सुरिनाम

सुरिनाम गणराज्य
*Republiek Suriname* *Ripoliku Sranan* (स्रानान्तोंगो)
सुरिनाम गणराज्य Republiek Suriname Ripoliku Sranan (स्रानान्तोंगो)
	झन्डा सुरिनामको प्रतीकचिह्न प्रतीकचिह्न
	आदर्श वाक्य: Justitia - Pietas - Fides"न्याय - कर्तव्य - वफादारी"
	राष्ट्रिय गान: God zij met ons Suriname ('भगवान हाम्रो सुरिनामको साथ छन् ')"
राजधानी; र सबैभन्दा ठुलो सहर	पारामारिबो
आधिकारिक भाषाहरू	डच
मान्यता प्राप्त आञ्चलिक भाषाहरू	Sranan Tongo, Hindi, English, Sarnami, Javanese, Indonesian, Bhojpuri, Hakka, Cantonese, Saramaccan, Paramaccan, Ndyuka, Kwinti, Matawai, Cariban, Arawakan Kalina[स्रोत नखुलेको]
रैथाने(हरू)	सूरीनामी
सरकार	संवैधानिक लोकतन्त्र
• राष्ट्रपति	रोनाल्ड वेनेतियान
स्वतंत्रता नेदरल्यान्डबाट स्वतन्त्रता
• तारीख	२५ नोवेम्बर १९७५
क्षेत्रफल
• जम्मा	१,६८,८२१ किमी२ (६५,१८२ वर्ग माइल) (९१औं)
जनसङ्ख्या
• २००९ अनुमानित	४७२,००० (१६७ औं)
• २००४ जनगणना	३५६,८२९
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (क्रय शक्ति समता)	२००८ लगत
• जम्मा	$४.३६४ बिलियन
• प्रति व्यक्ति	$८,१८७
मानव विकास सूचकाङ्क (२०१३)	०.७०५; उच्च · १००औँ
मुद्रा	सूरीनामी डलर (SRD)
समय क्षेत्र	अन्तर्राष्ट्रिय प्रमाणिक समय-३ (ART)
• ग्रीष्मकालीन (दिवाप्रकाश समय बचत)	अन्तर्राष्ट्रिय प्रमाणिक समय-३ (थाहाँ नभएको)
सडक प्रयोग	left
टेलिफोन कोड	५९७
इन्टरनेट डोमेन	.sr

सुरिनाम दक्षिण अमेरिकाको उत्तर-पूर्वी आन्ध्र महासागर तटमा अवस्थित एक स्वतन्त्र राष्ट्र हो। पूर्वमा फ्रेन्च गुयना, पश्चिममा गयाना र दक्षिणमा ब्राजिलसंग यसका सिमाना जोडिएका छन् । १६५,००० वर्ग किलोमिटर भएको सुरिना दक्षिण अमेरिकाको सबै भन्दा सानो राष्ट्र हो। सुरिनामाको जनसङ्ख्या ५५८,३६८ जति छ जस मध्ये अधिकांश राजधानी पारामारिबो र यस आसपासका उत्तरी तट तिर बस्छन् ।

सुरिनाम चौथो सहस्राब्दी ईसा पूर्वको प्रारम्भमा अरावक, क्यारिब र वायाना सहित विभिन्न आदिवासीहरूद्वारा बसोबास गरिएको थियो। युरोपेलीहरू १६ औं शताब्दीमा आइपुगे, डचहरूले १७ औं शताब्दीको उत्तरार्धमा देशको हालको धेरैजसो भूभागमा आफ्नो नियन्त्रण स्थापित गरे। डच औपनिवेशिक कालमा, सुरिनाम चिनीको एक आकर्षक स्रोत थियो। यसको वृक्षारोपण अर्थतन्त्र सुरुमा अफ्रिकी दास श्रमद्वारा संचालित थियो; 1863 मा दासप्रथाको उन्मूलन संग, विशेष गरी ब्रिटिस भारत र डच ईस्ट इन्डिजबाट एसियाबाट ल्याइएका सेवकहरू ल्याइयो। सन् १९५४ मा, सुरिनाम नेदरल्याण्ड राज्य को एक घटक देश भयो। २५ नोभेम्बर १९७५ मा, यो डच सरकार संग वार्ता पछि स्वतन्त्र भयो। सुरिनामले नेदरल्याण्ड्ससँग घनिष्ठ कूटनीतिक, आर्थिक र सांस्कृतिक सम्बन्ध कायम राख्न जारी राखेको छ।

