अब्दुल कलाम

यो लेख हिन्दी बाट अनुवाद गरिएको हो। यहाँ क्लिक गरेर यस लेखमा रहेका त्रुटिहरु सुधार्न सक्नुहुन्छ।

एपी जे अब्दुल कलाम

ए पी जे अब्दुल कलाम
जन्मतिथि:	15 अक्तूबर, 1931
जन्मस्थल:	धनुषकोडी रामेश्वरममा, तमिलनाडु, भारत
भारतका राष्ट्रपति
पदक्रम:	11 वहरू राष्ट्रपति
पदभार ग्रहण:	25 जुलाई, 2002
पूर्ववर्ती:	के आर नारायणन

अवुल पकिर जैनुलाअबदीन अब्दुल कलाम (तमिल: அவுல் பகீர் ஜைனுலாப்தீன் அப்துல் கலாம்; जन्म 15 अक्तूबर, 1931, रामेश्वरम, तमिलनाडु, भारत), जसलाई सामान्यतौरमा डाक्टर ए पी जे अब्दुल कलामका नामले जानिन्छ | डाक्टर ए.पी.जे. अब्दुल कलाम भारतीय गणतंत्रका ग्यारहवहरू निर्वाचित राष्ट्रपतिका रूपमा जानिन्छन्। ती भारतका पूर्व राष्ट्रपति, प्रसिद्ध वैज्ञानिक र अभियन्ता हुन्। साथै ती अविवाहित छन्।

प्रारम्भिक जीवन

15 अक्टूबर 1931मा धनुषकोडी गाँव, जो कि रामेश्वरम तमिलनाडुमा भयोमा छ,का एक मध्यमवर्ग मुस्लिम परिवारमा यिनको जन्म भयो | यिनको पिता जैनुलाब्दीन न त अधिक पढ़े-लिखे थिए, न नैं पैसे भएका थिए। ती नाविक थिएमा धेरै नियमका पक्के थिए। यिनको पिता मछुआरहरूलाई नाव किरायेमा दिए गरिन्थ्यो। अब्दुल कलाम सयुंक्त परिवारमा रहन्थे। परिवारको सदस्य संख्याको अनुमान यस कुरासित लगाउन सकिन्छ कि यो स्वयं पाँच भाई एवं पाँच बहन थिए र घरमा तीन परिवार रह्यो गरिन्थ्यो। अब्दुल कलामका जीवनमा यिनको पिताको धेरै प्रभाव रह्यो। ती चाहे पढ़े-लिखे छैन थिए, तर तिनको लाग र तिनको दिए संस्कार अब्दुल कलामका धेरै काम आए।

विद्यार्थी जीवन

पाँच वर्षको अवस्थामा रामेश्वरमका पंचायत प्राथमिक स्कूलमा तिनको दीक्षा-संस्कार भएको थियो। अब्दुल कलामले आफ्नो आरम्भिक शिक्षा जारी रखनका लागि अख़बार वितरित गर्ने कार्य पनि गरेको थियो। कलामले 1958मा मद्रास इंस्टीट्यूट आफ टेकनालजीदेखि अन्तरिक्ष विज्ञानमा स्नातकको उपाधि प्राप्तको छ। स्नातक हुनको पछि उनले हावरक्राफ्ट परियोजनामा काम गर्नका लागि भारतीय रक्षा अनुसंधान एवं विकास संस्थानमा प्रवेश गरे। 1962मा ती भारतीय अन्तरिक्ष अनुसंधान संगठनमा आये जहाँ उनले सफलतापूर्वक धेरै उपग्रह प्रक्षेपण परियोजनाहरूमा आफ्नो भूमिका निभाई। परियोजना निदेशकका रूपमा भारतका पहिला स्वदेशी उपग्रह प्रक्षेपण यान एसलवी3का निर्माणमा महत्वपूर्ण भूमिका निभाई जसदेखि जुलाई 1980मा रोहिणी उपग्रह सफलतापूर्वक अन्तरिक्षमा प्रक्षेपित गरिएको थियो।

