भुटानी

भुटानी जनता

འབྲུག་པ་ (Drukpa)
भुटानको झन्डा
जम्मा जनसङ्ख्या
~800,000 (२०२३ अनुमान)
भाषाहरू
द्ज़ोंगखा भाषा, नेपाली भाषा, शारचोप भाषा, अङ्ग्रेजी भाषा
धर्महरू
बौद्ध धर्म, हिन्दु धर्म, अन्य
सम्बन्धित जातीय समूह
तिब्बती, नेपाली, भारतीय

भुटानीा (अङ्ग्रेजी: The People of Bhutan) भुटानका नागरिकहरू हुन्, जसको सांस्कृतिक, भाषिक, तथा जातीय विविधता छ। भुटान दक्षिण एसियाको एक सानो हिमाली राष्ट्र हो, जुन उत्तरमा चीन र दक्षिणमा भारतसँग सीमाना जोडिएको छ।

भुटानी नागरिकका अधिकार

भुटानका नागरिकहरूलाई भुटानी संविधान र अन्य कानुनी व्यवस्थाहरू अन्तर्गत विभिन्न अधिकार प्रदान गरिएको छ। यी अधिकारहरू भुटानको लोकतान्त्रिक शासन प्रणाली, परम्परागत मूल्यहरू, तथा स्थायित्व सुनिश्चित गर्ने उद्देश्य राख्छन्।

मौलिक अधिकारहरू (Fundamental Rights)

भुटानी संविधानले नागरिकहरूलाई निम्न मौलिक अधिकारहरू प्रदान गर्दछ:

• समानताको अधिकार (Right to Equality)
  • सबै नागरिकहरू कानुनको दृष्टोलीा समान छन्।
  • कुनै पनि प्रकारको जातीय, धार्मिक, लिङ्गीय, वा सामाजिक भेदभाव गर्न पाइँदैन।

• स्वतन्त्रताको अधिकार (Right to Freedom)
  • विचार, अभिव्यक्ति, तथा बोल्न पाउने स्वतन्त्रता।
  • धर्मको पालन तथा प्रचार गर्ने स्वतन्त्रता।
  • शान्तिपूर्ण भेला तथा सङ्गठन बनाउने अधिकार।
  • कुनै पनि कानुनी व्यवसाय वा रोजगारी गर्न पाउने अधिकार।

• संवैधानिक उपचारको अधिकार (Right to Constitutional Remedies)
  • यदि नागरिकका मौलिक अधिकारहरू उल्लङ्घन भएमा न्यायालयमा मुद्दा दायर गर्न सकिन्छ।

• धार्मिक स्वतन्त्रताको अधिकार (Right to Freedom of Religion)
  • नागरिकहरूलाई आफ्नो धर्म स्वतन्त्र रूपमा अभ्यास गर्ने अधिकार छ।
  • भुटानमा बौद्ध धर्मलाई प्राथमिकता दिइए पनि अन्य धर्मप्रति सहिष्णुता अपनाइन्छ।
  • कुनै पनि व्यक्तिलाई धर्म परिवर्तन गर्न जबरजस्ती गर्न पाइँदैन।

अन्य अधिकारहरू

• मतदानको अधिकार (Right to Vote)
  • १८ वर्ष उमेर पूरा गरेका नागरिकहरूले राष्ट्रिय तथा स्थानीय चुनावहरूमा भाग लिन पाउँछन्।

• शिक्षाको अधिकार (Right to Education)
  • प्रत्येक भुटानी नागरिकलाई आधारभूत शिक्षा नि:शुल्क रूपमा प्रदान गरिन्छ।
  • सरकारद्वारा गुणस्तरीय शिक्षा प्रणाली सुनिश्चित गरिन्छ।

• स्वास्थ्यको अधिकार (Right to Health)
  • सबै नागरिकलाई आधारभूत स्वास्थ्य सेवा नि:शुल्क प्रदान गरिन्छ।
  • सरकारले नागरिकहरूको स्वास्थ्य सेवा सुधार गर्ने प्रयास गर्दछ।

• सांस्कृतिक संरक्षणको अधिकार (Right to Cultural Preservation)
  • भुटानी नागरिकलाई आफ्नो भाषा, संस्कृति, तथा परम्परा संरक्षण गर्ने अधिकार छ।
  • सरकारले भुटानी पहिचान जोगाउने नीति अवलम्बन गर्छ।

नागरिक कर्तव्यहरू (Duties of Citizens)

भुटानी नागरिकहरूले सरकार र समाजप्रति निम्न जिम्मेवारीहरू वहन गर्नुपर्छ:

