अतिताप

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट
अतिताप
विभाग:ईन्टेन्सिभ केयर चिकित्सा Edit this on Wikidata

अतिताप , तापमान नियन्त्रणको विफलताको कारण शरीरको बढेको तापमान हुन्छ। अतिताप तब हुन्छ जब शरीर तापको अपव्यय गर्नको आफ्नो क्षमता भन्दा अधिक तापको उत्पादन गर्दछ या अवशोषित गर्दछ। जब शरीरको तातोपन एकदम धेरै हुन्छ, तब आपतकालीन चिकित्साको स्थिति हुन्छ र विकलांगता या मृत्युबाट बच्नको लागि तत्काल उपचारको आवश्यकता पर्दछ।

यसको सबै भन्दा सामान्य कारण ऊष्माघात र दबाइहरूको प्रतिकूल प्रतिक्रिया हुन्छ। ऊष्माघातको तीव्र स्थिति अतिताप हो जुन अत्यधिक गर्मी या गर्मी र आर्द्रतामा लामो समय सम्म रहनबाट हुन्छ। शरीरको ताप-विनियमन तन्त्र अंततः अभिभूत बनछ र तापसँग प्रभावी रूपले निपटनेमा असमर्थ हुन्छ जसको कारण शरीरको तापमान अनियन्त्रित स्थितिमा पुगछ। अतिताप, धेरै दबाइहरूको एक अपेक्षाकृत दुर्लभ पक्ष प्रभाव छ, विशेष रूपले उनी दबाइहरु जुन केन्द्रिय तन्त्रिका प्रणालीको प्रभावित गर्छं। घातक अतिताप, सामान्य संज्ञाहरणको केही प्रकारको दुर्लभ जटिलता छ।

अतितापलाई ड्रग्स या चिकित्सा उपकरणहरू द्धारा कृत्रिम रूपले बनाउन सकिन्छ। अतिताप चिकित्साको प्रयोग क्यान्सरको केही प्रकारको उपचारको लागि गर्न सकिन्छ र अन्य स्थितिहरूमा रेडियोथेरेपीसँग सामान्यतया संयोजनमा हुन्छ। [१]

प्रक्रियामा अतिताप, ज्वरो भन्दा फरक हुन्छ जुन कि शरीरको उच्च तापमानको कारण बन्छ: शरीरको तापमानको निर्दिष्ट बिंदुमा परिवर्तन भएको कारण ज्वरो हुने गर्दछ।

अतितापको विपरीत अल्पताप हुन्छ, जुन शरीरको तापमान अत्यन्त कम भएकोले हुन्छ, जसको लागि सामान्य चयापचयको आवश्यकता हुन्छ। दीर्घ काल सम्म न्यून तापमानमा रहेपछि अल्पताप हुन्छ र साथ साथै यस्तो स्थिति आपतकालीन हुन्छ र यसको लागि तत्काल उपचारको आवश्यकता पर्दछ।

वर्गीकरण[सम्पादन गर्नुहोस्]

सन्दर्भको अनुसार अतितापको ३७.५–३८.३ °से (९९.५–१००.९ °फे) भन्दा अधिक तापमानको रूपमा परिभाषित गरिएको छ, जुन कि शरीरको निर्दिष्ट-बिंदु तापमानमा परिवर्तनको बिना नै हुन्छ। [४][५]

एक स्वस्थ वयस्कमा मानव शरीरको सामान्य तापमान दोपहरमा ३७.७ °से (९९.९ °फे)को रूपमा उच्च हुन सक्छ। [८] अतितापको अतिरिक्त तापमान गर्‍यो आवश्यकता हुन्छ जसको अन्यथा आषा हुन्छ। यस्तै तरिकाले उन्नयनको सीमा हल्की से चरम सम्म हुन सक्छ; शरीरमा ४० °से (१०४ °फे) भन्दा अधिक तापमान जीवनको लागि खतरा हुन सक्छ।

सङ्केत तथा लक्षण[सम्पादन गर्नुहोस्]

गर्म, शुष्क छाला अतितापको सामान्य सङ्केत हुन्छन्। [८] यसले छाला रातो र गर्म हुन सक्छ किन भनें रक्त कोशिकाहरु ताप अपव्ययको बढ़ानेको प्रयासमा चौडी हुन्छं, कहिले काँही हुन् ठ सूज जान्छन्। शरीरको ठण्डा गर्नमा असमर्थताको कारण पसीनाको माध्यम ले छाला सुख्खा हुन थाल्छ।

