पाकिस्तानका राजनीतिक दलहरूको सूची

पाकिस्तान बहुदलीय प्रजातान्त्रिक देश हो। देशमा धेरै राजनीतिक दलहरू छन् र विगतमा धेरै पटक देशमा गठबन्धनको सरकारले शासन गरेको छ।

पाकिस्तानको संसद द्विसदनात्मक छ, जसमा पाकिस्तानको राष्ट्रिय सभा र महासभा रहेका छन्।

संक्षिप्त इतिहास

सन् १९४७ मा स्थापना भएदेखि नै पाकिस्तानले आफ्नो अस्तित्वको लगभग आधा समय प्रत्यक्ष रूपमा शासन गर्दै आएको छ भने बाँकी समयमा राजनीतिक नेतृत्वमाथि गोप्य प्रभुत्व कायम गर्दै आएको छ।^[१]^[२] पाकिस्तानमा स्थापनामा देशको सैन्य र गुप्तचर सेवाहरू, राष्ट्रिय सुरक्षा, साथै यसको विदेश र घरेलु नीतिहरूमा प्रमुख निर्णयकर्ताहरू समावेश छन्, जसमा सेना प्रमुख मोहम्मद जिया उल हकको सैन्य तानाशाहीको समयमा आक्रामक इस्लामीकरणको राज्य नीतिहरू समावेश छन्। तथापि, २००० को दशकमा प्रबुद्ध मध्यस्थताको पछि लागेका जनरल परवेज मुसर्रफको नेतृत्वमा सैन्य संस्थापनले पछि राजनीतिक इस्लामको समर्थनलाई उल्ट्याएको थियो।

सन् १९९० सम्म पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी पाकिस्तानको एक मात्र प्रमुख दल थियो। जुल्फिकार अली भुट्टोको मृत्यु पछि, बेनजीर भुट्टोले शासनमा आएसँगै दल पाकिस्तान भरि बलियो स्थितिमा रहेको थपयो। सन् १९९० मा इस्लामी जम्हुरी इत्तेहादका नवाज सरिफले चुनाव जितेसँगै पाकिस्तानमा दुई ठूला दल अगाडी आएका थिए। नवाज सरिफले पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नुन) को स्थापना गरेपछि पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी र पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नुन) पाकिस्तानका प्रमुख दुई दलहरू थिए। सन् १९९३ मा पिपुल्स पार्टीले पुनः चुनाव जितेको थियो। सन् १९९६ मा पाकिस्तान तहरिके इन्साफको गठन भएको थियो। सन् २०१३ मा यसले पाकिस्तानको राष्ट्रिय सभामा ३५ सिट जितेको थियो। सन् २०१८ को पाकिस्तानको चुनाव पछि, पाकिस्तान तहरिके इन्साफको सरकार बनेको थियो र पाकिस्तानको तीन प्रमुख दलहरू मध्ये एक बन्न सफल भएको थियो।

सन् २०२० मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री इमरान खान विरुद्धको आन्दोलनको रूपमा पाकिस्तान लोकतान्त्रिक आन्दोलन धेरै दलहरू मिलेर बनेको थियो। इमरान खानलाई पदबाट हटाएपछि देशभरि नै राजनीतिक अशान्ति फैलिएको थियो र सन् २०२४ पाकिस्तानी आम निर्वाचन सम्मका कार्यक्रमहरूमा धेरै नयाँ दलहरू गठन भएका थिए। देशको सबैभन्दा ठूलो दल, पाकिस्तान तहरिके इन्साफ, कानूनी मुद्दाहरूको अधीनमा रहेकाले उनीहरूको गठबन्धन सदस्य सुन्नी इत्तेहाद परिषद्मा दर्ता गर्न बाध्य बनेको थियो, जुन एक सानो धार्मिक पार्टी हो।

पञ्जाब

पञ्जाबलाई सामान्यतया सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण राजनीतिक प्रदेशको रूपमा लिइन्छ र विगतमा पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज) र पाकिस्तान तहरिके इन्साफ जस्ता प्रमुख पार्टीहरूले वैधता प्राप्त गर्न र राजनीतिक किल्लाको रूपमा प्रयोग गरेका थिए। पञ्जाब प्रदेश सभा मान्यतया पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज) र पाकिस्तान तहरिके इन्साफ बीच विभाजित हुने गरेको छ।