सुरिनामको संस्कृति र समाजले डच औपनिवेशिक शासनको विरासतलाई दृढतापूर्वक प्रतिबिम्बित गर्दछ। यो युरोप बाहिर एकमात्र सार्वभौम राष्ट्र हो जहाँ डच सरकार, व्यापार, मिडिया, र शिक्षाको आधिकारिक र प्रचलित भाषा हो;^[२] अनुमानित ६०% जनसंख्या डच मातृभाषाको रूपमा बोल्छन्।^[३] Sranan Tongo, एक अंग्रेजी-आधारित क्रियोल भाषा, एक व्यापक रूपमा प्रयोग हुने lingua franca हो। अधिकांश सुरिनामीहरू डचहरूले अफ्रिका र एशियाबाट ल्याइएका दास र मजदुरहरूको सन्तान हुन्। सुरिनाम अत्यधिक विविध छ, कुनै जातीय समूहको बहुमत छैन; समानुपातिक रूपमा, यसको मुस्लिम र हिन्दू अमेरिकामा जनसंख्या क्रमशः सबैभन्दा ठूलो र तेस्रो ठूलो हो। अधिकांश मानिसहरू उत्तरी तटमा बस्छन्, पारामारिबो वरिपरि केन्द्रित छन्, जसले सुरिनामलाई पृथ्वीमा सबैभन्दा कम घनत्व भएको देशहरू मध्ये एक बनाउँछ।

सुरिनाम मानव विकास को उच्च स्तर संग एक विकासशील देश हो; यसको अर्थतन्त्र यसको प्रचुर मात्रामा प्राकृतिक स्रोतहरू जस्तै बक्साइट, सुन, पेट्रोलियम र कृषि उत्पादनहरूमा निर्भर छ। सुरिनाम क्यारिबियन समुदाय (CARICOM), संयुक्त राष्ट्र संघ र इस्लामिक सहयोग संगठनको सदस्य हो।

व्युत्पत्ति[सम्पादन गर्नुहोस्]

सुरिनाम नाम सुरिनाम भनिने आदिवासी मानिसहरूबाट आएको हुन सक्छ, जो युरोपेली सम्पर्कको समयमा यस क्षेत्रमा बसोबास गर्थे।^[४] प्रत्यय -ame, सुरिनामी नदी र ठाउँका नामहरूमा सामान्य, aima वा eima बाट आउन सक्छ, जसको अर्थ नदी वा खाडीको मुख, लोकोनोमा, देशमा बोलिने अरावक भाषा हो।^[५]

प्रारम्भिक युरोपेली स्रोतहरूले नदीको नामको रूपमा "सूरीनाम" को भिन्नताहरू दिन्छ जसमा उपनिवेशहरू अन्ततः स्थापना भएका थिए। लरेन्स केमिसले आफ्नो रिलेशन अफ द सेकेन्ड भ्वाएज टु गुयानामा लेखेका थिए कि उनले तटमा यात्रा गर्दा "शुरिनामा" नामक नदी पार गरे। सन् १५९८ मा, तीनवटा डच जहाजहरूको फ्लीटले वाइल्ड कोस्ट भ्रमण गरेको "सूरीनाम" नदी पार गरेको उल्लेख छ।^[६]

