थानेसर

थानेसर स्थानेश्वर
सहर
ब्रह्मा सरोवर
थानेसर हरियाणा, भारतमा स्थान थानेसर थानेसर (भारत)
निर्देशाङ्क: २९°५८′उ ७६°४९′पू
देश	भारत
राज्य	हरियाणा
जिल्ला	कुरुक्षेत्र जिल्ला
उन्नतांश	२३२ मिटर (७६१ फिट)
जनसङ्ख्या  (सन् २०११)
• जम्मा	१५४९६२
समय क्षेत्र	युटिसी+५:३० (भारतीय मानक समय)

थानेसर (स्थानेश्वर पनि भनिन्छ) भारतको हरियाणाको कुरुक्षेत्र जिल्लामा अवस्थित एक ऐतिहासिक सहर र हिन्दु तीर्थस्थल हो। यो दिल्लीबाट लगभग १६० किलोमिटर उत्तरपश्चिममा अवस्थित छ। कुरुक्षेत्र शहरको क्षेत्र थानेसरसँग मिल्छ।

थानेसर पुष्यभूति राजवंशको राजधानी थियो, जसका शासकहरूले गुप्त साम्राज्यको पतनपछि आर्यवर्तको अधिकांश भाग जितेका थिए। पुष्यभूति सम्राट प्रभाकरवर्धन सातौँ शताब्दीको सुरुमा थानेसरका शासक थिए। उनको उत्तराधिकारी उनका छोराहरू राज्यवर्धन र हर्ष थिए। हर्ष, जसलाई हर्षवर्धन पनि भनिन्छ, ले पछिका गुप्तहरूबाट विभाजित स्वतन्त्र राजाहरूलाई परास्त गरेर उत्तर भारतको अधिकांश भागमा एक विशाल साम्राज्यलाई सुदृढ गरे।

इतिहास

थानेसरको नाम स्थानेश्वर शब्दबाट लिइएको हो जसको अर्थ "ईश्वरको स्थान" हो। पाण्डव र कृष्णले शिवजीसँग प्रार्थना गरी महाभारतको युद्धमा विजयका लागि आशीर्वाद प्राप्त गरेको स्थानेश्वर महादेव मन्दिरलाई मानिन्छ। कुरुक्षेत्रको ४८ कोस परिक्रमामा यो केन्द्रीय र सबैभन्दा महत्वपूर्ण स्थान हो। कुरुक्षेत्र–पेहोवा सडकखण्डको थानसारबाट १.५ कि.मी.मा भीष्म कुण्ड नामको पानीट्यांकी महाभारत युद्धको समयमा भीष्म बाणको ओछ्यानमा सुतेको स्थान भएको विश्वास गरिन्छ।

जनसाङ्ख्यिकी

भारतको २०११ को जनगणनाले थानेसरको जनसङ्ख्या १५४,९६२ रहेको उल्लेख गरेको छ। पुरुषहरू जनसङ्ख्याको ५५% र महिलाहरू ४५% (८३,६५५ - ७१,३०७) थिए। थानेसरको औसत साक्षरता दर ८५.७३% थियो, जुन राष्ट्रिय औसत ७४.०४ भन्दा बढी हो: पुरुष साक्षरता ८९.८९% छ, र महिला साक्षरता ८०.८५% छ। थानेसरमा, १२% जनसङ्ख्या ६ वर्ष मुनिका छ।