सिन्ध

सिन्ध पार्टी गठन भएदेखि नै पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीको राजनीतिक किल्लाको रूपमा प्रयोग हुँदै आएको छ। पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीले सिन्धको प्रादेशिक चुनावमा लगभग सधैँ भारी जीत हासिल गरेको छ, र प्राय: सँधै प्रदेशको सीटहरू कब्जा गरेको छ। सन् २००० को दशकको सुरुतिर पाकिस्तान मुस्लिम लिग-कायदले सिन्धमा सानो सफलता देखेको थियो, तर यो पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीको नियन्त्रणमा आएको थियो। पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीलाई धेरै सिन्धी पार्टीहरूले खराब शासनको आरोप लगाएका छन्, जसले गर्दा धेरै पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीका विरोधी पार्टीहरूको महान् लोकतान्त्रिक गठबन्धनको निर्माण भएको छ, यद्यपि पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीले अझै पनि सिन्धीको प्रदेश सभामा सीटहरूमा व्यापक बहुमत राख्दछ।^[३]

खैबर पख्तुनख्वा

खैबर पख्तुनख्वा अवामी नेसनल पार्टी र पख्तुनख्वा मिल्ली अवामी पार्टी जस्ता अफगान आदिवासीवादको पक्षधर पश्तुन राष्ट्रवादी र क्षेत्रीयतावादी पार्टीहरूले भरिएको छ। यो क्षेत्र धार्मिक पार्टीहरूले पनि भरिएको छ, जस्तै जमियत उलेमाये इस्लाम विशेष गरी अफगानिस्तान नजिकको उत्तर पश्चिमी क्षेत्रहरूमा बलियो उपस्थितिमा छ। खैबर पख्तुनख्वामा धेरै राजनीतिक पार्टीहरू छन्, र तीमध्ये अधिकांश सामन्ती पक्षहरूको साथ पश्तुन राष्ट्रवादको पक्षधर छन्, तर इमरान खानको राजनीतिमा प्रवेश गरेदेखि, पाकिस्तान तहरिके इन्साफले लगभग सँधै यहाँ भारी चुनावी विजय हासिल गरेको छ र खैबर पख्तुनख्वालाई राजनीतिक किल्ला र शक्तिको आधारको रूपमा राखेको छ।

बलुचिस्तान

पाकिस्तानको बलुचिस्तान प्रदेश बलोच राष्ट्रवादी पार्टीहरूले भरिएको छ, केहीले बलुचिस्तानको स्वायत्तताको माग गरिरहेका छन् भने केही अतिवादी समूहहरूले पाकिस्तानबाट पृथकताको माग गरिरहेका छन्। बलुचिस्तानका अधिकांश पार्टीहरू खैबर पख्तुनख्वा, उच्च स्तरको क्षेत्रीयतावाद र जातीय राष्ट्रवादको समान ढाँचा पछ्याउँछन्, अधिकांश जातीय राष्ट्रवादीहरू वामपन्थी हुन्छन्, साथै दक्षिणपन्थी धार्मिक समूहहरूले सामान्यतया अफगान सीमानजिक विजय प्राप्त गर्छन्। बलुचिस्तान एक मात्र प्रदेश हो जहाँ कुनै पनि दलले नियमित रूपमा स्पष्ट बहुमत प्राप्त गर्दैन, र प्रादेशिक सभामा सामान्यतया बलोच राष्ट्रवादी पार्टीहरूको बीचमा विभाजित हुन्छ।^[४]

गिल्गित बल्तिस्तान

पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीले पहिलो गिल्गित बल्तिस्तान चुनाव जितेको थियो र गिल्गित बल्तिस्तानको एक मात्र प्रमुख पार्टी थियो जसले ३३ मध्ये २० सिट जितेको थियो। यद्यपि, सन् २०१५ मा पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज) ले १५ सिट जितेर गिल्गित बल्तिस्तानको प्रमुख पार्टी बनेको थियो र पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीले गिल्गित बल्तिस्तान प्रदेश सभामा केवल एक सीट प्राप्त गरेको थियो। यद्यपि, सन् २०२० को चुनावमा पाकिस्तान तहरिके इन्साफले १६ सिट जितेको थियो र गिल्गित बल्तिस्तानको एक मात्र प्रमुख पार्टी बनेको थियो जसमा पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीले ३ र पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज) ले २ सिट जितेको थियो।

