सामुदायिक रेडियो
सामुदायिक रेडियो व्यावसायिक र सार्वजनिक प्रसारणको अतिरिक्त रेडियो प्रसारणको तेस्रो ढाचा प्रदान गर्ने रेडियो सेवा हो। सामुदायिक स्टेसनहरूले भौगोलिक समुदाय र रुचिका समुदायहरूलाई सेवा दिन्छ। यस्ता रेडियो स्टेसनहरूले प्राय: व्यावसायिक वा आम-सञ्चार प्रसारकहरूले बेवास्ता गरेका स्थानीय, विशिष्ट दर्शकहरूको लागि लोकप्रिय र सान्दर्भिक सामग्री प्रसारण गर्दछन्। सामुदायिक रेडियो स्टेसनहरू उनीहरूले सेवा गर्ने समुदायहरूद्वारा सञ्चालित, स्वामित्व र प्रभावित हुन्छन्। यस्ता स्टेसनहरू सामान्यतया गैर-नाफामुखी हुन्छन् भने व्यक्ति, समूह र समुदायहरूलाई आफ्नै कथाहरू बताउन, अनुभवहरू साझा गर्न र मिडिया-समृद्ध संसारमा मिडियाको सिर्जनाकर्ता र योगदानकर्ता बन्न सक्षम पार्ने संयन्त्र प्रदान गर्दछ। विश्वका धेरै भागहरूमा सामुदायिक रेडियोले स्वैच्छिक क्षेत्र, नागरिक समाज, आयोग, गैरसरकारी संस्था र नागरिकसँग सम्बन्धित कार्यक्रमहरू प्रसारणको साथसाथै सामुदायिक विकासका लक्ष्यहरूलाई थप साझेदारीमा काम गर्न एक साधनको रूपमा काम गर्दछ।
संसारका धेरै ठाउँमा, सामुदायिक रेडियोले सामुदायिक क्षेत्र, नागरिक समाज, एजेन्सीहरू, गैरसरकारी संस्थाहरू र नागरिकहरूलाई प्रसारणको अतिरिक्त सामुदायिक विकासका लक्ष्यहरू पूरा गर्न साझेदारीमा काम गर्ने माध्यमको रूपमा काम गर्दछनु। फ्रान्स, अर्जेन्टिना, दक्षिण अफ्रिका, अस्ट्रेलिया र आयरल्यान्ड जस्ता धेरै देशहरूमा सामुदायिक रेडियोलाई विशिष्ट प्रसारण क्षेत्रको रूपमा महत्त्वपूर्ण कानुनी परिभाषा गरिएको छ। परिभाषाको अंशको रूपमा प्रायः कानूनहरूमा सामाजिक लाभ, सामाजिक उद्देश्य, सामाजिक प्राप्ति जस्ता वाक्यांशहरू समावेश गरिएको छ। सामुदायिक रेडियोको विभिन्न देशहरूमा फरकफरक रूपमा विकास भएको थियो र यसैले संयुक्त अधिराज्य, आयरल्यान्ड, संयुक्त राज्य अमेरिका, क्यानडा र अस्ट्रेलिया मा यसको अलि फरक अर्थ हुन्छ जहाँ अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता कानून र तथ्यगत वास्तविकता फरक हुन्छ। आयरल्यान्डमा सामुदायिक रेडियो सन् १९७० को दशकको अन्त्यदेखि सक्रिय भएको थियो यद्यपि स्वतन्त्र रेडियो र टेलिभिजन आयोगलाई आयरल्यान्डको सन्दर्भमा सामुदायिक प्रसारणद्वारा प्रस्ताव गरिएको सामुदायिक रेडियोको १८ महिने परियोजनाको सम्भाव्यता अन्वेषण र मूल्याङ्कन गर्न सन् १९९४ सम्म लागेको थियो। यो परियोजना सन् १९९५ मा देशभरका ११ समुदाय तथा हित समूहहरूलाई इजाजतपत्र जारी गर्दा सञ्चालनमा आएको थियो। आयरल्यान्डको सामुदायिक रेडियोले प्रक्रिया (कार्यक्रम उत्पादनमा समुदायहरूको सहभागिता) र उत्पादन (कार्यक्रम उत्पादनको आपूर्ति मार्फत समुदायलाई सेवा प्रदान गर्ने ) दुवैलाई समेट्छ। प्रक्रिया र उत्पादन मिश्रण समुदायको आवश्यकताद्वारा निर्धारण गरिन्छ र समुदायद्वारा नियन्त्रित व्यवस्थापन संरचना मार्फत लागू गरिन्छ।
ऐतिहासिक विकासक्रम[सम्पादन गर्नुहोस्]
बेलायतमा सन् १९६० को दशकमा बीबीसी स्थानीय रेडियोको मौलिक अवधारणामा फेला पार्न सकिन्छ। रेडियो स्टेसनहरू सन् १९७० को अन्त्य र सन् १९८० को दशकको सुरुवातमा ठुलो मात्रामा स्थापना हुन थालेका थिए। विशेषगरी लन्डन, बकिङ्घम, ब्रिस्टल र म्यानचेस्टर जस्ता सहरहरूमा यी प्रसारण केन्द्रहरूको साथ अल्पसङ्ख्यक आप्रवासी समुदायहरूको प्रसारण जोडिन थालेका थिए। यद्यपि "सामुदायिक रेडियो" बेलायतमा केही व्यक्तिहरूका लागि "चोर रेडियो"को पर्यायवाची बनिरहेको थियो। धेरै आप्रवासी प्रसारण केन्द्रहरू विशुद्ध सङ्गीत विधाहरूमा केन्द्रित थिए र (कम्तीमा सैद्धान्तिक रूपमा) लाभको आधारमा सञ्चालित भइरहेका थिए। बेलायती सामुदायिक रेडियो सेवाहरू यसको संरचना भित्र सामुदायिक स्वामित्व र नियन्त्रणको साथ गैर-लाभको आधारमा सञ्चालन हुन्छन्। बेलायतको पूर्व प्रसारण नियामक रेडियो प्राधिकरण द रेडियो अथोरिटीद्वारा एक प्रयोग अन्तर्गत सन् २००१ मा सुरु गरिएको थियो। सन् २००५ युके ब्रोडकास्टिङ रेगुलेटर अफकमद्वारा लगभग २०० यस्ता प्रसारण केन्द्रहरूलाई इजाजतपत्र दिइएको थियो।
अमेरिकामा सामुदायिक रेडियो प्रसारण केन्द्र लाभका लागि हुँदैनन्। समुदाय-आधारित परिचालनहरूको एफएम ब्यान्डको गैर-व्यावसायिक, सार्वजनिक भागमा प्रसारणका लागि सङ्घीय सञ्चार आयोगबाट इजाजतपत्र दिइन्छ। अमेरिकाको अन्य सार्वजनिक रेडियो केन्द्रहरू भन्दा यी प्रसारण केन्द्रहरू फरक हुन्छन् किनकी यसमा प्रसारकहरूको रूपमा सामुदायिक स्वयंसेवकहरूलाई सक्रियताको साथ भाग लिने अनुमति प्राप्त हुन्छ।
आधुनिक दिनहरूमा सामुदायिक रेडियो स्टेसनहरूले प्रायः आफ्ना श्रोताहरूलाई विभिन्न प्रकारका सामग्रीहरू प्रदान गर्दछन् जुन आवश्यक रूपमा व्यावसायिक रेडियो स्टेसनहरूले प्रदान गर्दैनन्। सामुदायिक रेडियो केन्द्रहरूले स्थानीय क्षेत्रहरूमा विशेषगरी आप्रवासी वा अल्पसङ्ख्यक समूहहरूका लागि समाचार र सूचना कार्यक्रमहरू चलाउन सक्छन् जसलाई ठूला सञ्चार केन्द्रहरूबाट कम चासो दिइन्छ। सामुदायिक रेडियो स्टेसनहरूले सामान्यतया व्यापारिक केन्द्रहरूमा पाइने सामग्रीहरूबाट बच्न खोज्दछन्।
साहित्यमा समुदायको अवधारणा[सम्पादन गर्नुहोस्]
समुदायहरू जटिल संस्थाहरू हुन् र सामुदायिक रेडियोमा समुदायको स्थापना प्रायः एक विवादास्पद र जटिल बहस हो जुन देश अनुसार फरक हुन्छ। सामुदायिक रेडियो प्रायः उपयोग र सहभागिताको अवधारणालाई लिएर बनाइन्छ। धेरै रेडियो स्टेसनहरू हाल इन्टरनेटमा पनि प्रसारण गर्न लागिएको छ जसबाट सशक्त रूपमा विश्वव्यापी श्रोता र समुदायहरूसम्म पनि यिनीहरूको पहुँच पुग्न थालेको छ।
सामुदायिक रेडियोका ढाचा ढाचाहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]
दार्शनिक रूपमा सामुदायिक रेडियोको लागि दुई फरक-फरक दृष्टिकोणहरू रहेका छन्। एक सेवा वा सामुदायिक मानसिकतालाई जोड दिन्छ भने दोस्रोले श्रोताको संलग्नता र सहभागितालाई जोड दिन्छ। सेवा मोडलहरूको अन्तर्गत स्थानीयता प्रायः महत्त्वपूर्ण हुन्छ। सामुदायिक रेडियोले तेस्रो तहको रूपमा ठूला सञ्चालनहरू भन्दा बढी स्थानीय वा विशिष्ट समुदायमा केन्द्रित सामग्री प्रदान गर्न सक्छ। पहुँच वा सहभागितामूलक मोडल भित्र सामग्रीको निर्माणमा समुदायका सदस्यहरूको संलग्नतालाई आफैमा एक राम्रो कुराको रूपमा हेरिन्छ। यद्यपि यो मोडलले सेवा दृष्टिकोणलाई बहिष्कृत गर्दैन।
विभिन्न देशमा सामुदायिक रेडियो[सम्पादन गर्नुहोस्]
अस्ट्रेलिया[सम्पादन गर्नुहोस्]
सामुदायिक प्रसारण अस्ट्रेलिया तेस्रो सञ्चार क्षेत्र हो। औपचारिक रूपमा यसको प्रतिनिधित्व सामुदायिक प्रसारक सङ्घ अस्ट्रेलियाले गर्दछ। सन् २००५ को जुन महिनासम्म पूर्ण रूपले इजाजतपत्र प्राप्त ४४२ सामुदायिक रेडियो स्टेसनहरू थिए।[स्रोत नखुलेको] अस्ट्रेलियाको सामुदायिक रेडियोले व्यापक भूमिकाको निर्वाह गरेतापनि यो भूमिका ठुलो स्तरमा अस्ट्रेलियाली सञ्चार परिदृश्यमा उपेक्षित छ। यसको बाबजुद पनि सामुदायिक रेडियोले विगतका वर्षहरूमा ठूलै प्रगति गरेको छ। सन् २००२ को प्रतिवेदन अनुसार २०,००० मानिसहरू (अस्ट्रेलियाली बासिन्दाहरूको ०.१%) नियमित रूपमा सामुदायिक रेडियो क्षेत्रमा स्वयंसेवकको रूपमा संलग्न छन्। [१] राष्ट्रिय रूपमा ७० फाख भन्दा बढी अस्ट्रेलियालीहरूले प्रत्येक महिना सामुदायिक रेडियो सुन्ने गरेका छन्।