अन्य सङ्केत र लक्षण कारणमा निर्भर छन्। ऊष्माघातसँग निर्जलीकरण जुडा भयो छ जुन कि मिचली, उल्टी, सिर दुखाइ, र न्यून रक्त दबावको उत्पादन गरेर सकते छन्। यो अचानक बेहोशी या चक्कर आने सम्म बढन सक्छ, खासकर यदि व्यक्ति खडा छ।

गंभीर ऊष्माघातको मामला मा, व्यक्ति भ्रमित या शत्रुतापूर्ण हुन सक्छ, र नशेमा धुत्त लागन सक्छ। हृदय दर र श्वसन दरमा वृद्धि होगी (टेकिकार्डिया या टेकिपनिया) किन भनें रक्तचाप कम हुन्छ र हृदय, शरीरको पर्याप्त औक्सीजनको आपूर्ति गर्नको प्रयास गर्न लागइन्छ। रक्तचापमा कमी, रक्त वाहिकाओंको संकुचनको कारण बन्न सक्छ, जसको परिणामस्वरूप, ऊष्माघातको उन्नत मामलाहरूमा छालाको रंग पीला या नीला हुन्छ। केही पीडित, खासकर साना बच्चाहरूलाई मिर्गी आउन सक्छ। अंततः, जस्तै-जस्तै शरीरको अङ्ग विफल होते जान्छन्, मूर्च्छा र कोमा फलित होने लगती छ।

कारण[सम्पादन गर्नुहोस्]

ऊष्माघात[सम्पादन गर्नुहोस्]

ऊष्माघातको कारण गर्मी से पर्यावरणीय संपर्क हुन्छ, जसको परिणामस्वरूप शरीरमा एक असामान्य तापमान पैदा हुन्छ। [८] गंभीर मामलाहरु मा, तापमान ४० °से (१०४ °फे) सम्म अधिक हुन सक्छ .[९] ऊष्माघात थकाऊ या गैर-थकाऊ हुन सक्छ, जुन यसमा निर्भर गर्दछ कि के व्यक्ति गर्मीमा काम गरेर रहयो थियो। गर्मीको दिनमा अत्यधिक शारीरिक श्रम एक स्वस्थ शरीरमा पनि ताप पैदा गरेर सकते छन् जुन शरीरको ठण्डा गर्नको शारीरिक क्षमता भन्दा पनि अधिक हुन सक्छ, किन भनें पर्यावरणको ताप र आद्रता शरीरको ठण्डा गर्नको यन्त्रको सामान्य दक्षताको कम गरेर देती छ। [८] कम पानी पीना अन्य कारकहरु मध्ये एक हुन् , यो हालतको ख़राब गर्न सक्छ। गैर-श्रम ऊष्माघात सामान्यतया दबाइहरु द्धारा उत्पन्न हुन्छ जुन कि वाहिकाविस्फार, पसीना र अन्य तापको कम गर्न वाला तन्त्रहरूलाई कम गर्छ, जस्तै कोलीनधर्मरोधी दबाइ, एंटीथिस्टेमाइंस, र मूत्रल.[८] यस स्थिति मा, अत्यधिक पर्यावरणीय तापमानको सामना गर्नको लागि शरीरको सहनशीलता एकदम सीमित हुन सक्छ, यहाँ सम्म कि आराम गर्नको समय भी.

नशीली दवाईयां[सम्पादन गर्नुहोस्]

केहि दबाइहरु अत्यधिक आंतरिक गर्मी उत्पादनको कारण हुन्छन्, यहाँ सम्म कि सामान्य तापमान वातावरणमा भी.[८] दबाइ खानको दरको बमोजिम अतिताप हुन्छ जहाँ दबाइहरूको प्रयोग अधिक हुन्छ वहां अतिताप पनि उच्च हुन्छ। [८]

