"विज्ञान" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
सा रोबोट ले परिवर्तन गर्दै: ig:Amamihe |
→वाह्य सूत्र: शुद्धिकरण, replaced: श्रेणी:उत्तम लेख → श्रेणी:हिन्दीबाट अनुवादित using AWB (7794) |
||
पङ्क्ति १३८: | पङ्क्ति १३८: | ||
[[श्रेणी:विज्ञान]] |
[[श्रेणी:विज्ञान]] |
||
[[श्रेणी: |
[[श्रेणी:हिन्दीबाट अनुवादित]] |
||
[[श्रेणी:श्रेणी]] |
[[श्रेणी:श्रेणी]] |
||
[[श्रेणी:Science| ]] |
[[श्रेणी:Science| ]] |
०७:४०, २ अगस्ट २०११ जस्तै गरी पुनरावलोकन
विज्ञान त्यो व्यवस्थित ज्ञान अथवा विद्या हो जो विचार, अवलोकन, अध्ययन, र प्रयोगले प्राप्त गर्न सकिन्छ, जो कि कुनै अध्ययनको विषयको प्रकृति वा सिद्धान्तहरु जानका लागि गरिन्छ। विज्ञान शब्दको प्रयोग ज्ञानको यस्तो शाखाको निम्ति पनि गरिन्छ, जो तथ्य, सिद्धान्त र तरीकाहरुलाई प्रयोग र परिकल्पनाद्वारा स्थापित अनि व्यवस्थित गरिन्छ । यस प्रकार ब्कह्हान्न सकिन्छ कि कुनै पनि विषयको क्रमबद्ध ज्ञानलाई विज्ञान भनिन्छ। यस्तो पनि भनिन्छ कि विज्ञानको 'ज्ञान-भण्डार'को अतिरिक्त वैज्ञानिक विधि विज्ञानको असली कसौटी हो।
प्राकृतिक विज्ञान
प्राकृतिक विज्ञान प्रकृति र भौतिक संसारको व्यवस्थित ज्ञान हुन्छ, अथवा यसको अध्ययन गर्ने यसको कुनै शाखा । वास्तवामा विज्ञान शब्दको उपयोग प्रायः सधैं प्राकृतिक विज्ञानहरुको निम्ति गरिन्छ । यसका तीन मुख्य शाखाहरु छन्: भौतिकी, रसायन शास्त्र र जीव विज्ञान।
सामाजिक विज्ञान
सामाजिक विज्ञान मानव समाजको बनावट र यसका सदस्यहरुका क्रियाकलापहरुसित सम्बन्धित अध्ययन हो । यसमा इतिहास, अर्थशास्त्र, समाजशास्त्र, आदि शामेल छन् ।
निगमनात्मक प्रणाली
निगमनात्मक प्रणाली यो यस्ता विद्याहरुको समूह हो जो दर्शन र विज्ञानका विषयहरुमाथि तर्क र गणनाको सिद्धान्तको अनुप्रयोग गर्दछन्। यसमा गणित र तर्क सामेल छन् ।
प्रायः सामाजिक विज्ञान र निगमनात्मक प्रणालीहरुलाई विज्ञान मानिंदैन।
विज्ञानका प्रमुख शाखाहरु एवं अध्ययन–विषय
क्र०सं० | शाखाहरु | अध्ययनको विषय |
---|---|---|
१ | अन्तरिक्ष विज्ञान | अन्तरिक्ष यात्रा एवं संबंधित विषय |
२ | अक्थायोलोजी | माछाहरु एवं संबंधित विषय |
३ | अस्टियोलोजी | (हड्डीहरुको अध्ययन |
४ | अर्निन्थोलोजी | पक्षीहरुसित संबंधित विषय |
५ | अप्टिक्स | प्रकाशको गुण एवं त्यसको संरचना |
६ | इकोलोजी | परिस्थितिकीको अध्ययन |
७ | इक्क्राइनोलोजी | गुप्त सूचनाहरु एवं संबंधित विषय |
८ | एनाटोमी | मानव-शरीरको संरचना |
९ | एयरोनटिक्स | विमानहरुको उडान |
१० | एस्ट्रोनमी | ताराहरु एवं ग्रहहरुसित संबंधित विषय तथा आकाशीय पिंडहरुको अध्ययन |
११ | एग्रोलोजी | भूमि (माटो)को अध्ययन |
१२ | एंटोमोलोजी | कीट एवं संबंधित विषय |
१३ | एरेक्नोलोजी | माकुरा आदिको एवं संबंधित विषय |
१४ | एम्ब्रायोलोजी | भ्रूण एवं संबंधित विषय |
१५ | ओशनोग्राफी | समुद्रसित संबंधित विषय |
१६ | कस्मोलोजी | ब्रम्हांडको अध्ययन |
१७ | क्रिप्टोग्रफी | गुप्त लेखन अथवा गूढ लिपि |
