महामृत्युञ्जय मन्त्र

यो मन्त्रको अर्थ मार्कण्डेय ऋषिलाई मात्र थाहा थियो । पछि उनले यो मन्त्र चन्द्रमा , सतीदेवीलाई दिए ।

ऋगवेद(७।५९।१२)मा उल्लेखित र यजुर्वेदमा पुन उल्लेख गरिएको यस मन्त्रलाई 'त्रियम्बकं मन्त्र पनि भनिन्छ। यसमा शिवको स्तुति गरिएको छ मार्कण्डेय ऋषि शिवलाई मृत्यु विजेता मानिन्छ। यो मन्त्र यस प्रकार छ।

ॐ त्रियम्बकं यजामहे, सुगन्धिं पुष्टिवर्धनं

उर्वारुकमिव बन्धनान् मृत्योर्मोक्षिय मामृतात्

• भावार्थ

ॐ

त्रियम्बकं =हे त्रिनेत्र (महादेवको नाम)

यजामहे=प्रार्थना गर्दछौ

सुगन्धिं =सुवासित(

पुष्टिवर्धनं= जीवकारक,शक्तिकारक

उर्वारुकमिव =लहरादार फल (काक्रो)

बन्धनान् =लहरा (वन्धन)

मृत्योर्मोक्षिय =मृत्यु बाट मोक्ष

मा अमृतात् =अमरता

यसलाई मृत्युसँग विजय पाउने महा मृत्युञ्जय मन्त्र भनिन्छ। यस मन्त्रको धेरै नाम र रूप छन्। ऋषिमुनिहरूले यसलाई वेदको हृदयको भनेर ब्याख्या गरेका छन्। चिन्तन र ध्यानका लागि प्रयोग गरिने अनेक मन्त्रमध्ये गायत्री मन्त्रसँग यस मन्त्रको सर्वोच्च स्थान छ।

सरल अनुवाद

हामी त्रिनेत्रीय वास्तविकताको चिन्तन गर्छौँ जसले जीवनको मधुर परिपूर्णतालाई पोषित गर्छ र बृद्घि गर्छ। ककडी जस्तै हामी यसको तनबाट मुक्त छौँ अमरत्वबाट होइन मृत्युबाट हो ।