइन्दौरी/इन्दौरी वा इन्दौरिअन
समय क्षेत्रयुटिसी+5:30 (IST)
पिनकोड
४५२०XX
Telephone code०७३१
सवारी दर्ताMP-०९-XXXX
लिंगानुपात0.00 are /[४]
Literacy Rate८७.३८% (नर)
७५.०२% (नारी)[४]
जलवायुCwa / Aw कोपेन (Köppen)
वर्षण९४५ मिलिमिटर (३७.२ इन्च)
औसत वार्षिक तापमान२४.० °से (७५.२ °फे)
औसत गर्मिमा तापमान३१ °से (८८ °फे)
औसत सर्दिमव तापमान१७ °से (६३ °फे)
वेबसाइटइन्दौर शहर

इन्दौर जनसङ्ख्याको दृष्टिमा भारतको मध्य प्रदेश राज्यको सबैभन्दा ठुलो शहर हो । यो इन्दौर जिल्ला र इन्दौर संभाग दुवौको मुख्यालयको रूपमा कार्य गर्दछ । इन्दौर मध्य प्रदेश राज्यको वाणिज्यिक राजधानी पनि हो । यस राज्यको शिक्षा हबको रूपमा मानिन्छ ।

इन्दौर भारतको एकमात्र शहर हो, जहाँ भारतीय प्रबन्धन संस्थान (IIM इन्दौर) र भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान (IIT इन्दौर) दुवै स्थापित छ । [५] मालवा पठारको दक्षिणी छोरमा स्थित इन्दौर शहर, राज्यको राजधानी भोपालदेखि १९० किमी पश्चिममा स्थित छ । सन् २०११ को भारतीय जनगणना अनुसार २१६७४४७ को आबादी सिर्फ ५३० वर्ग किलोमीटरको क्षेत्रमा वितरित छ ।[६] यो मध्यप्रदेशमा सबैभन्दा घनी आबादी भएको प्रमुख शहर हो । यो भारतमा टीयर-2 शहहरू को तहत आउछ । इन्दौर मेट्रोपोलिटन एरिया (शहर र आसपासको इलाका) को आबादी राज्यमा २१ लाख मान्छेको साथ सबैभन्दा धेरै हो ।

इन्दौर आफ्नो स्थापनाको इतिहासमा १६औ शताब्दीमा डेक्कन (दक्षिण) र दिल्ली को बीच एक व्यापारिक केन्द्रको रूपमा आफ्नो निशान पाइन्छ । मराठा पेशवा बाजीराव-१ को मालवामा पूर्ण नियन्त्रण ग्रहण गर्न पश्चात, १८ मे १७२४ मा इन्दौर मराठा साम्राज्यमा सम्मिलित भएको थियो ।

ब्रिटिश राजको दुवैमा, इन्दौर राज्य एक १९ गन सेल्यूट (स्थानीय स्तरमा २१) रियासत थियो जुन त्या समय (एक दुर्लभ उच्च रौङ्क) थियो । यो अंग्रेजी कालमा पनि मराठा होलकर राजवंश शासित रहयो । आजादीको केहि समय पछि यो भारत अधिराज्यलाई जिम्मा दिइयो । [७] इन्दौरको रूपमा सेवाको राजधानी मध्य भारत १९५० देखि १९५६ सम्म ।

इन्दौर एक वित्तीय जिल्लाको समान, मध्य प्रदेशको आर्थिक राजधानीको रूपमा कार्य गर्दछ । र भारतको तेश्रो सबैभन्दा पुरानो शेयर बाजार, मध्यप्रदेश स्टोक एक्सचेन्ज इन्दौरमा स्थित छ । यहाँको अचल सम्पत्ति (रीयल एस्टेट) बजार, मध्य भारतामा सबैभन्दा महङ्गो हो ।