सामुदायिक रेडियो स्टेसन कहिलेकाहीँ साङ्गीतिक रेडियो स्टेसन बन्दछन् भने उनीहरूले दृढता साथ स्थानीय सङ्गीत र कलाको प्रतिनिधित्व गर्न काम गरेका हुन्छन्। अन्य स्टेसनहरूले अन्तर्वार्ता, नारीवादी वा पुरुष समलैङ्गिकहरूको हितका लागि समसामयिक कार्यक्रमहरू प्रसारण गर्ने गर्दछन्। यसैगरी सामुदायिक रेडियोले व्यावसायिक वा सरकारी रेडियो सामग्रीको अभावलाई पूरा गर्दछ। ५३ प्रतिशत सामुदायिक रेडियो स्टेसनहरूले विभिन्न समुदायहरूको हितमा सेवा गर्छन् जसमा जातीय र जातीय समूहहरू, मुद्रण असक्षमता भएका व्यक्ति र समलिङ्गी र पुरुष समुदायहरू समावेश छन्। बाँकी स्टेसनहरूलाई सामान्यवादी भन्न सकिन्छ जसले विशेष भौगोलिक स्थानहरूमा समुदायहरूको चासोहरू पूरा गर्दछ।
संचार माध्यमको अन्य कुनै पनि माध्यमको तुलनामा एकदमै धेरै सामुदायिक प्रसारणले यस देशमा आफ्नो सबै भिन्नताहरूको साथ राष्ट्रिय चरित्रलाई आकार दिएको छ र प्रतिबिम्बित गरेको छ। सामुदायिक प्रसारण स्टेसनहरू स्थानीय समाचार, सूचना, अस्ट्रेलियाली सङ्गीत, कला र संस्कृति प्रवर्द्धन गर्नका लागि दृढतापूर्वक प्रतिबद्ध रहेका छन्।
कुनै गैर-लाभकारी सामुदायिक समूहले सामुदायिक प्रसारण इजाजतपत्रको लागि नियामक अस्ट्रेलिया सञ्चार र मिडिया प्राधिकरणको सामु आवेदन दिन्छ भने उक्त रेडियो स्टेसनले कुन समुदायको हितमा सेवा गर्न चाहन्छ भन्ने कुरा खुलाउनु पर्दछ। इजाजतपत्र प्राप्तकर्ताहरूलाई नियामकले उनीहरूको उपयुक्तता र इजाजतपत्रको लागि आवेदन गर्ने क्षमता र निर्दिष्ट समुदायको हितमा सेवा गर्ने क्षमताको आधारमा छनोट गर्छ। प्रत्येक स्टेसनलाई ५ वर्षको नवीकरणीय इजाजतपत्र दिइएको छ र त्यसपछि उनीहरूलाई इजाजतपत्र प्रदान गरिएको समुदायको हितको सेवा जारी राख्न आवश्यक हुन्छ।
अस्ट्रिया[सम्पादन गर्नुहोस्]
अस्ट्रियामा सामुदायिक रेडियो सन् १९९० मा समुद्री डाकू रेडियो आन्दोलन मार्फत पेश गरिएको थियो। नियमित इजाजतपत्र प्राप्त प्रसारणहरू सन् १९९८ मा सुरु भएको थियो। मुलुकमा १४ वटा सामुदायिक रेडियो सञ्चालित छन्।
बोलिभिया[सम्पादन गर्नुहोस्]
बोलिभियाको खनिज रेडियो सामुदायिक रेडियोको सबैभन्दा प्रसिद्ध उदाहरणहरू मध्ये एक थियो। ट्रेड युनियनको चन्दाबाट यसको वित्त पोषण हुन्थो र मुख्यतया स्थानीय र क्षेत्रीय स्तरहरूमा परिचालित हुन्थो, १९६० देखि १९८५ को दौरान यस्ता २५ भन्दा बढी रेडियो स्टेशन थिए। सरकारी नीतिमा परिवर्तनले १९८५ पछि धेरै संघीकृत खनिज कार्यहरूमा रोजगारी गुमाउन पुग्यो, र केही रेडियो या त बेचियो वा बन्द गरियो। धेरै कठिनाइहरूको बावजुद, पाँच स्टेशनहरूले प्रसारण जारी राखे।[स्रोत नखुलेको]
ला वोज डेल माइनेरो, रेडियो पीओ XII, रेडियो वैनगार्डिया डि कोलक्विरी, रेडियो अनिमास, रेडियो 21 डि डिसीम्ब्रे और रेडियो नैसिओनल डि हुअनुनी बोलिभियाका कामदारहरूद्वारा निर्माण गरिएका र तिनीहरूद्वारा वित्तपोषण र व्यवस्थापन गरिएका केही महत्त्वपूर्ण रेडियो स्टेशनहरू थिए। [२] यो १९४९ मा कटवी को खानी जिल्ला मा एक रेडियो स्टेशन संग शुरू भयो। अर्को १५ वर्षमा, अन्य जिल्लाहरू पनि यसमा सामेल भए: तिनीहरूले आफ्नै उपकरणहरू ल्याए, उनीहरूले आफ्ना गाउँका युवाहरूलाई तालिम दिए, र मजदुरहरूले आफैंले उनीहरूको पारिश्रमिकको अंश तिरेर अनुभवलाई वित्त पोषित गरे ताकि तिनीहरूको रेडियो स्टेशनहरू चलिरहोस्।
धेरैजसो रेडियो स्टेशन धेरै नै साधारण साधनहरू को साथ सानो स्तर मा र अनिश्चितता के साथ सुरु भए, तिनीहरूमध्ये केहीलाई विदेशी सहायता प्राप्त भयो र उनीहरुले राम्रो उपकरणहरू र प्रतिष्ठापनहरू को साथ थप परिष्कृत रेडियो स्टेशन विकास गरे। कतिपयले परिसरहरूको नजिकै आफ्ना थिएटरहरू बनाए, त्यसैले ट्रेड युनियन बैठकहरू त्यहाँ हुन थाले र उनीहरूलाई रेडियोबाट प्रत्यक्ष प्रसारण पनि गरियो। उदाहरणका लागि, रेडियो भ्यानगार्डियामा ठूला फ्रेस्कोसहितको सुन्दर र राम्रोसँग सुसज्जित थिएटर थियो जसले कोलोक्विरी माइनिङ सेन्टरको कथा बताउँछ। एक भित्तिचित्रले सैन्य शासनको समयमा बोलिभियन वायुसेनाका विमानहरूले १९६७ मा गरेको आक्रमणलाई चित्रण गर्दछ।
१९७० को दशक को आरम्भमा, त्यहाँ २६ रेडियो स्टेशन चली रहेका थिए , सबै बोलिभियाको हाइलैंड्स को खानी जिल्लाहरूमा थिए । बोलिभियन खानी संघहरू त्यस समयमा शक्तिशाली थिए र ल्याटिन अमेरिकामा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण र राजनीतिक रूपमा उन्नत मानिन्थ्यो। शान्ति र लोकतन्त्रको समयमा, खानीहरूको रेडियो स्टेशनहरू समुदायको दैनिक जीवनमा एकीकृत भएका थिए । तिनीहरू निकटतम र टेलिफोन तथा हुलाक सेवाहरूको सबैभन्दा प्रभावकारी प्रतिस्थापन भए।
मानिसहरू स्टेशनहरू को माध्यम बाट आफ्ना पत्र र सबै प्रकारका सन्देश पठाउँथे, जसलाई दिनमा धेरै पटक पढिन्थ्यो: कोमिट डि अमास डि कासा (गृहिणीहरूको समिति) को सभा को लागि महिलाहरूलाई सूचना; राजधानीमा सरकारसँग वार्ताको बारेमा युनियन नेताहरूबाट सन्देशहरू; युवा बीच प्रेम सन्देश; नुएवोस होरिजोंटेस नाटक समूह द्वारा नयाँ नाटक को घोषणा (जसको मञ्चन अक्सर एक ठूलो तर्क संग फिट मंच मा हुन्थो , जहाँ कामदार आफ्नो बत्ती बालेर दृश्य लाई उज्यालो गर्दथे); र खेल गतिविधि, अन्त्येष्टि, जन्म र चाडपर्वहरू पनि घोषणा गरिन्थ्यो ।
राजनीतिक उथलपुथल को दौरान युनियन रेडियो स्टेशन सूचनाको एक मात्र भरपर्दो स्रोत बन्दथे। सेनाले जब राजधानी र अन्य सहरहरूमा समाचार पत्र, रेडियो र टिभी स्टेशनहरू कब्जा गरे, तब केवल खानीहरूको रेडियो स्टेशनहरूबाट नै सूचनाहरू उपलब्ध भै रहेको थियो । तिनीहरू सबै क्याडेना मिनेरा ("खनन श्रृंखला") संग जोडिएका थिए जब सम्म कि सेनाले उत्खनन शिविरहरूमा घुसपैठ गरेको थिएन र स्टेशनहरू ध्वस्त नगरेसम्म, जसको रक्षामा कामदारहरूले आफ्नो ज्यान गुमाए। बोलिभियन फिल्म निर्माता जर्ज सानजिनको फिल्म द करेज ऑफ़ द प्यूपल मा जुन १९६७ मा सेना द्वारा खानी जिल्ला सिग्लो XX मा गरिएको सैन्य आक्रमणलाई चित्रण गर्दछ। अर्को फिल्म, अल्फोन्सो गुमुसियो डाग्रोन र एडुआर्डो ब्यारियोस द्वारा भ्वाइस अफ द माइन भनिने वृत्तचित्र, युनेस्को द्वारा निर्मित, तिनीहरूको राजनीतिक र सामाजिक महत्त्व वर्णन गरियो।
राजनीतिक र सामाजिक संकटको समयमा, खानीहरूको रेडियो स्टेशनले राजनीतिक परिस्थितिमा रिपोर्टहरू प्रसारण गर्दथे ; र जब कुनै खानी जिल्लामा महत्वपूर्ण खेलकुद वा साँस्कृतिक कार्यक्रम हुदथ्यो तब प्रत्यक्ष प्रशारण पनि गर्दथे । त्यस बाहेक, प्रत्येक स्टेशन अर्कोबाट पूर्ण रूपमा स्वतन्त्र थिए ।
निश्चित रूप बाट, खानीहरूको रेडियो स्टेशनहरू महत्त्वपूर्ण थिए किनकी खनिक महत्वपूर्ण थिए। तर साथै, धेरै दशकहरूमा आफ्ना विचारहरू प्रसारण गर्ने शक्तिशाली माध्यमहरू भएको कारण , बोलिभियन खनिक पहिले भन्दा धेरै प्रभावशाली थिए, । १९८० को दशकमा बोलिभियामा खननको महत्वमा गिरावट आएको ले युनियनहरू कमजोर भए र खानी जिल्लाहरूबाट केही रेडियो स्टेशनहरू गायब भए ।
बंगलादेश[सम्पादन गर्नुहोस्]
बंगलादेश एनजीओ नेटवर्क फर रेडियो एण्ड कम्युनिकेसन (बीएनआरआरसी) सामुदायिक रेडियो को हस्तक्षेपको एक विशेष क्षेत्र मानिन्छ। बीएनआरआरसी सन् २००० मा स्थापना भएदेखि नै सामुदायिक रेडियोलाई प्रवर्द्धन गर्नको लागी अन्य संगठनहरू को साथ सरकारलाई वकालत गर्दै आएको छ।[स्रोत नखुलेको][ कृपया उद्धरण थप्नुहोस् ] बीएनआरआरसी को सामुदायिक रेडियो हस्तक्षेपको उद्देश्य समुदाय स्तरमा सामाजिक मुद्दाहरू मा ध्यान दिनु हो, जस्तो की गरिबी र सामाजिक बहिष्करण, सीमान्त ग्रामीण समूहहरूलाई सशक्त बनाउने , र लोकतान्त्रिक प्रक्रिया र जारी विकास प्रयासहरूलाई उत्प्रेरित गर्नु थियो ।
