मापुचे
मापुचेहरू दक्षिणी (Mapuche) चिली र अर्जेन्टिनाको दक्षिणपश्चिम भाग, साथै पाटागोनियाका केही क्षेत्रहरूमा बसोबास गर्ने आदिवासी समूह हुन्। यो सामूहिक शब्दले विविध जातीय समूहहरूलाई जनाउँछ, जसले सामाजिक, धार्मिक, र आर्थिक संरचना साझा गर्छन्, साथै मापुडुङुन भाषा बोल्ने साझा भाषिक सम्पदा पनि साझा गर्छन्।
इताटा र टोल्टेन नदीहरू बीचको केन्द्रीय-दक्षिणी क्षेत्रमा ऐतिहासिक रूपमा बसोबास गरेका, र आफ्ना छिमेकी पिकुनचे र हुइलिचेसँग भाषागत रूपमा सम्बन्धित, मापुचेहरूले १६औं शताबरि भरि स्पेनी उपनिवेशविरुद्ध कठोर प्रतिरोध गरे। १५९८ देखि १६०२ सम्म चलेको ठूलो विद्रोपछाडि, उनले क्यास्टेलियन (स्पेनी) उपनिवेशवादलाई आफ्नो भूमिबाट पूर्ण रूपमा निष्कासन गरे। अरोउको युद्ध १७औं शताबरिकाे पहिलो अर्धशताब्दीसम्म जारी रह्यो र सन् १६५६ को अन्तिम ठूलो मापुचे विद्रोपछाडि कमजोर हुन थाल्यो। त्यसपछि सीमा सम्बन्धहरू केही सहज बने र मापुचे परिवारमा गहिरा सामाजिक परिवर्तनहरू देखिन थाले, विशेष गरी अर्जेन्टिनी पम्पामा भएको विस्तार र क्रिओलहरूसँगको व्यापार तीव्र भएपछि। १९औं शताबरि भरि मापुचेहरूले चिली र अर्जेन्टिनाका नयाँ गणतन्त्रहरूको तीव्र सैन्य दबाबको सामना गर्नुपर्यो, जसले सैन्य अभियानहरूद्वारा मापुचे क्षेत्रहरू कब्जा गरे। १८८२ मा अराउकानिया क्षेत्रलाई चिलीमा गाभिएपछि, सयौं वर्ष संघर्ष र सीमावर्ती सम्पर्कमा जिउन सिकेको समाज ध्वस्त भयो। मापुचेलाई चिली राज्यले तोकेको सीमित भूमिमा सीमित गरियो, चिली र अर्जेन्टिनी पम्पाबीचको आवत-जावत बन्द गरियो, र तिनीहरूलाई किसानमा रूपान्तरण गरियो, कमजोर भूमि—समुन्द्र किनार र आन्देसको पहाडी क्षेत्रबीचको क्षेत्र—मा बस्न बाध्य बनाइयो। राज्यले "खाली भूमि" का रूपमा ठानेर लिलामी गरेको भू-भागमा ठूला जमिनदारहरूको उदयले अवस्था झन् बिगार्यो, र अत्यन्तै असमान कृषि संरचना बनायो। २०औं शताबरिकाे पहिलो अर्धशताब्दीमा मापुचे समुदायहरूबाट जमिन हडप्ने र धोका दिने क्रम जारी रह्यो, जसका कारण उनीहरूले आफ्ना धेरैजसो भूमि गुमाए। जनसंख्याको वृद्धिसँगै सामूहिक जमिन घट्दै गएपछि, गाउँबाट शहरतर्फको ठूलो आप्रवासन सुरु भयो, जसको परिणामस्वरूप अहिले आधाभन्दा बढी चिली मापुचेहरू शहरमा बसोबास गरिरहेका छन्।