क्रिमिया

क्रिमिया प्रायद्वीप

Map of the Crimean Peninsula
भूगोल
अवस्थिति	Eastern Europe
निर्देशाङ्क	45.3°N 34.4°E / 45.3; 34.4
पानीको आसन्न भाग	Black Sea Sea of Azov
क्षेत्रफल	२७,००० किमी२ (१०,००० वर्ग माइल)
सर्वाधिक उचाइ	१,५४५ m (5069 ft)
उच्च विन्दु	Roman-Kosh
प्रशासन
Status	Internationally recognized as Ukrainian territory occupied by Russia (see Political status of Crimea)
Ukraine (de jure but not in control)
Northern Arabat Spit (Henichesk Raion) Autonomous Republic of Crimea Sevastopol
Largest settlement	Sevastopol
Russia (de facto control)
Republic of Crimea Sevastopol
Largest settlement	Sevastopol
जनसाङ्खिकि
Demonym	Crimean
जनसङ्ख्या	2,416,856 (2021)
जनघनत्व	८४.६/km2 (219.1/sq mi)
अतिरिक्त जानकारी
ISO code	UA-43

मई 2015 क्रीमियन प्रायद्वीपको उपग्रह छवि

क्रिमिया (/kraɪˈmiːə/i kry-MEE-ə) पूर्वी युरोपमा रहेको एउटा प्रायद्वीप हो, जुन कृष्ण सागरको उत्तरी किनारमा अवस्थित छ। यो कृष्ण सागर र सानो आजोभ सागरले लगभग पूर्ण रूपमा घेरिएको छ। पेरिकोपको थलप्राय द्वीपले क्रिमियालाई यूक्रेनको खेरसोन ओब्लास्टसँग जोड्छ। पूर्वतर्फ, सन् २०१८ मा निर्माण गरिएको क्रिमियन पुल केर्‍च जलडमरू मध्यमार्फत क्राइमियालाई रसियाको क्रास्नोदार क्राइसँग जोड्छ। उत्तरपूर्वमा रहेको अरबात स्पिट एक साँघुरो भूबाग हो, जसले सिवास लागुनहरूलाई आजोभ सागरबाट छुट्याउँछ। कालो सागरको पारिपट्टि पश्चिममा रोमानिया र दक्षिणमा टर्की अवस्थित छन्। क्रिमियाको जनसंख्या २.४ मिलियन छ, र यसको सबैभन्दा ठूलो सहर सेभास्टोपोल हो। यो क्षेत्र अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा यूक्रेनको भागको रूपमा मान्यता प्राप्त भए पनि, सन् २०१४ देखि रुसको कब्जामा रहेको छ।

प्रारम्भिक आधुनिक कालसम्म टाउरिक प्रायद्वीप भनेर चिनिने क्राइमिया ऐतिहासिक रूपमा शास्त्रीय सभ्यता र स्टेप्पे क्षेत्रको सीमामा रहेको थियो। ग्रीकहरूले यसको दक्षिणी भाग उपनिवेश बनाए, जसलाई पछि रोमन र बाइजेन्टाइन साम्राज्यहरू तथा तिनका उत्तराधिकारी राज्यहरूले समाहित गरे, यद्यपि ग्रीक संस्कृति यथावत् रह्यो। केही सहरहरू जेनेवाका व्यापारिक उपनिवेश बने, तर पछि तिनीहरूलाई ओटोमन साम्राज्यले अधीनमा लियो। यस अवधिमा, आन्तरिक भाग विभिन्न स्टेप्पे घुमन्ते जातिहरूले ओगटेका थिए, र १३औँ शताब्दीमा सुनौलो हर्डको नियन्त्रणमा आयो, जसबाट क्रिमियाली खानते उत्तराधिकारी राज्यको रूपमा उदायो। १५औँ शताब्दीमा, क्राइमियाली खानते ओटोमन साम्राज्यको आश्रित राज्य बन्यो। रुस र पोल्यान्ड-लिथुआनियाद्वारा नियन्त्रण गरिएका भूमिहरू प्रायः यस अवधिमा गुलाम आक्रमणहरूको लक्ष्य बन्थे। १७८३ मा, रुस-टर्की युद्ध (१७६८–१७७४) पछि, रुसी साम्राज्यले क्रिमियालाई गाभ्यो। क्रिमियाको रणनीतिक अवस्थाका कारण १८५४ को क्रिमियाली युद्ध भयो, साथै १९१७ को रुसी क्रान्ति पछि छोटो समय टिक्ने विभिन्न शासनहरू देखा परे। जब बोल्शेविकहरूले क्रिमियालाई आफ्नो नियन्त्रणमा लिए, यसलाई रुसी सोभियत महासंघीय समाजवादी गणतन्त्रको एक स्वायत्त सोभियत गणतन्त्र बनाइयो। दोस्रो विश्वयुद्धको समयमा, क्रिमिया जर्मनीद्वारा ओगटियो। १९४४ मा, सोभियतहरूले क्रिमिया पुनः नियन्त्रणमा लिएपछि, जोसेफ स्टालिनको आदेशमा क्राइमियाली टाटारहरूलाई जातीय रूपमा सफाया गर्दै निर्वासनमा पठाइयो, जसलाई सांस्कृतिक नरसंहारको रूपमा वर्णन गरिएको छ। १९४५ मा, क्रिमियालाई ओब्लास्टमा घटाइयो। १९५४ मा, सोभियत संघले १६५४ को पेरेयास्लाव सन्धिको ३००औँ वार्षिकीको अवसरमा, क्रिमियालाई युक्रेनी सोभियत समाजवादी गणतन्त्रमा हस्तान्तरण गर्यो।

सन् १९९१ मा युक्रेनी स्वतन्त्रता पछि प्रायद्वीपको अधिकांश भागलाई क्रिमियाको स्वायत्त गणतन्त्रको रूपमा पुनर्गठित गरियो। क्रिमियामा सोभियत फ्लीट विवादमा थियो, तर सन् १९९७ को सन्धिले रसियालाई सेभास्तोपोलमा आफ्नो फ्लीटलाई आधार बनाउन अनुमति दियो। सन् २०१४ मा, प्रायद्वीप रूसी सेना कब्जा गरिएको थियो र रसियाले कब्जा गरेको थियो, तर अधिकांश देशहरूले क्रिमियालाई युक्रेनी क्षेत्रको रूपमा मान्यता दिएका छन्।