सामुदायिक रेडियोको मुख्य भूमिका त्यो आवाज जनता लाई जनतालाई आवाज दिनु हो, आफ्नो विचारहरू र सामुदायिक विकासका सम्बन्धमा आफ्नो विचार व्यक्त गर्नको लागी जसको पहुँच मूलधारको सञ्चारमाध्यम सम्म छैन । अभिव्यक्त वा सूचित गर्ने अधिकारलाई अभिवृद्धि, समुदायलाई जानकारी दिने प्रक्रियालाई गति दिन, सूचनाको स्वतन्त्र प्रवाहलाई सहज बनाउनु र यसको लागी परिवर्तनको एक उत्प्रेरकको रूपमा काम गर्नु सामुदायिक रेडियो द्वारा गरिने केही ठुला कार्यह हुन्। सामुदायिक तहमा रचनात्मक विकास र लोकतान्त्रिक भावनालाई पनि यसले कायम राख्नेछ।
फलस्वरूप जन गणतन्त्र बंगलादेशको सूचना मन्त्रालयले सामुदायिक रेडियो स्थापना, प्रसारण र सञ्चालन नीति २००८ घोषणा गरेको छ। यस नीति को अन्तर्गत, सूचना मन्त्रालयले भर्खरै [२२ अप्रिल २०२०] स्थापना र सञ्चालनका लागि बंगलादेशमा पहिलो पटक १४ सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूलाई मञ्जुरी दियो। सूचनाको स्वतन्त्र प्रवाह र जनताको सूचनाको अधिकारलाई सुनिश्चित गर्न को लागी सरकारले सूचनाको हक ऐन, २०६३ बनायो। सामुदायिक रेडियो लाई प्राप्त यो अनुमोदन यस सन्दर्भमा ग्रामीण जनतालाई सशक्त बनाउने दिशामा एक मजबूत कदम हो।
सुरुमा सरकारले १४ पहलकदमीलाई अनुमोदन गर्यो, यसमा सामेल छन सिताकुण्ड चटगाउँको योङ पावर इन एक्सन (वाईपीएसए) (YPSA), सातखिरा को लागि नलता सामुदायिक अस्पताल, बोगराको लागि एलडीआरओ (LDRO), मौलवी बजार को लागि बीआरएसी, नौगाउँ को लागि बरान्दरो कम्युनिटी रेडियो, छपाई नबाबगञ्जको लागि प्रोयास, राजशाही को लागि सीसीडी, झिनाइदह को लागि सृजोनी, मुन्शीगञ्जको लागि ईसी बंगलादेश, बरगुनाको लागि एमएमसी र कुरिग्रामको लागि आरडीआरएस, कोइरा (खुल्ना) को लागि सुंदरबन सामुदायिक रेडियो, तेलनाफ (एसीएलएबी कोक्सबजार) र अमातोली (बरगुना) को सामुदायिक ग्रामीण रेडियोका लागि कृषि सूचना सेवा।
बीएनआरआरसी (BNNRC) ढाका मा आफ्नो सचिवालयमा रहेको सामुदायिक रेडियोको एक राष्ट्रिय सहायता डेस्क मार्फत करिब २०० संगठनहरूलाई सामुदायिक रेडियो उपयोग प्रक्रियामा प्राविधिक सहयोग उपलब्ध गराउँछ। यस अनुभवको माध्यमबाट, बंगलादेशमा सामुदायिक रेडियोको लागि आवश्यक जनशक्ति जुटाउन, अनुसन्धान र विकास र प्राविधिक सहयोग को निर्माण को लागि एक सक्रिय संस्थालाई उत्प्रेरित गर्नुपर्छ। यस पृष्ठभूमिमा बीएनएनआरसी (BNNRC) ले सामुदायिक रेडियो एकेडेमी (CRA) को स्थापना गरेको छ। एकेडेमीले वर्षभरि सामुदायिक रेडियो प्रशिक्षण, अनुसन्धान, प्राविधिक सहयोग र सामुदायिक रेडियो शुरुवातकर्ताहरूको लागि अन्य सहयोगको आयोजना गर्नेछ।
आफ्नो शैली को उपयोग गरेर आफ्नै आवाजमा आफ्ना सोच लाई व्यक्त गर्नको लागी गाउँका सुविधाहीन जनताको लागि सामुदायिक रेडियो एक वैकल्पिक र प्रभावशाली जन संचार माध्यमका मानिएको छ ।
क्यानडा[सम्पादन गर्नुहोस्]
क्यानाडाली सामुदायिक रेडियो स्टेशन व्यावसायिक रूपबाट अपात्र अल्पसंख्यक भाषिक समुदायहरूलाई धेरै आफ्नो लक्ष्य बनाउदछन, जस्तो फ्रान्को-ओन्टारियन्स, एकाड़ीयन्स वा फर्स्ट नेसन्स, यद्यपि केही समुदायहरूमा अंग्रेजी-भाषा सामुदायिक स्टेशनहरू पनि छन्। यी स्टेशनहरू प्रायः स्वयंसेवकहरूद्वारा सञ्चालित हुन्छन् र सहकारी वा अन्य गैर-लाभकारी निगमहरूद्वारा संचालित हुन्छन्।
ठूला शहरहरूमा, अधिक समुदाय-उन्मुख कार्यक्रमहरू सामान्यतया क्याम्पस रेडियो स्टेशनहरूबाट प्रसारण गरिन्छ। यद्यपि, केही सहरहरूमा सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू पनि छन्। क्यानाडाका अधिकांश सामुदायिक स्टेशनहरू राष्ट्रिय क्याम्पस र सामुदायिक रेडियो संघ, वा NCRA का सदस्यहरू हुन्। क्यानाडा को अधिकांश रेडियो स्टेशन फ्रान्सिसी भाषाको रेडियो स्टेशनहरू या तो 'एसोसिएशन देस रेडियोदिफ्युसयूर्स कम्यूनितेयर दू क्यूबेक (एआरसीक्यू) या l'एलायंस देस रेडियोस कम्युनौतेयर्स दू कनाडा इंक (l'एआरसी) का सदस्यहरू हुन्। [३]
क्यानाडा को सस्कतचेंवन प्रान्त मा सबैभन्दा धेरै सामुदायिक रेडियो स्टेशन छ। ती मध्ये अधिकांश स्टेशनहरू पुरानो सार्वजनिक रेडियो स्टेशन, मिसिनिपी ब्रोडकास्टिङ कर्पोरेशनसँग सम्बद्ध छन। सामुदायिक रेडियो क्यानाडाली रेडियो-टेलिभिजन र दूरसंचार आयोग (सीआरटीसी) को सामुदायिक रेडियो नीतिको अधीनमा छ। [४]
यस नीतिमा, सीआरटीसी ले सामुदायिक स्टेशनहरूबाट निम्न कुराहरूको लागि माग गर्दछ:
- कार्यक्रम निर्माणमा सामुदायिक प्रवेशलाई सहजीकरण गर्दै;
- समुदायमा तालिमको उपलब्धतालाई बढावा दिने; र
- चलिरहेको प्रशिक्षण र कार्यक्रम निर्माणमा सहभागी हुन इच्छुक समुदायका सदस्यहरूको पर्यवेक्षणलाई सहजीकरण गर्नुहोस्।
यी प्रसारण केन्द्र हरूबाट समुदायको आवश्यकता र रुचिलाई प्रतिबिम्बित गर्ने विविध कार्यक्रमहरू प्रस्तुत गर्न पनि आह्वान गर्दछ, जसमा:
- नयाँ र स्थानीय प्रतिभा द्वारा संगीत;
- संगीत सामान्यतया व्यावसायिक स्टेशनहरू द्वारा प्रसारित हुँदैन;
- बोल्ने शब्द प्रोग्रामिङ; र
- स्थानीय जानकारी।
सीआरटीसी ले सामुदायिक स्टेशनहरूको सूची राख्छ। [५] क्यानाडामा, कल पत्र र फ्रिक्वेन्सीहरू उद्योग क्यानाडाको स्पेक्ट्रम व्यवस्थापनद्वारा नियन्त्रण गरिन्छ। [६]
इक्वेडर[सम्पादन गर्नुहोस्]
इक्वेडरमा धार्मिक समूहहरूद्वारा संचालित धेरै सामुदायिक रेडियो स्टेशन संचालित गरी रहेको छ। यसमा क्याथोलिक, प्रोटेस्टेन्ट र बहाई स्टेशनहरू समावेश छन्। सामुदायिक संलग्नता र आत्म-व्यवस्थापनको मात्रा फरक छ। रेडियो लाटाकुंगा एक यस्तो परियोजनासँग जोडिएको छ, जसमामूल निवासीहरुको संगठनहरूलाई साप्ताहिक कार्यक्रमहरू रेकर्डिङ को लागी सरल उपकरणहरू को आपूर्ति गरिन्छ, जसको प्रसारण विहान को समय मा हुदछ। साथै, इक्वेडरका मूल निवासीहरूका केही समूहहरूले आफ्नै रेडियो सञ्चालन गर्छन्। उष्णकटिबन्धीय वर्षा वनहरूको शुआर फेडरेशन र बोलिभर प्रान्तको सिमियातुगु समुदाय यसको उदाहरण हुन्। बोलिभियाको विपरीत, इक्वेडरमा ट्रेड युनियन रेडियो ऐतिहासिक रूपमा कमजोर छ।
हंगेरी[सम्पादन गर्नुहोस्]
पहिलो सामुदायिक स्टेशन चुपचाप सुरु भएको थियो, जसमा समाजवादी प्रणालीबाट बदलाव पछि राजनीतिक रूपमा स्वतन्त्र भाषण र संगीत कार्यक्रहरू को प्रसारण गरिन्थ्यो। १९९१ मा टिलोज रेडियो पहिलो यस्तो स्टेशन थियो, त्यसपछि फिक्साज रेडियो र नागरिक रेडियो शुरू भयो। २००४ बाट एउटा नयाँ श्रेणीको उदय भयो, किस्कोजोसेजी वा सानो सामुदायिक स्टेशन, जुन कम क्षमताको स्टेशन थियो। २००८ देखि ६० भन्दा बढी त्यस्ता माइक्रोस्टेशनहरूले देश भरी मा प्रसारणको प्रारम्भ गरे। त्यहाँ गाउँ स्टेशनहरू, सानो शहरका स्टेशन, विश्वविद्यालयका स्टेशन, उप-सांस्कृतिक र धार्मिक स्टेशनहरू पनि छन्। बुडापेस्टमा कूल एफएम, एल्सो पेस्टी एजिएतेमी रेडियो, फ्युजियो रेडियो साना सामुदायिक स्टेशन हुन।
भारत[सम्पादन गर्नुहोस्]
भारत मा, सामुदायिक रेडियोको वैधानिकताको लागि अभियान सन् १९९० को मध्यमा सुरु भयो, फेब्रुअरी १९९५ मा भारतीय सर्वोच्च अदालत अदालत को यो फैसला को तुरन्त पछिकी "एयरवेभहरू सार्वजनिक सम्पत्ति हो [१] यसले देशभरका समूहहरूलाई प्रोत्साहन प्रदान गर्यो, तर केवल केही कडा सर्तहरू अन्तर्गत यसलाई सुरु गर्न अनुमति सिर्फ शैक्षिक (क्याम्पस) रेडियो स्टेशनहरूलाई मात्र मिल्यो ।
अन्ना (एफएम) भारतको पहिलो परिसर 'सामुदायिक' रेडियो हो, जुन १ फेब्रुअरी २००४ मा सुरु गरिएको थियो, जसको संचालन एजुकेशन एण्ड मल्टिमिडिया रिसर्च सेन्टर (ईएमआरसी) गर्दछ र सबै कार्यक्रमहरू को निर्माण अन्ना विश्वविद्यालय को मिडिया विज्ञानका विद्यार्थीहरूद्वारा गरिन्छ ।
