ओदेसा
ओदेसा
Одеса | |
|---|---|
रिचेलिउ दरबार क्षेत्र र डुक दे रिचेलिउको स्मारक | |
 झण्डा  प्रतीक चिह्न  Logo | |
 | |
  ओदेसा ओदेसा ओब्लास्तमा अवस्थिति  ओदेसा ओदेसा (युक्रेन) | |
| निर्देशाङ्क: ४६°२९′८.६″उ ३०°४४′३६.४″पू / 46.485722°N 30.743444°E | |
| देश |  युक्रेन |
| ओब्लास्त | ओदेसा ओब्लास्त |
| रायोन | ओदेसा रायोन |
| पहिलो पटक उल्लेख गरिएको | १९ मे १४१५ |
| सरकार | |
| • नगरप्रमुख | गेनादिय त्रुखानोभ[१] |
| क्षेत्रफल | |
| • सहर | १६२.४२ किमी२ (६२.७१ वर्ग माइल) |
| • महानगर | ३,६५६ किमी२ (१४१२ वर्ग माइल) |
| उन्नतांश | ४० मिटर (१३० फिट) |
| उच्चतम उचाई | ६५ मिटर (२१३ फिट) |
| न्यूनतम उचाई | −४.२ मिटर (−१३.८ फिट) |
| जनसङ्ख्या (सन् २०२२) | |
| • सहर | १,०१०,५३७ |
| • क्रम | युक्रेनमा तेस्रो |
| • घनत्व | ६२००/किमी२ (१६०००/वर्ग माइल) |
| • महानगर | १,३७८,४९०[२] |
| वासिन्दा(हरू) | ओदेसी युक्रेनी: одесит, одеситка |
| समय क्षेत्र | युटिसी+२ (पूर्वी युरोपेली समय) |
| • ग्रीष्म (डिएसटी) | युटिसी+३ (पूर्वी युरोपेली ग्रीष्मकालीन समय) |
| हुलाक कोड | ६५०००–६५४८० |
| क्षेत्रीय सङ्केत | +३८० ४८ |
| वेबसाइट | www.omr.gov.ua/en/ |
| आधिकारिक नाम | ओदेसाको ऐतिहासिक केन्द्र |
| किसिम | सांस्कृतिक |
| मापदण्ड | ii, iv |
| नामाङ्कित | सन् २०२३ (१८औँ असाधारण विश्व सम्पदा समिति सत्र) |
| सन्दर्भ क्रम सङ्ख्या | १७०३ |
| युनेस्को क्षेत्र | युरोप |
| खतरापूर्ण | सन् २०२३– |
ओदेसा (युक्रेनी: Одеса) युक्रेनको तेस्रो सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको सहर र नगरपालिका हो र कृष्ण सागरको उत्तरपश्चिमी किनारमा देशको दक्षिण-पश्चिममा अवस्थित एक प्रमुख बन्दरगाह र यातायात केन्द्र हो। यो सहर ओदेसा रायोन र ओदेसा ओब्लास्तको प्रशासनिक केन्द्र पनि हो, साथै बहुजातीय सांस्कृतिक केन्द्र पनि हो।[३] जनवरी २०२१ सम्म, ओदेसाको जनसङ्ख्या लगभग १०,१०,५३७ रहेको थियो। २५ जनवरी २०२३ मा, यसको ऐतिहासिक सहर केन्द्रलाई विश्व सम्पदा क्षेत्र घोषणा गरिएको थियो र यसको बहुसांस्कृतिकता र १९औँ शताब्दीको सहरी योजनाको मान्यतामा युनेस्को विश्व सम्पदा समितिद्वारा खतरामा रहेको विश्व सम्पदाको सूचीमा थपिएको थियो।[४][५] युक्रेनमा रुसी आक्रमणको क्रममा ओदेसामा भएको बमबारीको प्रतिक्रियामा यो घोषणा गरिएको थियो, जसले सहरभरिका भवनहरूमा क्षति पुर्याएको वा नष्ट गरेको थियो।
शास्त्रीय पुरातनतामा ईसापूर्व छैटौँ शताब्दीको मध्यतिर यसको स्थानमा एउटा ठूलो ग्रीक बस्ती अस्तित्वमा थियो। यसलाई हिस्ट्रियाको प्राचीन ग्रीक बस्तीको सम्भावित स्थलको रूपमा अनुसन्धान गरिएको छ। लिथुआनियाको ग्रान्ड डचीको भाग रहेको कोटसियुबिजिभको स्लाभिक बस्ती-बन्दरगाहको पहिलो क्रमिक उल्लेख सन् १४१५ मा भएको थियो, जब यहाँबाट समुद्रद्वारा कन्स्टान्टिनोपलमा एउटा जहाज पठाइएको थियो।