व्यावसायिक जीवन

1962मा ती 'भारतीय अन्तरिक्ष अनुसंधान संगठन'मा आये। डाक्टर अब्दुल कलामलाई प्रोजेक्ट डायरेक्टरका रूपमा भारतको पहिलो स्वदेशी उपग्रह (एस.एल.वी. तृतीय) प्रक्षेनजीक्त्र बनाउने श्रेय हासिल छ। जुलाई 1980मा इन्होंने रोहिणी उपग्रहलाई पृथ्वीको कक्षाका निकट स्थापित गरेको थियो। यस प्रकार भारत पनि अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष क्लबको सदस्य बन्यो। यस रो लन्च व्यहीकल प्रोग्रामलाई परवान चढ़ाने श्रेय पनि यी प्रदान गरिन्छ। डाक्टर कलामले स्वदेशी लक्ष्य भेदी (गाइडेड मिसाइल्स)लाई डिजाइन गरे। इन्होंने अग्नि एवं पृथ्वी जस्ता मिसाइल्सलाई स्वदेशी प्रविधीदेखि बनाए थियो। डाक्टर कलाम जुलाई 1992 देखि डिसेम्बर 1999सम्म रक्षा मंत्रीका विज्ञान सलाहकार तथा सुरक्षा शोध र विकास विभागका सचिव थिए। उनले स्ट्रेटेजिक मिसाइल्स सिस्टमको उपयोग आग्नेयास्त्रहरूका रूपमा गरे। यसै प्रकार पोखरणमा अर्को बार न्यूक्लियर विस्फोट पनि परमाणु ऊर्जाका साथ मिलाएर गरे। यस प्रकार भारतले परमाणु हथियारका निर्माणको क्षमता प्राप्त गर्नमा सफलता अर्जित गरे डाक्टर कलामले भारतका विकास स्तरलाई 2020सम्म विज्ञानका क्षेत्रमा अत्याधुनिक गर्नका लागि एक विशिष्ट सोच प्रदान गरे यो भारत सरकारका मुख्य वैज्ञानिक सलाहकार पनि रहे। 1982मा ती भारतीय रक्षा अनुसंधान एवं विकास संस्थानमा वापस निदेशकका तौरमा आये र उनले आफ्नो सारा ध्यान "गाइडेड मिसाइल"का विकासमा केन्द्रित गरे। अग्नि मिसाइल र पृथवी मिसाइलको सफल परीक्षणको श्रेय पर्याप्त केही उनैलाई छ। जुलाई 1992मा ती भारतीय रक्षा मंत्रालयमा वैज्ञानिक सलाहकार नियुक्त हुये। तिनको देखरेखमा भारतले 1998मा पोखरणमा आफ्नो अर्को सफल परमाणु परीक्षण गरे र परमाणु शक्तिदेखि सम्पन्न राष्ट्रहरूको सूचीमा सामेल भयो।

