एमिल फिशर
एमिल फिशर | |
|---|---|
 सन् १८९५ अन्दाजी मा फिशर | |
| जन्म | हरमन एमिल लुइस फिशर ९ अक्टोबर १८५२ |
| मृत्यु | १५ जुलाई १९१९ (उमेर ६६) बर्लिन, जर्मनी |
| राष्ट्रियता | जर्मन |
| चिनारीको कारण | फिस्चरले सुक्रोज (चिनी) र प्युरिनको संश्लेषण |
| पुरस्कार |
|
| वैज्ञानिक करियर | |
| क्षेत्र | रशायनशास्त्र |
हर्मन इमिल लुइस फिस्चर (९ अक्टोबर १८५२ – १५ जुलाई १९१९) एक जर्मन रासायनशास्त्री थिए र सन् १९०२ मा रासायनशास्त्रमा नोबेल पुरस्कार प्राप्त गरेका थिए।[२] उनले फिस्चर एस्टरिफिकेशनको खोज गरेका थिए। उनले फिस्चर प्रक्षिप्ति पनि विकास गरेका थिए, जसले विषम कार्बन अणुहरूलाई चित्रित गर्ने प्रतिकात्मक तरिका हो। उनले एन्जाइम क्रियाको लक र की मापदण्डको पनि परिकल्पना गरेका थिए। उनले आफ्नो पहिलो नाम कहिल्यै प्रयोग गरेनन् र जीवनभर उनलाई इमिल फिस्चर भनेर मात्र चिनिन्छ।[३]
प्रारम्भिक वर्ष र करियर
[सम्पादन गर्नुहोस्]फिस्चरको जन्म यूसकिर्चेन, कोलोन नजिकै भएको थियो। उनी लरेन्ज फिस्चर, एक व्यापारी, र उनकी पत्नी जुली पोएन्सगेन का छोरा थिए। स्नातकपछि उनले प्राकृतिक विज्ञान अध्ययन गर्ने इच्छा व्यक्त गरे, तर उनका बुबाले उनलाई पारिवारिक व्यवसायमा काम गर्न बाध्य बनाए। पछि, बुबाले उनलाई व्यवसायका लागि अनुपयुक्त ठहर गरेपछि मात्र उनले आफ्नो इच्छाअनुसार अध्ययन गर्न पाए। फिस्चरले सन् १८७१ मा बोन विश्वविद्यालयमा अध्ययन थाले, तर सन् १८७२ मा स्ट्रासबर्ग विश्वविद्यालयमा अध्ययनलाई स्थानान्तरण गरे। उनले सन् १८७४ मा एडोल्फ भोन बाएरको मार्गदर्शनमा विद्यावारिधी उपाधि प्राप्त गरेका थिए, जहाँ उनले फ्थालेइनको अध्ययन गरे। स्नातकोत्तरपछि, उनी स्वतन्त्र अनुसन्धानकर्ताका रूपमा स्ट्रासबर्गमै बाएरसँगै कार्य गरेका थिए।
सन् १८७४ को शरद ऋतुमा, उनलाई सजीव रसायनशास्त्र प्रयोगशालामा सहायकको रूपमा नियुक्त गरियो। सन् १८७५ मा, उनले हाइड्राजिन यौगिकहरूको खोज गरे र तिनको नामाकरण पनि गरे। यिनमा असमान्य डाइमिथाइलहाइड्राजिन समावेश थियो, जुन अन्तरिक्ष दौड अवधिमा निकै महत्वपूर्ण बन्यो। उनले फिनाइलहाइड्राजिनको खोज पनि गरे। फिनाइलहाइड्राजिन कार्बोनिल यौगिकहरूसँग प्रतिक्रिया गरी स्फटिकीय ठोस पदार्थहरू बनाउँछ। यसको प्रयोग गर्दै, फिस्चरले सुक्रोज (चिनी) र प्युरिनको संश्लेषण सम्बन्धी अनुसन्धान गरे, जसले उनलाई सन् १९०२ मा रसायनशास्त्रमा नोबेल पुरस्कार दिलायो।
फिस्चरले पाइरुभिक एसिडको फिनाइलहाइड्राजोन प्रयोग गरेर इनडोल संश्लेषण विकास गरे। सन् १८७५ मा, बाएरलाई म्युनिक विश्वविद्यालयमा जस्टस भोन लिबिगको उत्तराधिकारी बन्न प्रस्ताव गरियो, जसका कारण फिस्चर पनि त्यहाँ गए र सजीव रसायनशास्त्र विभागमा सहायक बनेका थिए। सन् १८७८ मा, उनले म्युनिक विश्वविद्यालयमा "प्राइभाटडोजेन्ट" पदका लागि योग्य भए, र सन् १८७९ मा विश्लेषणात्मक रसायनशास्त्रका सह-प्राध्यापक बनेका थिए।
सन् १८८२ मा, उनलाई एर्लान्गेन विश्वविद्यालयमा रसायनशास्त्रका प्राध्यापकको रूपमा नियुक्त गरियो, र सन् १८८५ मा उनले वुर्जबर्ग विश्वविद्यालयमा प्राध्यापक पद ग्रहण गरेका थिए। सन् १८९२ मा, उनले भोन होफम्यानलाई उत्तराधिकारीका रूपमा बर्लिन विश्वविद्यालयमा रसायनशास्त्रका प्राध्यापकको पद सम्हालेका थिए।[४]
सन्दर्भ सामग्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "Fellows of the Royal Society", London: Royal Society, मूलबाट १६ मार्च २०१५-मा सङ्ग्रहित।
- ↑ "Nobel Prize in Chemistry 1902", NobelPrize.org (en-USमा), अन्तिम पहुँच २०२५-०३-२४।
- ↑ "Emil Fischer - Biographical", The Norbel Prize Organization, अन्तिम पहुँच ३१ मार्च २०२०।
- ↑ "Emil Fischer - University Archives", www.uni-wuerzburg.de, अन्तिम पहुँच २०२५-०३-२४।