[६][७] ग्रान्ड डचीले नियन्त्रण गुमाएपछि, बन्दरगाह र यसको वरपरको क्षेत्र १५२९ मा ओटोमन साम्राज्यको अंश बनेको थियो जहाँ यसको नाम हासिबे थियो। र रुस-टर्की युद्ध (सन् १७८७-१७९२) मा ओटोमनको हार सम्म यो अस्तित्वमा रहेको थियो। सन् १७९४ मा, रूसी साम्राज्ञी क्याथरीन द्वितीयको एक उर्दी खडजीबेमा नौसेना बन्दरगाह र व्यापारिक स्थान स्थापना गर्न जारी गरिएको थियो, जसको लगत्तै ओदेसा नामकरण गरिएको थियो।[८][९] सन् १८१९ देखि सन् १८५८ सम्म, ओदेसा एक मुक्त बन्दरगाह थियो। सोभियत कालमा, यो एक महत्त्वपूर्ण व्यापारिक बन्दरगाह र एक नौसैनिक आधार थियो। उन्नाइसौँ शताब्दीको दौडान, मस्को, सेन्ट पिटर्सबर्ग र वार्सा पछि ओदेसा रुसी साम्राज्यको चौथो ठुलो सहर थियो।[१०] यसको ऐतिहासिक वास्तुकला रुसी भन्दा बढी भूमध्यसागरीय छ, फ्रान्सेली र इटालेली शैलीहरूबाट धेरै प्रभावित भएको छ। केही भवनहरू विभिन्न शैलीहरूको मिश्रणमा निर्माण गरिएका छन्, जसमा आर्ट नोभ्यु, पुनर्जागरण र परिष्कारवाद समावेश छन्।[११]
ओदेसा एक तातो-पानी भएको बन्दरगाह हो। ओदेसा सहरमा ओदेसा बन्दरगाह र पिभ्देन्यी बन्दरगाह अवस्थित छन् जुन सहरको उपनगरमा स्थित एक महत्वपूर्ण तेल टर्मिनल हो। अर्को उल्लेखनीय बन्दरगाह, चोर्नोमोर्स्क, ओदेसाको दक्षिण-पश्चिममा सोही ओब्लास्तमा अवस्थित छ। यसले रेलवेसँग एकीकृत एक प्रमुख यातायात केन्द्रको रूपमा प्रतिनिधित्व गर्दछ। ओदेसाको तेल र रासायनिक प्रशोधन सुविधाहरू रणनीतिक पाइपलाइनहरूद्वारा रुसी र अन्य युरोपेली सञ्जालहरूसँग जोडिएको छ। सन् २००० मा, ओदेसा व्यापारिक बन्दरगाहलाई २५ वर्षको अवधिको लागि एक स्वतन्त्र बन्दरगाह र स्वतन्त्र आर्थिक क्षेत्र घोषणा गरिएको थियो।[१२]
इतिहास
[सम्पादन गर्नुहोस्]
लिथुआलियाको साम्राज्य सन् १४१५–८४
अटोमन साम्राज्य सन् १४८४–१७८९
रुसी साम्राज्य सन् १७८९–१९१७
सन् १९१७–२१ क्रान्तिको सुरुवात
रुसी अन्तःकालीन सरकार सन् १९१७
युक्रेनी जनगणतन्त्र डिसेम्बर १९१७–नोभेम्बर १९१८
ओदेसा सोभियत गणतन्त्र जनवरी–मार्च १९१८
युक्रेनी राज्य मार्च–डिसेम्बर १९१८
दक्षिण रुसको सशस्त्र बल डिसेम्बर १९१८–अप्रिल १९१९
युक्रेनको अस्थायी मजदुर र किसान सरकार/
युक्रेनी सोभियत समाजवादी गणतन्त्र अप्रिल–अगस्ट १९१९
दक्षिण रुसको सशस्त्र बल अगस्ट १९१९–फेब्रुअरी १९२०
//
युक्रेनी सोभियत समाजवादी गणतन्त्र फेब्रुअरी १९२०–डिसेम्बर १९२२
सन् १९१७–२१ क्रान्तिको अन्त्य
सोभियत सङ्घ सन् १९२२–४१
रोमानिया अधिराज्य सन् १९४१–४४
सोभियत सङ्घ सन् १९४४–९१
युक्रेन सन् १९९१–हाल
भूगोल
[सम्पादन गर्नुहोस्]अवस्थिति
[सम्पादन गर्नुहोस्]
ओदेसा दक्षिणी युक्रेनको कृष्ण सागरको तल्लो क्षेत्रमा (४६°२८′उ ३०°४४′पू / 46.467°N 30.733°E) (४६° २८′उत्तर ३०° ४४′पूर्व) मा अवस्थित छ जुन ठुलो पूर्वी युरोपेली मैदानको भाग भएकोले बिस्तारै कृष्ण सागर र अजोभको समुद्रतिर ढल्किएको छ। यो सहर ओदेसाको खाडीको दक्षिण-पश्चिमी किनारमा कृष्ण सागरको उत्तर-पश्चिमी तटमा अवस्थित छ। निस्टर नदीको मुहानाबाट लगभग ३१ किलोमिटर (१९ माइल) उत्तर र युक्रेनी राजधानी किभबाट लगभग ४४३ किलोमिटर (२७५ माइल) दक्षिणमा अवस्थित छ। युक्रेन र गणतन्त्र मोल्दोभाबीचको अन्तर्राष्ट्रिय सीमा सहरबाट लगभग ४० किलोमिटर (२५ माइल) पश्चिममा अवस्थित छ।
