"बुढ्यौली" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

Content deleted Content added

Inline

००:२१, २८ मे २०१३ जस्तै गरी पुनरावलोकन

बुढ्यौली अथवा बुढेसकाल उमेरको बृद्दि संगै शरीरका हात, गोडा, कान, आँखा जस्ता अंग कमजोर हँदै गएपछि पहिलेकै जस्तो प्रकारले काम गर्न सकिँदैन। शारीरिक कमजोरी हुने मान्छेले पहिलेको जस्तो फूर्तिका साथ हिँड्न, समाउन, सुन्न र देख्न पनि सक्दैन। यसै लाई बुढ्यौली लागेको भनिन्छ|

एकजना व्यक्तिको अनुहारमा बुढेसकालको संकेत

कुनै जीव अथवा पदार्थमा समयसँग जम्मा हुने परिवर्तनहरू लाई वृद्धावस्था (ब्रिटिश र ओस्ट्रेलियन अंग्रेजीमा Ageing ) या उमेरको बृद्धि (अमेरिकी र कैनेडियन अंग्रेजीमा Aging ) भन्छन्.^[१]

यस पृष्ठमा हिन्दी भाषाको सामाग्री प्रयोग गरिएको हुन सक्छ जसलाई नेपालीमा उल्था गर्नु पर्ने छ।

मनुष्यहरूमा उमेरको बृद्धि शारीरिक, मानसिक र सामाजिक परिवर्तनको एक बभयोयामी प्रक्रियाको दर्शाउँछ। समय सँग वृद्धावस्थाको केही आयोम बढ्दो र फैलछन, जबकि अन्यहरूमा गिरावट आउँछ। उदाहरणको लिए, उमेर सँग प्रतिक्रियाको समय घट सक्छ जबकि विश्वको घटनाहरूको बारेमा जानकारी र बुद्धिमत्ता बृद्धि सक्छ। अनुसन्धानले थाहा हुन्छ कि जीवनको अन्तिम दौरमा पनि शारीरिक, मानसिक र सामाजिक तरक्की र विकासको संभावनाहरू मौजूद हुन्छं. उमेरको बृद्धि सबै मानव समाजहरूको एक महत्त्वपूर्ण भाग हो जो जैविक बदलावको दर्शाउँछ, तर इससँग यो सांस्कृतिक र सामाजिक परंपराहरूको पनि दर्शाउँछ। उमेरको साधारण तरिकामा पूर्ण वर्षको अनुसार - र साना बच्चाहरूको लागि महीनाहरूमा नापइन्छ। एक व्यक्तिको जन्मदिन प्राय एक महत्वपूर्ण घटना हुन्छ। मोटे तरिकामा विश्व भरमा 1,00,000 मान्छे उमेर सम्बन्धी कारणहरूको कारण देखि मरछन.^[२]

"उमेर बढने"को परिभाषा केही हद सम्म अस्पष्ट छ। "सार्वभौमिक वृद्धावस्था" (उमेर बृद्धिको उनि परिवर्तन जो सबै मान्छेमा हुन्छन्) र "संभाव्य वृद्धावस्था" (उमेर बृद्धिको उनि परिवर्तन जो केही मान्छेमा पाए जान सकिन्छ, तर उमेर बृद्धि सँग-साथ सबै मान्छेमा हैन पाए जाते जस्तै टाइप 2 मधुमेहको शुरुआत)मा भेद गरे जान सकिन्छ। एक व्यक्ति कति उमेरदराज छ, यस बारेमा कालानुक्रमिक वृद्धावस्था यकीनन उमेर बृद्धि सबै भन्दा सरल परिभाषा छ र यो "सामाजिक वृद्धावस्था" (समाजको आकांक्षाहरू कि बूढे भए पछि मान्छेको कैसा व्यवहार गर्नु पर्छ) तथा "जैविक वृद्धावस्था" (उमेर बृद्धि सँग एक जीवको भौतिक दशा) भन्दा अलग पहचानी जान सक्छ। "आसन्न वृद्धावस्था" (उमेर-आधारित प्रभाव जो अतीतको कारकहरूको कारण देखि आउछन्) र "विलंबित वृद्धावस्था" (उमेरको आधारमा अंतर जसको कारणहरूको ठेगाना व्यक्तिको जीवनको शुरुवातले लगाया जान सक्छ, जस्तै बाल्यकालमा पोलियोमाइलिटिस होना)मा पनि अंतर छ।^[३]

पाको मान्छेको आबादीको बारेमा कहिले काँही मतभेद रहे हैं। कहिले काँही यस आबादीको विभाजन युवा बुजुर्गों (65-74), प्रौढ बुजुर्गों (75-84) र अत्यधिक बूढे बुजुर्गों (85+)को बीच गरिन्छ। हुनत, यसमा समस्या यो हो कि कालानुक्रमिक उमेर कार्यात्मक उमेर सँग पुरा तरिकाले जुडी भयो छैन, अर्थात यस्तो हुन सक्छ कि दुइ मान्छेको आयु समान हो किन्तु उनको मानसिक तथा शारीरिक क्षमताहरू अलग हों. उमेर वर्गीकृत गर्नको लागि प्रत्येक देश, सरकार र गैर सरकारी सँगठनको नजीकै विभिन्न तरिका हैं।

समाजमा बूढे मान्छेको संख्या तथा अनुपातमा वृद्धिको वृद्ध जनसंख्या भन्छन्. वृद्ध जनसंख्याको तीन संभावित कारण हों: आप्रवास, लामो जीवन प्रत्याशा (मृत्यु दरमा कमी), बढी कम जन्म दर. वृद्धावस्था समाजमा एक महत्वपूर्ण प्रभाव डालती छ। युवा मान्छे सबै भन्दा अधिक अपराध गर्छन, उनि नयाँ प्रौद्योगिकिहरू लाई विकसित गर्न र अपनान र शिक्षाको आवश्यकताको लागि राजनीतिक र सामाजिक बदलाव गर्नको अधिक उत्सुक हुन्छन्. युवा मान्छेको बजाए पाको मान्छे समाज र सरकारले केही अलग चाहते हो बढी प्राय उनको सामाजिक मूल्य पनि अलग हुन्छन्. वृद्ध मान्छे द्वारा मत दिने संभावना अधिक हुन्छ र यसैले धेरै देशहरूमा युवाहरूको मतदान गर्ने मनाही छ। यस प्रकार, वृद्ध मान्छेको राजनीतिक प्रभाव अपेक्षाकृत अधिक छ।^{[स्रोत नखुलेको]}

शुरूआती विश्लेषण

सार्वभौमिक मानवीय अनुभव भएको बावजूद, वृद्धावस्थाको औपचारिक विश्लेषण सबै भन्दा पहिले 1532मा मुहम्मद इब्न युसूफ अल-हरावी द्वारा आफ्नो पुस्तक "ऐनुल हयात"मा भएको थियो, जसलाई मध्यकालीन चिकित्सा र विज्ञानको इब्न सिना अकादमी द्वारा प्रकाशित भएको थियो।^[४] यो पुस्तक बुढापे र यसले सम्बन्धित मुद्दोंमा नै आधारित छ। "ऐनुल हयात"को मूल पांडुलिपि 1532मा लेखक मोहम्मद इब्न यूसुफ अल-हरावी द्वारा लेखीएको थियो। विश्वको विभिन्न पुस्तकालयहरूमा यस पुरानो पांडुलिपिको 4 प्रतिहरू मौजूद भएको कुरा कही जान्छ। यस्तो भनिन्छ कि यस विश्वमा वृद्धावस्थामा यो पहिलो लेख हो. यिनी चारै प्रतिलिपिहरूको मिलान गर्न पछि, 2007मा वैद्य सैयद जिल्लुर रहमानले पाण्डुलिपिको सम्पादन र अनुवाद गर्यो। संपादित पुस्तक द्वारा, तपाईं जान सकते हो कि कुन प्रकार आश्चर्यजनक ढंग देखि 500 साल पहिले नै लेखकले आहार, पर्यावरण र वृद्धावस्थामा घरेलू स्थितिहरू सहित सबै प्रकारको व्यवहार र जीवन शैली कारकहरूमा चर्चाको छ। उनले यस विषयमा पनि चर्चाको छ किको सी दवाईयां वृद्धावस्थाको बढयो र घटा सकती हैं।

बुढापा

जीव विज्ञान मा, बूढा होना उमेर बृद्धि एक दशा या प्रक्रिया हो. जीवकोषीय बुढापा एक यस्तो प्रक्रिया हो जसमा पृथक कोशिकाहरू कल्चरमा बंटनेको सीमित क्षमताको प्रदर्शन गर्छं (हेफिलिक लिमिट, जसलाई 1961मा लिओनार्ड हेफिलिक द्वारा खोजाइयो था), जबकि जीवहरूको उमेर बृद्धिको ओर्गेनिज्मल बुढापा भन्छन्. पूर्ण नवीनीकरणको अवधि पछि (मनुष्यहरूमा 20 देखि 30 वर्षको आयु में), ओर्गेनिज्मल बुढापेको तनावको प्रति प्रतिक्रिया दिने क्षमतामा कमी, होम्योस्टेटिक असंतुलन र रोगहरूको बढ्दो खतरे द्वारा पहिचानन सकिन्छ। अपरिवर्तनीय श्रृंखलाको यो परिवर्तन अनिवार्य रूपले मृत्युको रूपमा समाप्त हुन्छन्. केही शोधकर्ता (विशेष रूपले बायोगेरोंटोलजस्ट) बुढापेको एक रोग मान रहे हैं। किनकी उमेरमा प्रभाव हालन वाला जीन खोजे गयसकोको छन्, यसैले वृद्धावस्थाको पनि जोड देखि दोश्रो आनुवांशिक "प्रभावों" जस्तै संभावित "उपचार योग्य" "स्थितियां" मानयो जा रहेको छ .

खासगरि, जीवनमा उमेरको बृद्धि न रोकयो जा सकने वाला गुण हो. यसको बजाय, यो एक आनुवंशिक कार्यक्रमको परिणाम हो. धेरै प्रजातिहरूमा उमेर बृद्धिको धेरै कम संकेत मिले हो ("नगण्य बुढापा"), जसको सर्वश्रेष्ठ उदाहरण ब्रिस्टलकोन चीड जस्तै पेड (हुनत डा. हेफिलिक भन्छन् कि ब्रिस्टलकोन चीडको कुनै पनि कोशिका 30 वर्षले अधिक पुरानो छैन), स्टर्जन र रकफिश जस्तो माछा, क्वाहग र समुद्री एनेमोन^[५] र झींगे जस्तै अकशेरूकीय जीव हों.^[६]^[७]

मनुष्यहरू र अन्य जनावरहरू मा, जीवकोषीय बुढापेको प्रत्येक कोशिका चक्रमा टेलोमेयर घटानेको लागि जिम्मेदार ठहरायाइएको छ, जब टेलोमेयर धेरै कम रह जान्छन् त कोशिकाहरू मर जान्छं. यसैले हेफिलिकको भविष्यवाणीको अनुसार, टेलोमेयरको लंबाई एक "आणविक घडी" छ।

टेलोमेयरको लंबाई अमर कोशिकाहरू (जस्तै रोगाणु कोशिकाहरू र केराटिनोसाईट कोशिकाहरू मा, किन्तु छालाको अन्य कोशिकाहरूमा हैन)मा टेलोमेयर इन्जाइम द्वारा कायम रहन्छ। प्रयोगशाला मा, नश्वर कोशिका रेखाहरूको उनको टेलोमेयर जीनहरूलाई सक्रिय गरेर अमर गरिन सक्छ, जो सबै कोशिकाहरूमा पाइन्छ किन्तु केही विशेष प्रकारको कोशिकाहरूमा नै सक्रिय रहन्छ। क्यान्सर कोशिकाहरूमा अमर हो गरेर बिना कुनै सीमाको धेरै गुना संख्या बृद्धि गुण हुनु आवश्यक छ। क्यान्सर कारकहरूको प्रति यो महत्वपूर्ण प्रक्रिया क्यान्सरको 85% मामलाहरूमा लागू हुन्छ, जसमा उत्परिवर्तन द्वारा टेलोमेयर जीनहरूको पुर्नसक्रियण हुन्छ। किनकी यो उत्परिवर्तन दुर्लभ छ, अतः टेलोमेयर "घडी"को क्यान्सरको बिरुद्ध रक्षात्मक तंत्रको रूपमा देख्न सकिन्छ।^[८] अनुसन्धान दर्शाउँछ कि घडी प्रत्येक कोशिकाको नाभिकमा स्थित हुनु पर्छ र यस्तो सूचनाहरू मिलीं हो कि मनुष्यको गुणसूत्रहरूको 3औं जोडेको पहिले या चौथो गुणसूत्रहरूको जीनहरूमा दीर्घायु घडी स्थित हुन सक्छ।

अन्य जीन जो उमेर बृद्धि प्रक्रियाको प्रभावित गर्छन, उनमा सर्टिन जीन खमीर र निमेटोडको जीवन अवधिमा महत्वपूर्ण प्रभाव डालता भयो देख्यो गएको छ। खमीरमा आरएएस2 (RAS2) जीनको बहुतायत यसको उमेरको एकदम हद सम्म बढयो देती छ।

