वायु पुराण

यस पुराणमा शिव उपासना चर्चा अधिक हुँनेका कारण यसलाई शिवपुराणको दोस्रो अंग माना जान्छ, फेरि पनि यसमा वैष्णव मतमा विस्तृत प्रतिपादन मिल्दछ। यसमा खगोल, भूगोल, सृष्टिक्रम, युग, तीर्थ, पितर, श्राद्ध, राजवंश, ऋषिवंश, वेद शाखाहरु , संगीत शास्त्र, शिवभक्ति, आदिको सविस्तार निरूपण छ।

विस्तार

यस पुराणमा यसमा ११२ अध्याय एवं ११,००० श्लोक छन्। विद्वान मान्छे 'वायु पुराण'लाई स्वतन्त्र पुराण न मानकर 'शिव पुराण' र 'ब्रह्माण्ड पुराण'को नैं अंग मान्दछन्। तर 'नारद पुराण'मा जस अठारह पुराणहरुको सूची दी गई छन्, तीमा 'वायु पुराण'लाई स्वतन्त्र पुराण माना गए छ।

वायु पुराणको संक्षिप्त जानकारी

यस पुराणमा वायुदेवले श्वेतकल्पका प्रसंगहरुमा धर्महरुका उपदेश गरे छ। यसलिये इबाट वायु पुरण भन्छन्। यो पूर्व र उत्तर दुइ भागहरुबाट युक्त छ। जसमा सर्ग आदिको लक्षण विस्तारपूर्वक बतलाइएको छ,जहाँ भिन्न भिन्न मन्वन्तरहरुमा राजाहरुका वंशको वर्णन छ र जहाँ गयासुरका वधको कथा विस्तार सहित कही गयी छ,जसमा सबै मासहरुका माहात्मय बताएर माघ मासको अधिक फ़ल भन्यो गए छ जहाँ दान दर्म तथा राजधर्म अधिक विस्तार बाट कहे गये छ,जसमा पृथ्वी पाताल दिशा र आकाशमा विचरने वालाहरु जीवहरुका र व्रत आदिका सम्बन्धमा निर्णय गरिएको छ,त्यो वायुपुराणको पूर्वभाग भन्यो गए छ। मुनीश्वर ! उनको उत्तरभागमा नर्मदाका तीर्थहरुका वर्णन छ,और विस्तार सहित शिवसंहिता कही गयी छ जुन भगवान सम्पूर्ण देवताहरु को लागि दुर्जेय र सनातन छ,वे जसका तटपर सदा सर्वतोभावेन निवास गरते छ,वही यो नर्मदाको जल ब्रह्मा छ,यही विष्णु छ,और यही सर्वोत्कृष्ट साक्षात शिव छ। यो नर्मदा जल नैं निराकार ब्रह्म तथा कैवल्य मोक्ष छ,निश्चय नैं भगवान शिवने समस्त लोकहरु केहि त गर्ने को लागि आफ्ना शरीर बाट यस नर्मदा नदीका रूपमा कुनै दिव्य शक्तिलाई नैं धरती प्रर उतारा छ। जुन नर्मदाका उत्तर तटमा निवास गरते छ,वे भगवान रुद्रका अनुचर हुँते छ,और जसको दक्षिण तटमा निवास छ,वे भगवान विष्णुका लोकहरुमा जान्छन््,ऊँकारेश्वर बाट लिएर पश्चिम समुद्र तटसम्म नर्मदा नदीमा दोस्रो नदीहरुका पैतीस पापनाशक संगम छ,उनमे बाट ग्यारह त उत्तर तटपर छ,और तेईस दक्षिण तट पर। पैंतीसवां त स्वयं नर्मदा र समुद्रको संगम भन्यो गए छ,नर्मदाका दोनहरुकिनारहरुमा यी संगमहरुसहित चार सय प्रसिद्ध तीर्थ छ। मुनीश्वर ! यिनको सिवाय अन्य साधारण तीर्थ त नर्मदाका पग पगमा विद्यमान छ,जसको संख्ए साठ गरोड साठ हजार छ। यो परमात्मा शिवको संहिता परम पुण्यमयी छ,जसमा वायुदेवताले नर्मदाका चरित्रको वर्णन गरे छ,जो यस पुराणलाई सुन्दछ वा पढ्दछ,त्यो शिवलोकको भागी हुँदछ।

बाहिरी कडिहरु

• वेद-पुराण - यहाँ चारहरुवेद एवं दस बाट अधिक पुराण हिन्दी अर्थ सहित उपलब्ध छन्। पुराणहरुको यहाँ सुना पनि जानसक्दछ।
• महर्षि प्रबंधन विश्वविद्यालय-यहाँ सम्पूर्ण वैदिक साहित्य संस्कृतमा उपलब्ध छ।
• ज्ञानामृतम् - वेद, अरण्यक, उपनिषद् आदिमा सम्यक जानकारी
• वेद एवं वेदांग - आर्य समाज, जामनगरका जालघरमा सबै वेद एवं तीका भाष्य दिये भएका छन्।
• जसको उदेश्य छ - वेद प्रचार
• वेद-विद्या_डॉट_कॉम