यो सहर एउटा सानो बन्दरगाहको दृश्यावलोकन गर्ने छतदार पहाडहरूमा अवस्थित छ। सहरको औसत उचाई लगभग ५० मिटर (१६० फिट) रहेको छ। अधिकतम ६५ मिटर (२१३ फिट) र न्यूनतम (तटमा) समुद्र सतहबाट ४.२ मिटर (१३.८ फिट) अवस्थित छ। यस सहरको नजिकै तीन वटा ठूला मुहानहरू छन्। यो सहरले हाल १६२.४२ वर्ग किलोमिटर (६३ वर्ग माइल) क्षेत्रफल ओगटेको छ भने यहाँको जनघनत्व लगभग ६,१३९ व्यक्ति / वर्ग किलोमिटर रहेको छ।[१३]
सहरसँग जोडिएको तटीय चट्टानहरू बारम्बार पहिरोको जोखिममा रहन्छन्, जसको परिणामस्वरूप कृष्ण सागरको छेउछाउको परिदृश्यमा सामान्य परिवर्तन हुन्छ। जमिनको उतारचढावको ढलानको कारण, सहर योजनाकारहरू त्यस्ता क्षेत्रहरूको स्थिरताको निगरानी गर्न र पानीको नजिक समुद्र सतहभन्दा माथि सहरका सम्भावित खतरामा परेका भवनहरू र अन्य संरचनाहरू संरक्षण गर्न जिम्मेवार छन्।[१४]
हावापानी
[सम्पादन गर्नुहोस्]ओदेसा एक तातो-ग्रीष्मकालीन आर्द्र महाद्वीपीय जलवायु, चिसो अर्ध-शुष्कको साथसाथै आर्द्र उपोष्णकटिबन्धीय जलवायुको सीमामा छ। यसले, विगत केही शताब्दीहरूमा, ग्रीष्मकालीन पर्यटनको विकासको लागि आवश्यक परिस्थितिहरू सिर्जना गर्न सहरलाई ठूलो सहयोग पुर्याएको छ। त्सारवादी युगमा, ओदेसाको जलवायु शरीरको लागि लाभदायक मानिन्थ्यो। यसको परिणामस्वरूप स्पा संस्कृतिको विकास र सहरमा धेरै विलासी होटलहरूको स्थापना भएको थियो। समुद्रको औसत वार्षिक तापक्रम १३–१४ डिग्री सेल्सियस (५५–५७ डिग्री फारेनहाइट) छ। मौसमी समुद्रको तापक्रम जनवरीदेखि मार्चसम्म औसत ६ डिग्री सेल्सियस (४३ डिग्री फारेनहाइट) देखि अगस्टमा २३ डिग्री सेल्सियस (७३ डिग्री फारेनहाइट) सम्म हुन्छ। सामान्यतया, जुनदेखि सेप्टेम्बरसम्म कुल ४ महिनाको लागि ओदेसाको खाडी र सहरको खाडी क्षेत्रमा औसत समुद्री तापमान २० डिग्री सेल्सियस (६८ डिग्री फारेनहाइट) भन्दा बढी हुन्छ।[१५]
| ओदेसा (सन् १९९१–२०२०, सन् १८९४–हाल)को मौसम जानकारी | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| महिना | जनवरी | फेब्रुअरी | मार्च | अप्रिल | मे | जुन | जुलाई | अगस्ट | सेप्टेम्बर | अक्टोबर | नोभेम्बर | डिसेम्बर | वर्ष |
| उच्चतम रेकर्ड °से (°फे) | १५.७ (६०.३) |
१९.२ (६६.६) |
२४.८ (७६.६) |
२९.४ (८४.९) |
३३.३ (९१.९) |
३७.२ (९९.०) |
३९.३ (१०२.७) |
३८.० (१००.४) |
३५.४ (९५.७) |
३१.१ (८८.०) |
२६.० (७८.८) |
१६.९ (६२.४) |
३९.३ (१०२.७) |
| उच्चतम औसत °से (°फे) | २.३ (३६.१) |
३.४ (३८.१) |
७.७ (४५.९) |
१३.६ (५६.५) |
२०.३ (६८.५) |
२५.१ (७७.२) |
२७.९ (८२.२) |
२७.७ (८१.९) |
२१.८ (७१.२) |
१५.३ (५९.५) |
९.१ (४८.४) |
४.२ (३९.६) |
१४.९ (५८.८) |
| दैनिक औसत °से (°फे) | −०.४ (३१.३) |
०.४ (३२.७) |
४.३ (३९.७) |
१०.० (५०.०) |
१६.२ (६१.२) |
२०.८ (६९.४) |
२३.४ (७४.१) |
२३.१ (७३.६) |
१७.८ (६४.०) |
१२.० (५३.६) |
६.३ (४३.३) |
१.५ (३४.७) |
११.३ (५२.३) |
| न्यूनतम औसत °से (°फे) | −२.७ (२७.१) |
−२.१ (२८.२) |
१.६ (३४.९) |
६.९ (४४.४) |
१२.६ (५४.७) |