जीवन अवधिको लागि आनुवंशिक सम्बन्धहरूको वाहेक, यस्तो देख्यो गएको छ कि धेरै पशुहरूमा आहार एकदम हद सम्म जीवनको प्रभावित गर्दछ। विशेष रूप से, कैलोरी घटाने देखि (अर्थात एक जनावर द्वारा सामान्य रूप से खाई जाने वाला कैलोरीको 30-50% सम्म घटा कर, किन्तु फेरि पनि आवश्यक पोषक तत्वहरूको मात्राको कायम गरेर के) चूहोंको जीवन अवधि 50% सम्म बढती भयो देखी गई छ। कैलोरी बंधन चूहोंको अतिरिक्त धेरै अन्य जीवहरूमा पनि प्रभाव हालइन्छ (जिनमे खमीर र ड्रोसोफिला जस्तो विविध प्रजातिहरू शामिल हैं) र राष्ट्रिय स्वास्थ्य संस्थान (अमेरिका) द्वारा द्वारा रीसस बाँदरहरूमा गरेए एक अध्ययनको अनुसार मनुष्य - सदृश जनावरहरूमा जीवन अवधिको बढयो सक्छ (हुनत यो आंकडे निर्णायक छैनन्), तथापि जीवन अवधिमा उल्लेखनीय वृद्धि त्यतिखेर हुन्छ यदि कैलोरी बंधन जीवनको शुरुवातले नै आरंभ गर्‍यो जाए. किनकी, आणविक स्तर मा, उमेरको समयको बजाए कोशिकाहरूको दोहरावको संख्या द्वारा गनइन्छ, अतः कैलोरी बंधनको यस प्रभावको कोशिका वृद्धिको कम गरेर र कोशिकाहरूको विखंडनको समय सीमाको बढाएर कायम राखन सकिन्छ।

वर्तमानमा दबाइ कम्पनीहरू भोजनको खपतको कम गरे बिना कैलोरी बंधनको जीवन अवधि बृद्धि वाला प्रभावहरूको नकल गर्ने विकल्प ढूंढ रही हैं।

आफ्नो पुस्तक 'हाउ एन्ड व्हाय वी एज' (How and Why We Age)मा डा. हेफिलिक मनुष्यहरूको लागि कैलोरी बंधन दीर्घायु वृद्धि सिद्धान्तको एक विरोधाभासको उल्लेख गर्छन, जसको अनुसार बाल्टीमोर लन्गिट्यूडिनल स्टडी ओफ एजिंग (Baltimore Longitudinal Study of Ageing)को आंकडे यो दिखाते हो कि दुबला हुन बाट कुनै दीर्घायु हैन होता.

जीवन अवधिको विभाजन

एक जनावरको जीवनको प्राय विभिन्न आयु वर्गहरूमा विभाजित गरिन्छ। तथापि, किनकी जैविक परिवर्तन मधुरो गतिले हुन्छन् बढी एक नै प्रजातिको भित्र उनमा भिन्नता हुन सक्छं, अतः जीवनको अवधिको पहिचानको लागि अनियन्त्रित रूपले तिथिहरूको निर्धारण गरिएको छ। तल दिए गए मानव जीवन अवधिको विभाजन सबै संस्कृतिहरूको लागि मान्य छैनन्:

किशोरावस्था शैशव अवस्था देखिले गरेर , बाल्यसमय, किशोरावस्था देखि पूर्व, किशोरावस्था (किशोर) तक] : 0-19

शुरूआती वयस्कता: 20-39

मध्य वयस्कता: 40-59

वयस्कताको अंत: 60+

उमेरको दशकको अनुसार पनि विभाजित गरिन सक्छ:

शब्द	आयु (वर्ष, सम्मिलित)
डेनेरियन (Denarian)	10 देखि 19
विसेनेरियन (Vicenarian)	20 देखि 29
ट्रिसेनेरियन (Tricenarian)	30 देखि 39
क्वाड्राजेनेरियन (Quadragenarian)	40 देखि 49
क्विंक्वाजेनेरियन (Quinquagenarian)	50 देखि 59
सेक्साजेनेरियन (Sexagenarian)	60 देखि 69
सेप्टुआजेनेरियन (Septuagenarian)	70 देखि 79
ओक्टोजेनेरियन (Octogenarian)	80 देखि 89
नोनाजेनेरियन (Nonagenarian)	90 देखि 99
सेन्टेनेरियन (Centenarian)	100 देखि 109
सुपरसेन्टेनेरियन (Supercentenarian)	110 र यसले अधिक

13 देखि 19 वर्षको उमेरको मान्छेको टीन या टीनेजर्स पनि भनिन्छ। दशक या उमेर द्वारा मान्छेको वर्णन गर्नको लागि "ट्वंटीसमथिंग" ("twentysomething"), "थर्टीसमथिंग" ("thirtysomething"), आदि सामयिक शब्दहरूको पनि प्रयोग गरिन्छ।

सांस्कृतिक विभिन्नताहरू

केहि संस्कृतिहरू (उदाहरणको लागि सर्बियाई)मा उमेरको व्यक्त गर्नको चार ढंग हैं: वर्तमान वर्ष सहित या यसको बिना वर्षको गणना द्वारा. उदाहरणको लिए, एक नै व्यक्तिको लागि यो भन्यो जान सक्छ कि उनको आयु बीस वर्ष हो अथवा त्यो आफ्नो जीवनको एक्काइसवें वर्षमा प्रवेश गरिसकेको छ। रूसी संस्कृतिमा साधारण तरिकामा पहिलो अभिव्यक्तिको प्रयोग गरिन्छ, पछि वालाको उपयोग सीमित छ: यसको मृत्युलेखमा एक मृत व्यक्तिको उमेरको लागि बढी एक वयस्कको उमेरको लागि तब प्रयोग गरिन्छ जब यो दर्शाउन आवश्यक हुन्छ कि त्यो उनको तुलनामा कितना/कितनी बडा/बडी था/थी. (मनोवैज्ञानिक रूप से, आफ्नो 0औं वर्ष मा प्रवेश गरेर चुकी महिलाको आयु 19 वर्षको आयु वाला महिलाले अधिक लाग्छ।)

सांस्कृतिक र व्यक्तिगत दर्शनको आधार मा, वृद्धावस्थाको एक अवांछनीय घटनाको रूपमा देख्न सकिन्छ, जो सुंदरताको कम गर्छ र व्यक्तिको मृत्युको करीब लाती है; या फेरि यसलाई ज्ञानको संचय, अस्तित्वको चिह्न, बढी एक सम्मान योग्य स्थितिको रूपमा देख्न सकिन्छ। केही मामलाहरूमा संख्यात्मक उमेर महत्वपूर्ण छ (चाहे राम्रो हो या बुरी), जबकि धेरै मान्छे जीवनको पडावों (वयस्कता, स्वावलंबन, विवाह, सेवानिवृत्ति, क्यारियरको सफलता)को अधिक महत्वपूर्ण मानछन.

पूर्वी एशियाई आयु गणना पश्चिमी संस्कृतिमा पाएको जाने वाला आयु गणना भन्दा अलग छ। पारंपरिक चीनी संस्कृतिमा सामान्य आयु ज्ञात गर्नको लागि झोउसुई (周歲) नामको विधिको वाहेक एक अलग प्रकारको विधिको उपयोग गरिन्छ, जसलाई झुसुई (虛歲) भन्छन्. झुसुई विधि मा, जन्मको समय मान्छेको आयु 0को बजाए 1 वर्ष हुन्छ, किनकी गर्भाधान अवधिको पहिले देखि नै जीवन समयको शुरुवात मानिन्छ,^{[स्रोत नखुलेको]} तथा एक अन्य अंतर एजिंग डे छ: झुसुई वसन्त महोत्सव (जसे चीनी नव वर्षको रूपमा पनि जानिन्छ)को समयमा आफ्नो जन्मदिन मनाते छन्, जबकि शुओ अनको आयु आफ्नो जन्मदिनमा बढती छ।

समाज

विधिक

किस आयुमा एक व्यक्ति कानूनी तरिकामा वयस्क हुन्छ, यस विषयमा धेरै देशहरूमा भिन्नताहरू हैं।

कई कानूनी प्रणालिहरूमा एक विशेष आयु परिभाषित गरिएको छ जब कुनै व्यक्ति विशेषको केही गर्ने अनुमति मिलती छ या अनुमति दी जान्छ। यसमा मतदानको उमेर, रक्सी पीनेको उमेर, सहमतिको उमेर, वयस्कताको उमेर, आपराधिक दायित्वोंको उमेर, विवाहको उमेर, उम्मीदवारीको उमेर र अनिवार्य सेवानिवृतिको उमेर शामिल छ। उदाहरणको लागि फिलिम देखनेको अनुमति मोशन पिक्चर रेटिंग प्रणालीको अनुसार दी गयी उमेर सीमामा निर्भर हुन सक्छ। एक बस किराया कुनै युवा या वृद्धको लागि रियायती हुन सक्छ।

यहि प्रकार धेरै देशहरूको न्यायशास्त्रमा प्रारंभिक अवस्थाको रक्षा एक प्रकारको बचाव छ जसमा बचावकर्ता यो दलील दे सकते हो कि जस समय कानून तोडा गएको थियो, उन समय गरियो आफ्नो कार्यहरूको लागि उनि उत्तरदायी थिएनन् र यसैले उनलाई अपराधको लागि उत्तरदायी हैन ठहराया जाना चाहिए. धेरै अदालतें मानछ कि किशोर माने जाने वाला बचावकर्ता आफ्नो उमेरको आधारमा आपराधिक अभियोजन देखि बच सकते हो र संदिग्ध मामलाहरूमा अपराधीको उमेरको कम गर्न न्यायोचित ठहराया जान सक्छ।

अर्थशास्त्र र विपणन

उमेर बृद्धिको अर्थशास्त्रको पनि एकदम महत्व छ। बच्चाहरू र किशोरोंको नजीकै आफ्नो स्वयंको धेरै कम धन हुन्छ, तर यसको अधिकांश भाग उपभोक्ता वस्तुहरूको खरीदको लागि उपलब्ध हुन्छ। उनमा यस कुराको पनि एकदम प्रभाव पडता छ कि उनको आमा पिता कसरि धन खर्च गर्छन.

युवा वयस्क कहीं अधिक मूल्यवान आयु वर्गले सम्बन्धित हैं। प्राय उनको नजीकै आयको साधन हुन्छ किन्तु केही जिम्मेदारियां हुन्छ जस्तै ऋण र बच्चाहरू. उनको खरीददारीको निश्चित बानीहरू हुदैन र उनि नयाँ उत्पादनहरूको प्रति अधिक उदार हुन्छन्.

यस लागि युवा बजारको केन्द्रिय लक्ष्य हों.^[९] दूरदर्शनको 15 देखि 35 सम्मको आयुको मान्छेको आकर्षित गर्नको लागि क्रमादेशित गरिएको छ। मुख्यधाराको फिलिमहरू पनि युवा वर्गको आकर्षित गर्नको लागि बनाए जान्छं.

स्वास्थ्य सेवा सम्बन्धित आवश्यकताहरू

पश्चिमी युरोप र जापानको धेरै समाजहरूमा बूढे मान्छेको संख्या अधिक छ। एक ओर जहां समाजमा यसको जटिल प्रभाव पडते छन्, वहीं दोश्रो ओर स्वास्थ्य सेवा सम्बन्धित आवश्यकताहरूमा पडने वाला प्रभाव पनि एक चिंताको विषय हो. वृद्ध समाजहरूमा लामो अवधि सम्म देखभालको मांगमा अपेक्षित वृद्धि देखि निबटनेको लागि विशिष्ट हस्तक्षेपहरूको लागि साहित्यमा ठूलो संख्यामा दिए गए सुझावहरू लाई चार शीर्षकोंको अंतर्गत संयोजित गरिन सक्छ: प्रणालीको प्रदर्शनमा सुधार गर्न; सेवा दिने प्रक्रियाको पुनः डिजाइन गर्न; अनौपचारिक कार्यवाहकहरूलाई सहायता प्रदान गर्न; तथा जनसांख्यिकीय मानकहरू लाई बदलन.^[१०]

बहरहाल, राष्ट्रिय स्वास्थ्य खर्चमा वार्षिक वृद्धि मुख्य रूपले वृद्धोंको बढती भयो आबादीको कारण छैन, बल्कि यसको बृद्धि कारण बढती आमदनी, नयाँ महंगी चिकित्सा प्रविधी, स्वास्थ्य देखभाल कार्यकर्ताहरूको संख्यामा कमी तथा सेवा प्रदाताओं र रोगिहरूको बीच सूचनामा विषमताहरू हैं।^[११]

फिर पनि, यो अनुमान लागायाइएको छ कि 1970 पछि देखि 4.3 प्रतिशतको चिकित्सा खर्चमा वृद्धोंको जनसंख्या बृद्धि देखि वार्षिक वृद्धि दरमा केवल 0.2 प्रतिशत अंकहरूको बढोत्तरी भएको छ। यसको अतिरिक्त, चिकित्सामा केही सुधारहरूको कमीको चलते 1996 र 2000को बीच बुजुर्गों द्वारा घरेलू स्वास्थ्य देखभालमा गरिने खर्चहरूमा 12.5 प्रतिशतको कमी आएको छ।^[१२] यसले यो थाहा हुन्छ कि स्वास्थ्य देखभाल लागतमा बूढे मान्छेको आबादी द्वारा पडने वाला प्रभाव अनिवार्य छैन.