जब इलाका डचहरूले कब्जा गरे, यो डच गुयाना भनेर चिनिने उपनिवेशहरूको समूहको हिस्सा बन्यो। जनवरी 1978 मा देशको अंग्रेजी नामको आधिकारिक हिज्जे "Surinam" बाट "Suriname" मा परिवर्तन गरिएको थियो, तर "Surinam" अझै पनि अंग्रेजीमा फेला पार्न सकिन्छ, जस्तै सुरिनामको राष्ट्रिय एयरलाइन Surinam Airways।

इतिहास[सम्पादन गर्नुहोस्]

सुरिनामको आदिवासी बस्ती ३,००० ईसा पूर्वको हो। सबैभन्दा ठूलो जनजातिहरू अरावक थिए, एक घुमन्ते तटीय जनजाति जो शिकार र माछा मारेर बस्ने गर्थे। तिनीहरू यस क्षेत्रका पहिलो बासिन्दा थिए। क्यारिबहरूले पनि यस क्षेत्रमा बसोबास गरे र तिनीहरूको उत्कृष्ट नौकायन जहाजहरू प्रयोग गरेर अरावकलाई जित्यो। तिनीहरू मारोइज्ने नदीको मुखमा गालिब (कापाली युमी, जसको अर्थ "पुर्खाहरूको रूख") मा बसोबास गरे। ठूला अरावाक र क्यारिब जनजातिहरू तट र सवानामा बसोबास गर्दा, आदिवासी मानिसहरूका साना समूहहरू अकुरी, ट्रिओ, वारेन र वायनाड जस्ता अन्तरदेशीय वर्षावनमा बस्छन्।

राजनीति[सम्पादन गर्नुहोस्]

सुरिनामको गणतन्त्र सन् १९८७ को संविधानमा आधारित एक प्रतिनिधि लोकतान्त्रिक गणतन्त्र हो। सरकारको विधायिका शाखामा ५१ सदस्यीय एक सदनात्मक राष्ट्रिय सभा हुन्छ, जुन एकै पटक र लोकप्रिय रूपमा पाँच वर्षको कार्यकालको लागि निर्वाचित हुन्छ।

मङ्गलबार २५ मे २०१० मा भएको निर्वाचनमा मेगा कम्बाइनाटीले राष्ट्रिय सभाका २३ सिट जितेको थियो भने राष्ट्रिय मोर्चाले २० सिट जितेको थियो। धेरै सानो संख्या, गठबन्धन-निर्माणको लागि महत्त्वपूर्ण, "A-संयोजन" र Volks Alliantie मा गए। दलहरूले गठबन्धन बनाउन वार्ता गरे । २५ मे २०१५ मा चुनाव भयो, र राष्ट्रिय सभाले फेरि देसी बुटर्सेलाई अध्यक्षमा निर्वाचित गर्यो।^[७]

सुरिनामको राष्ट्रपति राष्ट्रिय सभाको दुई तिहाई बहुमतबाट पाँच वर्षको लागि निर्वाचित हुन्छ। राष्ट्रिय सभाको कम्तिमा दुई तिहाइले राष्ट्रपतिको उम्मेदवारलाई मतदान गर्न सहमत हुन नसकेमा, राष्ट्रिय सभाका सबै प्रतिनिधिहरू र हालैको राष्ट्रिय निर्वाचनमा लोकप्रिय मतद्वारा निर्वाचित क्षेत्रीय र नगरपालिका प्रतिनिधिहरूबाट जनसभा गठन गरिन्छ। विशेष निर्वाचनका लागि आह्वान गरिएको जनसभाको बहुमतबाट राष्ट्रपति निर्वाचित हुन सक्ने प्रणाली छ।

सरकारको प्रमुखको रूपमा, राष्ट्रपतिले १६ मन्त्रीको क्याबिनेट नियुक्त गर्दछ। उपराष्ट्रपति सामान्यतया राष्ट्रिय सभा वा जनसभामा साधारण बहुमतबाट राष्ट्रपतिको रूपमा पाँच वर्षको कार्यकालका लागि निर्वाचित हुन्छ। राजीनामा दिएको बाहेक राष्ट्रपतिलाई हटाउने वा बदल्ने संवैधानिक व्यवस्था छैन ।

