सम्मान हत्या

सम्मान हत्या वा सम्मानको रक्षार्थका लागि गरिने हत्या कुनै पनि व्यक्तिले परिवारको मान, प्रतिष्ठा र इज्जत माथि दाग लगाएको ठानी गरिने एक किसिमको हत्या हो। तोकिएको व्यक्तिको हत्या पश्चात् परिवारमा गुमेको इज्जत र प्रतिष्ठा फिर्ता हुन कुरामा विश्वास राखिन्छ। प्रायः परिवारका महिला सदस्यहरू यसको सिकार बन्ने गरेको इतिहास छ।

कैयौँ मानवअधिकारवादी समूह तथा राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय कानूनहरूले यस्तो हत्यालाई गलत संज्ञा दिएको भएतापनि केही संस्कृति र समुदायमा यो अझै पनि कायम नै रहेको पाइन्छ। कतिपय अवस्थामा गाउँलेहरूको दबाब, प्रभाव र खिसीटिउरीका कारण परिवारले नचाहँदा नचाहँदै पनि यस्ता घटनामा संलग्न हुने गरेका छन्।

इज्जतका लागि गरिने हत्याका केही कारणहरू:

• विवाह अघि नै कुनै केटा वा केटी आपसी सम्बन्धमा हुनु
• पृथक धर्म, जात, जाति, समूदाय वा सम्प्रदायको व्यक्तिसँग प्रेमसम्बन्ध कायम गर्नु
• मागी विवाह गर्न अस्वीकार गर्नु
• सम्बन्ध विच्छेदको माग गर्नु
• धर्म, प्रथा, परम्परा, संस्कृति र प्रचलनले स्वीकार नगर्ने किसिमका कपडाहरू लगाउनु,
• तेस्रो लिङ्गी हुनु,
• यौन उत्पिडनको सिकार बन्दा समेत।

उपर्युक्त सम्पूर्ण अवस्थामा परिवारले आफ्नो कुल, वंश, धर्म, संस्कृति आदिको अपमान भएको गलत ठहर गर्दै आफ्नो इज्जत जोगाउने नाममा आफ्नै परिवारको सदस्यको हत्या गर्ने गर्दछन्।

यद्यपि पुरूष र महिला दुवै यसको सिकार बन्न सक्छन् तर अधिकतर अवस्थामा महिला पीडित नै बढी पीडित हुने गर्दछन्। पुरूषहरूले महिलाहरूको स्वतन्त्रता र मानवअधिकार लाई निस्तेज पार्न “परिवारको प्रतिष्ठा”को पगरी गुँथ्ने गर्छन्।

सम्मान हत्या संसारका धेरै भागहरूमा हुने गरेका छन्। मध्यपूर्व, उत्तर अफ्रिका र दक्षिण एसियामा (विशेष गरी भारत, पाकिस्तान र नेपाल) यस्तो प्रकृतिको घटना बढी सुनिन्छन्। फिलिपिन्स, पूर्वी अफ्रिका र ल्याटिन अमेरिकामा पनि यसले जरा गाडेको छ भने विगतमा युरोप पनि यसबाट अछुतो भने थिएन। सम्मान हत्याका घटना अन्तराष्ट्रिय आप्रवासी परिवारमा समेत देखिएका छन्। गाउँ होस् वा सहर, यस्तो घटना दुवैतिर घटेको पाइन्छ।

बाह्य कडीहरू

• ज्यानमारा इज्जत (कान्तिपुर कोशेली)