१६ नोभेम्बर २००६ मा, भारत सरकारले वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-१२-२० मिति गरिएको नयाँ सामुदायिक रेडियो दिशानिर्देश जसले गैर-सरकारी संस्थाहरू र अन्य नागरिक समाज संस्थाहरूलाई सामुदायिक रेडियो स्टेशनको स्वामित्व र सञ्चालन गर्न अनुमति दिन्छ। सरकारी स्रोतका अनुसार भारतभर करिब ४ हजार सामुदायिक रेडियोलाई लाइसेन्स दिइनेछ । ३० नोभेम्बर २००८ सम्म, भारत सरकारको सूचना तथा प्रसारण मन्त्रालयले सामुदायिक रेडियो इजाजतपत्रका लागि २९७ आवेदनहरू प्राप्त गरेको थियो, जसमा १४१ गैर-सरकारी संस्था र नागरिक समाज संस्थाहरूबाट, १०५ शैक्षिक संस्थाहरू र १०५ कृषि विश्वविद्यालय र कृषि विस्तारका थिए। केन्द्रहरू ('कृषि विज्ञान'। केन्द्र') मा 'फार्म रेडियो' स्टेशनहरूको ५१ अनुप्रयोगहरू छन्। तीमध्ये १ सय ७ सामुदायिक रेडियोलाई आशयपत्र जारी गरी लाइसेन्सका लागि स्वीकृत गरिएको छ । नयाँ योजना अन्तर्गत, लाइसेन्स आवेदकहरूसँग १३ वटा ग्रान्ट्स अफ परमिशन एग्रीमेन्ट (जीओपीए) मा हस्ताक्षर गरिएको छ।
३० नोभेम्बर २००८ सम्म, देशमा ३८ परिचालन सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू थिए। तीमध्ये दुईवटा गैरसरकारी संस्थाहरू र बाँकी शैक्षिक संस्थाहरूद्वारा सञ्चालित छन्। पहिलो सामुदायिक रेडियो प्रसारण केन्द्र (क्याम्पसमा आधारित रेडियोको विपरीत) गैर-सरकारी संस्थालाई इजाजतपत्र प्राप्त भएको थियो जुन १५ अक्टोबर २००८ मा आन्ध्र प्रदेश राज्यको मेडक जिल्लाको पास्तापुर गाउँमा बिहान ११ बजे 'संगम रेडियो' सुरु भएको थियो। गया। ९०.४ मेगाहर्ट्जमा प्रसारण गर्ने संगम रेडियोलाई आन्ध्र प्रदेशका ७५ गाउँमा महिला समूहसँग काम गर्ने गैर-सरकारी संस्था डेक्कन डेभलपमेन्ट सोसाइटी (DDS) लाई इजाजत दिइएको छ। सामुदायिक रेडियोलाई ‘जनरल’ नरसंमा र अल्गोले नरसंमाले व्यवस्थापन गरेका छन्। भारतको दोस्रो गैर-सरकारी संस्थाद्वारा संचालित सामुदायिक रेडियो स्टेशन मध्यप्रदेश राज्यको ओरछामा २३ अक्टोबर २००८ मा 'ताराग्राम' मा सुरु भएको थियो। मध्य भारतको बुन्देलखण्ड क्षेत्र जहाँ यो अवस्थित छ, पछि 'रेडियो बुन्देलखण्ड ' नाम दिइएको, यो रेडियो स्टेशनलाई दिल्लीमा रहेको गैर-सरकारी संस्था सोसाइटी फर डेभलपमेन्ट अल्टरनेटिभ्स (डीए) ) लाई इजाजत दिइएको छ। रेडियो बुन्देलखण्डले पनि ९०.४ मेगाहर्जमा दैनिक चार घण्टा प्रसारण गर्छ जसमा दुई घन्टाको पुन: प्रसारण पनि हुन्छ।
सूचना तथा प्रसारण मन्त्रालयका अनुसार भारतमा १ नोभेम्बर २००९ सम्म ४७ सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू सञ्चालित थिए जसमा ४५ परिसर-आधारित स्टेशनहरू र गैरसरकारी संस्थाहरूद्वारा सञ्चालित दुई सीआरएस (सामुदायिक रेडियो स्टेशन) छन्। डिसेम्बर २००९ सम्म, संगम रेडियो (पास्तापुर, मेडक जिल्ला, आन्ध्र प्रदेश), रेडियो बुन्देलखण्ड (ओर्छा, मध्य प्रदेश), मानदेशी तराङ (सतारा, महाराष्ट्र), सहित नागरिक समाज समूहहरू द्वारा सञ्चालित सीआर स्टेशनहरूको संख्या सम्भवतः सात पुगेको थियो। नम्मा ध्वनी (बुडीकोट, कर्नाटक), रेडियो माटोली (वायनाड, केरला), क्लांगीयम सामुगा भानोली (नागापट्टिनम, तमिलनाडु) र बेयरफुट (तिलोनिया, राजस्थान)।
४ डिसेम्बर २००९ सम्म, सूचना तथा प्रसारण मन्त्रालयले ६२ सामुदायिक रेडियो स्टेशनका लागि 'ग्रान्ट अफ परमिशन एग्रीमेन्ट्स' (गोपा) जारी गरेको थियो। धेरै जसो जीओपीए शैक्षिक संस्थाहरूलाई जारी गरिएको थियो।
सामुदायिक रेडियो सारङ १०७.८ मङ्गलोर जेसुइट एजुकेशनल सोसाइटी (एमजेईएस) द्वारा व्यवस्थापन गरिएको छ र कर्नाटकको तटीय सहर मंगलोरमा रहेको सेन्ट अलॉयसियस महाविद्यालय (स्वायत्त) द्वारा संचालित छ। शैक्षिक संस्थाको क्याम्पसमा रहेकोले एक हिसाबले रेडियो सारङलाई क्याम्पस रेडियो भन्न सकिन्छ । तर यो पालनपोषण संस्था भन्दा स्थानीय समुदाय तर्फ उन्मुख छ; यसले किसान, माछा मार्ने, बिरामी, बिक्रेता, साइकल मर्मत गर्ने कामदार, ट्यानर आदि जस्ता स्थानीय जनताका लागि र कार्यक्रमहरू सिर्जना गर्दछ।
२० जुन २०१० सम्म, रेडियो सारंगले दैनिक कोंकणी, कन्नड, तुलु र अङ्ग्रेजी भाषाहरूमा प्रसारण गर्दछ, साथै मलायालम, बेरी (स्थानीय मुस्लिमहरूको मातृभाषा) र हिन्दीमा साप्ताहिक प्रसारणहरू गर्दछ। साथै, रेडियो सारङले स्थानीय सिख समुदायको अनुरोधमा पञ्जाबीमा पनि प्रसारण गर्दछ। १५ जुन २०१० देखि, सीआर स्टेशनले विहान ६.३०बजे देखि राती २०.३० बजे सम्म १४ घण्टा निरन्तर प्रसारण सुरु गरेको छ। कार्यक्रममा वार्ता, अन्तर्वार्ता, फोन-इन, गीत, कविता, कथा, च्याट शो आदि समावेश छन्। डा. रिचर्ड रेगो एसजे क्याम्पसमा आधारित सामुदायिक रेडियो सारङ १०७.८ एफएमका संस्थापक र निर्देशक हुन्।
TERI ले 11 मार्च 2010 मा सुपी, उत्तराखण्डमा स्थानीय समुदायहरूका लागि साझा प्लेटफर्म सिर्जना गर्ने उद्देश्यले सामुदायिक रेडियो सेवा 'कुमाऊ वाणी' सुरु गर्यो। उत्तराखण्ड गभर्नर मार्गरेट अल्भाले राज्यको यो पहिलो सामुदायिक रेडियो स्टेशनको उद्घाटन गरेकी छन्। समुदायको सक्रिय सहभागितामा वातावरण, कृषि, संस्कृति, मौसम र शिक्षाका कार्यक्रमहरू स्थानीय भाषामा प्रसारण गर्ने ‘कुमाउ वाणी’ को उद्देश्य रहेको छ । रेडियो स्टेशनले मुक्तेश्वर वरपर १० किलोमिटरको दायरा भित्र करिब २००० स्थानीयलाई समेट्छ। [७]
नयाँ (२००६) सामुदायिक रेडियो नीति अन्तर्गत, कुनै पनि गैर-लाभकारी 'कानूनी संस्था' - व्यक्ति, राजनीतिक दल र तिनका आबद्ध, अपराधी र प्रतिबन्धित संस्थाहरू बाहेक - सीआर लाइसेन्सको लागि आवेदन दिन सक्छन्। त्यस्ता स्टेशनहरूको लागि केन्द्रीय वित्तीय सहायता उपलब्ध छैन र अन्य स्रोतहरूबाट रकम जम्मा गर्न कडा प्रतिबन्धहरू छन्। कम्तिमा तीन वर्षदेखि दर्ता भएका र स्थानीय सामुदायिक सेवाको 'प्रमाणित' कार्य अभिलेख भएका संस्थाहरूले मात्र आवेदन दिन सक्छन्। इजाजतपत्र सर्तहरू स्पष्ट रूपमा कम महँगो कम क्षमता सञ्चालनहरू भन्दा राम्रो वित्त पोषित स्टेशनहरूको पक्षमा छन्; जबकि यिनीहरू मध्ये धेरै (जस्तै आन्ध्र प्रदेशमा मन रेडियो र बिहारमा राघव एफएम ) सामुदायिक रेडियो नीतिको आगमन अघि धेरै थोरै पैसामा सफलतापूर्वक सञ्चालित छन्।
लगभग १२ किलोमिटरको दायरा भित्र १०० वाट (ईआरपी) रेडियो स्टेशनहरू सञ्चालन गर्नेहरूलाई इजाजतपत्र प्राप्त गरिन्छ। ३० मिटरको अधिकतम एन्टेना उचाइलाई अनुमति दिइएको छ। सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूले आफ्ना कार्यक्रमहरूको कम्तीमा ५०% स्थानीय रूपमा र सम्भव भएसम्म स्थानीय भाषा वा बोलीमा उत्पादन गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। मनोरञ्जनमा कुनै स्पष्ट प्रतिबन्ध नभए पनि विकास कार्यक्रमहरूमा जोड दिइएको छ। सामुदायिक रेडियोमा समाचार कार्यक्रमहरू भारतमा प्रतिबन्धित छन्, जस्तै व्यावसायिक एफएम रेडियोहरू। यद्यपि, सरकारले भर्खरै स्पष्ट गरेको छ कि रेडियोमा खेल समाचार र टिप्पणीहरू, ट्राफिक र मौसम अवस्थाको जानकारी, सांस्कृतिक कार्यक्रमहरू र चाडपर्वहरूको कभरेज, शैक्षिक कार्यक्रमहरू, र थप जानकारी, घोषणाहरू लगायतका निश्चित श्रेणीका समाचारहरू रेडियोमा प्रसारण गर्न अनुमति दिइएको छ।, सार्वजनिक बिजुली र पानी आपूर्ति जस्ता उपयोगिताहरु संग सम्बन्धित आपदा चेतावनी र स्वास्थ्य जानकारी।