जेलोंमा प्रभाव

जुलाई 2007 तक, संयुक्त राज्य अमेरिकामा एक विशिष्ट कैदीको लागि एक एजेन्सीको चिकित्सा लागत लगभग 33 डलर प्रति दिन सम्म थियो, जबकि बूढे कैदीको लागि यो लागत 100 डलर सम्म हुन सक्छ। अधिकांश राज्य दस्तावेजों द्वारा यो थाहा हुन्छ कि वार्षिक बजेटको 10 प्रतिशत भन्दा अधिक भाग बूढे मान्छेको देखभालमा खर्च गरिन्छ। अर्को 10-20 वर्षमा यसमा वृद्धि भएको संभावना छ। केही राज्यहरूले बूढे कैदियहरूलाई चाडै रिहा गर्ने कुरा कही थियो।^[१३]

संज्ञानात्मक प्रभाव

तीस सालको आयु देखि शुरुवात गरेरको एक व्यक्तिको धेरै संज्ञानात्मक प्रक्रियाहरूमा उमेर भर लगातार गिरावट देखी गई छ। अनुसन्धानमा स्मृति र बुढापेमा विशेष ध्यान केंद्रित गरिएको छ, र पाउयाइयो छ कि बुढापे सँग स्मृतिमा धेरै प्रकारको गिरावट आउँछ, किन्तु अर्थ स्मृति या सामान्य ज्ञान जस्तो शब्दावली परिभाषाहरूमा कुनै गिरावट हैन आती हैन, तथा यो साधारण तरिकामा बढती छ या स्थिर बनी रहन्छ। उमेर सँग अनुभूतिमा परिवर्तनहरूमा भएका शुरुआती अध्ययनहरूमा साधारण तरिकामा उमेर बृद्धि सँग बुद्धिमत्तामा कमी पाउईएको छ, किन्तु यो अध्ययन महत्त्वाकांक्षी भएको बजाए भावना प्रधान थिए, र यसैले प्राप्त परिणाम गिरावटको एक सच्चा उदाहरण भएको बजाए कुनै समूह विशेष द्वारा गढे गए हुन सक्छन्. उमेर बृद्धि सँग बुद्धिमत्तामा गिरावट आउन सक्छ, हुनत यसको दर यसको प्रकारको आधारमा अलग-अलग हुन सक्छ, र वास्तवमा जीवनको अधिकांश अवधिमा स्थिर रहन सक्छ र मान्छेको जीवनको अन्त निकट आए पछि यसमा अनायास गिरावट आउन सक्छ। यसैले संज्ञानात्मक गिरावटको दरमा व्यक्तिगत विभिन्नताहरूको मान्छेको अलग-अलग जीवन अवधिको सन्दर्भको रूपमा विस्तार देखि भने जान सक्छ।^[३] यसमा दिमागमा परिवर्तन हुन्छन्: हुनत 20 वर्षको उमेरमा न्यूरनको कम हानि हुन्छ, तर यसपछि प्रत्येक दशक पछि मस्तिष्कको मेलिनेटेड एग्सनको कुल लंबाईमा 10% कमी आउँछ।^[१४]

बढती उमेरको सामना गर्न र स्वस्थ रहन

मनोवैज्ञानिकोंले पाकोहरूमा बढती उमेरको सामना गर्नको कौशलको निरीक्षण गरेको छ। यस्तो मानिएको छ कि जीवनको अन्तमा जीवनको तनावपूर्ण घटनाहरूको सामना गर्नमा विभिन्न कारक जस्तै सामाजिक सहायता, धर्म, र अध्यात्म, जीवन सँग सक्रिय रूपले जुडना र आत्म केन्द्रण लाभकारी हैं।^[१५]^[१६]^[१७] सामाजिक समर्थन र निजी नियंत्रण संभवतः दुइ सबै भन्दा महत्वपूर्ण कारक हो जो वयस्कहरूको स्वास्थ्य, रुग्णता र मृत्यु दरको बारेमा बताछन.^[१८] अन्य कारक जसको बुजुर्गोंको स्वास्थ्य र जीवनको गुणवत्ता देखि सम्बन्ध हुन सक्छ, उनमा सामाजिक रिश्ते (संभवतः मनुष्यहरू सँग-साथ जनावरबाट रिश्ता) र सेहत शामिल हैं।^[१९]

एक नै सेवानिवृत्ति घरको विभिन्न पक्षहरूको व्यक्तिहरूले कम मृत्यु दर जोखिम र उच्च सतर्कताको प्रदर्शन गरेको छ, र जहां निवासियहरूको आफ्नो नजीकैको वातावरणमा अधिक नियंत्रण थियो, वहां स्वास्थ्यको आत्म-मूल्यांकन गरेको छ,^[२०]^[२१] हुनत निजी नियंत्रणको स्वास्थ्यको विशिष्ट उपायहरूमा कम असर हुन सक्छ।^[१७] सामाजिक नियंत्रण, यो धारणाहरू कि कुनै व्यक्तिको सामाजिक सम्बन्धहरूमा कुनै अन्य व्यक्तिको कति प्रभाव हो, पाकोहरूमा सामाजिक सहायता र कथित स्वास्थ्यको बीच एक मध्यस्थता कारकको काम गर्दछ, र बुढापे देखि लडनेको लागि सकारात्मक प्रभाव हालन सक्छ।^[२२]

धर्म

जीवनको अन्तिम दौरको इच्छाओंको सामना गर्नको लागि पाकोहरूमा धर्म एक महत्वपूर्ण कारक हुन्छ र जीवनको अन्तमा कुनै र कारकको तुलनामा कहीं अधिक प्रकट हुन्छ।^[२३] धार्मिक प्रतिबद्धताको कम मृत्यु दर सँग जोडा जान सक्छ,^{[स्रोत नखुलेको]} हुनत धार्मिकता एक बभयोयामी कारक हो; जबकि औपचारिक र सँगठित अनुष्ठानहरूमा भागीदारीको अर्थमा धार्मिक गतिविधिहरूमा भागीदारी कम हुन सक्छ, यो बढी अधिक अनौपचारिक हुन सक्छ, किन्तु फेरि पनि निजी या व्यक्तिगत प्रार्थनाको रूपमा यो जीवनको एक महत्वपूर्ण पहलू बनी रहन सक्छ।^[२४]

स्व-मूल्यांकित स्वास्थ्य

स्वास्थ्यको स्व-मूल्यांकन, यो विश्वास कि मेरी आफ्नो सेहत शानदार, ठीक या खराब छ,को बुजुर्गोंको स्वास्थ्य र मृत्यु दर देखि जोडा गएको छ; सकारात्मक रेटिंग राम्रा स्वास्थ्य बढी कम मृत्यु दर देखि जुडी छ।^[२५]^[२६] यस सहयोगको लागि धेरै कारण भनिएका हैं; उनि मान्छे जो स्वाभाविक रूपले स्वस्थ छन्, उनि आफ्नो बीमार समकक्षोंको तुलनामा आफ्नो स्वास्थ्यको राम्रो दर्जा देंगे, हुनत यस सम्बन्धको विश्लेषण अध्ययनहरूमा पनि गरिएको छ जसलें सामाजिक आर्थिक स्थिति, मनोवैज्ञानिक कार्यविधि र स्वास्थ्य स्थितिको नियंत्रित गरेको छ।^[२७] यो निष्कर्ष महिलाहरूको तुलनामा पुरुषहरूको लागि साधारण तरिकामा अधिक ठोस छ,^[२६] यद्यपि सबै अध्ययनहरूमा लिंग पैटर्न सार्वभौमिक छैन, बढी केही परिणामहरूको अनुसार लिंग आधारित अंतर केवल केही आयु वर्गहरूमा मृत्यु दरको केही कारणहरू र स्वास्थ्यको स्व-मूल्यांकनको केही विशिष्ट उप-समूहहरूको लागि प्रकट हुन्छन्.^[२७]

सेवानिवृत्ति

सेवानिवृत्ति, एक साधारण परिवर्तनकाल छ जसको सामना बुजुर्गों द्वारा गरिन्छ, र यसको सकारात्मक र नकारात्मक दुवै परिणाम हुन सक्छन्.^[२८]

सामाजिक प्रभाव

विश्व भरमा प्रतिदिन मरन वाला लगभग 1,50,000 मान्छेमा से, लगभग दुइ तिहाई-प्रतिदिन 1,00,000-बुढापे देखि जुडे कारणहरूको कारण देखि मरछन.^[२] औद्योगिक देशहरू मा, यो अनुपात धेरै अधिक छ जो 90% सम्म पुग्यो छ।^[२]

सामाजिक बुढापा आबादी र समाजहरूको वृद्ध जनसांख्यिकीयको सन्दर्भित गर्दछ।^[२९] उमेर बृद्धिको नजरिए देखि सांस्कृतिक अंतरहरूको अध्ययन गरिएको छ।^{[स्रोत नखुलेको]}

भावनात्मक सुधार

बुढापेको शारीरिक र संज्ञानात्मक गिरावटको देखते हुए, एक आश्चर्यजनक कुरा ठेगाना चली छ कि भावनात्मक अनुभव उमेर सँग सुधरता छ।^{[स्रोत नखुलेको]} बूढे आफ्नो भावनाहरूको राम्रो ढंग देखि नियंत्रित गर्न सक्छन् र युवा वयस्कहरूको तुलनामा कहीं कम नकारात्मक प्रभावको अनुभव गर्छन र आफ्नो ध्यान र स्मृतिको प्रति सकारात्मक प्रभाव दर्शाउछन.^{[स्रोत नखुलेको]} भावनात्मक सुधार लन्गीट्यूडनल अध्ययनहरूढाँचा:Specify सँग-साथ क्रस-सेक्शनल अध्ययनहरूढाँचा:Specifyमा दिखाई दिछन र यसैले केवल प्रसन्न जीवित व्यक्तिहरूको कारण देखि यस्तो हैन हो सकता.

सफल वृद्धावस्था

सफल वृद्धावस्थाको अवधारणाको 1950को दशकमा खोजाइयो र यो 1980को दशकमा लोकप्रिय भयो। बुढापे देखि जुडा पिछला अनुसन्धान उन सीमा सम्म पुगयो जहां सेहतको अक्षमताहरू जस्तै मधुमेह या ओस्टियोपोरोसिसको उमेरको लागि विशेष रूपले जिम्मेदार ठहराया जान सक्छ र जराविद्यामा भएका अनुसन्धानले पाको मान्छेको नमूनोंको एकरूपताको बढावा दिए।^[३०]^[३१]

सफल बुढापेको तीन घटक हों:^[३२]

रोग या विकलांगताको कम संभावना;

उच्च संज्ञानात्मक र शारीरिक कार्यात्मक क्षमता;

जीवन सँग सक्रिय जुडाव.

बडी संख्यामा मान्छे यिनी मानदंडहरूलाई पूरा गर्न वालहरूको तुलनामा स्वयंको सफल बुढापेको प्रतिनिधि मानछन.^[३०]

सफल बुढापेको अंतःविषय अवधारणाको रूपमा देख्न सकिन्छ, जो मनोविज्ञान र समाजशास्त्र, सम्म फैलएको छ, जहां यसलाई समाज र व्यक्तिहरूको बीच एक समझौतेको रूपमा देखिन्छ, जसमा जीवनको अन्तिम वर्षमा विशेष रूपले ध्यान केन्द्रित गरिन्छ।^[३३] "स्वस्थ बुढापे" "इष्टतम बुढापे" जस्तै शब्दहरू लाई सफल बुढापेको विकल्पको रूपमा प्रस्तावित गरिएको छ।^[३०]

सफल बुढापेको छ आयोमहरूमा शामिल हैं:

चिकित्सक द्वारा 75 वर्षको उमेर पछि कुनै शारीरिक अक्षमताको मूल्यांकन गरेन गयो हो.

राम्रो व्यक्तिपरक स्वास्थ्य मूल्यांकन (यानी आफ्नो स्वास्थ्यको राम्रो स्व-मूल्यांकन);

सक्षम जीवनको लंबाई;

राम्रो मानसिक स्वास्थ्य;

उद्देश्यपरक सामाजिक समर्थन;

आठ क्षेत्रहरूमा स्व-मूल्यांकित जीवन संतुष्टि अर्थात् विवाह, आय सँग सम्बन्धित काम, बच्चाहरू, दोस्ती र सामाजिक संपर्क, शौक, सामुदायिक सेवा गतिविधियां, धर्म र मनोरंजन/खेल.

सिद्धान्त

जैविक सिद्धान्त

वर्तमान मा, उमेर बृद्धिको जैविक आधार अज्ञात छ। ज्यादातर वैज्ञानिकहरूको मानन छ कि विभिन्न प्रजातिहरूमा उमेर बृद्धि दरमा पर्याप्त परिवर्तनशीलता मौजूद छ, र यो मुख्य रूपले आनुवांशिकीमा आधारित छ। मोडेल जीवहरू र प्रयोगशाला सेटिंग्स मा, शोधकर्ता यो दिखनेमा सक्षम रहे हो कि विशिष्ट जीनहरूमा चयनित बदलावहरूको द्वारा जीवन अवधिको बढाया जान सक्छ (नेमाटोड (कृमियों)मा एकदम हद तक, फल माखाहरूमा यसले केही कम, र चूहहरूमा यसले भन्दा पनि कम). फेरि पनि, अपेक्षाकृत सरल जीवहरूमा पनि बुढापेको तंत्रको स्पष्टीकरण हुन अझै बाकी छ। किनकी एक सामान्य प्रयोगशालामा पाइने चूहेको जीवन समय लगभग 3 वर्ष हो, अतः धेरै कम प्रयोग सीधा विशिष्ट बुढापेको सिद्धान्तहरूको परीक्षण गरेर पाउछन (नीचे सूचीबद्ध गरेए अधिकांशको लागि दिए गए प्रमाण परस्पर-जुडे भएका हैं).