१६.९ (६२.४) |
१९.१ (६६.४) |
१८.५ (६५.३) |
१४.० (५७.२) |
८.९ (४८.०) |
३.९ (३९.०) |
−०.८ (३०.६) |
८.१ (४६.६) |
| न्यूनतम रेकर्ड °से (°फे) | −२६.२ (−१५.२) |
−२८.० (−१८.४) |
−१६.० (३.२) |
−५.९ (२१.४) |
०.३ (३२.५) |
५.२ (४१.४) |
७.५ (४५.५) |
७.९ (४६.२) |
−०.८ (३०.६) |
−१३.३ (८.१) |
−१४.६ (५.७) |
−१९.६ (−३.३) |
−२८.० (−१८.४) |
| औसत वर्षा मिमी (इन्च) | ४३ (१.७) |
३५ (१.४) |
३५ (१.४) |
२८ (१.१) |
३९ (१.५) |
४७ (१.९) |
४५ (१.८) |
४० (१.६) |
४४ (१.७) |
३७ (१.५) |
३९ (१.५) |
३८ (१.५) |
४७० (१८.५) |
| वर्षा दिनको औसत | ९ | ७ | १० | ११ | १२ | १३ | १० | ८ | ९ | १० | १३ | १० | १२२ |
| हिमपात दिनको औसत | ११ | १० | ६ | ०.४ | ० | ० | ० | ० | ० | ०.२ | ४ | ९ | ४१ |
| औसत सापेक्ष आर्द्रता (%) | ८३.९ | ८१.६ | ७६.७ | ७२.८ | ७१.३ | ६९.१ | ६५.० | ६२.८ | ७०.५ | ७७.४ | ८२.६ | ८४.१ | ७४.८ |
| मासिक सौर्यप्रकाश घण्टा औसत | ५५ | ८८ | १५३ | २१९ | २९९ | ३१५ | ३४८ | ३२३ | २३९ | १५८ | ६३ | ४८ | २,३०८ |
| स्रोत १: Pogoda.ru[१६] | |||||||||||||
| स्रोत २: NOAA (humidity and sun 1991–2020)[१७] | |||||||||||||
जनसाङ्ख्यिकी
[सम्पादन गर्नुहोस्]| वर्ष | जन. | ±% प्र.व. ±% |
|---|---|---|
| १७९५ | २,३४९ | — |
| १८०० | ६,००० | +२०.६३% |
| १८०२ | ९,००० | +२२.४७% |
| १८१३ | ३५,००० | +१३.१४% |
| १८२९ | ५२,००० | +२.५१% |
| १८३२ | ६०,००० | +४.८९% |
| १८४४ | ७७,८०० | +२.१९% |
| १८५८ | १०४,२०० | +२.११% |
| १८६३ | ११८,९०० | +२.६७% |
| १८७३ | १९३,५१३ | +४.९९% |
| १८८० | २१७,००० | +१.६५% |
| १८८५ | २४०,६०० | +२.०९% |
| १८९१ | २९७,६०० | +३.६१% |
| १८९७ | ४०३,८१५ | +५.२२% |
| १९०७ | ४४९,७०० | +१.०८% |
| १९१० | ५०६,००० | +४.०१% |
| १९१२ | ६३५,००० | +१२.०२% |
| १९१४ | ४८१,५०० | −१२.९२% |
| १९२० | ४५४,२०० | −०.९७% |
| १९२५ | ३२५,३५४ | −६.४५% |
| १९३६ | ५३४,००० | +४.६१% |
| १९३९ | ६०१,६५१ | +४.०६% |
| १९५६ | ६०७,००० | +०.०५% |
| १९५९ | ६६७,१८२ | +३.२% |
| १९७० | ८९१,५४६ | +२.६७% |
| १९७९ | १,०४६,१३३ | +१.७९% |
| १९८९ | १,११५,३७१ | +०.६४% |
| २००१ | १,०२९,०४९ | −०.६७% |
| २०११ | १,००९,१४५ | −०.२% |
| २०२२ | १,०१०,५३७ | +०.०१% |
| [१८][१९][२०][२१][२२][२३] | ||
ओदेसा ओब्लास्त अल्बानियाली, अर्मेनियाली, अजेरी, क्रिमियाली तातार, बुल्गेरियाली, जर्जियाली, युनानी, यहूदी, पोल्स, रोमा, रोमानियाली, तुर्क लगायत धेरै विभिन्न राष्ट्रियता र अल्पसङ्ख्यक जातीय समूहहरूको घर हो।[२४] सन् १९४० को दशकको सुरुसम्म यस सहरमा यहूदीहरूको ठूलो जनसङ्ख्या थियो। दोस्रो विश्वयुद्धको समयमा शिविरहरूबाट भएको सामूहिक निर्वासनको परिणामस्वरूप, सहरको यहूदी जनसङ्ख्यामा उल्लेखनीय गिरावट आएको थियो। सन् १९७० को दशकदेखि बाँकी रहेका अधिकांश यहूदीहरू इजरायल र अन्य देशहरूमा बसाइँ सरेर गएका कारण यहाँको यहूदी समुदायलाई खुम्चिएको थियो। उन्नाइसौँ शताब्दीको अधिकांश भाग र २०औँ शताब्दीको मध्यसम्म, ओदेसामा सबैभन्दा ठुलो जातीय समूह रुसीहरू थिए, दोस्रो सबैभन्दा ठूलो जातीय समूह यहूदीहरू थिए।