न्यायपालिका सुरिनामको उच्च न्यायालय (सर्वोच्च अदालत) को नेतृत्वमा छ। यो अदालतले मजिस्ट्रेट अदालतहरूको निरीक्षण गर्दछ।राष्ट्रिय सभा, राज्य सल्लाहकार परिषद् र निजी वकिलहरूको राष्ट्रिय आदेशको परामर्शमा राष्ट्रपतिद्वारा सदस्यहरूलाई आजीवन नियुक्त गरिन्छ।

विदेशी सम्बन्ध[सम्पादन गर्नुहोस्]

सुरिनामको डच औपनिवेशिक इतिहासको कारण, सुरिनामको नेदरल्याण्ड्ससँग लामो समयदेखि विशेष सम्बन्ध थियो।

सन् १९९९ मा, देसी बुटर्सेलाई नेदरल्याण्ड्समा लागुऔषध ओसारपसारको आरोपमा ११ वर्षको जेल सजाय सुनाइयो र उनको अनुपस्थितिमा सजाय सुनाइयो।उनी डिसेम्बरको हत्या, फोर्ट जिलान्डिया, पारामारिबोमा सन् १९८२ मा सैनिक शासनका विरोधीहरूको हत्यासम्बन्धी अदालतको मुद्दामा मुख्य संदिग्ध थिए। उनले २०१० देखि २०२० सम्म राष्ट्रपतिको रूपमा काम गरे। यी दुई केसहरूले अझै पनि नेदरल्याण्ड र सुरिनाम बीचको सम्बन्धलाई तनावपूर्ण बनाएको छ।^[८]

डच सरकारले त्यस समयमा राष्ट्रपतिसँग सीमित सम्पर्क राख्ने बताएको थियो।^[८]

बुटर्से सन् २०१० मा सुरिनामको राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भएका थिए। नेदरल्यान्ड्सले जुलाई २०१४ मा सुरिनामलाई आफ्नो विकास कार्यक्रमको सदस्यको रूपमा छोड्यो।^[९]

सन् १९९१ देखि संयुक्त राज्य अमेरिकाले सुरिनामसँग सकारात्मक सम्बन्ध राखेको छ। दुई देशले क्यारिबियन बेसिन सेक्युरिटी इनिसिएटिभ (CBSI) र एड्स राहतका लागि अमेरिकी राष्ट्रपतिको आपतकालीन योजना (PEPFAR) मार्फत मिलेर काम गर्छन्। सुरिनामले अमेरिकी रक्षा विभागबाट सैन्य कोष पनि प्राप्त गर्दछ।^[१०]

सुरिनामसँग युरोपेली संघ सम्बन्ध र सहयोग द्विपक्षीय र क्षेत्रीय आधारमा गरिन्छ। सुरिनाम कोटोनु सम्झौताको पक्ष हो, अफ्रिकी, क्यारिबियन र प्यासिफिक समूह राज्यहरू र युरोपेली संघका सदस्यहरू बीच साझेदारी सम्झौता।^[११]^[१२]

२००० को अन्तमा, सुरिनामले अन्य विकासशील देशहरूसँग विकास सहयोगलाई तीव्र बनायो। सुरिनामसँगको चीनको दक्षिण-दक्षिण सहयोगमा बन्दरगाह पुनर्स्थापना र सडक निर्माणलगायत थुप्रै ठूला-ठूला पूर्वाधार परियोजनाहरू समावेश छन्। ब्राजिलले सुरिनामसँग शिक्षा, स्वास्थ्य, कृषि र ऊर्जा उत्पादनमा सहयोग गर्ने सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको छ।^[१३]

सैन्य[सम्पादन गर्नुहोस्]