संसद प्रतिनिधित्व भएका दलहरू

	झण्डा	स्थापना	राजनीतिक स्थान	केन्द्रिय नेता	विचारधारा	राष्ट्रिय सभा^[क]	महासभा
पाकिस्तान तहरिके इन्साफ پاکستان تحريکِ انصاف‎		सन् १९९६	केन्द्र^[५] देखि मध्य-दक्षिणपन्थ	गोहर अली खान	इस्लामी प्रजातन्त्र कल्याणवाद नागरिक राष्ट्रवाद भ्रष्टाचार विरोधी	७८ / ३३६	१७ / ९६
पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नुन) پاکستان مسلم لیگ (ن)‎		सन् १९९३	मध्य दक्षिणपन्थ^[५]	नवाज सरिफ	रूढिवादी उदारवाद रूढिवाद पाकिस्तानी रूढिवाद	११३ / ३३६	१९ / ९६
पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी پاکستان پیپلز پارٹی‎		सन् १९६७	मध्य वाम^[५]	बिलावल भुट्टो जरदारी	प्रगतिवाद सामाजिक प्रजातन्त्र वामपन्थी राजनीति	७३ / ३३६	२४ / ९६
Muttahida Qaumi Movement – Pakistan متحدہ قومی موومنٹ پاکستان‎ Muttaḥidah Qọ̄mī Mūwmaṅṫ Pākistān		सन् २०१६	मध्य वाम देखि केन्द्र^[५]	Khalid Maqbool Siddiqui	मुहाजिर राष्ट्रवाद धर्मनिरपेक्षता सामाजिक उदारवाद	२२ / ३३६	३ / ९६
Jamiat Ulema-e-Islam^[ख] جمیعت علمائے اسلام (ف)‎ Assembly of Islamic Clerics		सन् १९८०	दक्षिणपन्थी^[५]	Fazl-ur-Rahman	इस्लामी कट्टरतावाद देवबन्दी इस्लामवाद	८ / ३३६	५ / ९६
Pakistan Muslim League (Q)^[ग] پاکستان مسلم لیگ (ق)‎		2002	मध्य दक्षिणपन्थ	Shujaat Hussain	पाकिस्तानी रूढिवाद पाकिस्तानी राष्ट्रवाद	६ / ३३६	१ / ९६
अवामी नेसनल पार्टी عوامي نېشنل ګوند‎ عوامی نيشنل پارٹی‎		1986	मध्य वाम^[५] देखि वामपन्थी	Aimal Wali Khan	पश्तुन राष्ट्रवाद समाजवाद धर्मनिरपेक्षता	—	३ / ९६
Sunni Ittehad Council سنی اتحاد کونسل‎		2009	दक्षिणपन्थी	Sahibzada Hamid Raza^[६]	सुन्नी इस्लाम Barelvi faith धार्मिक राजनीति	—	—
पख्तुनख्वा मिल्ली अवामी पार्टी پښتونخوا ملي عوامي ګوند‎ پشتونخوا ملی عوامی پارٹی‎		सन् १९८९	मध्य वाम^[५] to वामपन्थी	Mahmood Khan Achakzai	पश्तुन राष्ट्रवाद क्षेत्रीयतावाद वामपन्थी राष्ट्रवाद	१ / ३३६	—
National Party نيشنل پارٹی‎		2003	मध्य वाम	Abdul Malik Baloch	बलुच राष्ट्रवाद नागरिक राष्ट्रवाद सामाजिक उदारवाद	१ / ३३६	१ / ९६
Balochistan National Party بلوچستان نيشنل پارٹی‎ Balōčistān Nīšonal Pārṭī		सन् १९९६	वामपन्थी	Akhtar Mengal	बलुच राष्ट्रवाद धर्मनिरपेक्षता Left-wing populism	१ / ३३६	१ / ९६
Balochistan Awami Party بلوچستان عوامی پارٹی‎ Balōčistān Awāmī Pārṭī Balochistan People's Party		सन् २०१८	केन्द्र^[५]	Khalid Hussain Magsi	प्रगतिवाद सङ्घीयता	१ / ३३६	४ / ९६
ग्रान्ड जुम्हुरी इत्तेहाद گرانڈ جمہوری اتحاد‎		सन् २०१८	बिग टेन्ट	Pir of Pagaro VIII	क्षेत्रीयतावाद Anti-Pakistan People’s Party Good governance Big tent political alliance	—	—
Istehkam-e-Pakistan Party استحکامِ پاکستان‎		सन् २०२३	आमूल केन्द्रवाद	Aleem Khan	लोकप्रियतावाद	६ / ३३६	—
Majlis Wahdat-e-Muslimeen مجلس وحدتِ مسلمین		सन् २००९	केन्द्र देखि दक्षिणपन्थी^[घ]^[७]	Raja Nasir Abbas	इस्लामी प्रजातन्त्र Shia-Sunni unity इस्लामी समाजवाद	१ / ३३६	१ / ९६
Pakistan Muslim League (Z) پاکستان مسلم لیگ (ض)‎		2002	उग्र दक्षिणपन्थ	Ijaz-ul-Haq	Ziaism इस्लामवाद	१ / ३३६	—
स्वतन्त्र آزاد اراکین‎	N/A					१ / ३३६	४ / ९६

