विकिलिक्स

विकिलिक्स

विकिलिक्सको लोगो, जसमा एउटा घण्टा माथिबाट तलका तर्फ एक ग्लोब लीक हुँदै
पर्दा चित्रण  चित्र:WikiLeaks homepage screenshot.png Screenshot of WikiLeaks' main page as of 27 June 2011
साइटको प्रकार	दस्तावेज र प्रकटिकरण
उपलब्ध भाषा	अङ्ग्रेजी, तर स्रोत दस्तावेज मूल भाषामा रहेको
मालिक	सनशाइन प्रेस
सर्जक	जुलियन असान्ज
मुख्य व्यक्तिहरू	जुलियन असान्ज (निर्देशक) क्रिस्टिन हफ्सनसन (मुख्य सम्पादक)
युआरएल	आधिकारिक वेबसाइट
अलेक्सा क्रम	२३,३९६ (अगस्ट २०१९)
व्यवसायिक	होइन वा छैन
दर्ता	केहि नाइ
चालु भएको मिति	४ अक्टोबर २००६ (२००६-१०-04)
वर्तमान स्थिति	अनलाइन

विकिलिक्स एउटा अन्तर्राष्ट्रिय गैर-नाफामुखी सङ्गठन हो जो अज्ञात स्रोतहरुद्वारा प्रदान गरिएका समाचार लिकर वर्गीकृत मिडियालाई प्रकाशित गर्दछ। यो संस्था सनशाइन प्रेस, आइसल्याण्डमा सन् २००६ मा शुरू गरिइएको वेबसाइटले सन् २०१५ मा दाबी गरेको थियो कि यसले पहिलो १० वर्षसम्ममा १० मिलियन दस्तावेज अनलाइन जारी गरेका थिए। जूलियन असान्ज, एउटा अस्ट्रेलियाली इन्टरनेट कार्यकर्ता र साधारण शब्दमा यसका संस्थापक र निर्देशकका रूपमा वर्णित रहेका छन्।सेप्टेम्बर २०१८ बाट, क्रिस्टिन हफ्सनसनले यसको प्रधान सम्पादकका रूपमा कार्य गरे।समूहले अनेकौं प्रमुख दस्तावेज क्यासहरु जारी गरे। यसको प्रारम्भिक रिलिजमा अफ्गानिस्तान युद्धमा उपकरण व्यय र होल्डिङ्ग्सका दस्तावेजीकरण, केन्यामा भएको एउटा भ्रष्टाचार जाँचको रिपोर्ट अनि क्युबाका गुआन्तानामो बे मा अमेरिकी जेलमा सञ्चालनका लागि एउटा म्यानुअल समावेश थियो।अप्रिल २०१० मा, विकिलिक्सले १२ जुलाई २००७ मा कोल्याटरल मर्डर फुटेज जारी गरे जसमा बगदाद हवाई हमलामा मारिएका मानिसहरुमा इराकी पत्रकार समावेश थियो। सन् २०१० मा अन्य रिलिजमा अफ्गान युद्ध डायरी र "इराक वार लग्स" समावेश थियो। उत्तरार्द्धले इराकमा विद्रोहीहरुद्वारा "महत्वपूर्ण" हमलामा १०९,०३२ मृत्युको म्यापिङ्गका अनुमति दिए, जो कि बहु-राष्ट्रिय बल-इराकलाई सूचित गरिइएको थियो, जसमा लगभग १५,००० रिपोर्ट समावेश थियो जो कि पहिला प्रकाशित भएका थिएनन्। सन् २०१० मा, विकिलिक्सले यूएस स्टेट डिपार्टमेन्ट डिप्लोमेटिक "केबल्स" अनि क्लासिफाइड केबल्स पनि जारी गरे, जसलाई यूएस स्टेट डिपार्टमेन्टलाई पठाइएको थियो। अप्रिल २०११ मा, विकिलिक्सले ग्वान्तानामो बे हिरासत शिविरमा बन्द कैदीहरुसँग सम्बन्धित ७७९ गुप्त फाइलहरुलाई प्रकाशित गर्न शुरू गरे।सन् २०१२ मा, विकिलिक्सले सिरियाका राजनेताहरु, निगमहरु र सरकारका मन्त्रालयहरुद्वारा पठाइएको दुई मिलियनभन्दा पनि बढी ईमेल "सिरिया फाइल्स" जारी गरे। सन् २०१५ मा, विकिलिक्सले साऊदी अरबका राजनयिक केबलहरु, अमेरिकाका राष्ट्रिय सुरक्षा एजेन्सीद्वारा लगातार फ्रान्सीसी राष्ट्रपतिहरुमाथि जासूसी गर्ने दस्तावेजहरु र ट्रान्स-प्यासिफिक पार्टनरशिपका बौद्धिक सम्पदा अध्याय, एउटा विवादास्पद अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार समझौतालाई प्रकाशित गरेको थियो, जसमा गुप्त रूपले कुराकानी भएको थियो। सन् २०१६ मा अमेरिकी राष्ट्रपति चुनाव अभियानका समयमा, विकिलिक्सले डेमोक्रेटिक नेशनल कमिटी र हिलेरी क्लिन्टनका अभियान प्रबन्धक, जोन पडेस्टासँगको ईमेल र अन्य दस्तावेज जारी गरे। यस रिलिजले क्लिन्टन अभियानलाई ज्यादै नै क्षति पुर्याए अनि यसको क्षतिका सम्भावित योगदान कारकका रूपमा जिम्मेवार ठहराएको थियो। अमेरिकी जासुसी समुदायले "उच्च विश्वास" व्यक्त गरे कि लिक गरिएका ईमेल रूसद्वारा ह्याक गरिइएको र विकिलिक्सलाई आपूर्ति गरिइएको थियो, जबकि विकिलिक्सले अस्वीकार गरिदिएका थिए कि उनको स्रोत रूस वा कुनै अन्य राज्य हो। अभियानका समयमा, विकिलिक्सले हिलेरी क्लिन्टन र डेमोक्रेटिक पार्टीका बारेमा षड्यन्त्रका सिद्धान्तहरुलाई प्रोत्साहन दिएको थियो।