बुढापेको लागि अमेरिकी राष्ट्रिय संस्थानले वर्तमानमा एक परीक्षण जांच कार्यक्रमको धन प्रदान गर्दछ, जहां जांचकर्ता अलग-अलग नस्लोंको चूहोंमा जीवन अवधि तथा उमेर सम्बन्धित चिह्नों देखि हुने प्रभावहरूको अनुसार यौगिकहरू (विशिष्ट आणविक उमेर सम्बन्धित अनुसन्धानहरूमा आधारित हैं)को मूल्यांकन गर्छन.^[३४] स्तनधारिहरूमा उमेर सम्बन्धी पछिल्लो परीक्षण पशुहरूको सानो संख्या र चूहे पालनको सुस्त स्थितिहरूको कारण देखि एकदम हद सम्म प्रस्तुत न गर्न योग्य रहे हैं। यसैले हस्तक्षेप परीक्षण कार्यक्रम तीन अन्तरराष्ट्रिय मान्यता प्राप्त मुसा पालन केन्द्रहरू, यूटीएचएससीएसए (UTHSCSA)मा द बारशप इंस्टीट्यूट, एन आर्बरमा यूनिभर्सिटी ओफ मिशिगन र जैक्सन लैबोरेट्रीको सहायता देखि समानांतर परीक्षण गरेर यस समस्याको सुलझाना चाहन्छ।

टेलोमेयर सिद्धांत

प्रयोगात्मक रूपले प्रत्येक टेलोमेयर (क्रोमोसोमको टाउकोहरूको संरचनाहरू)को एक पछि एक कोशिका विभाजन सँग कम होता देख्यो गएको छ। साना होते टेलोमेयर एक तंत्रको सक्रिय गर्छन जो कोशिकाको बढी अधिक विखंडन देखि बचाछन. यो अस्थि मज्जा र धमनिहरूको परत जस्तै ऊतकों, जहां सक्रिय कोशिका विभाजन आवश्यक छ,मा उमेर बृद्धि एक महत्वपूर्ण तंत्र हुन सक्छ। हुनत, महत्वपूर्ण कुरा यो हो कि टेलोमिरेज इन्जाइमको कमी देखि चूहोंको उमेरमा नाटकीय रूपले कमी हुन्न, जस्तो कि यस सिद्धान्तको सबै भन्दा सरल संस्करणमा भविष्यवाणी गरिएको छ।

पुनस्र्त्पादक कोशिका चक्र सिद्धान्त

यो अवधारणा कि उमेरको बृद्धि पुनरुत्पादक हर्मोनों द्वारा विनियमित छ जो कोशिका चक्रको माध्यमले विरोधी एकाधिक प्रभावको रूपमा क्रिया गर्छन, प्रजनन क्षमता प्राप्त गर्नको लागि जीवनको शुरुवातमा वृद्धि र विकासको बढावा दिछन, किन्तु जीवनको अन्तमा प्रजनन क्षमताको बनाये राखनको एक व्यर्थ प्रयासमा अनियंत्रित हो जान्छन् र उमेर सम्बन्धित अध्ययन (डायोसिस)को विषय बनते हैं।

ह्रास सिद्धांत

एक धेरै नै सामान्य अवधारणा जसको अनुसार उमेर बृद्धि सँग हुने परिवर्तन समय-समयमा हुने क्षतियों सँग जुडे भएका हैं।

दैहिक उत्परिवर्तन सिद्धांत

एक जैविक सिद्धान्त हो कि शरीरको कोशिकाहरूको आनुवंशिक अखंडताको नोकसानको कारण उमेर बढती छ।

त्रुटि संचय सिद्धांत

एक अवधारणा जसको अनुसार उमेर बृद्धि कारण सबूत जुटाने वाला तंत्र देखि बचने वाला सामयिक घटनाहरू छन्, जो विस्तारै-विस्तारै आनुवांशिक कोडको नष्ट गरेर देती छ।

उमेर बृद्धि वायरल सिद्धांत

ज्ञात क्यान्सर (विकिरण, रसायन र वायरल)को कुल मामलाहरू मध्ये 30% तथा डीएनए क्षतिको लगभग 30% मामलाहरूको लागि उत्तरदायी छ। डीएनए क्षति कोशिकाको विखंडित होने या विघटनको लागि प्रेरित गर्न देखि रोकती छ। डीएनए क्षतिको क्यान्सर पैदा गर्न र बुढापे, दुवैको मुख्य कारण मानिन्छ। यो संभावना हैन लगती कि विकिरण र रासायनिक कारणहरूको कारण देखि हुने डीएनए नोकसानको अनुमान लाई एकदम कम गरेर आंका गएको छ। अन्य 70% डीएनए क्षतिको मामलाहरूको मुख्य कारण वायरल संक्रमण हो, विशेषगरेर उन कोशिकाहरूमा जो धूम्रपान र सूर्यको प्रकाशको आदी छैनन्.^[३५]

विकासपरक सिद्धान्त

बुढापेको विकासको बारेमा पूछताछको उद्देश्य यो सम्झिन छ कि लगभग सबै जीवित चीजें उमेर सँग किन कमजोर हुन्छ तथा मरछ। केही अपवाद जस्तै रकफिश, कछुवा, तथा नेकेड मोलरैट देखि धेरै उपयोगी जानकारी मिली छ।

संचयी-अपशिष्ट सिद्धांत

उमेर बृद्धि जैविक सिद्धान्त जसको अनुसार अपशिष्ट उत्पादनहरूको कोशिकाहरू उत्पन्न हुन्छ जो शायद चयापचय क्रियाहरू सँग हस्तक्षेप गर्छं.

स्वप्रतिरक्षा सिद्धांत

यो अवधारणा कि उमेर बृद्धि कारण स्वतः बनने वाला प्रतिरक्षी हो जो शरीरको कोशिकाहरूमा हमला गर्छन. उमेर बृद्धि सँग जुडी अनेक रोगहरू जस्तै एट्रोफिक गैस्ट्राइटिस र हशिमोटो थाइरोइडिटिस आदि शायद त्यहि प्रकारको स्वप्रतिरक्षा छ। जबकि बूढे स्तनधारिहरूमा सुनिंनु धेरै ज्यादा स्पष्ट हुन्छ, यहाँ सम्म कि अझै पनि एसपीएफ (SPF) कोलोनिहरूमा एससीआईडी (SCID) चूहे बूढे हो रहे हैं।

वृद्धावस्था-घडी सिद्धांत

एक सिद्धान्त जसको अनुसार उमेरको बृद्धि घडीको समान पहिले देखि नै योजनाबद्ध क्रमको तहत हुन्छ, जो शरीरको तंत्रिका या एन्डोक्राइन प्रणालीको संचालन देखि बनता छ। जोड देखि विभाजित कोशिकाहरूमा टेलोमेयर एक यस्तो नै सानो घडीको समान हैं। यो अवधारणा उमेर बृद्धिको विकासवादी सिद्धान्तको बिलकुल विपरीत छ।

क्रस-लिंकेज सिद्धांत

एक अवधारणा हो कि परस्पर जुडे भएका यौगिकहरूको कारण उमेर बढती छ जो कोशिकाको सामान्य कार्यविधिमा हस्तक्षेप गर्छन.

मुक्त कण सिद्धान्त

एक अवधारणा हो कि मुक्त कण (अस्थिर र उच्च प्रतिक्रियाशील कार्बनिक अणु छन्, जसलाई प्रतिक्रियाशील ओक्सीजन प्रजातिहरू या ओक्सिडेटिव तनाव) पनि भनिन्छ) क्षति पहुंचाते हो जसबाट यस्तो लक्षणहरूमा वृद्धि हुन्छ जसलाई हामी वृद्धावस्थाको रूपमा जान्दछन् .

उमेर बृद्धि र दीर्घायुको विश्वसनीयता सिद्धान्त

प्रणालीको विफलताको बारेमा एक सामान्य सिद्धांत. यो शोधकर्ताहरूको दी गयी संरचना प्रणाली (स्थिर संरचना) र यसको घटकहरूको विश्वसनीयताको बारेमा उमेर-सम्बन्धित गतिशीलताको असफलताको भविष्यवाणी गर्ने अनुमति दिइन्छ। विश्वसनीयता सिद्धान्त बताइन्छ कि यदि यो प्रणालिहरू स्थिर तत्वहरूमा निरर्थक छन्, त त्यो प्रणालिहरू पनि, जो पूरी तरिका गैर-बुढापा तत्वहरू ((जसको असफलता दर निरंतर है) देखि बनी छ, कहिल्यै न कहिल्यै उमेर सँग नष्ट (अक्सर असफल) होंगी. यसैले, उमेरको बृद्धि प्रणालिहरूको निरर्थकताको एक सीधा परिणाम हो. विश्वसनीयता सिद्धान्त जीवनको अन्तमा मृत्यु दरको धीमा होने सँग तत्कालीन स्थितिको पनि भविष्यवाणी गर्दछ, तथा साथ नै अत्यधिक वृद्धावस्थामा अतिरेक थकावटको अनचाहे परिणामहरूको रूपमा जीवनको अन्तमा मृत्युको लामो प्रतीक्षा गर्ने पनि भविष्यवाणी गर्दछ। सिद्धान्त बताइन्छ कि नव गठित प्रणालिहरूमा शुरूआती खामियों (कमियों)को ध्यानमा राखदै धेरै प्रजातिहरूमा उमेर सँग मृत्यु दर तेजी देखि बढी छ (गोम्पर्ट्ज नियम). यो यस बारेमा पनि वितरित जानकारी दिइन्छ कि गोम्पर्ट्ज नियमको अनुसार जीव मरनको प्राथमिकता किन दिछन, जबकि वीबुल (पवर) नियमको अनुसार प्रौद्योगिकी उपकरण साधारण तरिकामा असफल रहछन. विश्वसनीयता सिद्धान्त उन परिस्थितिहरूको बारेमा बताइन्छ जब जीव वीबुल विस्तारको अनुसार मरछन: जीव प्रारंभिक दोषहरू र खामियों देखि अपेक्षाकृत मुक्त होने चाहिएं. सिद्धान्त एक सामान्य विफलता नियम बनाउन संभव बनाइन्छ जो सबै वयस्कहरू तथा अत्यधिक वृद्ध मान्छेमा लागू हुन्छ, जबकि गोम्पर्ट्ज नियम र वीबुल नियम यस अधिक सामान्य विफलता नियमको केवल विशेष मामला हों. सिद्धान्त बताइन्छ कि उमेर सँग खत्म हुने (मृत्युको प्रतिकार नियम) आबादियों (प्रजाति विशेष में) तथा व्यर्थता स्तरहरूमा प्रारंभिक अंतरोंको खत्म भएको कारण देखि हुने मृत्युहरूमा यति अंतर किन छ।

मिटोहोर्मेसिस

1930को दशक पछि देखि नै यो ज्ञात थियो कि कैलोरीको कम गरेर किन्तु साथ नै अन्य पोषक तत्वहरूको प्रचुर मात्राको बनाए राखन देखि प्रयोगशालामा पशुहरूको जीवन अवधि बढाई जान सक्छ। हाल नै मा, माइकल रिस्टोको समूहले यस सिद्धान्तको लागि सबूत प्रदान गरे हो कि यो प्रभाव मिटोकन्ड्रियाको भित्र मुक्त कणहरूको बढती भयो संरचनाको कारण हुन्छ जो बढी भयो एंटीओक्सीडेंट प्रतिरक्षा क्षमतामा अतिरिक्त प्रवेशको कारण बनते हैं।^[३६]

क्षति-संचय सिद्धान्त : वन्ग तथा अन्य (Wang et al.)^[३७] द्वारा दिइएको यो हालिया सिद्धान्त बताइन्छ कि उमेरको बृद्धि "क्षतियों"को संचयको परिणामस्वरूप हुन्छ। यस सिद्धान्तको महत्वपूर्ण कुरा "नुकसान" (जसको अर्थ छ कि कुनै पनि उमेरीदै दोषले पहिले कुनै मरम्मतको होना), र "क्षति" (जो मरम्मत (असफल) पछि बची भयो दोषपूर्ण संरचनाको बारेमा बताती है)को बीच अंतर गर्न छ। यस सिद्धान्तको प्रमुख बिंदु हों:

जीवित जनावरमा कुनै पनि मूल नोकसान बिना मरम्मतको हैन रहता. यदि नोकसान छोड दिइएको त जीवनको लागि हानिकारक स्थितिहरू (जस्तै रगतको बहना, संक्रमण या अंगको विफल होना) विकसित होंगी.

कम सटीकता सँग गरियो मरम्मत या क्षति अकस्मात हुन्न. संरचनाको अखंडता र मूल कार्यात्मकताको बनाये राखनको लागि गंभीर या बार-बार हुने नोकसानको स्थितिहरूमा पर्याप्त त्वरित मरम्मतको हुनु मरम्मत प्रणालीको एक आवश्यक अंग हो, जो कि एक जनावरको अस्तित्वको लागि महत्वपूर्ण छ।

यसैले क्षतिको प्रकट हुनु कुनै व्यक्तिको जीवित रहन संभावनाको बढइन्छ, जसको द्वारा कुनै व्यक्ति कम से कम प्रजनन आयु सम्म जीवित रहन सक्छ, जो कि प्रजातिहरूको अस्तित्वको लागि अत्यधिक महत्वपूर्ण छ। यसैले यसको विकासवादी लाभको वजहों देखि प्रकृति द्वारा क्षति तंत्रको चुनाइयो थियो।

तथापि, किनकी एक दोषपूर्ण संरचनाको रूपमा क्षति मरम्मत प्रणालीको लागि अदृश्य छ, अतः यो समय सँग बढती जान्छ र विस्तारै विस्तारै संरचना (ऊतक, सेल, या अणु)मा गडबडीको कारण बनती है; यो उमेर बृद्धि वास्तविक स्रोत हो.