  • धेरै नशालु दवाइयां जस्तै सेलेक्टीव सेरेटोनिन रिअपटेक इनहिबिटर्स (SSRIs), मोनोमाइन ओक्सीडेस इन्हिबिटर्स र ट्राइसाइक्लिक एंटीडिप्रेजेंट्स (MAOIs) आदि अतिताप पैदा गरेर सकते छन्। [८] सेरेटोनिन सिंड्रोम अक्सर त्यस पछि धेरै दबाइहरूको लागि जोखिम प्रस्तुत गर्दछ। त्यहि जस्तै/तरिका न्यूरोलेप्टिक घातक रोग न्यूरोलेप्टिक एजेन्टहरूको लागि असामान्य प्रतिक्रिया हो। [१०] यिनीहरु सिंड्रोम अन्य संबद्ध सिंड्रोम लक्षण द्धारा विभेदित हुन्छन् जस्तै कंपनमा सेरेटोनिन सिंड्रोम र न्यूरोलेप्टिक घतक रोगमा "लीड-पाइप" आमासपेशी अनम्यता.[८]
  • धेरै अवैध दबाइहरु प्रतिकूल प्रभावको रूपमा अतितापको पैदा गर्न सक्छं, यसमा एम्फैटेमिन,[११] कोकीन,[१२] पीसीपी, एलएसडी, र एमडीएमए शामिल छन्। [८]
  • घातक अतिताप सामान्य संवेदनाहारी एजेन्ट (जस्तै हेलोथिन)को लागि दुर्लभ प्रतिक्रिया हो या घाती एजेन्ट सक्सिनीकोलिनको लागि (neadjective)+ (hinoun) हो. घातक अतिताप एक आनुवंशिक स्थिति हो, र घातक हुन सक्छ। [८]

व्यक्तिगत सुरक्षा उपकरण[सम्पादन गर्नुहोस्]

कारखानहरूमा काम गरेर रहे मान्छे, सैन्य र प्रथम प्रत्युत्तर [१३] को व्यक्तिगत सुरक्षा उपकरण (PPE) पहनना चाहिए र आफुको खतरनाक खतरों से रक्षा गर्नु पर्छ जस्तै रासायनिक पदार्थ, ग्याँस, आग, साना हथियारहरु र यहाँ सम्म कि तात्कालिक विस्फोटक उपकरण (IEDs). यस PPEमा धेरै अन्य रूपहरु सहित हजमट शूटको एक श्रेणी, अग्निशमन बाहिर गर्न वाला गियर, शरीर कवच र बम सूटको शामिल गरिन सक्छ। यसको डिजाइनमा निर्भर गर्दै, थर्मल प्रतिरोधमा वृद्धि र पारगम्यता वाष्पमा कमीको कारण PPE अक्सर से पहनने वालाको एक खतरे से बचाइन्छ र माइक्रोक्लाईमेटको निर्माण गर्दछ। [१४] जब कुनै व्यक्ति शारीरिक श्रम गर्दछ, शरीरको तापमान नियन्त्रणको प्राकृतिक विधि (यानी, पसीना)को प्रदर्शन अप्रभावी हुन्छ। यस वृद्धिमा कार्य दर, उच्च परिवेश तापमान र चिस्यान स्तर, र सूरजको प्रत्यक्ष रौशनीको संयोजन हुन्छ। कुल प्रभाव यो हुन्छ कि एक या अधिक पर्यावरणीय खतरों से सुरक्षा, अनजानेमा नै ताप तनावको खतरहरूलाई आमन्त्रित गर्छ।

अन्य[सम्पादन गर्नुहोस्]

अन्य संभावित, तर दुर्लभ, अतितापको कारण थिरोटोक्सीकोसिस र अधिवृक्क ग्रंथिमा एक ट्यूमर गर्‍यो र उपस्थिति छ, जसलाई फेयोक्रोमोसाइटोमा भनिन्छ, र दुवै नै वर्धित ताप उत्पादनको कारण बन सकते छन्। [८] अतितापको कारण केन्द्रिय तन्त्रिका तन्त्रको नोकसान पुगइन्छ, मस्तिष्क रक्तस्राव, स्टेट्स एपिलेप्टिकस र अन्य प्रकारको अध:श्चेतकको लागि नोकसान पुगइन्छ। [८]

विकारी-शरीरक्रिया[सम्पादन गर्नुहोस्]

