एबिसिनियन भुँई धनेश

एबिसिनियन भुँई धनेश
male
female both at Semliki Wildlife Reserve, Uganda
संरक्षण स्थिति
असुरक्षित  (आइयुसिएन ३.१)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
Unrecognized taxon (fix):	Bucorvus
प्रजाति:	Template:Taxonomy/BucorvusB. abyssinicus
वैज्ञानिक नाम
Template:Taxonomy/BucorvusBucorvus abyssinicus (Boddaert, 1783)

एबिसिनियन भुँई धनेश वा उत्तरी उत्तरी धनेश (बुकोर्भस एबिसिनिकस) एक अफ्रिकी चरा हो, भूमध्यरेखाको उत्तरमा पाइन्छ र भुँई धनेशको दुई प्रजातिहरू मध्ये एक हो। यो अफ्रिकी धनेशको दोस्रो ठुलो प्रजाति हो, केवल अलिक ठुलो दक्षिणी भुँई धनेशले पार गरेको छ।

वर्गीकरण

एबिसिनियन भुँई धनेश फ्रान्सेली बहुश्रुत जर्ज-लुइस लेक्लर्क, कोम्टे डे बफनले सन् १७८० मा आफ्नो हिस्टोइरे नेचरले डेस ओइसेक्समा वर्णन गरेका थिए। यो चरा पनि एक हात-रंगीन थालमा चित्रण गरिएको थियो जुन फ्रान्कोइस-निकोलस मार्टिनेट प्लान्चेस एनल्युमिनियस डी हिस्टोइर नेचरलमा कुँदिएको थियो जुन बफनको पाठको साथमा एडमे-लुइस डाउबेन्टन पर्यवेक्षणमा उत्पादन गरिएको थियो। न त थाल शिर्षक र न त बफनको वर्णनमा वैज्ञानिक नाम समावेश थियो तर सन् १७८३ मा डच प्रकृतिविद् पिटर बोडेर्टले प्लान्चेस एनल्युमिनियसको क्याटलगमा द्विपदी नाम बुसेरोस एबिसिनिकस बनाएका थिए। यसको स्थान इथियोपिया हो । एबिसिनियन भुँई धनेशलाई अब ब्युकोर्भस जीनसमा राखिएको छ जुन मूल रूपमा उप-वंशका रूपमा फ्रान्सेली प्रकृतिविद् रेने लेसनद्वारा सन् १८३० मा प्रस्तुत गरिएको थियो। यो प्रजाति मोनोटाइपिक हो । जेनेरिक नाम सन् १७५८ मा कार्ल लिनियस एसियाली धनेशहरूका लागि प्रस्तुत गरिएको जीनस बुसेरोसको नामबाट लिइएको हो जहाँ कोर्भस ल्याटिन शब्द "रेभेन" को लागि हो।

एबिसिनियन सिङ्ग वाला धनेशको जीवनी

एबिसिनियन भुँई धनेशको एउटा ठुलो, स्थलीय धनेश हो जसको कालो शरीरको पंख र सेतो प्राथमिक पंखहरू उडानमा देखिन्छन्। वयस्क पुरुषको आँखाको वरिपरि नाङ्गो निलो छालाको धब्बा र घाँटीमा नाङ्गो छालाको हावा भर्ने धब्बा हुन्छ जुन रातो हुन्छ, माथिल्लो घाँटी बाहेक जुन निलो हुन्छ। चुच्चो लामो र कालो हुन्छ, जनावरको आधारमा रातो धब्बा बाहेक चुच्चोको शीर्षमा एउटा छोटो खुल्ला-अन्त कालो टोपी हुन्छ। महिला समान तर सानो हुन्छ र कुनै पनि खाली छाला पूर्ण रूपमा गाढा निलो हुन्छ। जुवेनाइल चराहरू गाढा सुटी-खैरो र सानो चुच्चोका साथ प्रारम्भिक टोपीका साथ हुन्छन्। किशोर परिपक्व हुँदै जाँदा, जसमा सामान्यतया ३ वर्ष लाग्छ, यसले बिस्तारै वयस्कहरूको पिसाब, नाङ्गो छालाको रङ र टोपी विकास गर्दछ। कुल लम्बाइ ९० देखि ११० सेमी (३५ देखि ४३ इन्च) हो।