राजनीतिक जीवन

डाक्टर अब्दुल कलाम भारतका ग्यारवहरू राष्ट्रपति निर्वाचित भएका थिए। यी भारतीय जनता पार्टी समर्थित एन॰डी॰ए॰ घटक दलहरूले आफ्नो आशावार बनाए थियो जसको वामदलहरूका अतिरिक्त समस्त दलहरूले समर्थन गरे। 18 जुलाई, 2002मा डाक्टर कलामलाई नब्बे प्रतिशत बहुमत द्वारा 'भारतको राष्ट्रपति' चुनिएको थियो र यी 25 जुलाई 2002मा संसद भवनका अशोक कक्षमा राष्ट्रपति पदको शपथ दिलाउनई गई। यस संक्षिप्त समारोहमा प्रधानमंत्री अटल बिहारी वाजपेयी, तिनको मंत्रिमण्डलका सदस्य तथा अधिकारीगण उपस्थित थिए। यिनको कार्याकाल 25 जुलाई 2007मा समाप्त भयो। भारतीय जनता पार्टीमा यिनको नामका प्रति सहमति न हो पाउनका कारण यो दोबारा राष्ट्रपति छैन बनाए जा सके। डाक्टर अब्दुल कलाम व्यक्तिगत जिन्दगीमा बेहद अनुशासनप्रिय छन्। यो शाकाहारी र मद्यत्यागी छन्। इन्होंने आफ्नो जीवनी 'विंग्स अफ फायद' भारतीय युवाहरूलाई मार्गदर्शन प्रदान गर्ने अंदाजमा लिखी छ। यिनको अर्को पुस्तक 'गाइडिंग सोल्स- डायलग्स अफ द पर्पज अफ लाइफ' आत्मिक विचारहरूलाई उद्घाटित गर्दछ इन्होंने तमिल भाषामा कविताऐं पनि लिखी छन्। यो पनि ज्ञात भएकोछ कि दक्षिणी कोरियामा यिनको पुस्तकहरूको काफी माँग छ र वहाँ यी धेरै अधिक इच्छा गरिन्छ। यूं त डाक्टर अब्दुल कलाम राजनीतिक क्षेत्रका व्यक्ति छैनन् तर राष्ट्रवादी सोच र राष्ट्रपति बन्नका पछि भारतको कल्याण सम्बन्धी नीतिहरूका कारण यी केही हदसम्म राजनीतिक दृष्टिले सम्पन्न मान्न सकिन्छ। इन्होंने आफ्नो पुस्तक 'इण्डिया 2020'मा आफ्नो दृष्टिकोण स्पष्ट गरेकोछ। यो भारतलाई अन्तरिक्ष विज्ञानका क्षेत्रमा संसारको सिरमौर राष्ट्र बन्दै हेर्न पाउनु चाहन्छन् र यसका लागि यिनको नजीक एक कार्य योजना पनि छ। परमाणु हथियारहरूका क्षेत्रमा यो भारतलाई सुपर पोवर बनाउने कुरा सोचतिरहेछन्। त्यो विज्ञानका अन्य क्षेत्रहरूमा पनि प्राविधीक विकास चाहन्छन्। डाक्टर कलामको कहना छ कि 'सफ्टवेयर'को क्षेत्र सबै वर्जनाहरूदेखि मुक्त हुनुपर्दछ भनें ाकि अधिकाधिक मानिस यसको उपयोगितादेखि लाभांवित हो सकुन्। यस्तामा सूचना प्रविधीको तीव्र गतिदेखि विकास हो सक्नेछ। त्यस्तो यिनको विचार शान्ति र हथियारहरूलाई लिएर विवादास्पद छन्। यस सम्बन्धमा इन्होंने भने छ- "2000 वर्षहरूका इतिहासमा भारतमा 600 वर्षहरूसम्म अन्य मानिसहरूले शासन गरेकोछ। यदि तपाईं विकास चाहन्छन् त देशमा शान्तिको स्थिति हुनु आवश्यक छ र शान्तिको स्थापना शक्तिदेखि हुन्छ। यसै कारण मिसाइलहरूलाई विकसित गरिएको ताकि देश शक्ति सम्पन्न होस्।"

पुरस्कार

अवुल पकीर जैनुलबीदीन अब्दुल कलाम लाई भारत सरकार द्वारा १९८१मा प्रशासकीय सेवाका क्षेत्रमा पद्म भूषणदेखि सम्मानित गरिएको थियो। डाक्टर कलामलाई भारतका सर्वोच्च नागरिक सम्मान भारत रत्नदेखि 1997मा सम्मानित गरिएको छ। 18 जुलाई, 2002लाई डाक्टर कलामलाई नब्बे प्रतिशत बहुमत द्वारा भारतको राष्ट्रपति चुनिएको र उनले 25 जुलाईलाई आफ्नो पदभार ग्रहण गरे। यस पदका लागि तिनको नामांकन त्यस समय सत्तासीन राष्ट्रीय प्रजातान्त्रिक गठबंधनको सरकारले गरेको थियो जसलाई भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेसको सम्रथन हासिल भएको थियो। तिनको विरोध गर्न वालहरूमा त्यस समय सबैभन्दा मुख्य दल भारतीय कम्यूनिस्ट पार्टी र अन्य वामपंथी सहयोगी दल थिए। वामपंथी दलहरूले आफ्नो तरफदेखि 87 वर्षीया श्रीमती लक्ष्मी सहगलको नामांकन गरेको थियो जो सुभाषचन्द्र बोसका आजाद हिन्द फौजमा र द्वितीय विश्वयुद्धमा आफ्नो योगदानका लागि जानी जान्छन्।