अतिताप, हाइपोथर्मिया, र ज्वरोको बीच मतभेदको एक सारांश.अतिताप: बाईं तर्फ पर. सामान्य शारीरिक तापमान (थर्मोरेगुलेटरी सेट प्वाइंट)को हरे रंगमा दिखाया गएको छ, जबकि अतिताप तापमानको रातो रंगमा दिखाया गएको छ।जस्तो कि देख्न सकिन्छ, अतितापको अवधारणाको थर्मोरेगुलेटरी सेट-पइंट से माथि समझा जान्छ।हाइपोथर्मिया: केंद्रमा बतायाइयो है: सामान्य शारीरिक तापमानको हरे रंगमा दिखाया गएको छ, जबकि अल्पताप तापमानको नीले रंगमा दिखाया गएको छ। जस्तो कि देख्न सकिन्छ, अल्पतापको अवधारणाको थर्मोरेगुलेटरी सेट-पइंट से तल समझा जान सक्छ।ज्वरो: दाईं तर्फ दिखाया गएको छ: सामान्य शारीरिक तापमानको हरे रंगमा दिखाया गएको छ। यसलाई "न्यू नोर्मल" पढ़ा जान्छ किन भनें थर्मोरेगुलेटरी सेट-पइंट बढ्यो छ।यसले सामान्य शारीरिक ताप (नीले में) फलित भयो छ जसलाई अतिताप मानिन्छ।

जब शरीरमा एक कोर तापमान से उच्च तापमान निर्दिष्ट हुन्छ तब ज्वरो हुन्छ, र यो पूर्वगामी अध:श्चेतकको पूर्व-औप्टिक क्षेत्रको क्रियाको माध्यमबाट हुन्छ। उदाहरणको लागि, जीवाणु या वायरल संक्रमणको प्रतिक्रियामा शरीरको तापमान बढ्छ, जस प्रकार थर्मोस्टेटको स्थापनामा तापमान बढ़ जान्छ।

यसको विपरीत, अतिताप तब हुन्छ जब शरीरको तापमान ताप नियन्त्रण केन्द्रमा बदलावको बिना नै बढन लागइन्छ।

तीव्र ऊष्माघातको केही गैस्ट्रोइंटेस्टाइनल लक्षण जस्तै ऊल्टी, दस्त, र गैस्ट्रोइंटेस्टाइनल रगत बहना आदि बाधा रोग र उत्तरवर्ती अन्तर्जीवविषको कारण हुन सक्छ। अतिसहनशील एथलीटहरूमा एकदम वर्धित प्लाज्मा अन्तर्जीवविष स्तर पाइन्छ। अन्तर्जीवविष धेरै जलनशील साइटोकिन्सको उत्तेजित गर्दछ, जसको बार-बार आने से बहुअङ्ग रोगको कारण हुन सक्छ। यसको वाहेक, ऊष्माघातको आने भन्दा पहिले ओरल एंटीबायोटिक दबाइहरूसँग बंदरोंको उपचारमा अन्तरजीवविष हुँदैन.[१५]

रोगनिदान[सम्पादन गर्नुहोस्]

अतितापको निदान साधारण तरिकामा शरीरको अप्रत्याशित उच्च तापमान गर्‍यो उपस्थितिमा गर्‌उछ र उनी इतिहासमा जुन ज्वरोको बजाय अतितापको सङ्केत देती छ। [८] यसको सामान्य अर्थ यो छ कि यो उच्च तापमान उनी व्यक्तिहरूमा पाइन्छ जुन गर्मी, आद्र वातावरण (ऊष्माघात)मा काम गर्छन या जुन दबाइहरूलाई सेवन गरे हुन्छन् जसको चलते प्रतिक्रिया स्वरूप अतिताप (दवा-प्रेरित अतिताप) हुन्छ। अतिताप से सम्बन्धित अन्य सङ्केत र लक्षणको उपस्थिति जस्तै अतिरिक्तपिरामिड लक्षण जुन कि न्यूरोलेप्टिक विषालु सिंड्रोमको लक्षण हुन् , र संक्रमण ज्वरो से सामान्य रूपले सम्बन्धित सङ्केत र लक्षणहरूको अनुपस्थिति पनि निदान गर्नमा महत्त्वपूर्ण मानिन्छ।