एबिसिनियन भुँई धनेशको लामो पंखहरू हुन्छन् जुन आँखाको वरिपरि आँखाको पलक जस्तो देखिन्छ। यसले आँखालाई चोटपटकबाट जोगाउँछ ।

यो औसत लगभग ९० देखि १०० सेमी (३५ देखि ३९ इन्च अग्लो, लगभग ११० सेमी (४३ इन्च) सेमी र तौल (४ किग्रा (८.८ पाउन्ड) हुन्छ। प्रति स्टीभेन्सन र फ्यानसाव, एबिसिनियन दक्षिणी भुँई धनेश भन्दा औसतमा ठूलो प्रजाति हो, १०२ सेमी (४० इन्च) सेमी (40 इन्च) मा तर प्रकाशित तौल र मानक मापनले विपरित रूपमा दक्षिणी प्रजाति वास्तवमा थोरै ठूलो छ भनेर संकेत गर्दछ।

आवाज

एक गहिरो उहु-उह, उह-उह-उह जुन धेरै टाढा छ र सामान्यतया बिहान पर्च वा जमिनबाट बनाउँछ। पुरुष र महिला युगल गीतहरूमा गाउँछन्।

वितरण र आवास

इथियोपियाको ओमो नदी उपत्यकामा एबिसिनियन भुँई धनेशहरु।

एबिसिनियन भुँई धनेशहरु उत्तरी उप-सहारा अफ्रिकामा दक्षिणी मौरितानिया, सेनेगल र गिनी पूर्वदेखि इरिट्रिया, इथियोपिया, उत्तर पश्चिमी सोमालिया, उत्तर पश्चिमी केन्या र युगान्डा पाइन्छ।

यो खुला बासस्थानहरू जस्तै खेती जमिन, उप-मरुभूमि झाडी र चट्टानी क्षेत्रहरूमा पाइन्छ, छोटो वनस्पतिहरूलाई प्राथमिकता दिन्छ जसले यसको दृश्य चारा प्रविधि सक्षम गर्दछ। यस प्रजातिले बसोबास गर्ने क्षेत्रहरू सामान्यतया दक्षिणी भुँई धनेशको मनपर्ने बासस्थान भन्दा सुख्खा क्षेत्रहरू हुन्। यसले अशान्त क्षेत्रहरू सहन सक्छ तर ठूला रूखहरूलाई गुँड बनाउने ठाउँहरूको रूपमा प्रयोग गर्न आवश्यक पर्दछ।

एबिसिनियन भुँई धनेश भागेको छ वा जानाजानी फ्लोरिडा, संयुक्त राज्य अमेरिकामा जारी गरिएको छ, तर त्यहाँ कुनै प्रमाण छैन कि जनसङ्ख्या प्रजनन भइरहेको छ निरन्तर आउने वा भाग्ने कारणले मात्र रहन सक्छ।

व्यवहार

एबिसिनियन भुँई धनेश खुला घाँसे मैदानमा जोडी वा साना पारिवारिक हुलहरुमा बस्छन्। तिनीहरू हिँडेर आफ्नो क्षेत्रमा गस्ती गर्छन् र अनिच्छुक उडानहरू गर्छन्, सामान्यतया सतर्क हुँदा मात्र हावामा जान्छन्। कैदमा, तिनीहरू ३५-४० वर्ष बाँच्न सक्छन्। जङ्गलीमा खाने खानामा विभिन्न प्रकारका साना कशेरुकी र अमेरुदण्डीहरू हुन्छन्, जसमा कछुवा, छेपारो, सर्प, चराहरू, माकुरा, बिटल र क्याटरपिलरहरू समावेश छन्-तिनीहरूले क्यारियन, केही फलफुल, बिउ र बदाम पनि लिन्छन्। भुँई धनेशको समूहहरूसँग -१०० वर्ग माइल (ID1) का क्षेत्रहरू छन्। तिनीहरू दैनिक हुन्।