टिप्पणीहरू

↑ The current national assembly in Pakistan is under severe allegations of rigging, fraud and electoral misconduct to learn more see Allegations of rigging in the 2024 Pakistani general election
↑ Officially registered by Election Commission of Pakistan as Jamiat Ulema-e-Islam Pakistan^[६]
↑ Officially registered by Election Commission of Pakistan as Pakistan Muslim League^[६]
↑ Officially the MWM states that it is politically aligned with the PTI at the Centre, but the party has also been considered as Right-wing due to its emphasis on religious values.

सन्दर्भ सामग्रीहरू

↑ Shah, Saeed (२०१९-०८-१९), "Pakistan Extends Powerful Army Chief's Term", Wall Street Journal (en-USमा), आइएसएसएन 0099-9660, अन्तिम पहुँच २०२१-०५-१९।
↑ Jaffrelot, Christophe (२०१५), The Pakistan Paradox: Instability and Resilience, Oxford University Press, पृ: 586, आइएसबिएन 978-0-19-023518-5, "The civil-military establishment ruled Supreme for 60 years - from 1947 to 2007 - by crushing or betraying social movements and preventing the development of society."
↑ "The pathology of military democracy: Manufacturing a government in Sindh", २००८-०१-१०, मूलबाट १० जनवरी २००८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०२४-०३-१०। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००८-०१-१० मिति
↑ Baloch Nationalism: Its Origin and Development, Taj Mohammad Breseeg, 2004
↑ ^५.० ^५.१ ^५.२ ^५.३ ^५.४ ^५.५ ^५.६ ^५.७ Chughtai-11 Hussain-2, Alia-1 Abid-2 (३ फेब्रुअरी २०२४), "Pakistan elections 2024: Which are the major political parties?", Al Jazeera, मूलबाट ६ फेब्रुअरी २०२४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ६ फेब्रुअरी २०२४।
↑ ^६.० ^६.१ ^६.२ उद्दरण त्रुटी: अवैध <ref>चिनो; :ECPList नामको सन्दर्भका लागि कुनै पाठ प्रदान गरिएको छैन
↑ The Islamic Politics For Future, The Ideology Agenda of Majlis Wahdat-e-Muslimeen (Pakistan), (2016), p. 25

बाह्य कडीहरू

पाकिस्तानको निर्वाचन आयोग

[5] The current national assembly in Pakistan is under severe allegations of rigging, fraud and electoral misconduct to learn more see Allegations of rigging in the 2024 Pakistani general election

[JUI-F-8] Officially registered by Election Commission of Pakistan as Jamiat Ulema-e-Islam Pakistan^[६]

[PML-Q-9] Officially registered by Election Commission of Pakistan as Pakistan Muslim League^[६]

[10] Officially the MWM states that it is politically aligned with the PTI at the Centre, but the party has also been considered as Right-wing due to its emphasis on religious values.

[1] Shah, Saeed (२०१९-०८-१९), "Pakistan Extends Powerful Army Chief's Term", Wall Street Journal (en-USमा), आइएसएसएन 0099-9660, अन्तिम पहुँच २०२१-०५-१९।

[2] Jaffrelot, Christophe (२०१५), The Pakistan Paradox: Instability and Resilience, Oxford University Press, पृ: 586, आइएसबिएन 978-0-19-023518-5, "The civil-military establishment ruled Supreme for 60 years - from 1947 to 2007 - by crushing or betraying social movements and preventing the development of society."