यदि ज्वर कम गर्न वाली दबाइहरु शरीरको तापमानको कम गर्छं, यहाँ सम्म कि तापमान सामान्य रूपले पूरी जस्तै/तरिका कम हुँदैन तब पनि अतिताप अपवर्जित हुन्छ। [८]

निवारण[सम्पादन गर्नुहोस्]

ऐसे मामला जहाँ ताप तनावको कारण शारीरिक श्रम, गर्म वातावरण या सुरक्षा उपकरणहरूलाई पहनना हुन्छ, यस्तो मामलाहरूमा यसलाई रोकयो जान सक्छ या बार-बार आराम गर्नको द्धारा यसलाई कम गरिन सक्छ, जसबाट कि शरीर हाइड्रेटेड हुन्छ र शरीरको तापमान गर्‍यो निगरानी ध्यानपूर्वक गरिन सक्छ। हुनत यस्तो स्थितिहरु जहाँ लामो समय सम्म गर्म वातावरणमा रहनको या सुरक्षा उपकरण पहननेको मजबूरी हुन्छ, यस्तोमा स्वास्थ्य र सुरक्षाको उद्देश्य भन्दा एक व्यक्तिगत शीतलन प्रणालीको आवश्यकता अनिवार्य छ। सक्रिय या निष्क्रिय प्रौद्धोगिकिहरूको निजी शीतलन प्रणालीको धेरै किस्म [१४] मौजूद छं जसलाई उनको ऊर्जा स्त्रोंतोंको द्धारा वर्गीकृत गरिन सक्छ र चाहे उनी मनुष्य हो या वाहन-घुडसवार.

प्रचालन स्थितिहरूको व्यापक विविधताको कारण, एक व्यक्तिगत शीतलन प्रणालीमा विशिष्ट आवश्यकताहरूलाई पूरा गर्नको क्षमता होनी चाहिए, जस्तै शीतलनको दर र ठण्डा गर्नको अवधि, शारीरिक गतिशीलता र स्वायत्तता, ऊर्जाको लागि उपयोग, र स्वास्थ्य र सुरक्षा नियमहरूसँग अनुरूपता. उदाहरणको लागि, सक्रिय तरल प्रणाली शीत पानीको आधारमा काम गर्छ र एक पोशाकको माध्यम से सञ्चारित हुन्छ जुन कि छाला सतह क्षेत्रको ठण्डा गर्छ, जुन संवाहनको माध्यम से यसलाई कवर गर्छ। यस प्रकारको प्रणाली केही सैन्य, कानुन प्रवर्तन र औद्धोगिक अनुप्रयोगहरूमा सफल साबित भएको छ। एक इम्प्रोवाइज्ड एक्सप्लोसिव डिवाइस (IED)को बिरुद्धसुरक्षा प्रदान गर्नको लागि बम सूट पहने, बम निरोधक टेक्नीसियन एक सानो सी, बरफ आधारित शीतलन यूनिटको एक तरल परिसञ्चारी पोशाकसँग आफ्नो खुट्टामा बांधते हुन्, जसलाई सामान्यतया आफ्नो कोर तापमानको एक सुरक्षात्मक स्तरमा बनाए राखनको लागि बनियानमा आफ्नो धडको माथि बांधा जान्छ। यसको विपरीत, लडाकू वाहनहरूमा सैनिक यात्रा गर्दा खेरी करीब 150 डिग्री फारनहाइट भन्दा अधिकको माइक्रोक्लाईमेट तापमानको सामना गरेर सकते छन् र यसैको लागि तेजी से जोडनको क्षमताओंसँग बहु-उपयोगकर्ता वाहन-शक्ति शीतलन प्रणालीको आवश्यकता हुन्छ। हज्मट टीमहरूलाई लागि, भारी-उद्धोगमा चिकित्सा समुदाय र श्रमिकहरूलाई लागि आवश्यकताहरु अगाडि अलग-अलग हुन् गे.