यसैले उमेरको बृद्धि एक तरिका देखि अस्तित्वको सह-प्रभाव छ, तर यो प्रजातिहरूको अस्तित्वको लागि महत्वपूर्ण छ। यस प्रकार क्षति एक यस्तो तंत्रको प्रदर्शित गर्छ जसको द्वारा जीवधारी मरन बजाए जीवित रहन (जब सम्म संभव हो)को लागि क्रमादेशित हुन्छन्, र यसको लागि बुढापा झेलना पडता छ।

गैर-जैविक सिद्धान्त

अलगाव सिद्धांत

यो अवधारणा हो कि समाजमा सक्रिय भूमिकाले बूढे मान्छेको जुदाई सामान्य र उचित छ, र यो समाज र बूढे व्यक्तिहरू, दुवैको लागि लाभकारी छ। अलगाव सिद्धान्त, जो सबै भन्दा पहिले पहिले कमिंग र हेनरी द्वारा प्रस्तावित भएको थियो,ले गेरोंटोलजीमा धेरै मान्छेको ध्यान खींचा छ, किन्तु यसको धेरै अधिक आलोचना गरिएको छ।^[३] मूल आंकडे जसमा कमिंग र हेनरीको सिद्धान्त आधारित छ, कंसास शहरको बूढे मान्छेको अपेक्षाकृत साना नमूने थिए, बढी कमिंग र हेनरीले यिनी चुनेको नमूनहरूमा भन्दा अलगावको सार्वभौमिक सिद्धान्त बनाया.^[३८] यस्तो अनुसन्धान पत्र उपलब्ध हो जो बताछन कि जो बूढे समाजले अलग थिए, उनि मान्छे थिए जो प्रारंभमा एकांतप्रिय थिए, र यस प्रकारको अलगाव उमेर बृद्धि विशुद्ध कारण छैन.^[३]

गतिविधि सिद्धांत

अलगाव सिद्धान्तको विपरीत, यस सिद्धान्तको तात्पर्य छ कि अधिक सक्रिय पाको मान्छेको जीवन देखि संतुष्ट भएको अधिक संभावना छ। यो सोचको एक महत्त्वपूर्ण इतिहास हो कि अधिक आयु वाला वयस्कहरू लाई सक्रिय रहएर आफ्नो स्वास्थ्य बनाए राखनु पर्छ, र 1972 पछि देखि यस सोचको गतिविधि सिद्धान्तको रूपमा जानिन्छ।^[३८] हुनत, केही मान्छेको लागि यो सिद्धान्त अलगाव सिद्धान्तको समान नै अनुपयुक्त हुन सक्छ किनकी उमेर बृद्धिको मनोविज्ञानको वर्तमान प्रकार यो हो कि केही मान्छेमा बुढापेमा अलगाव सिद्धान्त र गतिविधि सिद्धान्त इष्टतम हुन सक्छन् र यस्तो हुनु परिस्थितिहरू तथा सम्बन्धित व्यक्तिको व्यक्तित्व लक्षणहरूमा निर्भर गर्दछ।^[३] यस्तो आंकडे पनि उपलब्ध छ जसबाट यो प्रश्न उठइन्छ कि गतिविधि सिद्धान्तको अनुसार, के वयस्कतामा अधिक सामाजिक गतिविधि राम्रा स्वास्थ्य देखि जुडी भएको छ।^[३८]

चयनात्मकता सिद्धांत

गतिविधि सिद्धान्त बढी अलगाव सिद्धान्तको बीचको कडी छ, जो बताती छ कि पाकोहरूको लागि जीवनको केही पहलुहरूको लागि अधिक सक्रिय रहन बढी केही भन्दा अलग रहन लाभकारी हुन सक्छ।^[३८]

निरंतरता सिद्धांत

यो अवधारणा कि बुढापेमा मान्छे जहां सम्म संभव हो, आफुको बनाए रखने, उन्हीं बानीहरू, व्यक्तित्वहरू र जीवन शैलियहरूलाई अपनानमा अधिक रूचि लिन्छन् जो वहाँले ं आफ्नो प्रारंभिक वर्षमा विकसितको हैं। निरंतरता सिद्धान्त ऐशलेको सिद्धान्त हो जसको अनुसार पछिको वर्षमा व्यक्ति अतीत बढी वर्तमानको बीच निरंतरताको भावनाको हासिल गर्नमा सक्षम भएको लागि आफुको रूपांतरित गर्छन, र यस सिद्धान्तको तात्पर्य छ कि निरंतरताको यो भावना पछिको जीवनमा स्वास्थ्यको ठीक राखनमा मदद गर्छ।^[१९] अलगाव सिद्धान्त, गतिविधि सिद्धान्त र निरंतरता सिद्धान्त उमेर बृद्धिको सामाजिक सिद्धान्त हो, हुनत एक वैध, सार्वभौमिक सिद्धान्त भएको बजाए यो सबै आफ्नो युगको एक परिणाम मात्र हुन सक्छन्.

रोकथाम र उत्क्रमण

हेर्नुहोस जीवन विस्तार

जनावरहरूमा धेरै दबाइहरू र आहारों द्वारा उमेर बृद्धिको जैविक प्रभावहरू लाई धीमा गरियो या रोकाइएको छ, मनुष्यहरूमा अझै सम्म यस्तो केही पनि प्रमाणित भएको छैन.

ऐसा देख्यो गएको छ कि रातो अंगूरहरूमा पाइने एक रसायन रेस्वेराट्रोल खमीरको जीवन अवधिको 60%, कीडों र माखाहरू लाई 30%, र माछाको एक प्रजातिको लगभग 60% सम्म बढयो दिइन्छ। यो स्वस्थ चूहेको जीवन अवधिको हैन बढाता तर उमेरको बृद्धि सँग सम्बन्धित शुरुआती रोगहरू र दुर्बलताको धीमा गर्छ।^[३९] यो एसआरटी-1 (SRT-1) जीनको सक्षम बनाएर यस्तो गर्दछ जो कैलोरी बंधनको प्रभावको नकल गर्दछ, तथा केही जनावरहरूको जीवन अवधिको बढयो दिइन्छ।

भारी जलको सानो खुराकें फल मक्खीको उमेरको 30% सम्म बढयो दिछ, तर ठूलो खुराकें जटिल जीवहरूको लागि जहरीली हैं।

2002 मा, यूसी बर्कलेको प्रोफेसर ब्रूस एम्सको नेतृत्वमा खोजएर रही एक टीमले पाया कि बूढे चूहहरूलाई एसीटाइल-एल-कार्निटीन र अल्फा-लिपोइक अम्ल (दुईटै पदार्थ मनुष्यहरूको प्रयोगको लागि पहिले देखि नै स्वीकृत हो र हेल्थ फूड स्टोरोंमा बेचे जान्छन्)को संयोजन देखि बनी खुराक खिलाने देखि काय-कल्प गरेर दिन वाला प्रभाव उत्पन्न भए।^[४०] एम्सले कहा, "इन दुवैको एक साथ मिलेर खुराक दिन से, यो बूढे चूहे उठए र माकारेना गर्न लगे. मस्तिष्क राम्रो लग रहेको छ , उनि ऊर्जा देखि भरे भएका हैं-त्यो सबै केही जो हामीले देख्यो, युवा जनावरहरू जस्तै थियो।" यूसी बर्कलेले संयोजन सँग यिनी दुवै खुराकोंको प्रयोगको पेटेंट गरयो लिया छ र बजारमा यसको विपणन गर्नको लागि जुवेनोन नामक कम्पनी स्थापित गरिएको छ।

2007 मा, जैविक अध्ययनहरूको लागि सल्क संस्थानको शोधकर्ताहरूले नेमाटोड कृमियहरूमा एक महत्वपूर्ण जीनको पहिचान गरे जो अधिक समय सम्म जीवित रहनको लागि कम कैलोरी खाने सँग सम्बन्धित छ। प्रोफेसर एन्ड्रयू डिल्लीन र सहकर्मियोंले दिखाया कि पीएचए-4 (pha-4) नामक जीन कैलोरी बंधनको प्रतिक्रियाको रूपमा लामो उमेरको प्रतिक्रियाको नियंत्रित गर्दछ।^[४१] त्यहि साल स्टैनफोर्ड यूनिभर्सिटी स्कूल ओफ मेडिसिनको डा. हवर्ड चांग एनएफ-काप्पा-बी (NF-kappa-B) जीनको क्रियाको रोकएर दुइ वर्षको आयुको चूहेको छालाको काया कल्प एक नवजात बच्चाहरू जस्तै गर्नमा कामयाब भए।^[४२]

2008 मा, स्पैनिश नैशनल क्यान्सर रिसर्च सेन्टरमा एक टीमले चूहोंमा आनुवांशिक ईन्जिनियरिङ् द्वारा टेलोमिरेज इन्जाइमको उत्पादन सामान्य स्तरले दस गुना बढयो दिए।^[४३] चूहे सामान्य देखि 26% अधिक लामो समय सम्म जीवित रहे.^[४४] त्यसै वर्ष, वर्जीनिया विश्वविद्यालयमा प्रोफेसर माइकल ओ थोर्नर^[४५] को नेतृत्वमा एक दलले पाया कि एमके-677 नामक दबाइले 60 देखि 81 वर्षको उमेरको मनुष्यहरूमा मांसपेशिहरूको खोए भएका 20% वजनको पुनः बहाल गर्यो। व्यक्तिको वृद्धि हर्मोन र इन्सुलिन जस्तै विकास कारक 1(IGF-1) स्तर बिलकुल स्वस्थ युवा वयस्कहरूको समान बढए.^[४६]

2009मा यो थाहा भएको कि रापामाइसिन नामक एक दबाइ, जो 1970को दशकमा दक्षिण प्रशांतमा ईस्टर द्वीपको माटोमा खोजीएको थियो, 20 महिनाको उमेरको चूहेको जीवन अवधिको 38% सम्म बढयो देती छ।^[४७] रापामाइसिनको प्रयोग साधारण तरिकामा प्रतिरक्षा प्रणालीको दबाने र प्रत्यारोपित अंगहरूको अस्वीकृतिको रोकनको लागि गरिन्छ। बार्शोप संस्थानको ड. आर्लन रिचर्डसनले कहा, "मैंने कहिल्यै हैन सोचा थियो कि म आफ्नो जीवनमा एक उमेर-विरोधी गोली खोज पाऊंगा; तर, यस्तो लाग्इन्छ कि रापामाइसिनमा यस कामको गर्ने असीम संभावनाहरू हैं।" सैन एंटोनियो टेक्सास स्वास्थ्य विज्ञान विश्वविद्यालय केन्द्रको प्रोफेसर रेंडी स्ट्रंगले कहा, "हम यसलाई पहिलो ठोस सबूत मानछन जसको अनुसार उमेरको शुरुवातले दबाइ चिकित्सा द्वारा उमेर बृद्धि प्रक्रियाको धीमा गरिन सक्छ र जीवन अवधिको बढाया जान सक्छ।

2009मा ही, ब्रिटिश जर्नल ओफ न्यूट्रीशनले बोस्टनको टफ्ट्स यूनिभर्सिटीमा एक अध्ययनको बारेमा सूचना दी जसको अनुसार आहारमा अखरोटको शामिल गरेर बूढे चूहहरूमा मस्तिष्क प्रक्रियाहरू र शारीरिक कौशलको सुधारा जान सक्छ। यसको तुलनामा मनुष्यहरू लाई प्रति दिन सात भन्दा नौ अखरोटहरूको सेवन गर्न हुनेछ।^[४८]

सेप्टेम्बर 2009 मा, यूसी बर्कलेको शोधकर्ताहरूको थाहा भएको कि उनि माइटोजेन-एक्टिवेटेड प्रोटीन काइनेस सँग यिनी विट्रो उपचार द्वारा 68 देखि 74 वर्षको आयुको पुरुषहरूको मांसपेशी उत्तकहरूमा युवावस्था जस्तो मरम्मत क्षमता बहाल गर्न सक्छन्.^[४९] यस प्रोटीनको स्टेम कोशिकाहरूको उत्पादनको लागि आवश्यक पाउयाइयो जो व्यायाम पछि मांसपेशिहरूको मरम्मत गर्छ र वृद्ध व्यक्तिहरूमा कम स्तरमा मौजूद हुन्छ।

दाना-फार्बर क्यान्सर संसथान र हावर्ड चिकित्सा विश्विद्यालयको क्यान्सर आनुवंशिकीविद् रोनाल्ड डेपिन्होले नोभेम्बर 2010को नेचर पत्रिकामा एक लेख^[५०] प्रकाशित गरे जसमा दर्शाउयाइयो थियो कि आनुवांशिक रूपले बदलियो चूहेको अंग फेरि देखि युवाओंको समान भए जसलाई एक रसायनको खुराक दिएर टेलोमिरेज सक्रिय गर्नको लागि डिजाइन भएको थियो।

सिकुडे भएका वृषण फेरि देखि सामान्य भए र जीवहरूले आफ्नो प्रजनन क्षमता फेरि देखि हासिल गर्यो। अन्य अंग जस्तै तिल्ली, जिगर, आंते, र मस्तिष्क आफ्नो बेकारी स्थितिले स्वस्थ स्थितिमा पुगए. ओक्सफोर्ड विश्वविद्यालयको ड. कक्स लिनले कहा, "यो लेख अत्यधिक महत्वपूर्ण छ किनकी यो यस सिद्धान्तको प्रमाण प्रदान गर्दछ कि युवाहरूमा टेलोमिरेजको बहाल गर्नको अल्पकालिक परीक्षण शुरुवातले नै यो बता रहे हो कि उम-सम्बन्धित खराब उत्तकहरूलाई युवावस्था जस्तै उत्तकहरूमा बदलन सकिन्छ र शारीरिक क्रियाहरूको बहाल गरिन सक्छ।"

यस प्रयोगमा चूहहरूलाई स्वाभाविक रूपले टेलोमिरेजको उत्पादन गर्नको लागि डिजाइन भएको थिएन किन्तु 'स्विच' रसायन पछि प्रणालीले टेलोमिरेजको फेरि देखि फिर्ता लौटा दिए थियो। महत्वपूर्ण कुरा यो हो कि यस रसायनमा उन जनावरहरूमा टेलोमिरेजको उत्पादन गर्ने क्षमता छैन जसमा आनुवंशिक रूपले बदलाव गरिएन हैं। यसको वाहेक, टेलोमिरेज सक्रियण क्यान्सरकारक ट्यूमरहरूको वृद्धि भन्दा पनि जुडा भएको छ जो यस खोजको प्रयोग द्वारा बुढापा विरोधी उपचारबाट बचे रह सकते हैं।

उमेर मापन

एक वयस्क मनुष्यको उमेरको सामान्यतया जन्मको दिन पछि भन्दा पुरा सालमा नापइन्छ। भिन्नात्मक वर्ष, महिना या सप्ताहको प्रयोग बच्चाहरू र शिशुहरूको आयुको राम्रो वर्णन गर्नमा गरिन सक्छ। सामान्यतः पैदा हुने दिनको समयको मानयो हैन जाता.