सन् १७९७ मा ओदेसामा लगभग ८०० इटालेलीहरू थिए जुन कुल जनसङ्ख्याको १०% थियो। एक शताब्दी भन्दा बढीको लागि ओदेसाको इटालेलीहरूले सहरको संस्कृति, कला, उद्योग, समाज, वास्तुकला, राजनीति र अर्थव्यवस्थालाई धेरै प्रभावित गरेका थिए।[२५] ओदेसाका इटालेलीहरूले सिर्जना गरेका कामहरूमध्ये पोतेम्किन सिँढीहरू र ओदेसा ओपेरा र ब्याले थिएटर थिए। उन्नाइसौँ शताब्दीको प्रारम्भमा इटालेली भाषा ओदेसामा रुसी पछिको दोस्रो आधिकारिक भाषा बनेको थियो। सन् १८७० को दशकसम्म ओदेसाको इटालेली जनसङ्ख्या निरन्तर बढ्दै गएको थियो।[२६][२७][२८][२९] अर्को दशकबाट यो वृद्धि रोकियो, र ओदेसामा इटालेली समुदायको पतन सुरु हुन पुग्यो जसको कारण मुख्यतया ओदेसाको स्लाभी जनसङ्ख्यामा रुसी र युक्रेनीहरूमा क्रमिक एकीकरण हुनु थियो। यसको परिणामस्वरूप थरहरू रुसी र युक्रेनीकरण हुन थालेका थिए।[२८] सन् १९१७ को क्रान्तिले तिनीहरूमध्ये धेरैलाई इटाली वा युरोपका अन्य सहरहरूमा पठाएको थियो।[३०] सोभियत कालमा ओदेसामा केही दर्जन इटालेलीहरू मात्र बाँकी थिए, जसमध्ये अधिकांशले आफ्नो भाषा जान्दैनन्। समयबित्दै जाँदा तिनीहरू स्थानीय जनसङ्ख्यामा घुलमिल हुँदै र मूलको जातीय अर्थ गुमाउन पुगेका थिए। दोस्रो विश्वयुद्धमा तिनीहरू पूर्णरूपमा लोप भएका थिए।[३१]
ओदेसा सहरको आधुनिक जनसङ्ख्याको जातीय संरचनाको विशिष्टता यसको जातीय विविधता हो। सन् २००१ को युक्रेनी जनगणना अनुसार, युक्रेनीहरू ओदेसाका ६२%, रुसीहरू २९%, बुल्गेरियालीहरू ६.१%, मोल्दोभाली ५%, गागुज १.१%, यहूदीहरू ०.६%, बेलारुसीहरू ०.५%, अर्मेनियालीहरू ०.३%, रोमा ०.२%, पोलहरू, जर्मनहरू, जर्जियनहरू, अजरबैजानीहरू, टार्टारहरू, ग्रीकहरू, अल्बानियालीहरू र अरबीहरू प्रत्येक ०.१% र १.९% अन्य राष्ट्रियताका मानिसहरू थिए।[३२] इन्टरनेसनल रिपब्लिकन इन्स्टिच्युटले सन् २०१५ मा गरेको एक अध्ययनअनुसार ओदेसाको जनसङ्ख्याको ६८ प्रतिशत जाती युक्रेनी र २५ प्रतिशत जाती रुसी थिए।[२४]
भाषा
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन् २००१ को जनगणना अनुसार स्थानीय भाषाद्वारा ओदेसा सहरको जनसङ्ख्याको वितरण:[३३]
| भाषा | सङ्ख्या | प्रतिशत |
|---|---|---|
| युक्रेनी | ३,०७,१९६ | ३०.४१% |
| रुसी | ६,५४,१२८ | ६४.७५% |
| अन्य वा निर्णय नगरिएको | ४८,९७४ | ४.८४% |
| जम्मा | १०,१०,२९८ | १००.००% |
सातौँ वार्षिक युक्रेनी नगरपालिका सर्वेक्षण अनुसार, ओदेसाका ९६% बासिन्दाहरूले घरमा केही रुसी बोल्दथे र २९% ले घरमा केही युक्रेनी बोल्दथे (दुबै भाषा बोल्ने धेरै मानिसहरूको कारण खप्टिएको)। युक्रेनी लोकप्रियतामा प्राप्त गरेका कारण सन् २०२१ मा, घरमा केही युक्रेनी बोल्ने बासिन्दाहरूको सङ्ख्या सन् २०१५ मा ६% बाट सन् २०२१ मा २९% मा पुगेको थियो जुन लगभग ५ गुणा बढेको हो। [३४][३२]