प्रजनन

एबिसिनियन भुँई धनेशको प्रजनन मौसम यसको दायराभरि भिन्न हुन्छः पश्चिम अफ्रिकी जनसङ्ख्या जुनदेखि अगस्टसम्म प्रजनन गर्दछ, नाइजेरिया र युगान्डाली जनसङ्ख्या जनवरीमा प्रजनन गर्दछ, र केन्याई चराहरू नोभेम्बरको अन्त्यसम्म प्रजनन गर्छन्। तिनीहरू बाओबाब र पाम स्टम्पहरू प्राथमिकता दिएर ठुला रूखहरूमा घोंसला बनाउन रुचाउँछन्-गुँड गुहाभित्र निर्माण गरिन्छ। तिनीहरू चट्टानहरूमा प्वालहरू र मानव निर्मित गुहाहरू जस्तै मौरी-हाइभ लग वा टोकरीहरू सहित अन्य प्रकारका गुहाहरूमा घोंसला बनाउने रेकर्ड गरिएको छ। जमिनमा पाइने धनेशमा माटो र वनस्पतिको मिश्रण प्रयोग गरेर महिलाहरूलाई आंशिक रूपमा बन्द गरिन्छ। अन्य धनेशहरूमा गुँड बनाउने मादा आफ्ना सबै उडान पंखहरू एकैचोटि मोल्ट गर्दछ तर जमिनमा धनेशहरूमा यस्तो हुँदैन। नरले मादा प्रवेश गर्नुअघि सुक्खा पातहरूले गुहालाई अस्तर गरेर गुँड तयार गर्दछ र लगभग पाँच दिनमा एक वा दुई अन्डा राख्छ। पहिलो अन्डा हाल्दा नै उनी इन्क्यूबेट गर्न थाल्छिन् ताकि पहिले छुने कुखुराको विकास आफ्ना भाइबहिनीभन्दा अगाडि सुरु होस्। प्रत्येक अण्डाको इन्क्यूबेशनमा 37 देखि 41 दिनको समय लाग्छ, यस अवधिमा गुहालाई सफा राख्ने कुनै प्रयास हुँदैन र पुरुषले इन्क्यूबेटिङ्ग गर्ने महिलालाई खाना उपलब्ध गराउने जिम्मेवारी लिन्छ। भर्खरै छुट्टिएको कुखुराको वजन लगभग ७० ग्रा (२.५ औंस) ग्राम (2.5 औंस) हुन्छ र पहिलो-ह्याच दोस्रोको मूल्यमा द्रुत गतिमा बढ्छ, जुन सामान्यतया चार दिनको उमेर हुनु अघि भोकमरीबाट मर्नेछ जुन समय सम्म यसको भाइले ३५० ग्रा (१२ औंस) ग्राम (12 औंस) वजन गर्न सक्छ। जब बाँचेको कुखुरा 21 देखि 33 दिनको हुन्छ, आमाले गुँड छोड्छिन् र खानाको प्रावधानमा मद्दत गर्न थाल्छिन्, त्यसपछि 80 देखि 90 दिन पछि कुखुराले गुँड छाड्छ।

एबिसिनियन भुँई धनेशहरूले आफ्ना सन्तानहरूमा धेरै लगानी गर्छन् र किशोरहरू आफ्ना आमाबाबुसँग तीन वर्षसम्म रहनेछन्। तिनीहरूको प्रजनन दर ढिलो छ र प्रत्येक 9 वर्षमा औसत एक कुखुरालाई वयस्कतामा हुर्काइन्छ त्यसैले हुर्काएको प्रत्येक जवान चरामा वयस्कहरूको लगानी असाधारण रूपमा उच्च छ।

भोजन

एबिसिनियन भुँई धनेशहरु अवसरवादी खानेहरू हुन्, खुर वाला जानवर गोठालाहरू र जङ्गलमा आगो लागेपछि तिनीहरूले ठुला जनावरहरू वा आगोले विचलित भएका साना जनावरहरूको शिकार गर्न सक्छन्। एउटा व्यक्तिगत धनेश एक दिनमा ११ किमी (६.८ माइल) किलोमिटरसम्म हिँड्न सक्छ, उफ्रेर तिनले भेट्ने जनावरहरू खान सक्छ। तिनीहरूले माटोमा आर्थ्रोपोडहरू उत्खनन गरेको र मौरीको घारमा आक्रमण गरेको पनि रेकर्ड गरिएको छ-तिनीहरूले विरलै कुनै पनि बोटबिरुवाको पदार्थ खान्छन्। बलियो चुच्चोलाई शिकारलाई खानु अघि समात्न र पराजित गर्न प्रयोग गरिन्छ।