यस दृष्टिकोण भन्दा केही संस्कृतिहरूमा उमेर नापने ढंग ऐतिहासिक ढंग भन्दा अलग छ। तिब्बतको केही हिस्सों मा, उमेरको गर्भाधानको दिनले गनइन्छ अर्थात पैदा भए पछि कुनै 9 महिनाको हुन्छ।^[५१]

भ्रूण विकासको आयुको सामान्य रूपले गर्भावधिमा नापइन्छ, जसमा महिलाको आखिरी महिनावारीको शुरूआती बिंदुको रूपमा लिया जान्छ। वैकल्पिक रूप से, निषेचन उमेर, निषेचनको शुरुवातले मानी जान सक्छ।

यो पनि हेर्नुहोस

मस्तिष्क बुढापा

युरोपको आयुर्वृद्धि

जैव जनसांख्यिकी

जैविक अमरता

मृत्यु

जेरोंटोलजी

जीवन प्रत्याशा

जीवन विस्तार सँग सम्बन्धित विषयहरूको सूची

दीर्घायु

स्मृति र आयुर्वृद्धि

जनसंख्या आयुर्वृद्धि

सन्यास

बुढापा

स्टेम सेल उमेर बृद्धिको सिद्धांत

सन्दर्भ सामग्री

↑ Bowen RL, Atwood CS (२००४), "Living and dying for sex. A theory of aging based on the modulation of cell cycle signaling by reproductive hormones.", Gerontology 50 (5): 265–90, डिओआई:10.1159/000079125, पिएमआइडी 15331856।
↑ ^२.० ^२.१ ^२.२ Aubrey D.N.J, de Grey (२००७), "Life Span Extension Research and Public Debate: Societal Considerations" (PDF), Studies in Ethics, Law, and Technology 1 (1, Article 5), डिओआई:10.2202/1941-6008.1011, अन्तिम पहुँच मार्च २०, २००९।
↑ ^३.० ^३.१ ^३.२ ^३.३ ^३.४ Stuart-Hamilton, Ian (२००६), The Psychology of Ageing: An Introduction, London: Jessica Kingsley Publishers, आइएसबिएन 1-84310-426-1।
↑ ऐनुल हयात. वैद्य सैयद जिलुर रहमान, मध्यकालीन चिकित्सा र विज्ञानको इब्न सिना अकादमी द्वारा संपादित. 2007. ISBN 978-81-901362-9-7
↑ पावला एस. टिमिरस आयुर्वृद्धि र जराचिकित्साको मनोवैज्ञानिक आधार, पृष्ठ 26, 2003 इनफोर्मा हेल्थ केयर ISBN 0-8493-0948-4
↑ Jacob Silverman, "Is there a 400 pound lobster out there?", howstuffworks।
↑ David Foster Wallace (२००५), Consider the Lobster and Other Essays, Little, Brown & Company, आइएसबिएन 0-31-615611-6।
↑ Hanahan D, Weinberg RA (२०००), "The hallmarks of cancer", Cell 100 (1): 57–70, डिओआई:10.1016/S0092-8674(00)81683-9, पिएमआइडी 10647931।
↑ Krulwich, Robert (२००६), "Does Age Quash Our Spirit of Adventure?", All Things Considered, NPR, अन्तिम पहुँच २००६-०८-२२।
↑ Saltman, R.B.; Dubois, H.F.W.; Chawla, M. (२००६), "The Impact Of Ageing On Long-term Care In Europe And Some Potential Policy Responses", International Journal of Health Services 36 (4): 719–746, डिओआई:10.2190/AUL1-4LAM-4VNB-3YH0, पिएमआइडी 17175843, अन्तिम पहुँच २००८-०२-११। |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)
↑ Rheinhardt, Uwe E. (२००३), "Does The Ageing Of The Population Really Drive The Demand For Health Care?", Health Affairs 22 (6): 27–39, डिओआई:10.1377/hlthaff.22.6.27, पिएमआइडी 14649430, अन्तिम पहुँच २००८-०४-१७।
↑ Meara, Ellen; White, Chapin; Cutler, David M. (२००४), "Trends in medical spending on by age, 1963-2000", Health Affairs 23 (4): 176–183, डिओआई:10.1377/hlthaff.23.4.176, पिएमआइडी 15318578, अन्तिम पहुँच २००८-०४-१०। |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)
↑ Aday, Ronald H. (२००३), Aging Prisoners: Crisis in American Corrections, Praeger, आइएसबिएन 0275971236।
↑ मार्नर एल., नयाँंगार्ड जेआर, टैंग वाई, पैकेंबर्ग बी.2003). उमेर सँग मानव मस्तिष्कमा मार्क्ड लस ओफ माइलिनेटेड नर्व फाइबर्स. जे.कम्प न्यूरल. 462(2):144-52. PubMed
↑ Schulz R, Heckhausen J (१९९६), "A life span model of successful ageing", Am Psychol 51 (7): 702–14, डिओआई:10.1037/0003-066X.51.7.702, पिएमआइडी 8694390।
↑ Windsor TD, Anstey KJ, Butterworth P, Luszcz MA, Andrews GR (२००७), "The role of perceived control in explaining depressive symptoms associated with driving cessation in a longitudinal study", Gerontologist 47 (2): 215–23, पिएमआइडी 17440126।
↑ ^१७.० ^१७.१ Diane F. Gilmer; Aldwin, Carolyn M. (२००३), Health, illness, and optimal ageing: biological and psychosocial perspectives, Thousand Oaks: Sage Publications, आइएसबिएन 0-7619-2259-8।
↑ Smith GC, Kohn SJ, Savage-Stevens SE, Finch JJ, Ingate R, Lim YO (२०००), "The effects of interpersonal and personal agency on perceived control and psychological well-being in adulthood", Gerontologist 40 (4): 458–68, पिएमआइडी 10961035।
↑ ^१९.० ^१९.१ Bowling, Ann (२००५), Ageing well: quality of life in old age, [Milton Keynes]: Open University Press, आइएसबिएन 0335215092।
↑ Langer EJ, Rodin J (१९७६), "The effects of choice and enhanced personal responsibility for the aged: a field experiment in an institutional setting", J Pers Soc Psychol 34 (2): 191–8, डिओआई:10.1037/0022-3514.34.2.191, पिएमआइडी 1011073।
↑ Rodin J, Langer EJ (१९७७), "Long-term effects of a control-relevant intervention with the institutionalized aged", J Pers Soc Psychol 35 (12): 897–902, डिओआई:10.1037/0022-3514.35.12.897, पिएमआइडी 592095।
↑ Bisconti, T.L.; Bergeman, CS (१ फेब्रुअरी १९९९), "Perceived social control as a mediator of the relationships among social support, psychological well-being, and perceived health", The Gerontologist 39 (1): 94–103, डिओआई:10.1093/geront/39.1.94, पिएमआइडी 10028775, अन्तिम पहुँच २००८-०२-११।
↑ McFadden, S (२००५), Gerontology and the Psychology of Religion ;मा Park, Crystal L.; Raymond F. Paloutzian (२००५), Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality, New York: The Guilford Press, आइएसबिएन 1-57230-922-9।
↑ Mindel CH, Vaughan CE (१९७८), "A multidimensional approach to religiosity and disengagement", J Gerontol 33 (1): 103–8, पिएमआइडी 618958।
↑ Idler, E.L. (१ जुन २००३), "Discussion: Gender Differences in Self-Rated Health, in Mortality, and in the Relationship Between the Two", The Gerontologist 43 (3): 372–375, अन्तिम पहुँच २००८-०२-११।
↑ ^२६.० ^२६.१ Deeg, D.J.H.; Bath, P.A. (१ जुन २००३), "Self-Rated Health, Gender, and Mortality in Older Persons: Introduction to a Special Section", The Gerontologist 43 (3): 369–371, पिएमआइडी 12810900, अन्तिम पहुँच २००८-०२-११। |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)
↑ ^२७.० ^२७.१ Benyamini, Y.; Blumstein, T.; Lusky, A.; Modan, B. (१ जुन २००३), "Gender Differences in the Self-Rated Health-Mortality Association: Is It Poor Self-Rated Health That Predicts Mortality or Excellent Self-Rated Health That Predicts Survival?", The Gerontologist 43 (3): 396–405, डिओआई:10.1093/geront/43.3.396, पिएमआइडी 12810904, अन्तिम पहुँच २००८-०२-११। |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)
↑ Panek, Paul E.; Hayslip, Bert (१९८९), Adult development and ageing, San Francisco: Harper & Row, आइएसबिएन 0060450126।
↑ सारा हार्पर, 2006, एजिंग सोसाइटिज: मिथ्स, चैलेंजेस एन्ड औपर्च्युनिटी
↑ ^३०.० ^३०.१ ^३०.२ Strawbridge WJ, Wallhagen MI, Cohen RD (२००२), "Successful ageing and well-being: self-rated compared with Rowe and Kahn", Gerontologist 42 (6): 727–33, पिएमआइडी 12451153।
↑ Rowe JW, Kahn RL (१९८७), "Human ageing: usual and successful", Science 237 (4811): 143–9, डिओआई:10.1126/science.3299702, पिएमआइडी 3299702।
↑ Rowe JW, Kahn RL (१९९७), "Successful ageing", Gerontologist 37 (4): 433–40, पिएमआइडी 9279031।
↑ Fentleman, DL; Smith, J & Peterson, J (१९९०), Successful ageing in a postretirement society |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता); Baltes, Margret M.; Baltes, Paul B. (१९९०), Successful ageing: perspectives from the behavioral sciences, Cambridge, UK: Cambridge University Press, आइएसबिएन 052143582X। में
↑ एक आयुर्वृद्धि हस्तक्षेप परीक्षण कार्यक्रम: अध्ययन डिजाइन र अंतरिम रिपोर्ट. आयुर्वृद्धि सेल. अगस्ट 2007;6(4):565-75.
↑ हेलेन एल. गेंस्लर र हैरिस बर्नस्टिन द्वारा एजिंगको प्राइमरी कसको रूपमा डीएनए (DNA) डैमेज जीव विज्ञानको त्रैमासिक समीक्षा खंड 58 पृष्ठ 279 © 1981 द यूनिभर्सिटी ओफ शिकागो प्रेस
↑ Schulz TJ, Zarse K, Voigt A, Urban N, Birringer M, Ristow M (२००७), "Glucose restriction extends Caenorhabditis elegans life span by inducing mitochondrial respiration and increasing oxidative stress", Cell Metab. 6 (4): 280–93, डिओआई:10.1016/j.cmet.2007.08.011, पिएमआइडी 17908557।
↑ Wang J, Michelitsch T, Wunderlin A, Mahadeva R, "Ageing as a Consequence of Misrepair -- a Novel Theory of Ageing", ArXiv:0904.0575। http://arxiv.org/abs/0904.0575
↑ ^३८.० ^३८.१ ^३८.२ ^३८.३ Willis, Sherry L. (१९९६), Adult development and ageing, New York, NY: HarperCollins College Publishers, आइएसबिएन 0673994023।
↑ http://www.resforum.org/index.php/e-book
↑ डायेट्री सप्लीमेंट्स मेक ओल्ड रैट्स यूथफुल,मा रेजुव्नेट एजिंग ह्युमंस
↑ http://www.salk.edu/faculty/dillin.html
↑ जस ट्विक रिवर्सेस एजिंग यिनी माउस स्किन सेल्स
↑ स्पैनिश नैशनल क्यान्सर रिसर्च केंद्र
↑ टेलोमियर इंजाइम अ लाइक्लीको टू लौन्गेविटी
↑ http://www.healthsystem.virginia.edu
↑ आंतरिक चिकित्साको इतिहास, 4 नोभेम्बर 2008
↑ टेस्ट रेज लाइफ एक्टेंशन होप्स
↑ एडिंग वलनट्स टू गुड डायेटमा हेल्प ओल्डर पीपल इम्प्रूव मोटर एन्ड बिहेविओरल स्किल्स
↑ साइंटिस्ट्स डिस्कवर क्लुज टू व्हाट मेक्स ह्युमन मसल एज
↑ http://www.nature.com/news/2010/101128/full/news.2010.635.html
↑ Maddison, Angus (२००६), The World Economy, Paris: OECD, पृ: 31, आइएसबिएन 9264022619, अन्तिम पहुँच २००८-०६-२८।

बास, एस.ए. (2006). जेरोंटो लकजिकल थ्योरी: होली ग्रेलको लागि खोज. जेरोंटोलजस्ट, 46, 139-144.