सामुदायिक रेडियोमा प्रतिघण्टा पाँच मिनेटको विज्ञापन अनुमति दिइएको छ। केन्द्र वा राज्य सरकारहरू द्वारा प्रायोजित बाहेक प्रायोजित कार्यक्रमहरूलाई अनुमति छैन।
देशभरका कार्यकर्ता र सामुदायिक कार्यकर्ताहरूले ‘कम्युनिटी रेडियो फोरम अफ इन्डिया ’ को संरक्षणमा आफूलाई जोडेर सामुदायिक रेडियो प्रसारण केन्द्रहरूलाई तालिम र सहयोगका लागि समन्वय गर्नका साथै थप सक्रिय सामुदायिक रेडियो नीतिको अभियानलाई निरन्तरता दिन सकिन्छ। सामुदायिक रेडियो फोरम, भारत, २६ फेब्रुअरी २००८ मा 'सोसाइटी' र 'ट्रस्ट' को रूपमा दर्ता भयो। यसैबीच, मोबाइल फोन अपरेटरहरूले प्रसारण प्रविधिको परम्परागत अवधारणाको वरिपरि निर्मित सरकारी प्रतिबन्धहरूलाई पूर्णतया उपेक्षा गर्दै जीएसएम मा व्यावसायिक प्रसारण सेवा प्रस्ताव गर्न थाले।
१ जुलाई २०१० सम्म, भारत सरकारको सूचना र प्रसारण मन्त्रालयले पुरानो (परिसर रेडियो) दिशानिर्देशहरू अन्तर्गत १०४ आवेदनहरू सहित सीआर लाइसेन्सका लागि ७१५ आवेदनहरू प्राप्त भएको घोषणा गर्यो। २३१ आशय पत्र जारी गरिएको छ, जसमध्ये ६३ पुरानो निर्देशिका अन्तर्गत छन्। १०२ आवेदकहरूसँग अनुमति प्रदान गर्ने सम्झौतामा हस्ताक्षर भएको छ र ६८ सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूबाट प्रसारण सुरु भएको छ। (१०७ आवेदन अस्वीकृत र ३७७ आवेदन प्रक्रियामा छन्)।
१२ अगस्त २०१० सम्म, भारतमा सञ्चालित सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूको संख्या ८२ पुगेको थियो।
आयरल्यान्ड[सम्पादन गर्नुहोस्]
आयरल्यान्डमा १९७० को दशकको अन्त्यदेखि स्वयं-वर्णन गरिएका सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू छन्, तर स्वतन्त्र रेडियो र टेलिभिजन आयोगद्वारा पायलट परियोजनाको रूपमा १९९५ मा मात्र पहिलो ११ इजाजतपत्र प्राप्त स्टेशनहरूबाट प्रसारण सुरु भयो। प्रारम्भिक स्टेशनहरूलाई सामुदायिक-रेडियो प्रसारकहरूको राष्ट्रिय संघद्वारा प्रतिनिधित्व गरिएको थियो, जसले १९८८ मा नयाँ स्टेशनहरू स्थापना गर्न गाइड प्रकाशित गर्यो।
आयरल्यान्डमा हाल २० वटा इजाजतपत्र प्राप्त स्टेशनहरू छन् र अर्को चार २०१० मा इजाजतपत्र प्राप्त हुने अपेक्षा गरिएको छ। २००४ मा, इजाजतपत्र प्राप्त स्टेशनहरूले एक प्रतिनिधि समूहको रूपमा सहकारी कराओल (CRAOL) गठन गरे, जसमध्ये स्टेशनहरू साझेदार भए। २००७ मा, महत्वाकांक्षी स्टेशनहरूको लागि नयाँ सदस्यता कोटिहरू सिर्जना गरियो र तिनीहरूको विकासमा नयाँ स्टेशनहरूलाई सहयोग गर्न "वृद्धि सीढी" स्थापना गरियो। प्रसारण ऐन २००९ ले सामुदायिक रेडियोलाई कानुनी परिभाषा दियो, पहिले आयरल्याण्डको सामुदायिक रेडियो नीतिको प्रसारण आयोगले निर्धारण गरेको थियो, जसलाई अहिले आयरल्याण्डको प्रसारण प्राधिकरण भनिन्छ। ऐनले कानुनी परिभाषा पूरा गर्ने इच्छुक समूहलाई १२ महिनाभित्र १०० दिनको इजाजतपत्र उपलब्ध गराउने व्यवस्था पनि गरेको छ।
पारस्परिक सहयोगको लागि सम्झौता २००८ मा कराओल द्वारा स्थापित भएको थियो, जसले हस्ताक्षरकर्ताहरू (सबै पूर्ण इजाजतपत्र प्राप्त स्टेशनहरू सहित) सफल कोष आवेदनहरू, प्रशिक्षण सामग्री, नीतिहरू साझेदारी गरेको सुनिश्चित गर्दछ। यसले नेटवर्किङ र सूचनाको आदानप्रदानमा उल्लेखनीय वृद्धि भएको छ। यो सम्झौताले कार्यक्रमको आदानप्रदान र नेटवर्क वेबसाइटले रिसोर्स बैंक र अनलाईन प्रोग्राम एक्सचेन्ज मार्फत यी गतिविधिहरूलाई सहजीकरण गर्ने व्यवस्था पनि गरेको छ।
आयरल्याण्डका सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूमा भौगोलिक समुदाय र रुचिका समुदायहरू (जस्तै क्याम्पस स्टेशनहरू, क्रिस्चियन र आयरिश भाषा) दुवै समावेश हुन्छन्। मान्यता प्राप्त सामुदायिक रेडियो २००४ देखि कराओल मार्फत प्रशिक्षण प्रदान गरिएको छ। यस प्रकारको तालिम २००९ को मध्यदेखि नाटकीय रूपमा बढेको छ, जसमा कराओलका ९५% सदस्य स्टेशनहरू समावेश छन्। जुन २०१० मा, पहिलो सामुदायिक रेडियो सम्मेलन क्रोक पार्क, डब्लिनमा आयोजना गरिएको थियो। स्टेशनहरू आयरल्याण्डका सबै चार प्रान्तहरूमा अवस्थित छन्, तर कभरेज विश्वव्यापी छैन। डब्लिनसँग उत्तरमा र कनॉट र मुन्स्टरको बीचमा सबैभन्दा धेरै स्टेशनहरू र महत्त्वपूर्ण क्लस्टरहरू छन्।
जापान[सम्पादन गर्नुहोस्]
जापानमा कम क्षमता भएका सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू छन्।
जोर्डन[सम्पादन गर्नुहोस्]
इन्टरनेट प्रयोग गरेर जोर्डनमा पहिलो सामुदायिक रेडियो स्थापना भएको थियो। AmmanNet.net नोभेम्बर २००० मा निजी गैर-सरकारी रेडियोमा सरकारी प्रतिबन्धहरू बाइपास गर्ने माध्यमको रूपमा स्थापना भएको थियो। २००५ मा अम्माननेट रेडियोलाई एफएम स्टेशनको रूपमा इजाजतपत्र दिइएको थियो र जोर्डनको राजधानी अम्मानका मानिसहरूलाई प्रसारण गर्न सक्षम थियो। अम्मानेटले लिब र मालेहका जुम्ल्याहा गाउँहरूमा इभिलेजको भागको रूपमा र अर्कोतिर दक्षिणी शहर मानको शाह हुसेन विश्वविद्यालयको भागको रूपमा, अन्य जोर्डन सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूलाई प्रशिक्षण दिनमा पनि संलग्न छ। अम्माननेट इन्टरनेट रेडियोमा अरब मिडियाकर्मीहरूलाई प्रशिक्षण दिनमा पनि संलग्न छ। Khaleejnet.net को एक भागको रूपमा खाडीमा आधारित नौवटा रेडियो स्टेशनहरूलाई तालिम दिने र सञ्चालन गर्ने कार्यक्रम सुरु गरिएको थियो।
जोर्डनमा भर्खरै दुई नयाँ सामुदायिक रेडियो प्रसारण केन्द्रहरू स्थापना भएका छन्। स्कूलको पत्रकारिता र आम सञ्चार कार्यक्रमको एक भागको रूपमा, येर्मुक एफएम एर्बेडको येर्मुक विश्वविद्यालयमा अवस्थित छ। फराह एफएम हाल निर्माणाधीन छ, तर जोर्डनको दोस्रो ठूलो सहर अम्मान र जरकामा प्रसारण गर्न इजाजतपत्र दिइएको छ। यो प्रसारण केन्द्रले मुख्यतया युवा र महिलाका मुद्दाहरूमा ध्यान दिनेछ।
फिलिपिन्स[सम्पादन गर्नुहोस्]
फिलिपिन्समा धेरै प्रसिद्ध सामुदायिक रेडियो रेडियो नाटिन हो। रेडियो नाटिन फिलिपिन्समा रेडियो स्टेशनहरूको सेट हो। यसको स्टेशनहरूले मनिला फिडलाई उपग्रह मार्फत राष्ट्रव्यापी प्रत्यक्ष प्रसारण गर्दछ। तर कहिलेकाहीँ केही स्टेशनहरूले मनिला फिडको सट्टा स्थानीय कार्यक्रमहरू प्रसारण गर्छन्। विभिन्न आरएन स्टेशनहरूबाट स्थानीय कार्यक्रमहरू प्रसारण भइरहेकाले यसलाई सामुदायिक नेटवर्क मानिन्छ। रेडियो नाटिन मनिला ब्रोडकास्टिङ कम्पनीको स्वामित्वमा छ।
रेडियो नाटिन फिलिपिन्सको सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूको सबैभन्दा ठूलो सञ्जाल हो, उत्तरमा बाटानासदेखि टाढा दक्षिणमा तावी-तावीसम्म १५० साना एफएम स्टेशनहरू छन्। आर.एन. स्टेशनहरू स्वामित्वमा छन् र फ्रेंचाइजी धारकहरू द्वारा संचालित छन्, जो आफ्नै अधिकारमा सार्वजनिक सेवा उन्मुख संचारकर्ताहरू हुन्। अडियो स्ट्रिमिङको जादुको साथ, अब इन्टरनेट मार्फत विश्वभरका श्रोताहरूसम्म पुग्न राष्ट्रिय फिडहरूको लागि सम्भव भएको छ र हामी आशा गर्छौं कि यी फ्रान्चाइज स्टेशनहरू विश्वभर सुन्न ढिलो हुनेछैन। रेडियो नाटिन फिलिपिन्समा सबैभन्दा ठूलो रेडियो नेटवर्क हो। देश भरका १०० वटा प्रसारण केन्द्रलाई रणनीतिक रुपमा जोडेर रेडियो नाटिनले यसअघि कुनै पनि रेडियो स्टेशनमा पुग्न नसकेको श्रोतासम्म पुग्न सफल भएको छ ।
तर, रेडियो नाटिन एफएम ब्यान्ड, रेडियो नटिनमा पनि पाइन्छ, मनिला ब्रोडकास्टिङ कम्पनीको झण्डा उठाउने स्टेशन डीजेडआरएच (DZRH) सँग बिहानको सत्रमा आफ्ना श्रोताहरूलाई देशको अवस्थाबारे जानकारी गराउने गरिन्छ।
दिउँसो नियमित कार्यक्रमको साथ, रेड्यो नतिन एक संगीत स्टेशनमा परिणत हुन्छ जुन देशको सबैभन्दा नयाँ र उत्कृष्ट हिटहरू प्रस्तुत गर्दछ।