• राष्ट्रिय ऐक्यबद्धता तथा शान्ति कायम राख्ने।
• भुटानी परम्परा, भाषा, र संस्कृति जोगाउने।
• प्राकृतिक स्रोतसाधनहरूको संरक्षण गर्ने।
• देशको संविधान तथा कानुनहरूको पालना गर्ने।

जातीय समूहहरू

भुटानका प्रमुख जातीय समूह निम्न प्रकारका छन्:

ड्रुक्पा (འབྲུག་པ་)

ड्रुक्पा भुटानका मूलनिवासी र सबैभन्दा ठुलो जातीय समूह हुन्। उनीहरू तिब्बती-बर्मेली मूलका हुन् र प्रायः द्ज़ोंगखा भाषा बोल्छन्। ड्रुक्पाहरू वज्रयान बौद्ध धर्म मान्छन्।

ल्होत्सम्पा (Lhotshampa)

ल्होत्सम्पा नेपालीभाषी भुटानी समुदाय हुन्, जो विशेष गरी दक्षिणी भुटानमा बसोबास गर्छन्। उनीहरू नेपाली भाषा बोल्छन् र हिन्दु धर्म तथा बौद्ध धर्म मान्छन्।

शारचोप (Sharchop)

शारचोप भुटानका पूर्वी क्षेत्रमा बस्ने समुदाय हुन्। उनीहरू भारत र म्यानमारतर्फ पाइने मोन्गोलोइड जातिसँग मिल्दोजुल्दो छन्। शारचोपहरू प्रायः बौद्ध धर्म पालना गर्छन्।

भाषा

भुटानमा विभिन्न भाषाहरू बोलिन्छन्, जसमा प्रमुख रूपमा निम्न छन्:

• द्ज़ोंगखा भाषा – भुटानको राष्ट्रिय भाषा
• नेपाली भाषा – विशेष गरी ल्होत्सम्पा समुदायद्वारा प्रयोग गरिन्छ
• शारचोप भाषा – पूर्वी भुटानमा बोलिने प्रमुख भाषा
• अङ्ग्रेजी भाषा – सरकारी तथा शैक्षिक संस्थाहरूमा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ

धर्म

भुटानमा धर्म सांस्कृतिक पहिचानको महत्वपूर्ण हिस्सा हो। मुख्य धर्महरू निम्न छन्:

• बौद्ध धर्म – वज्रयान बौद्ध धर्म सम्प्रदायका अनुयायीहरू
• हिन्दु धर्म – ल्होत्सम्पा समुदायको प्रमुख धर्म
• इस्लाम र अन्य धर्म – भुटानमा थोरै मात्रामा इस्लाम धर्म मान्नेहरू पनि छन्

जीवनशैली र परम्परा

भुटानी समाज परम्परागत संस्कृति, पोशाक, र खानपानका लागि प्रसिद्ध छ।

पारम्परिक पोशाक

• पुरुषहरूले "घो" नामक लामो गाउन लगाउँछन्।
• महिलाहरूले "किरा" नामक लामो ड्रेस लगाउँछन्।

खानपान

• भुटानी भोजनमा मुख्यत: चामल, मासु, च्याउ, र मसला प्रयोग गरिन्छ।
• प्रसिद्ध परिकार: "एमा दत्सी" (मिरचाको चिजसँग बनाइएको भुटानी परिकार)।

जनसङ्ख्या

भुटानको कुल जनसङ्ख्या करिब ८ लाख (२०२३ को अनुमान) छ। भुटानमा सहरहरू भन्दा ग्रामीण क्षेत्रमा बढी जनसङ्ख्या बसोबास गर्छ। ठुला सहरहरू:

• थिम्फु – राजधानी तथा सबैभन्दा ठुलो सहर
• पारो – प्रमुख ऐतिहासिक र पर्यटकीय क्षेत्र
• फुन्त्शोलिङ – भारतसँगको प्रमुख व्यापारिक केन्द्र

भुटानी जनता सांस्कृतिक विविधता, धार्मिक सहिष्णुता, र प्रकृतिसँग सामञ्जस्य राख्ने जीवनशैलीका लागि परिचित छन्। आधुनिक विकासलाई अङ्गाल्दै पनि उनीहरूले आफ्नो परम्परागत संस्कृति जगेर्ना गरिरहेका छन्।

हेर्नुहोस्

• भुटान
• भुटानको इतिहास
• भुटानी संस्कृति
• भुटानको भाषा

स्रोतहरू

• भुटान राष्ट्रिय तथ्यांक ब्यूरो
• भुटान पर्यटन विभाग