बाथ, पी.ए. (2003). सेल्फ-रेटेड हेल्थ/ मोर्टैलिटी सम्बन्धमा बूढे पुरुषहरू र आइमाइको बीच मतभेद. जेरोंटोलजस्ट, 43 387-94

Charles, S.T.; Reynolds, C.A.; Gatz, M. (२००१), "Age-related differences and change in positive and negative affect over 23 years", Journal of Personality and Social Psychology 80 (1): 136–151, डिओआई:10.1037/0022-3514.80.1.136, पिएमआइडी 11195886।

Mather, M.; Carstensen, L. L. (२००५), "Ageing and motivated cognition: The positivity effect in attention and memory", Trends in Cognitive Sciences 9 (10): 496–502, डिओआई:10.1016/j.tics.2005.08.005, पिएमआइडी 16154382।

मसोरो ई.जे. एन्ड ओस्टैड एस.एन.. (एड्स.): हैन्डबुक ओफ द बायोलजी ओफ एजिंग, छठा संस्करण. अकादमी प्रेस. सैन डिगो, सीए (CA), संयुक्त राज्य अमेरिका, 2006. ISBN 0-12-088387-2

मूडी, हैरीआर. आयुर्वृद्धि: अवधारणाहरू र विवाद. 5 एड. क्यालिफोर्निया: पाइन फोर्ज प्रेस, 2006.

जैक्स, आर.टी.,हशर, एल., एन्ड ली, के.जेड.एच. (2000). स्मृति मानव. एफ.आई.एम. क्रेक एन्ड टी.ए. सौल्टहउस (एड्स.), द हैन्डबुक ओफ एजिंग एन्ड कग्निशन (पीपी. 293-357). माहवाह, एनजे: एर्लबौम.

तंबाकू जोखिमको जटिल हस्ताक्षरों सँग एक साना सेल फेफडोंको क्यान्सर जीनोम प्रकृति 463, 184-190 (14 जनवरी 2010)

बाहिरी सूत्र

आयुर्वृद्धिमा अमेरिकन मनोवैज्ञानिक संघको कार्यालय

ईपीएसआरसी (EPSRC) फंडेड रिसर्च कंसर्टियम डेडिकेटेड टू एक्स्टेंडिंग क्वैलिटी लाइफ

[pmid15331856-1] Bowen RL, Atwood CS (२००४), "Living and dying for sex. A theory of aging based on the modulation of cell cycle signaling by reproductive hormones.", Gerontology 50 (5): 265–90, डिओआई:10.1159/000079125, पिएमआइडी 15331856।

[doi10.2202/1941-6008.1011-2] २.० ^२.१ ^२.२ Aubrey D.N.J, de Grey (२००७), "Life Span Extension Research and Public Debate: Societal Considerations" (PDF), Studies in Ethics, Law, and Technology 1 (1, Article 5), डिओआई:10.2202/1941-6008.1011, अन्तिम पहुँच मार्च २०, २००९।

[Stuart-3] ३.० ^३.१ ^३.२ ^३.३ ^३.४ Stuart-Hamilton, Ian (२००६), The Psychology of Ageing: An Introduction, London: Jessica Kingsley Publishers, आइएसबिएन 1-84310-426-1।

[4] ऐनुल हयात. वैद्य सैयद जिलुर रहमान, मध्यकालीन चिकित्सा र विज्ञानको इब्न सिना अकादमी द्वारा संपादित. 2007. ISBN 978-81-901362-9-7

[5] पावला एस. टिमिरस आयुर्वृद्धि र जराचिकित्साको मनोवैज्ञानिक आधार, पृष्ठ 26, 2003 इनफोर्मा हेल्थ केयर ISBN 0-8493-0948-4

[6] Jacob Silverman, "Is there a 400 pound lobster out there?", howstuffworks।

[7] David Foster Wallace (२००५), Consider the Lobster and Other Essays, Little, Brown & Company, आइएसबिएन 0-31-615611-6।

[pmid10647931-8] Hanahan D, Weinberg RA (२०००), "The hallmarks of cancer", Cell 100 (1): 57–70, डिओआई:10.1016/S0092-8674(00)81683-9, पिएमआइडी 10647931।

[NPR-9] Krulwich, Robert (२००६), "Does Age Quash Our Spirit of Adventure?", All Things Considered, NPR, अन्तिम पहुँच २००६-०८-२२।

[Saltman2006-10] Saltman, R.B.; Dubois, H.F.W.; Chawla, M. (२००६), "The Impact Of Ageing On Long-term Care In Europe And Some Potential Policy Responses", International Journal of Health Services 36 (4): 719–746, डिओआई:10.2190/AUL1-4LAM-4VNB-3YH0, पिएमआइडी 17175843, अन्तिम पहुँच २००८-०२-११। |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)

[Rheinhardt2003-11] Rheinhardt, Uwe E. (२००३), "Does The Ageing Of The Population Really Drive The Demand For Health Care?", Health Affairs 22 (6): 27–39, डिओआई:10.1377/hlthaff.22.6.27, पिएमआइडी 14649430, अन्तिम पहुँच २००८-०४-१७।

[Meara2004.-12] Meara, Ellen; White, Chapin; Cutler, David M. (२००४), "Trends in medical spending on by age, 1963-2000", Health Affairs 23 (4): 176–183, डिओआई:10.1377/hlthaff.23.4.176, पिएमआइडी 15318578, अन्तिम पहुँच २००८-०४-१०। |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)

[13] Aday, Ronald H. (२००३), Aging Prisoners: Crisis in American Corrections, Praeger, आइएसबिएन 0275971236।

[Marner-14] मार्नर एल., नयाँंगार्ड जेआर, टैंग वाई, पैकेंबर्ग बी.2003). उमेर सँग मानव मस्तिष्कमा मार्क्ड लस ओफ माइलिनेटेड नर्व फाइबर्स. जे.कम्प न्यूरल. 462(2):144-52. PubMed

[pmid8694390-15] Schulz R, Heckhausen J (१९९६), "A life span model of successful ageing", Am Psychol 51 (7): 702–14, डिओआई:10.1037/0003-066X.51.7.702, पिएमआइडी 8694390।

[pmid17440126-16] Windsor TD, Anstey KJ, Butterworth P, Luszcz MA, Andrews GR (२००७), "The role of perceived control in explaining depressive symptoms associated with driving cessation in a longitudinal study", Gerontologist 47 (2): 215–23, पिएमआइडी 17440126।

[Gilmer-17] १७.० ^१७.१ Diane F. Gilmer; Aldwin, Carolyn M. (२००३), Health, illness, and optimal ageing: biological and psychosocial perspectives, Thousand Oaks: Sage Publications, आइएसबिएन 0-7619-2259-8।

[18] Smith GC, Kohn SJ, Savage-Stevens SE, Finch JJ, Ingate R, Lim YO (२०००), "The effects of interpersonal and personal agency on perceived control and psychological well-being in adulthood", Gerontologist 40 (4): 458–68, पिएमआइडी 10961035।

[Bowling-19] १९.० ^१९.१ Bowling, Ann (२००५), Ageing well: quality of life in old age, [Milton Keynes]: Open University Press, आइएसबिएन 0335215092।

[20] Langer EJ, Rodin J (१९७६), "The effects of choice and enhanced personal responsibility for the aged: a field experiment in an institutional setting", J Pers Soc Psychol 34 (2): 191–8, डिओआई:10.1037/0022-3514.34.2.191, पिएमआइडी 1011073।

[21] Rodin J, Langer EJ (१९७७), "Long-term effects of a control-relevant intervention with the institutionalized aged", J Pers Soc Psychol 35 (12): 897–902, डिओआई:10.1037/0022-3514.35.12.897, पिएमआइडी 592095।

[Bisconti1999-22] Bisconti, T.L.; Bergeman, CS (१ फेब्रुअरी १९९९), "Perceived social control as a mediator of the relationships among social support, psychological well-being, and perceived health", The Gerontologist 39 (1): 94–103, डिओआई:10.1093/geront/39.1.94, पिएमआइडी 10028775, अन्तिम पहुँच २००८-०२-११।

[23] McFadden, S (२००५), Gerontology and the Psychology of Religion ;मा Park, Crystal L.; Raymond F. Paloutzian (२००५), Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality, New York: The Guilford Press, आइएसबिएन 1-57230-922-9।

[24] Mindel CH, Vaughan CE (१९७८), "A multidimensional approach to religiosity and disengagement", J Gerontol 33 (1): 103–8, पिएमआइडी 618958।

[Idler2003-25] Idler, E.L. (१ जुन २००३), "Discussion: Gender Differences in Self-Rated Health, in Mortality, and in the Relationship Between the Two", The Gerontologist 43 (3): 372–375, अन्तिम पहुँच २००८-०२-११।

[Deeg2003-26] २६.० ^२६.१ Deeg, D.J.H.; Bath, P.A. (१ जुन २००३), "Self-Rated Health, Gender, and Mortality in Older Persons: Introduction to a Special Section", The Gerontologist 43 (3): 369–371, पिएमआइडी 12810900, अन्तिम पहुँच २००८-०२-११। |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)

[Benyamini2003-27] २७.० ^२७.१ Benyamini, Y.; Blumstein, T.; Lusky, A.; Modan, B. (१ जुन २००३), "Gender Differences in the Self-Rated Health-Mortality Association: Is It Poor Self-Rated Health That Predicts Mortality or Excellent Self-Rated Health That Predicts Survival?", The Gerontologist 43 (3): 396–405, डिओआई:10.1093/geront/43.3.396, पिएमआइडी 12810904, अन्तिम पहुँच २००८-०२-११। |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता)

[28] Panek, Paul E.; Hayslip, Bert (१९८९), Adult development and ageing, San Francisco: Harper & Row, आइएसबिएन 0060450126।

[29] सारा हार्पर, 2006, एजिंग सोसाइटिज: मिथ्स, चैलेंजेस एन्ड औपर्च्युनिटी

[strawbridge-30] ३०.० ^३०.१ ^३०.२ Strawbridge WJ, Wallhagen MI, Cohen RD (२००२), "Successful ageing and well-being: self-rated compared with Rowe and Kahn", Gerontologist 42 (6): 727–33, पिएमआइडी 12451153।

[31] Rowe JW, Kahn RL (१९८७), "Human ageing: usual and successful", Science 237 (4811): 143–9, डिओआई:10.1126/science.3299702, पिएमआइडी 3299702।

[32] Rowe JW, Kahn RL (१९९७), "Successful ageing", Gerontologist 37 (4): 433–40, पिएमआइडी 9279031।

[33] Fentleman, DL; Smith, J & Peterson, J (१९९०), Successful ageing in a postretirement society |coauthors= प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता); Baltes, Margret M.; Baltes, Paul B. (१९९०), Successful ageing: perspectives from the behavioral sciences, Cambridge, UK: Cambridge University Press, आइएसबिएन 052143582X। में

[34] एक आयुर्वृद्धि हस्तक्षेप परीक्षण कार्यक्रम: अध्ययन डिजाइन र अंतरिम रिपोर्ट. आयुर्वृद्धि सेल. अगस्ट 2007;6(4):565-75.