केन्द्रीय स्टुडियो नजिकको स्टार सिटी कम्प्लेक्सको एमबीसीभवनमा छ, जहाँबाट रेड्यो नतिन ले उपग्रह प्रविधिको कला प्रयोग गरी आफ्ना १०० वटा स्टेशनहरूमा सिग्नल पठाउँछ। त्यसपछि यी १०० स्टेशनहरूले तिनीहरूको कार्य क्षेत्रहरूमा तिनीहरूको संकेतहरू प्रसारण गर्छन्।
यद्यपि, यी विभिन्न रेडियो नाटिन स्टेशनहरूले मनिला केन्द्रीय स्टुडियोहरूबाट "आफैलाई काट्छन्", विशेष समयमा तिनीहरूको क्षेत्रहरूमा विशेष कार्यक्रमहरू प्रसारण गर्दछ, त्यसैले रेडियो नाटिनको देशव्यापी कभरेज छ, यो स्थानीय प्रकृतिको भए तापनि।
२००५ मा राष्ट्रिय दूरसञ्चार आयोगका आयुक्तले रेडियो नाटिनलाई रोक लगाएर सबै रेडियो स्टेशनहरू बन्द गर्न बाध्य पारेर कारण देखाउ आदेश पठाइयो। 'मनिला प्रसारण कम्पनी विरुद्धको आदेशमा, एनटीसी आयुक्त रोनाल्ड ओलिभर सोलिसले भने कि "कम्पनीले आयोगको आवश्यक अधिकार प्राप्त नगरी कम क्षमताको एफएम स्टेशनलाई व्यावसायिक प्रसारण स्टेशनको रूपमा सञ्चालन गरिरहेको छ। "[स्रोत नखुलेको]
नेपाल[सम्पादन गर्नुहोस्]
नेपालले सन् १९९७ मा सामुदायिक रेडियोलाई अपनायो। रेडियो सगरमाथा १०२.४ मेगाहर्ज नेपालमा मात्र नभएर सम्पूर्ण दक्षिण एसियाकै पहिलो स्वतन्त्र सामुदायिक रेडियो हो।[स्रोत नखुलेको][ कृपया उद्धरण थप्नुहोस् ]यो सन् १९९७ मे मा नेपाल वातावरण पत्रकार मञ्च (नेफेज) द्वारा स्थापना भएको हो। नेपाली नागरिकको अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र सूचनाको हकको लडाइमा रेडियो सगरमाथा सधैं अग्रपंक्तिमा उभिएको छ । आज नेपाल सरकारबाट इजाजतपत्र प्राप्त १५० भन्दा बढी सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू छन्। नेपालमा सामुदायिक रेडियोलाई सञ्चालन गर्ने छुट्टै नीति वा कानुन छैन । हालको नीति र कानून दुवै सामुदायिक र व्यावसायिक रेडियो स्टेशनहरूको लागि हो। सामुदायिक रेडियो, रेडियो सगरमाथा लगायत सामुदायिक रेडियोका प्रवद्र्धकहरूले सामुदायिक रेडियोलाई सहज बनाउन छुट्टै नीति र कानुन बनाउन सरकारसँग माग गर्दै आएका छन् । सामाजिक परिवर्तन र सामाजिक न्याय सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूको आदर्श वाक्य हो। उनले नेपाललाई राजतन्त्रबाट मुक्त गरी गणतन्त्रात्मक मुलुकको रुपमा स्थापित गर्न र लोकतन्त्रको पुनस्र्थापनामा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका छन् । स्थानीय सामुदायिक रेडियो प्रसारण केन्द्रहरूले विधिको शासन, लैङ्गिक समानता, शिक्षा, स्वास्थ्य, नागरिक शिक्षा, भ्रष्टाचार विरोधी, सुशासन, वातावरण र दैनिक समस्या र समस्याहरूलाई फरक ढाँचामा हेरचाह गर्छन्। सामुदायिक रेडियोको नेपालभर राम्रो कभरेज छ। नेपाली सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूको लागि समाचार सबैभन्दा लोकप्रिय ढाँचा हो।
===रेडियो सगरमाथा (सगरमाथा)=== रेडियो सगरमाथाको इतिहास, स्वतन्त्र सार्वजनिक चासो प्रसारणमा दक्षिण एसियाको पहिलो प्रयोग नेपालमा वायु तरंगहरूमाथिको सरकारी नियन्त्रण क्रमशः ढिलो हुँदै गएकोसँग जोडिएको छ। सन् १९९० नोभेम्बरमा नयाँ संविधान जारी भएदेखि नै सगरमाथा रेडियोलाई प्रसारणमा ल्याउने अभियानले सञ्चारको नयाँ वातावरण सिर्जना गर्न र स्वतन्त्र, जनहितको प्रसारणको महत्त्व र आवश्यकताबारे नयाँ चेतना जगाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो।
नेपालको सञ्चार माध्यमले ठूलो अवरोधको सामना गर्नुपरेको छ । देशको भौगोलिक अवस्थाले पत्रिकाको व्यापक वितरण वा इलेक्ट्रोनिक मिडियाको कभरेजको लागि पूर्णतया अनुकूल छैन। व्यापक गरिबीले रेडियो र टिभि सेटहरू, पत्रपत्रिकाहरू, साथै शिक्षामा सीमित पहुँच छ। थप रूपमा, नेपालमा साक्षरता स्तर धेरै कम छ, विशेष गरी ग्रामीण क्षेत्रहरूमा र विशेष गरी महिलाहरूमा। छापा र विद्युतीय मिडियाहरू काठमाडौं जस्ता शहरी केन्द्रहरूमा केन्द्रित छन् र व्यापक रूपमा ग्रामीण जनतामा सीमित सान्दर्भिक छ भन्ने विश्वास गरिन्छ।
१९९० मा, नेपाल आधिकारिक रूपमा राजतन्त्रात्मक स्वतन्त्र प्रणालीबाट संसदीय ढाचामा परिवर्तन भयो। नयाँ संविधानले अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको हक स्थापित गर्दै प्रत्येक नागरिकलाई सार्वजनिक महत्वको कुनै पनि विषयमा सूचना खोज्ने र पाउने अधिकारलाई विशेष रूपमा चिन्हित गरेको छ । पछिल्ला नीति र व्यावहारिक दिशानिर्देशहरूले संविधानमा आधारभूत सञ्चार अधिकारको अभिव्यक्तिमा बढी ध्यान केन्द्रित गरे: १९९२ मा, राष्ट्रिय सञ्चार नीति; १९९३ मा, एक राष्ट्रिय प्रसारण ऐन र १९९५ मा, प्रसारण नियमन।
१९९४ भन्दा पहिले, १९५० को शुरुवातमा स्थापना भएको रेडियो नेपालको रेडियो प्रसारणमा एकाधिकार थियो। सन् १९९० पछि पनि सरकारले रेडियो प्रसारणको एकाधिकार उन्मुक्तिमा ढिलासुस्ती गरेको थियो । पहिलो स्वतन्त्र इजाजतपत्र प्रारम्भिक आवेदनको साढे चार वर्ष पछि १९९७ मा जारी गरिएको थियो। लाइसेन्स को लागी लडाई एक लामो, धेरै गाह्रो र महत्त्वपूर्ण लडाई थियो। अस्थिर राजनीतिक वातावरण, परिवर्तनको विरोध गर्ने रूढीवादी नेता र कर्मचारीतन्त्र र रेडियो नेपालको एकल उपस्थिति यसका प्रमुख बाधाहरू थिए। सन् १९९२ अक्टोबर (आवेदन परेको बेला) र जेठ १९९७ (लाइसेन्स पाएको बेला) सम्म चारवटा सरकारमा सञ्चार विभागमा चार मन्त्री र चार सचिव आए । राष्ट्रिय व्यक्तित्व, व्यावसायिक संघसंस्था, गैरसरकारी संस्था, छापा सञ्चारमाध्यम, विदेशी दूतावास, संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय सङ्घसंस्था र आईएनजीओहरू पनि मुख्यतया अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र जनहितका लागि प्रतिबद्ध पत्रकारहरूबाट सुरु भएको लडाइमा सामेल भए।
प्रारम्भदेखि नै नेपाल वातावरण पत्रकार मञ्च रेडियो सगरमाथा, गैरसरकारी संस्था र पत्रकार संघसँग मिलेर लाइसेन्स लिन र रेडियो स्टेशन खोल्ने अभियान चलेको थियो । (युनेस्को) (UNESCO) र डानीडा (DANIDA) स्थापना चरणमा प्रमुख अन्तर्राष्ट्रिय समर्थकहरू थिए। संगठनात्मक स्थिति रेडियो सगरमाथाको हालको इजाजतपत्र धारक नेफेज (NEFEJ) हो, यद्यपि स्टेशन आधिकारिक रूपमा तीन अन्य मिडियामा आधारित गैर-सरकारी संस्थाहरूसँगको संयुक्त प्रयास र साझेदारी हो, ती संस्थाहरू हुन्: हिमाल संघ, वर्ल्डभ्यू नेपाल र नेपाल प्रेस संस्थान। । प्रसारण इजाजतपत्र धारकको रूपमा नेफेजसँग सात सदस्यीय स्वायत्त निर्देशक बोर्डले स्टेशनको नेतृत्व गर्नेछ। नेफेज उपनियम मार्फत, बोर्डलाई चारै साझेदार एनजीओहरू द्वारा प्रतिनिधित्व गरिएको थियो र योजना गतिविधिहरूको समीक्षा र समीक्षा गर्न, नीति निर्माण र स्टेशनहरूमा व्यापक दिशानिर्देशहरूको समीक्षा गर्न महिनामा एक पटक बैठक गर्यो।
अप्रिल १९९९ सम्म, रेडियो सगरमाथा निम्न कर्मचारीहरु संग सञ्चालन जारी राख्यो: स्टेशन प्रबन्धक, छ पूर्ण-समय निर्माता, दुई प्राविधिक, एक संगीत पुस्तकालय, एक इन्जिनियर, एक लेखा अधिकारी र एक स्टेशन सहायक। स्टेशनले योगदानकर्ताहरू र अन्तर्राष्ट्रिय समर्थकहरू र अन्य साथीहरूको अनुभवबाट पनि फाइदा उठाएको छ। स्वयम्सेवकहरू रेडियो सगरमाथाको कार्यक्रम निर्माण र सञ्चालनको महत्त्वपूर्ण भाग थिए र आजसम्म जारी छन्। कार्यक्रम निर्माण रेडियो सगरमाथाको कार्यक्रमको निर्माणका लागि सयौं, सायद हजारौं मानिसहरूलाई सार्वजनिक मञ्चबाट आफ्नो आवाज र विचार व्यक्त गर्ने अवसर दिइएको थियो। दैनिक आधारमा, स्टेशनले श्रोताहरू सडकमा र दैनिक जीवनका ठाउँहरूमा फेला पार्छ। वास्तविक जीवनमा वास्तविक व्यक्तिहरूद्वारा बाँच्ने र अन्ततः वास्तविक व्यक्तिहरूले उत्पादन गर्ने तरिकामा विभिन्न प्रकारका ध्वनिहरू र ध्वनिहरू (पछिल्लो उपकरणहरू भन्दा अलि बढी) संसारको यस भागमा अन्य प्रसारणकर्ताहरूबाट एक जस्तै स्टेशनको स्वर सेट गर्दछ। फरक अनुभूति। स्टेशनमा वर्णन गरिएका र अन्तर्वार्ता लिइएका व्यक्तिहरू विभिन्न क्षेत्रका पृष्ठभूमि र पेशाहरूका हुन्।