परजीवी, रोग तथा रोग

एबिसिनियन भुँई धनेशहरु चितुवा जस्ता ठुला मांसभक्षीहरूद्वारा सिकार हुन्छन्। खानाका लागि मानव शिकार उत्तरी क्यामरुन र बुर्किना फासो लगायत केही देशहरूमा हुन्छ। गुँडहरू साना स्थलीय शिकारीहरूद्वारा सिकार गर्न सकिन्छ।

एबिसिनियन भुँई धनेश चराको जुँ बुकोर्भेलस डोकोफोरस, बुसेरोफेगस प्रोडक्टस र बुसेरोफागस अफ्रिकानसका लागि परिचित होस्ट हो यो नेमाटोड हिस्टियोसेफालस बुकोरवी र टेपवर्म चापमानिया युनिलेटरलिस, इडियोजेनेस बुकोरवी, ओफ्रियोकोटिलोइड्स पिङ्गुइस, र परुटेरिना डाउएन्सिसका लागि पनि होस्ट हो। कैदमा राखिएको तर जङ्गलीमा समातिएको व्यक्तिको एरोमोनास हाइड्रोफिला ब्याक्टेरिया सङ्क्रमणबाट मृत्यु भएको थियो, जुन माछामा सामान्य रोगजनक हो तर पहिले जङ्गली एबिसिनियन भुँई धनेशमा रेकर्ड गरिएको थिएन। उत्तर अमेरिकामा बन्दी बनाइएका एबिसिनियन भुँई धनेशहरु पनि वेस्ट नाइल भाइरसको कारणले मर्ने गरेको थाहा छ।

सांस्कृतिक महत्व

एबिसिनियन भुँई धनेशहरु व्यावसायिक शिकारीहरूका लागि सामान्य उत्खनन होइनन्, यद्यपि तिनीहरू चिडियाखानामा कैदमा असामान्य छैनन्। केही क्षेत्रहरूमा यस प्रजातिको सांस्कृतिक महत्त्व छ र शिकारीहरूले यी चराहरूको काटिएको टाउको र घाँटीलाई उनीहरूको घाँटीमा बाँध्न सक्छन् कि यसले उनीहरूलाई उनीहरूको जङ्गली अन्गुलेट खानीको डढेलो लगाउन मद्दत गर्दछ भन्ने विश्वासमा। केही गाउँहरूमा कल प्रायः नक्कल गरिन्छ र त्यहाँ एबिसिनियन भुँई धनेशहरुको पुरुष र महिला युगलहरूमा आधारित सम्पूर्ण गीतहरू पनि छन्।

स्थिति र संरक्षण

एबिसिनियन भुँई धनेश यसको बासस्थानको हानि र क्षतिको विषय हो र यो शिकारीहरूको उत्खनन हो, यसको कन्जेनर, दक्षिणी ग्राउन्ड हर्नविल जस्तै, र, फलस्वरूप, यो मानिन्छ कि जनसङ्ख्याले द्रुत गिरावट सुरु गरेको हुन सक्छ। यस कथित गिरावटको परिणाम स्वरूप IUCN ले यसको स्थिति कमजोरको रूपमा दिन्छ।

• 
  फोर्ट वर्थ चिडियाखानामा एक जोडी
• 
  मर्चिसन फल्स राष्ट्रिय निकुञ्जमा रहेको पोथी एबिसिनियन ग्राउन्ड-हर्नबिल
• 
  यो प्रजातिको लामो परेलाहरू छन् जुन यस पोथीमा देखिन्छ जुन नीलो घाँटीको थैलीले पहिचान गर्दछ।
• 
  बुकोर्भस एबिसिनिकस MHNT को अण्डा