उपचार[सम्पादन गर्नुहोस्]

अतितापको उपचार यसको कारणहरूमा निर्भर गर्दछ, किन भनें मूल कारणको ठीक से पहिचानन आवश्यक हुन्छ। गर्म दिनहरूमा परिश्रम गर्न हल्के अतितापको कारण हुन सक्छ जसको उपचार स्वयं-सुरक्षा तरीकों से गरिन सक्छ, जस्तै पानी पीना र ठण्डे स्थानहरूमा आराम गर्न. दबाइहरूसँग होने वाला अतितापको अक्सर उनी दबाइको सेवनको बंद गर्नको द्धारा गर्‌उछ र कहिले काँही अन्य दबाइहरूको माध्मय से उनी दबाइहरूको असरको समाप्त गर्नको लागि सेवन गर्‌उछ। ज्वरोको उपचारमा प्रयोग गरिने दवाइयां जस्तै पेरासिटामोलएस्पिरिन अतितामको उपचारको लागि उपयोग गरेनजाता किन भनें यिनीहरु दवाइयां यसको लागि व्यर्थ छन्। [८]

जब शरीरको तापमान एकदम बढ्छ, उसलाई ठण्डा गर्नको लागि यान्त्रिक तरीकहरूको प्रयोग गर्मीको बाहिर निकालन र शरीरको आफ्नो तापमानको विनियमनको लागि शरीरको क्षमताहरूको पुनः स्थापित गर्नको लिया गर्‌उछ। [८] निष्क्रिय शीतलन प्रविधि, जस्तै ठण्डे र छायादार स्थानहरूमा आराम गर्न र आफ्नो कपडहरूलाई शरीर से निकालन आदि जस्तै उपायहरूलाई लगत्तै लागू गरिन सक्छ। सक्रिय शीतलन प्रणाली, जस्तै सिर, घाँटी, र धडको ठण्डे पानी से पोंछना, शरीर से गर्मीको टाढा गर्न जस्तै उपायहरूसँग शरीरको सामान्य तापमान गर्‍यो फिर्ताी हुन सक्छ। अतिताप से पीडित व्यक्तिको पानी पीने र पंखे या निरार्द्रीकरण एयर कण्डीस्निंगको अगाडि बस्न या आराम गर्न से शरीरको वाष्पीकरणीय ठण्डा गर्न वाला तन्त्र (पसीना)को प्रभावमा सुधार हुन सक्छ।

गुनगुने या ठण्डे पानीको एक बाथ टबमा बस्न (विसर्जन विधि) से अपेक्षाकृत कम समयमा अधिकांश तापको बाहिर निकालयो जान सक्छ। हुनत, अधिक ठण्डे पानीमा बस्न से उल्टा हुन सक्छ, किन भनें यसको चलते छालामा रक्तवहानलिहरूको सिकुडन हुन्छ र यस जस्तै/तरिका यो मूल शरीर से गर्मीको बाहिर निकालन से रोकइन्छ। श्रम आधारित ऊष्माताप मा, अध्ययनले थाहा भएको छ कि हुनत यसमा व्यावहारिक सीमाहरु हुन्, ठण्डे पानीमा बस्न सबै भन्दा प्रभावी शीतलन प्रविधि छ र नतीजेको सबै भन्दा ठूलो कारक हो डिग्री र अतितापको अवधि.[१६] गैर-श्रम ऊष्माघातको लागि कुनै राम्रो शीतलन विधिको पाइएको छैन। [१७]

जब शरीरको तापमान ४० सेंटीग्रेड सम्म पुगइन्छ या यदि प्रभावित व्यक्ति बेहोश भएको छ र भ्रमको स्थितिको सङ्केत दे रहयो त यस्तो अतितापको स्थितिको आपात चिकित्सा मानिन्छ र यसको लागि उचित चिकित्सा सुविधाको तहत उपचारको आवश्यकता हुन्छ। अस्पतालमा एउटा अझै अर्को अधिक आक्रामक ठण्डा गर्नको उपाय उपलब्ध हुन्, जसमा अंत:शिराभ जल-योजन, आइस्ड स्लाईनसँग गैस्ट्रिक लेवेज, र पनि रक्तको ठण्डा गर्नको लागि हिमोडायलेसिस शामिल छन्। [८]

एपीडेमियोलजी[सम्पादन गर्नुहोस्]

पर्यावरणीय अतितापको आवृत्ति महत्त्वपूर्ण रूपले परिवर्तित होती रहन्छ किन भनें साल दर साल यो गर्म लहरको माथि निर्भर गर्दछ।

यिनलाई पनि हेर्नुहोस[सम्पादन गर्नुहोस्]