रेडियो सगरमाथाले सुरुदेखि नै ‘एक मानव संकुल’ श्रोता, समस्या र मनोरञ्जनका साथै नेपालका रेडियो च्यानलहरूमा यसअघि कहिल्यै नसुनेका आवाज र विचारहरू ल्याउने काम गर्दै आएको छ । यो यसको कार्यक्रमहरू हो जसले स्टेशनलाई राज्य प्रसारकहरू र धेरै पश्चिमी-शैली व्यावसायिक स्टेशनहरू भन्दा फरक बनाउँछ। सार्वजनिक मामिलाको पत्रकारिता र प्रसारण रेडियो सगरमाथाको मुटुमा बसेको छ र अझ बढी जिम्मेवार प्रेस र अधिक बहुलवादी समाजको मिशनको लागि दृष्टिकोण छ, तर लोक माध्यमको लामो र शक्तिशाली परम्परा र समृद्ध सांगीतिक सम्पदा, सांस्कृतिक कार्यक्रमका साथसाथै। मुख्यतया स्टेशनबाट दिनको छ घण्टा प्रसारण।
कार्यक्रमका अन्य पक्षहरूमा सफा रेडियो समावेश छ: स्वच्छ वायु अभियान भनिने एउटा पहल, जसअन्तर्गत स्टेशनले काठमाडौंको वायु प्रदूषण मापन गर्न नेपाल वातावरण वैज्ञानिक समाजसँग काम गर्छ र राजधानीको वायु गुणस्तरको बारेमा जानकारी प्रसारण गर्छ। पहिले समाचार प्रसारण गर्न निषेध गरिएको भएता पनि, स्टेशनले अब दैनिक समाचार सारांश र दैनिक सामुदायिक समाचार बुलेटिनहरू संगीतको साथ मिश्रित ढाँचामा प्रसारण गर्दछ। सामुदायिक पहुँच कार्यक्रमको एक महत्त्वपूर्ण भाग हो। दैनिक कार्यक्रम 'इट्स माई टर्न नाउ' ले समुदायका सदस्यहरूले आफ्ना विचारहरू व्यक्त गर्ने, साथै दैनिक भोक्स-पप खण्ड, दर्शकका पात्रहरू र रेकर्ड गरिएका फोन प्रतिक्रियाहरू प्रसारण गर्दछ। सन् १९९८ को उत्तरार्धमा, रेडियो सगरमाथाले बीबीसी विश्व सेवासँग साझेदारी स्थापना गर्यो। बीबीसी नेपाली सेवाबाट ३० मिनेट र अङ्ग्रेजीमा ३० मिनेट विश्व समाचार साँझ र बिहानको कार्यक्रम खण्डमा सुन्न सकिन्छ। यो काठमाडौं उपत्यकामा १०२.४ मेगाहर्ट्जमा प्रशारण हुन्छ।
न्युजिल्याण्ड[सम्पादन गर्नुहोस्]
सामुदायिक पहुँच प्रसारकहरूको संघ (ACAB) एघार न्यूजील्याण्ड सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूको समूह हो। सन् १९८१ र २००० को बीचमा स्थापना भएका र सन् १९८९ देखि सरकारबाट आर्थिक सहयोग प्राप्त गर्दै आएका यी स्टेशनहरूले व्यक्ति तथा सामुदायिक समूहहरूलाई सामुदायिक कार्यक्रम प्रसारण र सुविधा, तालिम र अन-एयर समय उपलब्ध गराउँछन्।
एसीएबी समूह न्यूजील्याण्ड अन एयरको सामुदायिक प्रसारण रणनीतिको मुख्य भाग हो। प्रसारण ऐनको दफा ३६ (ग) अन्तर्गत महिला, युवा, जातीय र अन्य अल्पसंख्यक र अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूका लागि कार्यक्रमहरू प्रसारण गर्न एघार स्टेशनहरूलाई वार्षिक रूपमा लगभग २ करोड डलरको सरकारी आर्थिक सहायताको लगभग २ मिलयिन डलर छुट्याइएको छ। प्रत्येक श्रोताहरूको पहुँचको आधारमा चार-स्तरीय प्रणालीमा वित्त पोषित गरिन्छ, प्रत्येक स्टेशनले ११,००० देखी २२०,००० डलर को बीचमा प्राप्त गरेको व्यक्तिगत स्टेशनहरूलाई । [८]
सरकारी कोष प्राप्त गर्ने शर्तको अतिरिक्त, एसीएबी (ACAB) स्टेशनहरूसँग विशेष धर्म, संस्कृति, भाषा, विभिन्न उमेर र यौनिकताका मानिसहरूको व्यापक दायरालाई कार्यक्रमहरू प्रसारण गर्न व्यक्तिगत र सामूहिक जनादेशहरू पनि छन्। यी स्टेशनहरू स्वतन्त्र रूपमा र स्थानीय स्तरमा सहमतिद्वारा, समयतालिका तय गरेर र तिनीहरूलाई अनुसूचित गरेर सञ्चालन गर्छन्। [९]
दक्षिण अफ्रिका[सम्पादन गर्नुहोस्]
दोस्रो विश्वयुद्धको अन्त्यको लगत्तै, देशको दमनकारी राज्य नीतिहरूले एसएबीसी (साउथ अफ्रीकन ब्रोडकास्टिङ्ग कर्पोरेशन) लाई प्रभावकारी एकाधिकार प्रदान गर्यो। लगभग आधा शताब्दीको लागि, यो कानुनी रूपमा सञ्चालन गर्न अनुमति दिइएको एक मात्र प्रसारणकर्ता थियो र १९९० को दशकको प्रारम्भमा लोकतान्त्रिक परिवर्तनहरू नभएसम्म दक्षिण अफ्रिकी क्षेत्रमा कुनै स्वतन्त्र रेडियो प्रतियोगिताहरू आयोजना गर्न बाध्य पारिएको थियो। १९९१ मा ग्राहमस्टाउनको रोड्स विश्वविद्यालयको क्याम्पस रेडियो स्टुडियोबाट पहिलो कानुनी रूपमा अनुमति दिइएको गैर-एसएबीसी प्रसारण 'फेस्टिबल रेडियो' थियो। पहिलो पटक प्रसारण गर्न अनुमति दिइएको साना सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूलाई नि:शुल्क उपलब्ध गराइने देशको वायु तरंग लाई निरीक्षण गर्न एक स्वतन्त्र प्रसारण प्राधिकरण सिर्जना गरिएको थियो। आवेदनहरू पारदर्शिता र जवाफदेहिता सुनिश्चित गर्न खुला सत्रमा छलफल गरियो। यो उल्लेखनीय छ कि प्रारम्भिक सामुदायिक प्रसारणकर्ताहरू जस्तै केप टाउनको बुश रेडियो र अमाताको युनिट्रा रेडियोहरू संलग्न छन्। स्वतन्त्र सञ्चार प्राधिकरण (ICASA) ले अब दूरसञ्चार र सञ्चार प्रसारण क्षेत्र नियन्त्रण गर्दछ।
सोलोमन टापुहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]
सोलोमन टापु मा धेरै सामुदायिक एफएम रेडियो स्टेशनहरू छन्, जुन इसाबेल प्रान्तमा यूएनडीपी (UNDP)कार्यक्रम अन्तर्गत स्थापना गरिएको थियो। मार्च-जुन २००९ मा, तिनीहरूलाई शान्ति स्थापना को कॉमनवेल्थ अफ लर्निंग परियोजना को भागको रूपमा महिला र युवाहरूको सञ्जाललाई बलियो बनाउन प्रयोग गरियो। [२] यी स्टेशनहरू ग्रामीण इमेल स्टेशनहरूको पिपुल फर्स्ट नेटवर्कमा जोडिएका छन्। डन बोस्को प्राविधिक विद्यालयले टेट्रे समुदायलाई होनियारा नजिकको सामुदायिक स्टेशन चलाउन मद्दत गर्दछ, र सोलोमन टापु विकास ट्रस्टले स्थानीय क्षमता अभिवृद्धि गर्न सामुदायिक मिडिया केन्द्र स्थापना गरेको छ।
दक्षिण कोरिया[सम्पादन गर्नुहोस्]
कोरियाली सरकारले कम क्षमता भएका केही सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूलाई इजाजतपत्र सन् २००५ मा दिएको छ । यसको अधिकतम क्षमता १ वाट छ र यसको पहुँच ५ किमी छ।
स्वीडेन[सम्पादन गर्नुहोस्]
स्वीडेनमा, सामुदायिक रेडियो ( nrradio ) को प्रसारण परीक्षण प्रसारणको साथ १९७८ मा सुरु भयो। अर्को वर्ष नियमित प्रसारण सुरु भयो । यसलाई १९९३ सम्म विज्ञापन गर्न अनुमति थिएन, तर धेरै हदसम्म गैर-लाभकारी गैरसरकारी संस्थाको रूपमा चलाइएको छ। स्विडेनमा १५० सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू छन्।
स्टेशनहरूको सूचीको लागि, स्वीडेनका सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूको आंशिक सूची हेर्नुहोस्।
थाइल्याण्ड[सम्पादन गर्नुहोस्]
प्रधानमन्त्री थाक्सिन सिनावात्राको सरकारमा नियामक प्राधिकरणको स्थापनामा भएको ढिलाइको फाइदा उठाउँदै थाइल्याण्डमा सामुदायिक रेडियो द्रुत गतिमा फस्ट्यो। थाइल्याण्डका २,००० देखि ३,००० सामुदायिक रेडियो स्टेसनहरू बिना लाइसेन्स सञ्चालित छन्, प्राय: एयर ट्राफिक रेडियो र अन्य रेडियो स्टेशनहरूसँग छेडछाड गरेको आरोप लगाइएको छ। [१०]तर, केही सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू प्रहरी कारबाहीको निशाना बनेका छन्। जसका कारण आलोचकहरूले सरकारलाई राजनीतिक हस्तक्षेपको आरोप लगाउँछन्।[११]
थाइल्याण्डमा सामुदायिक रेडियोको स्थिति आज अनिश्चित छ।
संयुक्त अधिराज्य[सम्पादन गर्नुहोस्]