व्यक्तिगत

डाक्टर आफ्नो व्यक्तिगत जीवनमा पूर्ण प्रकार अनुशासन शाकाहार र ब्रह्मचर्यको पालन गर्न वालहरूमा देखि छन्। यस्तो भनिन्छ कि ती क़ुरान र भगवद् गीता दुइटैको अध्यन गर्दछन्। कलामले धेरै स्थानहरूमा उल्लेख गरेकोछ कि ती तिरुक्कुरालको पनि अनुसरण गर्दछन्, तिनको भाषणहरूमा कमभन्दा कम एक कुरालको उल्लेख अवश्य रहन्छ। राजनैतिक स्तरमा कलामको चाहत छ कि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा भारतको भूमिका विस्तार हो र भारत ज्यादादेखि ज्याद महत्वपूर्ण भूमिका निभाये। भारतलाई महाशक्ति बन्ने दिशामा कदम बढाँदै हेर्न पाउनु तिनको दिली चाहत छ। उनले धेरै प्रेरणास्पद पुस्तकहरूको पनि रचनाको छ र ती प्रविधीलाई भारतका जनसाधारणसम्म पुगाने सधैं वक़ालत करतिरहेछन्। बच्चाहरू र युवाहरूका बीच डाक्टर क़लाम अत्यधिक लोकप्रिय छन्। अचेल तपाईं भारतीय अन्तरिक्ष विज्ञान एवं प्रविधि संस्थानका कुलपति छन्|

किताबहरू

डाक्टर कलामले साहित्यिक रूपले पनि आफ्नो शोधलाई चार उत्कृष्ट पुस्तकहरूमा समाहित गरेकोछ, जो यस प्रकार छन्- 'विंग्स अफ फायर', 'इण्डिया 2020- ए विजन फर द न्यू मिलेनियम', 'माई जर्नी' तथा 'इग्नाटिड माइंड्स- अनलीशिंग द पोवर विदिन इंडिया'। यी पुस्तकहरूको धेरै भारतीय तथा विदेशी भाषाहरूमा अनुवाद भइसकेको छ। यस प्रकार यो भारतका एक विशिष्ट वैज्ञानिक छन्, जसलाई 30 विश्वविद्यालहरू र संस्थानहरूदेखि डाक्टरेटको मानद उपाधि प्राप्त हो चुकी छ।

• इग्नाइटेड माइंडस: अनलीशिंग थिए पावर विदीन इंडिया एपीजे अब्दुल कलाम कृत (पहरूग्विन बुक्स, 2003) ISBN 0-14-302982-7
• इंडिया- माय-ड्रीम एपीजे अब्दुल कलाम कृत (एक्सेल बुक्स, 2004) ISBN 81-7446-350-X
• एनविजनिंग अन एमपावर्ड नेशन: टेक्नालजी फार सोसायटल ट्रांसफारमेशन एपीजे अब्दुल कलाम कृत (टाटा मैकग्रा हिल पब्लिशिंग कंपनी लिमिटेड, 2004) ISBN 0-07-053154-4
• आत्मकथात्मक
  • विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम एपीजे अब्दुल कलाम कृत , अरुण तिवारी (ओरिहरूट लांगमैन, 1999) ISBN 81-7371-146-1
  • साइंटिस्ट टू प्रेसिडहरूट एपीजे अब्दुल कलाम कृत (ज्ञान पब्लिशिंग हाउस, 2003) ISBN 81-212-0807-6
  • इटरनल क्वेस्ट: लाइफ ऐंड टाइम्स आफ डाक्टर अवुल पकिर जैनुलाआबदीन अब्दुल कलाम एस चन्द्रा कृत (पहरूटागन पब्लिशर्स, 2002) ISBN 81-86830-55-3
  • प्रेसिडहरूट एपीजे अब्दुल कलाम आरका पूर्ति कृत (अनमोल पब्लिकेशन्स, 2002) ISBN 81-261-1344-8
  • ए पी जे अब्दुल कलाम: द विजनरी आफ इंडिया'का भूषण एवं जी कात्याल कृत (एपीएच पब्लिशिंग कार्पोरेशन, 2002) ISBN 81-7648-380-X

बाह्य कडीहरू

• गर्मयोगी कलाम (गूगल पुस्तक ; लेखक - लक्षम प्रसाद , सांडिल्य)
• आधिकारिक जालस्थलमा तिनको जीवन चरित - अँग्रेजी मा
• भारतका राष्ट्रपतिहरुको आधिकारिक जालस्थल
• अब्दुल कलाम
• ऐ पी जे अब्दुल कलामका अनमोल विचार ( Abdul Kalam Quotes in Hindi)