ओदेसा ओब्लास्तको जनसङ्ख्याको ५८% युक्रेनीलाई आफ्नो मूल भाषा मान्दछ[३५], र युक्रेनको दक्षिणमा ३९% जनसङ्ख्या जसले युक्रेनीलाई आफ्नो मूल भाषा मान्दछ प्रायः घरमा रुसी बोल्छन्।[३६] ओदेसा ओब्लास्तमा इल्को कुचेरिभ डेमोक्रेटिक इनिसियटिभ्स फाउन्डेसनले १० देखि २१ जुलाई २०२३ सम्म गरेको एक समाजशास्त्रीय सर्वेक्षणका अनुसार, घरमा युक्रेनी बोल्ने उत्तरदाताहरूको अंश ४२% (सन् २०२१ मा २६% बाट) बढेको छ, जबकि घरमा रूसी बोल्नेहरूको अंश ५४% मा झरेको छ।[३७]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ (युक्रेनीमा) Trukhanov officially won the mayoral election in Odesa वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १६ डिसेम्बर २०२३ मिति, The Ukrainian Week (17 November 2020)
- ↑ The number of the available population of Ukraine as of January 1, 2022, मूलबाट १० अगस्ट २०२२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २६ मार्च २०२३।
- ↑ Ukrainian local elections: City-by-city guide to this weekend's runoff votes वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १३ नोभेम्बर २०२० मिति, Atlantic Council (13 November 2020)
- ↑ "Ukraine's Odesa city put on UNESCO heritage in danger list", AP NEWS (अङ्ग्रेजीमा), २५ जनवरी २०२३, अन्तिम पहुँच २५ जनवरी २०२३।
- ↑ Centre, UNESCO World Heritage, "The Historic Centre of Odesa", UNESCO World Heritage Centre (अङ्ग्रेजीमा), मूलबाट २५ जनवरी २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २५ जनवरी २०२३।
- ↑ Długosz, Jan; Hoppe, Samuel Joachim (१७११), IOANNIS DŁVGOSSI SEV LONGINI CANONICI QVONDAM CRACOVIENSIS HISTORIAE POLONICAE LIBRI XII.: QVORVM SEX POSTERIORES NONDVM EDITI, NVNC SIMVL CVM PRIORIBVS EX MSCRIPTO RARISSIMO IN LVCEM PRODEVNT (ल्याटिनमा), Svmptibvs Ioannis Lvdovici Gleditschii & Mavritii Georgii Weidmanni, मूलबाट १६ डिसेम्बर २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १३ अगस्ट २०२२।
- ↑ ""Наш завзятий Головатий" повернувся до Одеси", «Антидот» і «детокс» від «Дня», मूलबाट १५ मे २०२२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ५ अगस्ट २०२२। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १५ मे २०२२ मिति
- ↑ O. M. Yeremenko; A. V. Kroytor (२१ सेप्टेम्बर २०२०), "CHAPTER 5 LUGANIAN CHARACTER TWENTY YEARS LATER: NECESSARY CORRECTION", Liha-Pres, मूलबाट १३ जुलाई २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २० जुलाई २०२३।
- ↑ "The Statue of Catherine II 'the Great' or the Monument to the Odessa Founders", Contested Histories (en-GBमा), ५ मे २०२२, मूलबाट १३ जुलाई २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १३ जुलाई २०२३।
- ↑ Herlihy, Patricia (१९७७), "The Ethnic Composition of the City of Odessa in the Nineteenth Century", Harvard Ukrainian Studies 1 (1): 53–78, मूलबाट २९ मे २००८-मा सङ्ग्रहित। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २९ मे २००८ मिति