[3] "The pathology of military democracy: Manufacturing a government in Sindh", २००८-०१-१०, मूलबाट १० जनवरी २००८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०२४-०३-१०। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००८-०१-१० मिति

[4] Baloch Nationalism: Its Origin and Development, Taj Mohammad Breseeg, 2004

[:0-6] ५.० ^५.१ ^५.२ ^५.३ ^५.४ ^५.५ ^५.६ ^५.७ Chughtai-11 Hussain-2, Alia-1 Abid-2 (३ फेब्रुअरी २०२४), "Pakistan elections 2024: Which are the major political parties?", Al Jazeera, मूलबाट ६ फेब्रुअरी २०२४-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ६ फेब्रुअरी २०२४।

[:ECPList-7] ६.० ^६.१ ^६.२ उद्दरण त्रुटी: अवैध <ref>चिनो; :ECPList नामको सन्दर्भका लागि कुनै पाठ प्रदान गरिएको छैन

[11] The Islamic Politics For Future, The Ideology Agenda of Majlis Wahdat-e-Muslimeen (Pakistan), (2016), p. 25

[१]

[२]

[३]

[४]

[क]

[५]

[ख]

[ग]

[६]

[घ]

[७]

हे वा स पाकिस्तानका राजनीतिक दलहरू
राष्ट्रिय सभा	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज) (११४) पाकिस्तान तहरिके इन्साफ (९३) पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी (७३) मुत्ताहिदा कौमी मुभमेन्ट – पाकिस्तान (२२) जमियत उलेमाये इस्लाम (९) पाकिस्तान मुस्लिम लिग (कायद) (४) इस्तेहकामे पाकिस्तान पार्टी (४) बलुचिस्तान नेसनल पार्टी (मेङ्गल) (२) बलुचिस्तान अवामी पार्टी (१) पाकिस्तान मुस्लिम लिग (जिया) (१) नेसनल पार्टी (पाकिस्तान) (१) पख्तुनख्वा मिल्ली अवामी पार्टी (१) पख्तुनख्वा नेसनल अवामी पार्टी (१) मज्लिस वाहदते मुस्लिमिन (१) स्वतन्त्र (८)
महासभा (सिनेट)	पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज) (३३) पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी (२०) पाकिस्तान तहरिके इन्साफ (१८) बलुचिस्तान अवामी पार्टी (८) मुत्ताहिदा कौमी मुभमेन्ट – पाकिस्तान (५) नेसनल पार्टी (पाकिस्तान) (५) जमियत उलेमाये इस्लाम (४) पख्तुनख्वा मिल्ली अवामी पार्टी (३) स्वतन्त्र (२) जमाते इस्लामी (पाकिस्तान) (२) बलुचिस्तान नेसनल पार्टी (मेङ्गल) (१) पाकिस्तान मुस्लिम लिग (फङ्सनल) (१) अवामी नेसनल पार्टी (१)
प्रतिनिधित्व नभएका दलहरू	अवाम पाकिस्तान सुन्नी इत्तेहाद काउन्सिल सुन्नी तहरिक तहरिके लब्बैक पाकिस्तान पाकिस्तान रहे हक पार्टी पाकिस्तान ग्रिन पार्टी कम्युनिस्ट पार्टी अफ पाकिस्तान पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी (सहिद भुट्टो) पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी वर्कर्स पाकिस्तान क्रिस्टियन काङ्ग्रेस मोहाजिर कौमी मुभमेन्ट पाकिस्तान जम्हुरी वतन पार्टी जम्मू कश्मीर पिपुल्स पार्टी जियै सिन्ध कौमी महाज जियै सिन्ध मुत्ताहिदा महाज सिन्ध तरकी पसन्द पार्टी सिन्ध युनाइटेड पार्टी तहरिके जफारिया (पाकिस्तान) इस्लामी तहरिक पाकिस्तान जमियत अहले हदिस जमियत उलेमाये पाकिस्तान अवामी तहरिक पाकिस्तान अवामी तहरिक हजारा डेमोक्रेटिक पार्टी बहवालपुर नेसनल अवामी पार्टी जमोट कौमी मुभमेन्ट कौमी वतन पार्टी मजदुर किसान पार्टी नेसनल डेमोक्रेटिक मुभमेन्ट (पाकिस्तान) पाकिस्तान तहरिके इन्साफ पार्लियामेन्टेरिसन्स हक दो तहरिक बलुचिस्तान अवामी वर्कर्स पार्टी
राजनीतिक दलहरूको सूची पाकिस्तानको राजनीति