सुरिनामको सशस्त्र बलका तीनवटा शाखाहरू छन्: सेना, वायुसेना र नौसेना। गणतन्त्रका राष्ट्रपति सशस्त्र बलका सर्वोच्च कमाण्डर-इन-चीफ हुन् गणतन्त्रका राष्ट्रपति सशस्त्र बलका सर्वोच्च कमाण्डर-इन-चीफ हुन्। (Opperbevelhebber van de Strijdkrachten)। राष्ट्रपतिलाई रक्षामन्त्रीले सहयोग गर्ने गरेका छन् ।राष्ट्रपति र रक्षा मन्त्रीको मुनि सशस्त्र सेनाका कमाण्डर (बेभेलहेबर भ्यान डे स्ट्रिजड्क्राच्टन) छन्। सैन्य शाखाहरू र क्षेत्रीय सैन्य कमाण्डहरूले कमाण्डरलाई रिपोर्ट गर्छन्।

नेदरल्यान्ड्सको राज्यको विधानको निर्माण पछि, शाही नेदरल्याण्ड्स सेनालाई सुरिनामको रक्षाको जिम्मा दिइएको थियो, जबकि नेदरल्याण्ड्स एन्टिलेसको रक्षा शाही नेदरल्याण्ड्स नेवीको जिम्मेवारी थियो ।सेनाले सुरिनाममा छुट्टै बल स्थापना गर्‍यो (Forces in Suriname, TRIS)। 1975 मा स्वतन्त्रता पछि, यो बल Surinaamse Krijgsmacht (SKM):, Surinamese सशस्त्र बलमा परिणत भयो। 1980 को सरकारको पतन पछि, SKM लाई राष्ट्रिय लेजर (NL), राष्ट्रिय सेनाको रूपमा पुन: नामकरण गरियो।

सन् १९६५ मा, डच र अमेरिकीहरूले धेरै नाइके अपाचे ध्वनि रकेट प्रक्षेपणका लागि सुरिनाम कर्नर साइट प्रयोग गरे।^[१४]

प्रशासनिक विभाजन[सम्पादन गर्नुहोस्]

देशलाई दश प्रशासनिक जिल्लामा विभाजन गरिएको छ, प्रत्येकको अध्यक्षतामा राष्ट्रपतिद्वारा नियुक्त जिल्ला आयुक्त, जसलाई बर्खास्त गर्ने अधिकार पनि छ। सुरिनाम थप ६२ रिसोर्ट मा विभाजित छ।

	जिल्ला	राजधानी	क्षेत्र (km²)	क्षेत्र (%)	जनसंख्या (2012 census)^[१५]	जनसंख्या (%)	जनसंख्या घनत्व (inhabitants/km²)
१	Nickerie	Nieuw-Nickerie	5,353	3.3	34,233	6.3	6.4
२	Coronie	Totness	3,902	2.4	3,391	0.6	0.9
३	Saramacca	Groningen	3,636	2.2	17,480	3.2	4.8
४	Wanica	Lelydorp	443	0.3	118,222	21.8	266.9
५	Paramaribo	Paramaribo	182	0.1	240,924	44.5	1323.8
६	Commewijne	Nieuw-Amsterdam	2,353	1.4	31,420	5.8	13.4
७	Marowijne	Albina	4,627	2.8	18,294	3.4	4.0
८	Para	Onverwacht	5,393	3.3	24,700	4.6	4.6
९	Sipaliwini	none	130,567	79.7	37,065	6.8	0.3
१०	Brokopondo	Brokopondo	7,364	4.5	15,909	2.9	2.2
	SURINAME	Paramaribo	163,820	100.0	541,638	100.0	3.3

सन्दर्भ[सम्पादन गर्नुहोस्]