- ↑ "Odessa: Architecture and Monuments", UKRWorld.Com, २००९, मूलबाट ६ मार्च २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ९ जुन २००९। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ६ मार्च २०१२ मिति
- ↑ "Odessa: The Star of Exile", jpost.com, मूलबाट १८ फेब्रुअरी २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १८ फेब्रुअरी २०२३।
- ↑ "About change area of Odesa city", zakon.rada.gov.ua (युक्रेनीमा), मूलबाट २३ जुलाई २०१९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २२ अप्रिल २०२०।
- ↑ "Odessa: The Star of Exile", jpost.com, मूलबाट १८ फेब्रुअरी २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १८ फेब्रुअरी २०२३।
- ↑ "Odessa Climate Guide", मूलबाट ५ अक्टोबर २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ५ जुन २००९।
- ↑ "Погода и Климат – Климат Одессы" (रुसीमा), Weather and Climate (Погода и климат), मूलबाट १६ अगस्ट २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ८ नोभेम्बर २०२१।
- ↑ "Odesa Climate Normals 1991–2020" (CSV), World Meteorological Organization Climatological Standard Normals (1991–2020), राष्ट्रिय महासागरीय र वायुमण्डलीय प्रशासन, मूलबाट २२ अप्रिल २०२५-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २१ अप्रिल २०२५।
- ↑ "Âñåóêðà¿íñüêèé ïåðåïèñ íàñåëåííÿ 2001|Ðóññêàÿ âåðñèÿ|Ðåçóëüòàòû|×èñëåííîñòü è òåððèòîðèàëüíîå ðàçìåùåíèå íàñåëåíèÿ|×èñëåííîñòü íàëè÷íîãî íàñåëåíèÿ è åãî ðàñïðåäåëåíèå ïî ïîëó|Ðåçóëüòàò âûáîðà", 2001.ukrcensus.gov.ua, मूलबाट २० नोभेम्बर २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ७ मार्च २०२०।
- ↑ "Одесса", ब्रोकहाउस र एफ्रोन विश्वकोशीय शब्दकोश: ८६ संस्करणमा (८२ संस्करण र ४ अतिरिक्त संस्करण) (रुसीमा), पेन्ट पिटर्सबर्ग: एफआ ब्रोकहाउस, सन् १८९०–१९०७।
- ↑ "Одесса в Большой советской энциклопедии", मूलबाट ७ जनवरी २००७-मा सङ्ग्रहित। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ७ जनवरी २००७ मिति
- ↑ "Âñåóêðà¿íñüêèé ïåðåïèñ íàñåëåííÿ 2001|Ðóññêàÿ âåðñèÿ|Ðåçóëüòàòû|Îñíîâíûå èòîãè ïåðåïèñè|Êîëè÷åñòâî ãîðîäîâ", 2001.ukrcensus.gov.ua, मूलबाट ३ मे २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ७ मार्च २०२०।
- ↑ "Статья в журнале "Держава" "Сколько действительно населения в Одессе?"", मूलबाट ३० सेप्टेम्बर २००७-मा सङ्ग्रहित। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ३० सेप्टेम्बर २००७ मिति
- ↑ "Cities & towns of Ukraine", pop-stat.mashke.org।
- ↑ २४.० २४.१ "All-Ukrainian Census of 2001 Official Site", 2001.ukrcensus.gov.ua, मूलबाट २० अक्टोबर २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २२ मे २०१४।
- ↑ Dundovich, Elena; Gori, Francesca; Guercett, Emanuela (२००४), Gulag. Storia e memoria, Feltrinelli, पृ: १८७, आइएसबिएन 88-07-81818-3, अन्तिम पहुँच ९ जुन २०१५।
