थ्री गर्जेज बाँध

तीन गल्छी बाँध 三峡大坝
२००९ सेप्टम्बरमा बाँध
हुबेई प्रदेशमा अवस्थित
देश	चीन
स्थान	सान्दुफिङ, यिलिङ जिल्ला, हुबेई
निर्देशाङ्क	३०°४९′२३″उ॰ १११°००′१२″पू॰
उद्देश्य	बाढी नियन्त्रण, उर्जा , परिवहन
स्थिति	सक्रिय
निर्माण आरम्भ	१९९४ डिसेम्बर १४

तीन गल्छी बाँध एक जलविद्युत बाँध हो। यो बाँध याङ्गत्से नदीमा यिलिङ जिल्ला, यिचाङ, हुबेई प्रदेश, मध्य चीनमा बनेको छ। तीन गल्छी बाँध सन् २०१२ यता २२,५०० मेगावाटको क्षमता सहित स्थापित क्षमताको हिसाबले विश्वको सबैभन्दा ठूलो उर्जा केन्द्र हो। यो बाँधले प्रति वर्ष औसत ९५±२० टेरावाट घन्टा बिजुली उत्पादन गर्दछ। उर्जा उत्पादन नदी खाडीमा वर्षाको वार्षिक मात्रामा निर्भर हुन्छ। सन् २०२० को व्यापक मनसुन वर्षा पछि, बाँधको वार्षिक उत्पादन लगभग ११२ टेरावाट घन्टा पुगेको थियो। यसअघि यो कीर्तिमान सन् २०१६ मा इताइपू बाँधले कायम गरेको थियो। बाँधको निर्माण सन् २००६ मा सम्पन्न भएको थियो। बाँध परियोजनाको उर्जा केन्द्र २०२१ जुलाई ४ मा सम्पन्न तथा पूर्णरूपले सञ्चालनमा आएको थियो। प्रत्येक मुख्य पानी टर्बाइनको क्षमता ७०० मेगावाट छ। उर्जा केन्द्रको विद्युतीकरणको लागि बाँधको ३२ वटा मुख्य टर्बाइनलाई दुई साना जनरेटर (दुवैको क्षमता ५० मेगावाट)मा जोडिएको छ। बाँधको कुल बिजुली उत्पादन क्षमता २२,५०० मेगावाट रहेको छ। परियोजनाको अन्तिम अङ्ग सिप लिफ्ट २०१५ डिसेम्बरमा पुरा भएको थियो।

बाँधको उद्देश्य विद्युत उत्पादनको साथसाथै, याङ्ग्त्से नदीको ढुवानी क्षमता बढाउने रहेको छ। याङ्ग्त्से नदीको मैदान ऐतिहासिक रुपमा बाढीबाट ग्रस्त छ। जल भण्डारण स्थान प्रदान गरेर, बाँधले बाढीको सम्भावनालाई कम गर्दछ। सन् १९३१ मा, यो नदीमा आएको बाढीले ४० लाख भन्दा धेरै मानिसको मृत्यु भएको थियो। यसैकारण, चीन यस परियोजनालाई अत्याधुनिक ठूला टर्बाइनको बनावटसँगै, र हरितगृह ग्यास उत्सर्जनलाई सीमित गर्नको लागि एक कदमको रुपमा एक स्मारकीय सामाजिक र आर्थिक सफलता मान्दछ। तर, बाँधका कारण पहिरोको जोखिममा वृद्धि सहित पारिस्थितिक परिवर्तन भएको छ। यही कारणले, बाँध आन्तरिक र विदेश दुबैतर्फ विवादास्पद पनि भएको छ।

अर्थतन्त्र

चीनीयाँ सरकारले थ्री गर्जेज बाँधको लागत १८० बिलियन युआन (२२.५ बिलियन अमेरिकी डलर) लाग्ने अनुमान गरेको थियो. २००८ को अन्त्य सम्म, खर्च १४८.३६५ बिलियन युआन पुगेको थियो, जसमा ६४.६१३ बिलियन युआन निर्माणमा, ६८.५५७ बिलियन युआन प्रभावित बासिन्दाहरूलाई स्थानान्तरण गर्न र १५.१८५ बिलियन युआन वित्तपोषणमा खर्च गरिएको थियो। २००९ मा यो अनुमान गरिएको थियो कि यो बाँधले १,००० terawatt-hour (३,६०० पेटाजूल) बिजुली उत्पादन गरेपछि निर्माणको लागत पूर्ण रूपमा फिर्ता हुनेछ अनुमान गरिएको थियो, जसबाट २५० अर्ब युआन उत्पादन हुन्छ; यसरी बाँध पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा आएको दस वर्षपछि कुल लागत रिकभरी पूरा हुने अपेक्षा गरिएको थियो। वास्तवमा, थ्री गर्जेस बाँधको सम्पूर्ण लागत २० डिसेम्बर २०१३ सम्म लगानी फिर्ता भयो।

थ्री गर्जेस बाँध निर्माण कोष, गेजुवा बाँधबाट आएको नाफा, चाइना डेभलपमेन्ट बैंकको ऋण, स्वदेशी तथा विदेशी वाणिज्य बैंकहरूबाट ऋण, कर्पोरेट बन्ड, र बाँध पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा आउनुअघि र पछि दुवैबाट प्राप्त हुने आम्दानीका स्रोतहरू समावेश थिए। थप शुल्कहरू निम्नानुसार मूल्याङ्कन गरिएको थियो: थ्री गर्जेस बाँधबाट बिजुली प्राप्त गर्ने प्रत्येक प्रान्तले प्रति मेगावाट ¥7.00 अतिरिक्त शुल्क तिर्नुपर्ने थियो, र अन्य प्रान्तहरूले प्रति मेगावाट ¥४.०० अतिरिक्त शुल्क तिर्नुपर्ने थियो। तिब्बत स्वायत्त क्षेत्र मा कुनै अतिरिक्त शुल्क लगाइएको थिएन।