↑ "2014 Human Development Report Summary", संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम, २०१४, पृ: 21–25, अन्तिम पहुँच २७ जुलाई २०१४।
↑ उद्दरण त्रुटी: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named cia
↑ "Taalonderzoek in Nederland, Vlaanderen en Suriname (2005)", taal:unie, अन्तिम पहुँच १७ सेप्टेम्बर २०२१।
↑ "Suriname", The New Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, Volume 5. Edition 15, Encyclopædia Britannica, 2002, p. 547
↑ Patte, M.-F. (२०१०), "Arawak vs. Lokono", In a Sea of Heteroglossia: 1–10।
↑ Oudschans Dentz, F. (१९१९–१९२०), "De Naam Suriname", De West-Indische Gids, 1st Jaarg (Tweede Deel): 13–17, जेएसटिओआर 41847495, डिओआई:10.1163/22134360-90001870।
↑ "Suriname: Government", The World Factbook, २०१८, अन्तिम पहुँच ६ मे २०१८।
↑ ^८.० ^८.१ "The Netherlands and Suriname are closely linked", MinBuZa.nl, १८ नोभेम्बर २०११, मूलबाट १४ जुलाई २०१४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०१४।
↑ "Holland to redefine relationship with Suriname", Jamaica Gleaner, २३ मार्च २०११, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०१४।
↑ "Suriname", US Department of State, ३ सेप्टेम्बर २०१३, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०१४।
↑ "European Union – EEAS (European External Action Service) | EU Relations with Suriname", Europa (web portal), १९ जुन २०१४, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०१४।
↑ "Suriname country profile", BBC News, २३ नोभेम्बर २०२३, अन्तिम पहुँच २३ नोभेम्बर २०२३।
↑ Erthal Abdenur, Adriana (२०१३), "South-South Cooperation in Suriname: New Prospects for Infrastructure Integration?", Integration and Trade 36 (17): 95–104, मूलबाट ८ जनवरी २०१४-मा सङ्ग्रहित। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ८ जनवरी २०१४ मिति
↑ Discover Suriname, "About Suriname | Discover Suriname", www.discover-suriname.com।
↑ "Suriname at GeoHive", Geohive.com, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०१४।

[HDI-1] "2014 Human Development Report Summary", संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम, २०१४, पृ: 21–25, अन्तिम पहुँच २७ जुलाई २०१४।

[cia-2] उद्दरण त्रुटी: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named cia

[3] "Taalonderzoek in Nederland, Vlaanderen en Suriname (2005)", taal:unie, अन्तिम पहुँच १७ सेप्टेम्बर २०२१।

[Britannica-4] "Suriname", The New Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, Volume 5. Edition 15, Encyclopædia Britannica, 2002, p. 547

[5] Patte, M.-F. (२०१०), "Arawak vs. Lokono", In a Sea of Heteroglossia: 1–10।

[De_Naam_Suriname-6] Oudschans Dentz, F. (१९१९–१९२०), "De Naam Suriname", De West-Indische Gids, 1st Jaarg (Tweede Deel): 13–17, जेएसटिओआर 41847495, डिओआई:10.1163/22134360-90001870।

[7] "Suriname: Government", The World Factbook, २०१८, अन्तिम पहुँच ६ मे २०१८।

[minbuza-8] ८.० ^८.१ "The Netherlands and Suriname are closely linked", MinBuZa.nl, १८ नोभेम्बर २०११, मूलबाट १४ जुलाई २०१४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०१४।

[9] "Holland to redefine relationship with Suriname", Jamaica Gleaner, २३ मार्च २०११, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०१४।

[10] "Suriname", US Department of State, ३ सेप्टेम्बर २०१३, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०१४।

[11] "European Union – EEAS (European External Action Service) | EU Relations with Suriname", Europa (web portal), १९ जुन २०१४, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०१४।

[12] "Suriname country profile", BBC News, २३ नोभेम्बर २०२३, अन्तिम पहुँच २३ नोभेम्बर २०२३।

[13] Erthal Abdenur, Adriana (२०१३), "South-South Cooperation in Suriname: New Prospects for Infrastructure Integration?", Integration and Trade 36 (17): 95–104, मूलबाट ८ जनवरी २०१४-मा सङ्ग्रहित। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ८ जनवरी २०१४ मिति

[14] Discover Suriname, "About Suriname | Discover Suriname", www.discover-suriname.com।

[15] "Suriname at GeoHive", Geohive.com, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०१४।

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

[१०]

[११]

[१२]

[१३]

[१४]

[१५]