ध्रुवीय उपग्रह प्रक्षेपण यान
ध्रुवीय उपग्रह प्रक्षेपण यान (Polar Satellite Launch Vehicle) या पीएसएलभी भारतीय अंतरिक्ष अनुसंधान सङ्गठन द्वारा संचालित एक प्रणेपण तन्त्र हो। भारत ले यसलाई आफ्नो सुदूर संवेदी उपग्रह (Remote Sensing satellites) को सूर्य समकालिक कक्ष (sun synchronous orbit) मा प्रक्षेपित गर्नको लागि विकसित गरेको थियो। । पीएसएलभी को विकास भन्दा पहिले यो सुविधा केवल रूस संग थियो। पीएसएलभी साना आकार को उपग्रहहरु को भू-स्थिर कक्ष (geostationary transfer orbit) मा पनि पठाउनमा सक्षम छ। अहिले सम्म पीएसएलभी को सहायता ले ३० अन्तरिक्षयान (१४ भारतीय + १६ अन्तरराष्ट्रीय) विभिन्न कक्षहरुमा प्रक्षेपित गरिसकिएको छ ।[१]
प्रक्षेपण को इतिहास[सम्पादन गर्ने]
यान | संस्करण (Variant) | प्रक्षेपण तिथि | प्रक्षेपण स्थान | पे-लोड | द्रव्यमान [२] | सफल/असफल | टिप्पणिहरु |
D1 | PSLV | 20 September 1993 | Sriharikota | ![]() |
845 kg | Failure | First development flight.
Software error causes vehicle crash in to the Bay of Bengal (700 seconds after take off) |
D2 | PSLV | 15 October 1994 | Sriharikota | ![]() |
904 kg | Success | First successful development flight |
D3 | PSLV | 21 March 1996 | Sriharikota | ![]() |
920 kg | Success | |
C1 | PSLV | 29 September 1997 | Sriharikota | ![]() |
1,200 kg | Failure | Suboptimal injection of Satellite |
C2 | PSLV | 26 May 1999 | Sriharikota | ![]() ![]() ![]() |
1,198 kg | Success | First successful commercial flight. |
C3 | PSLV | 22 October 2001 | Sriharikota | ![]() ![]() ![]() |
1,294 kg | Success | |
C4 | PSLV | 12 September 2002 | Sriharikota | ![]() |
1,055 kg | Success | |
C5 | PSLV | 17 October 2003 | Sriharikota | ![]() |
1,360 kg | Success | |
C6 | PSLV | 5 May 2005 | Sriharikota* | ![]() ![]() |
1,602 kg | Success | |
C7 | PSLV | 10 January 2007 | Sriharikota | ![]() ![]() ![]() ![]() |
1,210 kg | Success | Used a device called Dual Launch Adapter for the first time to launch four satellites.[३]
Used for the first time a video imaging system on board to take pictures of the separation of the first three satellites from the fourth stage of rocket.[४] |
C8 | PSLV-CA | 23 April 2007 | Sriharikota* | ![]() ![]() |
537 kg | Success | First flight of the 'core-alone' version |
C10 | PSLV-CA | 21 January 2008 | Sriharikota | ![]() |
260 kg | Success | |
C9 | PSLV-CA | 28 April 2008[५] | Sriharikota* | ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
800 kg | Success | The most satellites (10) launched at once by the PSLV. |
C11 | PSLV-XL | 22 October 2008 | Sriharikota* | ![]() |
1380 kg | Success | First moon mission of India and First flight of the PSLV-XL version |
Planned launches | |||||||
C?? | PSLV | 2008 | Sriharikota | ![]() |
Planned | ||
C?? | PSLV | mid 2009 | Sriharikota | ![]() |
Planned | ||
C?? | PSLV-XL | 2009 | Sriharikota | ![]() |
Planned |
प्राविधीक आंकडाहरु[सम्पादन गर्ने]
पीएसएलभी-सी८ संग सम्बन्धित प्राविधीक आंकडाहरु तल छन्:
- कार्य : एकल प्रक्षेपण यान (Expendable launch vehicle)
- निर्माता : भारतीय अन्तरिक्ष अनुसंधान केन्द्र
- आकार
- ऊंचाई : ४४ m
- व्यास : २.८ m
- द्रव्यमान : २९४,००० kg
- चरणहरु को संख्या : ४
- क्षमता
- LEO सम्म पे-लोड : ३,२५० kg
- SSO सम्म पे-लोड : १६०० kg
- GTO सम्म पे-लोड : १००० kg
- बूस्टर या शून्य-स्टेज
- बूस्टरहरु को संख्या : ६
- इन्जिन : १ ठोस
- प्रणोद (थ्रस्ट) : ५०२.६०० kN
- विशिष्ट आवेग (Specific impulse) : २६२ sec
- बर्न समय (Burn time) ४४ seconds
- ईंधन : HTPB (ठोस)
- प्रथम चरण
- इन्जिन : १ ठोस
- प्रणोद : ४,८६० kN
- विशिष्ट आवेग : २६९sec
- बर्न समय : १०५ सेकेण्ड
- ईंधन : HTPB (solid)
- द्वितीय चरण (Second stage)
- इन्जिन : १ विकास
- प्रणोद : ७२५ kN
- विशिष्ट आवेग : २९३ sec
- बर्न समय : १५८ seconds
- ईंधन : N२O४/UDMH
- तृतीय चरण
- इन्जिन : १ solid
- प्रणोद : ३२८ kN
- विशिष्ट आवेग : २९४ sec
- बर्न समय : ८३ सेकेण्ड
- इंधन : ठोस
- चतुर्थ चरण
- इन्जिन : २ liquid
- प्रणोद : १४ kN
- विशिष्ट आवेग : ३०८ sec
- बर्न समय : ४२५ seconds
- ईंधन : MMH/UDMH
सन्दर्भ[सम्पादन गर्ने]
वाह्य सूत्र[सम्पादन गर्ने]
- PSLV Moon Mission's Launch
- PSLV-C७ launch Video
- ISRO PSLV page
- Bharat-Rakshak PSLV page
- India in Space PSLV page
- PSLV-C८ Mission Photo Gallery
सन्दर्भ[सम्पादन गर्ने]
![]() |
विकिमिडिया कमन्समा Polar Satellite Launch Vehicle सम्बन्धी अन्य सामग्रीहरू रहेका छन् । |