  • ताप ऐंठन
  • आइस सौक

सन्दर्भ[सम्पादन गर्नुहोस्]

  1. सूचना, अमेरिकाको राष्ट्रीय क्यान्सर संस्थान से.
  2. Marx, John (२००६), Rosen's emergency medicine: concepts and clinical practice, Mosby/Elsevier, पृ: २२३९, आइएसबिएन 9780323028455 
  3. Karakitsos D, Karabinis A (September २००८), "Hypothermia therapy after traumatic brain injury in children", N. Engl. J. Med. 359 (11): 1179–80, पिएमआइडी 18788094  |month= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)
  4. ४.० ४.१ ४.२ Axelrod YK, Diringer MN (May २००८), "Temperature management in acute neurologic disorders", Neurol Clin 26 (2): 585–603, xi, डिओआई:10.1016/j.ncl.2008.02.005, पिएमआइडी 18514828  |month= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)
  5. ५.० ५.१ ५.२ Laupland KB (July २००९), "Fever in the critically ill medical patient", Crit. Care Med. 37 (7 Suppl): S273–8, डिओआई:10.1097/CCM.0b013e3181aa6117, पिएमआइडी 19535958  |month= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)
  6. Manson's Tropical Diseases: Expert Consult, Saunders Ltd, २००८, पृ: 1229, आइएसबिएन 1-4160-4470-1 
  7. Trautner BW, Caviness AC, Gerlacher GR, Demmler G, Macias CG (July २००६), "Prospective evaluation of the risk of serious bacterial infection in children who present to the emergency department with hyperpyrexia (temperature of 106 degrees F or higher)", Pediatrics 118 (1): 34–40, डिओआई:10.1542/peds.2005-2823, पिएमआइडी 16818546, पिएमसी 2077849  |month= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)
  8. ८.०० ८.०१ ८.०२ ८.०३ ८.०४ ८.०५ ८.०६ ८.०७ ८.०८ ८.०९ ८.१० ८.११ ८.१२ ८.१३ ८.१४ ८.१५ ८.१६ ८.१७ Fauci, Anthony, et al. (२००८), Harrison's Principles of Internal Medicine (17 संस्करण), McGraw-Hill Professional, पृ: 117–121, आइएसबिएन 9780071466332 
  9. Tintinalli, Judith (२००४), Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide, Sixth edition, McGraw-Hill Professional, पृ: ११८७, आइएसबिएन 0071388753 
  10. Tintinalli, Judith (२००४), Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide, Sixth edition, McGraw-Hill Professional, पृ: १८१८, आइएसबिएन 0071388753 
  11. Marx, John (२००६), Rosen's emergency medicine: concepts and clinical practice, Mosby/Elsevier, पृ: २८९४, आइएसबिएन 9780323028455 
  12. Marx, John (२००६), Rosen's emergency medicine: concepts and clinical practice, Mosby/Elsevier, पृ: २३८८, आइएसबिएन 9780323028455 
  13. tcloonan (सेप्टेम्बर २, २००९), "Personal Protective Equipment (PPE) Use: CBRN or Non-CBRN", A National Dialogue for the Quadrennial Homeland Security Review, National Academy of Public Administration, अन्तिम पहुँच २३ जुन २०१०  वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ३ अक्टोबर २०१० मिति
  14. १४.० १४.१ In-Theatre Microclimate Cooling (PDF), US Army Natik Soldier Centre, अन्तिम पहुँच १७ मे २०१० 
  15. लम्बेर्ट, पैट्रिक. पारिश्रमिक ऊष्माघातमा जठरांत्र पारगम्यताको भूमिका. व्यायाम र खेल विज्ञान समीक्षाएं. 32 (4): 185-190. 2004
  16. बीआर जे स्पोर्ट्स मेड 2005: EHSमा 17 लेख समीक्षा 1966-2003 से
  17. बौचमा ए, डेहबी एम. कूलिंग एन्ड हिमोडायनामिक मेनेजमेंट यिनी हीट स्ट्रोक: प्रैक्टिकल रिकोमेंडेशन. क्रिट केयर. 11 (3): R54. 2007

बाह्य लिंक[सम्पादन गर्नुहोस्]

ढाँचा:Consequences of external causes