इतिहास

कर्मचारी, नाम र संस्थापक

Wikileaks.org डोमेन नाम ४ अक्टोबर २००६ मा पञ्जीकृत गरिइएको थियो। वेबसाइटको स्थापना डिसेम्बर २००६ मा भएको थियो र यसको पहिलो दस्तावेज प्रकाशित गरिइएको थियो। विकिलिक्सलाई साधारणतया जुलियन असान्जद्वारा सार्वजनिक रूपले दर्शाउने गरिन्छ, जसलाई "यस सङ्गठनको हृदय र आत्मा" का रूपमा वर्णित गरिइएको छ, यसको संस्थापक, दार्शनिक, प्रवक्ता, मूल कोडर, आयोजक, फाइनेन्सर र बाँकी सबै "। डेनियल डम्स्चिट-बर्ग, सारा ह्यारिसन, क्रिस्टिन ह्राफसन र जोसेफ फेरेल असान्जका अन्य सार्वजनिक रूपले ज्ञात सहयोगी हो जो कि परियोजनामा समावेश रहेका छन्।ह्यारिसन सनशाइन प्रेस प्रोडक्शन्सका सदस्य हुनुका साथ-साथ असान्ज र इङ्गी राग्नार इनगासन पनि छन्। गेविन म्याकफेडेनलाई असान्जद्वारा विकिलिक्सका प्रिय निर्देशकका रूपमा स्वीकार गरिइएको थियो, सन् २०१६ मा वहाँको मृत्युको तुरुन्त पछी। विकीलीक्स मूल रूपले एउटा "विकी" साम्प्रदायिक प्रकाशन विधिका साथ स्थापित गरिइएको थियो, जसलाई मे २०१० सम्ममा समाप्त गरिइएको थियो। मूल स्वयंसेवकहरु अनि संस्थापकहरुलाई कहिले एसियाली असन्तुष्टता, पत्रकारहरु, गणितज्ञ र संयुक्त राज्य अमेरिका, ताइवानका स्टार्ट-अप कम्पनी प्रौद्योगिकीविदहरुका मिश्रणका रूपमा वर्णित गरिएको थियो।जून २००९ सम्ममा, वेबसाइटमा १२०० भन्दा पनि बढी पञ्जीकृत स्वयंसेवक थियो। केहि लोकप्रिय भ्रमका बावजूद, यस तथ्यसँग सम्बन्धित दुईटै साइट "विकी" नाम र वेबसाइट डिजाइन टेम्पलेटको उपयोग गर्दछ, विकिलिक्स र विकिपिडिया सम्बद्ध छैन्।विकियाका लागि विकीपिडिया फाउन्डेशनबाट सम्बद्ध लाभ निगम विकियाले सन् २००७ मा अनेकौं विकिलिक्स-सम्बन्धित डोमेन नाम "सुरक्षात्मक ब्राण्ड माप" का रूपमा खरिद गरे। २६ सेप्टेम्बर २०१८ मा, यो घोषणा गरिएको थियो कि जुलियन असान्जले विकिलिक्सका मुख्य सम्पादकका रूपमा क्रिस्टिन ह्राफसनलाई नियुक्त गरिएको थियो, जबकि सङ्गठनका बयानमा भनिएको थियो कि असान्ज यसका प्रकाशकका रूपमा शेष थियो। मार्च २०१८ मा इक्वेडरद्वारा इन्टरनेटसम्म तिनीहरुको पहुँच काटिएको थियो, जब वहाँले ट्विट गरेका थिए कि ब्रिटेन रूसका विरुद्ध सर्गेई र युलिया स्क्रीपालका प्रोपागान्डासँग सम्बन्धित प्रचार युद्धलाई सञ्चालन गर्न चाहन्थे।इक्वेडरले भन्यो कि उसले "ती सन्देशहरुलाई जारी नगर्नका लागि एउटा प्रतिबद्धतालाई तोडिएका थियो जो अन्य राज्यहरुका साथ हस्तक्षेप गर्न सक्दछ" र असान्जले भने कि वहाँ "स्वतन्त्र भाषणको आफ्नो अधिकारलाई प्रयोग गरिरहेका थिए"।

बाह्य कडीहरू

• आधिकारिक वेबसाइट
• करेज फाउन्डेशनको आधिकारिक वेबसाइट वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१९-०४-११ मिति एउटा सङ्गठन जो कि ध्यानाकर्षण र राजनीतिक कैदीहरुलाई समर्थन गर्दछ।