- ↑ "Gli italiani a Odessa" (इटालेलीमा), मूलबाट ५ अक्टोबर २०१५-मा सङ्ग्रहित। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १७ फेब्रुअरी २०१९ मिति
- ↑ Brandes, Detlef (१९९३), Von den Zaren adoptiert: Die deutschen Kolonisten und die Balkansiedler in Neurußland und Bessarabien (1751-1914) (जर्मनेलीमा), Oldenbourg Wissenschaftsverlag, पृ: २५२, आइएसबिएन 978-3486560145।
- ↑ २८.० २८.१ "Odessa, la città ucraina fondata da un italiano" (इटालेलीमा), अन्तिम पहुँच २३ सेप्टेम्बर २०२४।
- ↑ "UCRAINA: Odessa città napoletana, dove l'italiano era lingua ufficiale" (इटालेलीमा), अन्तिम पहुँच २४ सेप्टेम्बर २०२४।
- ↑ "Ucraina: Odessa città italiana. La nostra cultura e la nostra arte presente nelle bellezze artistiche e architettoniche" (इटालेलीमा), अन्तिम पहुँच २३ सेप्टेम्बर २०२४।
- ↑ Father Pietro Leoni to Pietro Quaroni, 21 September 1944 (ASMAE, Italian embassy in Russia, 1861/1950, b. 321).
- ↑ ३२.० ३२.१ "Ukrainian Municipal Survey, March 2–20, 2015", IRI, मूलबाट २८ जनवरी २०२२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २७ मे २०१५।
- ↑ "Рідні мови в об'єднаних територіальних громадах України" (युक्रेनीमा)।
- ↑ "Seventh Ukrainian Municipal Survey, May 12–June 3, 2021", IRI, मूलबाट २८ जनवरी २०२२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ११ नोभेम्बर २०२१।
- ↑ "Більше половини жителів Одещини вважають українську мову рідною — дослідження", Суспільне Новини, मूलबाट २६ सेप्टेम्बर २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १४ जुलाई २०२३।
- ↑ Свобода, Радіо (१० मार्च २०२३), "За рік в Україні кількість українськомовних зросла до 71% – опитування", Радіо Свобода (युक्रेनीमा), मूलबाट १४ जुलाई २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १४ जुलाई २०२३।
- ↑ "Демократія, безпека та соціальне становище: думка респондентів в Одеській області у 2023 році"।
बाह्य कडीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]
परिभाषाहरू विक्सनरीबाट
मिडिया विकिमीडिया कमन्सबाट
समाचार विकिसमाचारबाट
उद्धरणहरू विकिकथनबाट
पाठहरू विकिस्रोतबाट
पाठ्यपुस्तकहरू विकिपुस्तकबाट
यात्रा जानकारी विकियात्राबाट
स्रोतहरू विकिविश्वविद्यालयबाट
- क्रोपोत्किन, पिटर आलेक्सिभिच; बेल्बी, जोन थोमस (१९११), "Odessa", in क्रिसहोल्म, हुग, इन्साइक्लोपिडिया ब्रिटानिका २० (११औँ संस्करण), क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालय छापाखाना, पृ: ३–४।
- आधिकारिक वेबसाइट वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १३ मे २०२० मिति (युक्रेनी वा रुसीमा)
- आधिकारिक नक्सा (अङ्ग्रेजी, युक्रेनी, वा रुसीमा)
- ओदेसामा हालको सार्वजनिक यातायात मार्गहरूको नक्सा (अङ्ग्रेजी, युक्रेनी, वा रुसीमा)
- ओदेसाको यअुदी समुदाय