१८ | गायनोकोलोजी | स्त्रीजातिसित सम्बन्धित प्रजनन अंगहरुको अध्ययन |
१९ | जियोलोजी | पृथ्वीको आंतरिक्ष संरचना |
२० | जेम्मोलोजी | रत्नहरुको अध्ययन |
२१ | टेराटोलोजी | ट्यूमरको अध्ययन |
२२ | टैक्टोलोजी | पशु – शरीरको रचनात्मक संघटन |
२३ | डर्मेटोलोजी | त्वचा एवं संबंधित रोगहरुको अध्ययन |
२४ | डेन्ड्रोलोजी | वृक्षहरुको अध्ययन |
२५ | डेक्टाइलोजी | अंकहरु (संख्याहरु)को अध्ययन |
२६ | न्यूरोलोजी | नाडी स्पंदन एवं संबंधित विषय |
२७ | न्यूमिसमेटिक्स | मुद्रा – निर्माण एवं अंकन |
२८ | पैथोलोजी | रोगहरुको कारण एवं संबंधित विषय |
२९ | पैलिओंटोलोजी | जीवाश्म एवं संबंधित विषय |
३० | पैरासाइटोलोजी | परजीवी वनस्पतिहरु एवं जीवाणु |
३१ | फायनोलोजी | जीव-जन्तुहरुको जातीय विकास |
३२ | ब्रायोलोजी | दलदल एवं हिलोको अध्ययन |
३३ | बैलनियोलोजी | खनिज निष्कासन एवं संबंधित विषय |
३४ | बायलोजी | जीवधारीहरुको शारीरिक अध्ययन |
३५ | बोटनी | बिरुवाहरुको अध्ययन |
३६ | बैक्टीरियोलोजी | जीवाणुसित संबंधित विषय |
३७ | मिनेरालोजी | खनिजहरुको अध्ययन |
३८ | मेटेरोलोजी | वातावरण एवं संबंधित विषय |
३९ | माइक्रोलोजी | झ्याउ एव संबंधित विषय |
४० | मायोलोजी | मांस-पेशीहरुको अध्ययन |
४१ | रेडियो बायोलोजी | जीव-जंतुहरुमाथि सौर विकिरणको प्रभाव |
४२ | लिथोलोजी | चट्टान एवं ढुङ्गाहरुसित संबंधित विषय |
४३ | लिम्नोलोजी | झीलहरु एवं स्थलीय जल भागहरुको अध्ययन |
४४ | सीरोलोजी | रक्त सीरम एवं रक्त आधानसित संबंधित |
४५ | स्पलैक्नोलोजी | शरीरका आंतरिक अंग एवं संबंधित |
४६ | स्पेस बायलोजी | पृथ्वी बाहिरका आंतरिक जीवनको सम्भावनाको अध्ययन |
४७ | हीमेटोलोजी | रक्त एवं संबंधित विषयहरुको अध्ययन |
४८ | हेलियोलोजी | सूर्यको अध्ययन |
४९ | हरपेटोलोजी | सरीसृपहरु (साँप आदि)को अध्ययन |
५० | हिस्टोलोजी | शरीरका ऊतक एवं संबंधित विषय |
५१ | हिप्नोलोजी | निद्रा एवं संबंधित विषयहरुको अध्ययन |
वाह्य सूत्र
- आरम्भिक विज्ञान कोश (गूगल पुस्तक ; लेखक - गोविन्द झा)
- बाल ज्ञान-विज्ञान इन्साइक्लोपिडिया (गूगल पुस्तक ; लेखक - राजेन्द्र कुमार राजीव)
- विज्ञान प्रसार - भारत सरकार के विज्ञान तथा प्रौद्योगिकी विभाग द्वारा 1989 मा स्थापित एक स्वायत्तशासी संस्था विज्ञान प्रसार का जालघर
- विज्ञान विश्व विज्ञानको जानकारी अन्तरजालमा उपलब्ध)
- उपकार सामान्य ज्ञान (गूगल पुस्तक; हिन्दीमा)
- उपकार सामान्य विज्ञान (गूगल पुस्तक ; लेखक - नार्थ डाकोटा)
- पियर्सन सामान्य अध्ययन (गूगल पुस्तक; संघ लोक सेवा आयोग की परीक्षाओं के लिये उपयोगी)
- भारतमा विज्ञानको उज्जवल परम्परा (भारतको गौरव)
- विज्ञान शब्दावली
- विज्ञानको आनन्द (गूगल पुस्तक ; लेखक - विश्वनाथ तिवारी)
- विज्ञान गतिविधिहरु (हिन्दी ब्लग)
- भारतको वैज्ञानिक चिन्तन (प्राचीन एवं मध्यकालीन भारतमा वैज्ञानिक चिन्तनको गौरवशाली परम्परा )
- विज्ञान शिक्षण (गूगल पुस्तक ; लेखिका - ड शशिकिरण पाण्डेय)