बहुविवाह

राजा पृथ्वीनारायण शाह र उनका दुई श्रीमतीहरू (इन्द्रकुमारी, नरेन्द्रलक्ष्मी)

बहुविवाह भनेको धेरै श्रीमानसँग विवाह गर्ने प्रचलन हो। जब कुनै पुरुषले एकै समयमा एकभन्दा बढी श्रीमतीसँग विवाह गर्छ, त्यसलाई बहुपत्नी भनिन्छ। जब कुनै महिलाले एकै समयमा एकभन्दा बढी श्रीमानसँग विवाह गर्छिन्, त्यसलाई बहुपतित्व भनिन्छ।

धेरै देशहरूमा, कानूनले एकविवाह विवाहलाई मात्र मान्यता दिन्छ (एक व्यक्तिले केवल एक पति वा पत्नी राख्न सक्छ, र द्विविवाह अवैध छ), तर व्यभिचार गैरकानूनी छैन, जसले गर्दा गैर-आधिकारिक "पति वा पत्नी" को लागि कानुनी मान्यता बिना नै वास्तविक बहुविवाहलाई अनुमति दिइने अवस्था सिर्जना हुन्छ।

पश्चिम अफ्रिका र मध्य अफ्रिकामा "बहुविवाह बेल्ट" भनेर चिनिने क्षेत्रमा बहुविवाह सबैभन्दा सामान्य छ। विश्वमा सबैभन्दा बढी बहुविवाह प्रचलन भएको देशहरूमा बुर्किना फासो, माली, गाम्बिया, नाइजर र नाइजेरिया समावेश छन्।

प्रकार

बहुविवाह तीन विशिष्ट रूपहरूमा अवस्थित छ:

• बहुपत्नीत्व, जहाँ एक पुरुषका एकैसाथ धेरै पत्नीहरू हुन्छन्
• बहुपतित्व, जहाँ एक महिलाका एकैसाथ धेरै पतिहरू हुन्छन्
• सामूहिक विवाह, जहाँ पारिवारिक एकाइमा धेरै पतिहरू र कानुनी उमेरका धेरै पत्नीहरू हुन्छन्

नेपाल, चीनका केही भाग र उत्तरी भारतका केही भागमा घुमन्ते तिब्बतीहरूमा परम्परागत रूपमा बहुपतित्व प्रचलन थियो, जसमा दुई वा बढी दाजुभाइहरूले एउटै महिलासँग विवाह गर्थे। यो उच्च पुरुष मृत्युदर भएको समाजमा सबैभन्दा सामान्य छ। यो अंशात्मक पितृत्वसँग सम्बन्धित छ, जुन सांस्कृतिक विश्वास हो कि बच्चाको एक भन्दा बढी बुबा हुन सक्छन्।

धार्मिक दृष्टिकोण

बौद्ध धर्मले विवाहलाई संस्कारको रूपमा मान्दैन; यो विशुद्ध रूपमा धर्मनिरपेक्ष मामिला हो। सामान्यतया बौद्ध भिक्षुहरू यसमा भाग लिँदैनन् (यद्यपि केही सम्प्रदायहरूमा पुजारी र भिक्षुहरूले विवाह गर्छन्)। त्यसैले विवाहलाई कुनै धार्मिक स्वीकृति प्राप्त हुँदैन।

पहिलो श्रीमतीले बच्चा जन्माउन नसकेमा परम्परागत हिन्दु कानूनले बहुविवाहलाई अनुमति दिएको थियो।

सन् १९५५ मा भारतीय संसदले हिन्दु विवाह ऐन लागु गरेको थियो र यसले मुस्लिम बाहेक भारतमा सबैका लागि बहुविवाहलाई गैरकानूनी बनाएको थियो। सन् १९५५ भन्दा पहिले, हिन्दुहरूका लागि बहुविवाहलाई अनुमति दिइएको थियो। भारतमा विवाह कानूनहरू प्रश्नमा रहेका पक्षहरूको धर्ममा निर्भर छन्।