सन् १९७८ देखि [१२] सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू केबलद्वारा सञ्चालित छन्, र तीमध्ये धेरैजसो नयाँ सहरी क्षेत्रमा अवस्थित छन् र स्वयंसेवकहरूद्वारा सञ्चालन र सञ्चालन गरिएका छन्। ८० को दशकको उत्तरार्ध र ९० को दशकको प्रारम्भमा तत्कालीन नवगठित रेडियो प्राधिकरणले केही नयाँ, पहिलेको लुटेर र केबल-आधारित सामुदायिक उद्यमहरूलाई इजाजतपत्र प्राप्त गर्यो (निकाल्ने स्वतन्त्र प्रसारण प्राधिकरणद्वारा "इंक्रीमेंटल" भनिन्छ)। रेडियो थेम्समेड (पछि आरटीएम रेडियो भयो), बेलायतको पहिलो केबल रेडियो प्रसारण केन्द्र सहित केही उल्लेखनीय स्टेशनहरू, दक्षिण पूर्व लण्डन क्षेत्रमा रेडिफ्युजन केबल प्रणालीमा १९७८ मा सुरु भयो। पुरानो जमानाका सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरूले हवाई क्षेत्र बेचेर र चन्दा र अनुदान प्राप्त गरेर यसका लागि कोष जुटाउन सक्छन्।
संयुक्त राज्य अमेरिका[सम्पादन गर्नुहोस्]
US (संयुक्त राज्य अमेरिका) सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू प्राय: स्वैच्छिक हुन्छन् र विभिन्न प्रकारका कार्यक्रमहरू प्रसारण गर्छन्। सम्बद्ध साना-स्तरीय श्रोता सम्भावित योगदानकर्ताहरू र/वा व्यवसायिक दाताहरूको कारणले गर्दा, तिनीहरूको बजेट राष्ट्रिय सार्वजनिक रेडियो (NPR) नेटवर्क आउटलेटहरूको भन्दा सामान्यतया सानो हुन्छ। सामुदायिक रेडियो स्टेशनहरू एनपीआर स्टेशनहरू भन्दा फरक छन् कि अधिकांश सामुदायिक रेडियो कार्यक्रमहरू स्थानीय रूपमा गैर-व्यावसायिक डिस्क जोकीहरूद्वारा उत्पादन गरिन्छ, जहाँ एनपीआर ले आफ्नो स्रोत र पीआरआई जस्ता अन्य स्रोतहरू भन्दा बढी हुन्छ। एक भन्दा बढी सिन्डिकेटले कार्यक्रम प्रसारण गर्न चाहन्छ; एनपीआर स्टेशनले प्रायजसो आफ्ना कर्मचारीहरूलाई कामको सट्टामा तलब दिन्छ। सिद्धान्तको नाममा, सामुदायिक स्टेशनहरूले प्राय: सार्वजनिक प्रसारकहरूको तुलनामा निगमहरू (सरकारमा पनि) वित्तीय योगदानकर्ताहरूमा आफ्नो निर्भरता कम गर्ने प्रयास गर्छन्। धेरै सामुदायिक स्टेशनहरू पूर्ण-सक्षमताका एफएम स्टेशनहरूको रूपमा इजाजतपत्र प्राप्त छन्, जबकि अन्य - विशेष गरी नयाँ सामुदायिक स्टेशनहरू - कम क्षमता प्रसारण नियमहरू अन्तर्गत इजाजतपत्र दिइएको छ। विशेष गरी युवाहरूमाझ, जब यू.एस. धेरै पहिलेका स्टेशनहरू १९६० र १९७० को दशकमा स्थापित भएका थिए, जब त्यहाँ संयुक्त राज्य अमेरिकामा सांस्कृतिक प्रयोग (जस्तै नयाँ बायाँ) को महत्त्वपूर्ण अनुयायीहरू थिए।
सामुदायिक प्रसारकहरूको राष्ट्रिय महासंघ १९७५ मा सामुदायिक-उन्मुख गैर-व्यावसायिक रेडियो स्टेशनहरूको लागि एक सल्लाहकार संस्थाको रूपमा स्थापित भएको थियो। NFCB ले संघीय स्तरमा सामुदायिक रेडियोको तर्फबाट स्टेशनहरू र समर्थकहरूका लागि ब्रोसरहरू प्रकाशित गर्दछ। हेल्दी स्टेशन परियोजना मार्फत सामुदायिक स्टेशनहरूको एकरूपतालाई प्रोत्साहन गरेकोमा यसको आलोचना गरिएको छ। यस परियोजनाले स्टेशनहरूलाई व्यवस्थापन र तिनीहरूको कार्यक्रमको सामग्रीहरू विरुद्ध स्वयंसेवकहरूको शक्ति पुन: नाप्न, साथै अनुमानित कार्यक्रमहरूलाई "छोड्न" प्रोत्साहन दिन्छ। [१३] ग्रासरुट्स रेडियो गठबन्धन स्टेशनहरूको एक ढिलो संगठित गठबन्धन हो, जुन सार्वजनिक रेडियोको बढ्दो व्यावसायीकरण र स्वयंसेवा-आधारित स्टेशनहरू (एनएफसीबी सहित) को लागि समर्थनको कमीको प्रतिक्रियामा गठन गरिएको हो। केही स्टेशनहरू दुवै पक्षको भाग हुन्।
सन्दर्भ[सम्पादन गर्नुहोस्]
- ↑ सिबिनलाइन संस्कृति, प्रतिबद्धता, समुदाय: अस्ट्रेलियाली सामुदायिक रेडियो क्षेत्र: सुसान फोर्ड, मिखेल मिडोज र केरी फक्सवेल, ३ जनवरी २००७ मा पुनःप्राप्त
- ↑ Schaay, Michiel (सितंबर १९८०), "A History of Bolivian Radio", मूलबाट २८ नवंबर २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १७ नवंबर २०१०।
- ↑ "राष्ट्रीय परिसर और सामुदायिक रेडियो एसोसिएशन", मूलबाट १२ नवंबर २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १७ नवंबर २०१०।
- ↑ "परिसर और सामुदायिक रेडियो नीति", मूलबाट १२ नवंबर २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १७ नवंबर २०१०।
- ↑ "कनाडा रेडियो-टेलिविज़न और दूरसंचार आयोग सामुदायिक रेडियो स्टेशन", मूलबाट १६ नवंबर २००७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १५ जून २०२०। = Library and Archives Canada अभिलेखिकरण २००७-११-१६ मिति
- ↑ "उद्योग कनाडा स्पेक्ट्रम प्रबंधन और दूरसंचार", मूलबाट १२ अप्रैल २००८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १७ नवंबर २०१०।
- ↑ "संग्रहीत प्रति", मूलबाट ९ मार्च २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १७ नवंबर २०१०।
- ↑ "Consultation paper for Community Access Radio and Regional Television funding - April 2008", NZ On Air, मूलबाट २१ मई २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ६ जून २०१०। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१०-०५-२१ मिति
- ↑ "Association of Community Access Broadcasters, Aotearoa New Zealand", Acab.org.nz, मूलबाट २ जून २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ६ जून २०१०।
- ↑ "Community-radio crackdown panned", The Nation, जून ०१, २००५, मूलबाट ३ मार्च २०१६-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १७ नवंबर २०१०। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१६-०३-०३ मिति
- ↑ "Abuse blamed on regulation", Bangkok Post, जून १, २००५।
- ↑ "हैन्सर्ड 1981", मूलबाट ८ मार्च २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १७ नवंबर २०१०।
- ↑ जेसी वॉकर, रेबेल्स ऑन द एयर: एन ऑल्टर्नेटिव हिस्ट्री ऑफ़ रेडियो इन अमेरिका (न्यूयॉर्क यूनिवर्सिटी प्रेस, 2001), पीपी.147-149
- बेकन, जोन। "क्रसरोडमा सामुदायिक रेडियो: संघीय नीति र ग्रासरुट माध्यमको व्यावसायिकता" Sakolsi, Ron & S. डुनिफर (एड्स।) एयरवेभ्स हेर्दै: एक नि: शुल्क रेडियो ह्यान्डबुक। ( अनलाइन पनि उपलब्ध छ )
- जेरार्ड, ब्रुस (एड्स)। "रेडियोको लागि जुनून: रेडियो तरंग र समुदाय"
- युनेस्को (युनेस्को)। " कसरी गर्ने सामुदायिक रेडियो: एक प्राइमर"
- TQM संचार - AM/FM न्यूजलेटर नम्बर एक - वसन्त 1990।
- स्मिथ, माइक "युके रेडियो, एक संक्षिप्त इतिहास - अन्य मिडिया विकास"
- सेठ, आदितेश्वर। "भारतमा सामुदायिक रेडियो आन्दोलन"
- गाउँको भाषण । "सामुदायिक रेडियो 101: CR स्टेशन स्थापना गर्दै"
- BNNRC, बंगलादेश "समुदाय रेडियोको सुशासन र विकासको लागि ह्यान्डबुक"
बाह्य कडीहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]
- सामुदायिक रेडियो प्रसारकहरूको विश्व सङ्घ
- सामुदायिक मिडिया फोरम युरोप
- उत्तर अमेरिका र विश्वभरि गैर-व्यावसायिक रेडियो स्टेसनहरू
- स्थानीय रेडियो स्टेसन, रियो दे जेनेरियो
- बोलिभियन माइनर्स स्टेसनहरू (अल्फोन्सो गार्नुचियो डाग्रोनद्वारा)
- बोलिभियन माइनर्स रेडियोमा अपडेट
- मुक्त निर्देशिका परियोजना
- इन्टरन्युज नेटवर्कबाट सामुदायिक मिडिया स्थिरता सहयोगी
- ग्रामीण रेडियो अन्तर सञ्जाल प्रणाली - रेडियो स्टेसनहरूका लागि अग्रिम स्वचालन प्रणाली (खुला स्रोत)
- एक विश्व एक आवाज (एक संसार, अनेकौँ आवाज) - सामुदायिक रेडियो स्टेसनहरूका लागि अनलाइन सामग्री विनिमय बैङ्क
- करोल - आयरल्यान्डको सामुदायिक रेडियो फोरम (कन्फ्रेन्स कार्यवाही सहित सामग्री र अनुसन्धान स्रोतहरू)
- सामुदायिक रेडियो स्टेसनहरूका लागि प्रसारण र स्टुडियो प्रणाली