यो एक औद्योगिक शहर हो । यहाँ लगभग ५,००० भन्दा धेरै सानो-ठुलो उद्योग छ । यो सबै मध्य प्रदेशमा सबैभन्दा धेऐ वित्त उत्पादन गर्छ । पीथमपुर औद्योगिक क्षेत्र मा ४०० भन्दा धेरै उद्योग छ र इनिहरूमा १०० भन्दा धेरै अंतर्राष्ट्रीय सहयोगको उद्योग छ । पीथमपुर औद्योगिक क्षेत्रको प्रमुख उद्योग व्यावसायिक वाहन बनाउने वाला तथा त्योसग सम्बन्धित उद्योग हो । व्यावसायिक क्षेत्रमा मध्य प्रदेश को प्रमुख वितरण केन्द्र र व्यापार मन्डीयाँ छ । यहाँ मालवा क्षेत्रको किसान आफ्नो उत्पादनलाई बेच्न र औद्योगिक वर्गसग मिल्न आउछन् । यहाँको आस पासको ज़मीन कृषि-उत्पादनको लागि उत्तम छ र इन्दौर मध्य-भारतको गेहूँ, मकै र सोयाबीनको प्रमुख उत्पादक हो । यो शहर, आस-पासको शहरहरूको लागि प्रमुख खरीददारीको केन्द्र पनि हो । इन्दौर आफ्नो नमकीनहरू तथा खान-पानको लागि पनि जानिन्छ ।

प्र.म. नरेन्द्र मोदी को स्मार्ट सिटी मिशनमा १०० भारतीय शहरहरूलाई चयनित गरिएको छ जसमा इन्दौर पनि एक स्मार्ट सिटीको रूपमा विकसित गरिनेछ । [८] यो स्मार्ट सिटी मिशनको पहिलो चरणको अन्तर्गत बीस शहरहरूलाई स्मार्ट सिटीको रूपमा विकसित गरिनेछ र इन्दौर पनि यस प्रथम चरणको हिस्सा हो । [९]

प्रमुख ऐतिहासिक तथा दर्शनीय स्थल[सम्पादन गर्नुहोस्]

राजवाडा
  • राजवाडा
  • कांच मन्दिर
  • काह्न नदी
  • खजराना मन्दिर
  • प्रमुख धार्मिक स्थल
  • अन्नपूर्णा मन्दिर
  • खजरानाको गणेश मन्दिर
  • हरसिद्धि मन्दिर
  • देवगुराडिया
  • बिजासन माता मन्दिर, एरोड्रम रोड
  • गेन्देश्वर महादेव मन्दिर, परदेशीपुरा
  • गोपेश्वर महादेव मन्दिर, गान्धी हल परिसर
  • जबरेश्वर महादेव मन्दिर, राजवाडा
  • गोपाल मन्दिर, राजबाडा
  • श्री रिद्धी सिद्धी चिन्तामन गणेश मन्दिर, कुम्हार मोहल्ला, जूनी इन्दौर
  • शनि मन्दिर, जूनी इन्दौर

सन्दर्भ सामग्रीहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]

  1. "Indian cities and their Nicknames", The Daily Moss, अन्तिम पहुँच फेब्रुअरी ६, २०१६ 
  2. "Indore", Maps of India, अन्तिम पहुँच फेब्रुअरी ६, २०१६ 
  3. "Area of Indore census 2001", Indore.nic.in, अन्तिम पहुँच २९ अप्रिल २०१२  वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १३ मे २०१२ मिति
  4. ४.० ४.१ http://www.census2011.co.in/census/district/306-indore.html
  5. "इन्दौरमा आईआईटी-आईआईएमको अनैठो मिश्रण" 
  6. "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above", Provisional Population Totals, Census of India 2011, अन्तिम पहुँच १४ मार्च २०१६ 
  7. http://books.google.co.in/books?id=MTZHXwAACAAJ&dq=Holkar+state&source=bl&ots=MvVMWVghvL&sig=Zoj-fkWYraBTG3ZdlMZ45Lq98N0&hl=en&sa=X&ei=9GJxUL7bJIrsrAeTjIGIDA&ved=0CFMQ6AEwBg, अन्तिम पहुँच १४ मार्च २०१६  |प्रकाशक= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता); |Title= প্যারামিটার অজানা, উপেক্ষা করুন (|title= পরামর্শকৃত) (सहायता); |title= रितो (सहायता)
  8. http://www.firstpost.com/business/why-only-98-cities-instead-of-100-announced-all-questions-answered-about-smart-cities-project-2410576.html
  9. "स्मार्ट सिटी मिशनको तहत पलिलो २० स्मार्ट शहरहरूको सूची", अन्तिम पहुँच १६ फ़रवरी २०१६  |प्रकाशक= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)

यो पनि हेर्नुहोस्[सम्पादन गर्नुहोस्]