[35] हेलेन एल. गेंस्लर र हैरिस बर्नस्टिन द्वारा एजिंगको प्राइमरी कसको रूपमा डीएनए (DNA) डैमेज जीव विज्ञानको त्रैमासिक समीक्षा खंड 58 पृष्ठ 279 © 1981 द यूनिभर्सिटी ओफ शिकागो प्रेस

[36] Schulz TJ, Zarse K, Voigt A, Urban N, Birringer M, Ristow M (२००७), "Glucose restriction extends Caenorhabditis elegans life span by inducing mitochondrial respiration and increasing oxidative stress", Cell Metab. 6 (4): 280–93, डिओआई:10.1016/j.cmet.2007.08.011, पिएमआइडी 17908557।

[37] Wang J, Michelitsch T, Wunderlin A, Mahadeva R, "Ageing as a Consequence of Misrepair -- a Novel Theory of Ageing", ArXiv:0904.0575। http://arxiv.org/abs/0904.0575

[Willis-38] ३८.० ^३८.१ ^३८.२ ^३८.३ Willis, Sherry L. (१९९६), Adult development and ageing, New York, NY: HarperCollins College Publishers, आइएसबिएन 0673994023।

[39] ttp://www.resforum.org/index.php/e-book

[40] डायेट्री सप्लीमेंट्स मेक ओल्ड रैट्स यूथफुल,मा रेजुव्नेट एजिंग ह्युमंस

[41] ttp://www.salk.edu/faculty/dillin.html

[42] जस ट्विक रिवर्सेस एजिंग यिनी माउस स्किन सेल्स

[43] स्पैनिश नैशनल क्यान्सर रिसर्च केंद्र

[44] टेलोमियर इंजाइम अ लाइक्लीको टू लौन्गेविटी

[45] ttp://www.healthsystem.virginia.edu

[46] आंतरिक चिकित्साको इतिहास, 4 नोभेम्बर 2008

[47] टेस्ट रेज लाइफ एक्टेंशन होप्स

[48] एडिंग वलनट्स टू गुड डायेटमा हेल्प ओल्डर पीपल इम्प्रूव मोटर एन्ड बिहेविओरल स्किल्स

[49] साइंटिस्ट्स डिस्कवर क्लुज टू व्हाट मेक्स ह्युमन मसल एज

[50] ttp://www.nature.com/news/2010/101128/full/news.2010.635.html

[51] Maddison, Angus (२००६), The World Economy, Paris: OECD, पृ: 31, आइएसबिएन 9264022619, अन्तिम पहुँच २००८-०६-२८।

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

[१०]

[११]

[१२]

[१३]

[१४]

[१५]

[१६]

[१७]

[१८]

[१९]

[२०]

[२१]

[२२]

[२३]

[२४]

[२५]

[२६]

[२७]

[२८]

[२९]

[३०]

[३१]

[३२]

[३३]

[३४]

[३५]

[३६]

[३७]

[३८]

[३९]

[४०]

[४१]

[४२]

[४३]

[४४]

[४५]

[४६]

[४७]

[४८]

[४९]

[५०]

[५१]

@@ पङ्क्ति १०: / पङ्क्ति १०: @@
 {{hindi}}
-मनुष्यहरूमा उमेरको बृद्धि शारीरिक, मानसिक र सामाजिक परिवर्तनको एक बभयोयामी प्रक्रियाको दर्शाउँछ। समय सँग वृद्धावस्थाको केहि आयोम बढ्दो र फैलछन, जबकि अन्यहरूमा गिरावट आउँछ। उदाहरणको लिए, उमेर सँग प्रतिक्रियाको समय घट सक्छ जबकि विश्वको घटनाहरूको बारेमा जानकारी र बुद्धिमत्ता बृद्धि सक्छ। अनुसन्धानले थाहा हुन्छ कि जीवनको अन्तिम दौरमा पनि शारीरिक, मानसिक र सामाजिक तरक्की र विकासको संभावनाहरू मौजूद हुन्छं. उमेरको बृद्धि सबै मानव समाजहरूको एक महत्त्वपूर्ण भाग हो जो जैविक बदलावको दर्शाउँछ, तर इससँग यो सांस्कृतिक र सामाजिक परंपराहरूको पनि दर्शाउँछ। उमेरको साधारण तरिकामा पूर्ण वर्षको अनुसार - र साना बच्चाहरूको लागि महीनाहरूमा नापइन्छ। एक व्यक्तिको जन्मदिन प्राय एक महत्वपूर्ण घटना हुन्छ। मोटे तरिकामा विश्व भरमा 1,00,000 मान्छे उमेर सम्बन्धी कारणहरूको कारण देखि मरछन.<ref name="doi10.2202/1941-6008.1011"/>
+मनुष्यहरूमा उमेरको बृद्धि शारीरिक, मानसिक र सामाजिक परिवर्तनको एक बभयोयामी प्रक्रियाको दर्शाउँछ। समय सँग वृद्धावस्थाको केही आयोम बढ्दो र फैलछन, जबकि अन्यहरूमा गिरावट आउँछ। उदाहरणको लिए, उमेर सँग प्रतिक्रियाको समय घट सक्छ जबकि विश्वको घटनाहरूको बारेमा जानकारी र बुद्धिमत्ता बृद्धि सक्छ। अनुसन्धानले थाहा हुन्छ कि जीवनको अन्तिम दौरमा पनि शारीरिक, मानसिक र सामाजिक तरक्की र विकासको संभावनाहरू मौजूद हुन्छं. उमेरको बृद्धि सबै मानव समाजहरूको एक महत्त्वपूर्ण भाग हो जो जैविक बदलावको दर्शाउँछ, तर इससँग यो सांस्कृतिक र सामाजिक परंपराहरूको पनि दर्शाउँछ। उमेरको साधारण तरिकामा पूर्ण वर्षको अनुसार - र साना बच्चाहरूको लागि महीनाहरूमा नापइन्छ। एक व्यक्तिको जन्मदिन प्राय एक महत्वपूर्ण घटना हुन्छ। मोटे तरिकामा विश्व भरमा 1,00,000 मान्छे उमेर सम्बन्धी कारणहरूको कारण देखि मरछन.<ref name="doi10.2202/1941-6008.1011"/>
-"उमेर बढने"को परिभाषा केहि हद सम्म अस्पष्ट छ। "सार्वभौमिक वृद्धावस्था" (उमेर बृद्धिको उनि परिवर्तन जो सबै मान्छेमा हुन्छन्) र "संभाव्य वृद्धावस्था" (उमेर बृद्धिको उनि परिवर्तन जो केहि मान्छेमा पाए जान सकिन्छ, तर उमेर बृद्धि सँग-साथ सबै मान्छेमा हैन पाए जाते जस्तै टाइप 2 मधुमेहको शुरुआत)मा भेद गरे जान सकिन्छ। एक व्यक्ति कति उमेरदराज छ, यस बारेमा कालानुक्रमिक वृद्धावस्था यकीनन उमेर बृद्धि सबै भन्दा सरल परिभाषा छ र यो "सामाजिक वृद्धावस्था" (समाजको आकांक्षाहरू कि बूढे भए पछि मान्छेको कैसा व्यवहार गर्नु पर्छ) तथा "जैविक वृद्धावस्था" (उमेर बृद्धि सँग एक जीवको भौतिक दशा) भन्दा अलग पहचानी जान सक्छ। "आसन्न वृद्धावस्था" (उमेर-आधारित प्रभाव जो अतीतको कारकहरूको कारण देखि आउछन्) र "विलंबित वृद्धावस्था" (उमेरको आधारमा अंतर जसको कारणहरूको ठेगाना व्यक्तिको जीवनको शुरुवातले लगाया जान सक्छ, जस्तै बाल्यकालमा [[पोलियोमेलाइटिस|पोलियोमाइलिटिस]] होना)मा पनि अंतर छ।<ref name="Stuart"/>
+"उमेर बढने"को परिभाषा केही हद सम्म अस्पष्ट छ। "सार्वभौमिक वृद्धावस्था" (उमेर बृद्धिको उनि परिवर्तन जो सबै मान्छेमा हुन्छन्) र "संभाव्य वृद्धावस्था" (उमेर बृद्धिको उनि परिवर्तन जो केही मान्छेमा पाए जान सकिन्छ, तर उमेर बृद्धि सँग-साथ सबै मान्छेमा हैन पाए जाते जस्तै टाइप 2 मधुमेहको शुरुआत)मा भेद गरे जान सकिन्छ। एक व्यक्ति कति उमेरदराज छ, यस बारेमा कालानुक्रमिक वृद्धावस्था यकीनन उमेर बृद्धि सबै भन्दा सरल परिभाषा छ र यो "सामाजिक वृद्धावस्था" (समाजको आकांक्षाहरू कि बूढे भए पछि मान्छेको कैसा व्यवहार गर्नु पर्छ) तथा "जैविक वृद्धावस्था" (उमेर बृद्धि सँग एक जीवको भौतिक दशा) भन्दा अलग पहचानी जान सक्छ। "आसन्न वृद्धावस्था" (उमेर-आधारित प्रभाव जो अतीतको कारकहरूको कारण देखि आउछन्) र "विलंबित वृद्धावस्था" (उमेरको आधारमा अंतर जसको कारणहरूको ठेगाना व्यक्तिको जीवनको शुरुवातले लगाया जान सक्छ, जस्तै बाल्यकालमा [[पोलियोमेलाइटिस|पोलियोमाइलिटिस]] होना)मा पनि अंतर छ।<ref name="Stuart"/>
@@ पङ्क्ति २२: / पङ्क्ति २२: @@
-समाजमा बूढे मान्छेको संख्या तथा अनुपातमा वृद्धिको वृद्ध जनसंख्या भन्छन्. वृद्ध जनसंख्याको तीन संभावित कारण हों: आप्रवास, लामो [[जीवन प्रत्याशा]] (मृत्यु दरमा कमी), बढी कम जन्म दर. वृद्धावस्था समाजमा एक महत्वपूर्ण प्रभाव डालती छ। युवा मान्छे सबै भन्दा अधिक अपराध गर्छन, उनि नयाँ प्रौद्योगिकिहरू लाई विकसित गर्न र अपनान र शिक्षाको आवश्यकताको लागि राजनीतिक र सामाजिक बदलाव गर्नको अधिक उत्सुक हुन्छन्. युवा मान्छेको बजाए पाको मान्छे समाज र सरकारले केहि अलग चाहते हो बढी प्राय उनको सामाजिक मूल्य पनि अलग हुन्छन्. वृद्ध मान्छे द्वारा मत दिने संभावना अधिक हुन्छ र यसैले धेरै देशहरूमा युवाहरूको मतदान गर्ने मनाही छ। यस प्रकार, वृद्ध मान्छेको राजनीतिक प्रभाव अपेक्षाकृत अधिक छ।{{Citation needed|date=December 2010}}
+समाजमा बूढे मान्छेको संख्या तथा अनुपातमा वृद्धिको वृद्ध जनसंख्या भन्छन्. वृद्ध जनसंख्याको तीन संभावित कारण हों: आप्रवास, लामो [[जीवन प्रत्याशा]] (मृत्यु दरमा कमी), बढी कम जन्म दर. वृद्धावस्था समाजमा एक महत्वपूर्ण प्रभाव डालती छ। युवा मान्छे सबै भन्दा अधिक अपराध गर्छन, उनि नयाँ प्रौद्योगिकिहरू लाई विकसित गर्न र अपनान र शिक्षाको आवश्यकताको लागि राजनीतिक र सामाजिक बदलाव गर्नको अधिक उत्सुक हुन्छन्. युवा मान्छेको बजाए पाको मान्छे समाज र सरकारले केही अलग चाहते हो बढी प्राय उनको सामाजिक मूल्य पनि अलग हुन्छन्. वृद्ध मान्छे द्वारा मत दिने संभावना अधिक हुन्छ र यसैले धेरै देशहरूमा युवाहरूको मतदान गर्ने मनाही छ। यस प्रकार, वृद्ध मान्छेको राजनीतिक प्रभाव अपेक्षाकृत अधिक छ।{{Citation needed|date=December 2010}}
@@ पङ्क्ति ४८: / पङ्क्ति ४८: @@
-जीव विज्ञान मा, ''बूढा होना'' उमेर बृद्धि एक दशा या प्रक्रिया हो. ''जीवकोषीय बुढापा'' एक यस्तो प्रक्रिया हो जसमा पृथक कोशिकाहरू कल्चरमा बंटनेको सीमित क्षमताको प्रदर्शन गर्छं (हेफिलिक लिमिट, जसलाई 1961मा लिओनार्ड हेफिलिक द्वारा खोजाइयो था), जबकि जीवहरूको उमेर बृद्धिको ''ओर्गेनिज्मल बुढापा'' भन्छन्. पूर्ण नवीनीकरणको अवधि पछि (मनुष्यहरूमा 20 देखि 30 वर्षको आयु में), ओर्गेनिज्मल बुढापेको तनावको प्रति प्रतिक्रिया दिने क्षमतामा कमी, होम्योस्टेटिक असंतुलन र रोगहरूको बढ्दो खतरे द्वारा पहिचानन सकिन्छ। अपरिवर्तनीय श्रृंखलाको यो परिवर्तन अनिवार्य रूपले [[मृत्यु]]को रूपमा समाप्त हुन्छन्. केहि शोधकर्ता (विशेष रूपले बायोगेरोंटोलजस्ट) बुढापेको एक रोग मान रहे हैं। किनकी उमेरमा प्रभाव हालन वाला जीन खोजे गयसकोको छन्, यसैले वृद्धावस्थाको पनि जोड देखि दोश्रो आनुवांशिक "प्रभावों" जस्तै संभावित "उपचार योग्य" "स्थितियां" मानयो जा रहेको छ .
+जीव विज्ञान मा, ''बूढा होना'' उमेर बृद्धि एक दशा या प्रक्रिया हो. ''जीवकोषीय बुढापा'' एक यस्तो प्रक्रिया हो जसमा पृथक कोशिकाहरू कल्चरमा बंटनेको सीमित क्षमताको प्रदर्शन गर्छं (हेफिलिक लिमिट, जसलाई 1961मा लिओनार्ड हेफिलिक द्वारा खोजाइयो था), जबकि जीवहरूको उमेर बृद्धिको ''ओर्गेनिज्मल बुढापा'' भन्छन्. पूर्ण नवीनीकरणको अवधि पछि (मनुष्यहरूमा 20 देखि 30 वर्षको आयु में), ओर्गेनिज्मल बुढापेको तनावको प्रति प्रतिक्रिया दिने क्षमतामा कमी, होम्योस्टेटिक असंतुलन र रोगहरूको बढ्दो खतरे द्वारा पहिचानन सकिन्छ। अपरिवर्तनीय श्रृंखलाको यो परिवर्तन अनिवार्य रूपले [[मृत्यु]]को रूपमा समाप्त हुन्छन्. केही शोधकर्ता (विशेष रूपले बायोगेरोंटोलजस्ट) बुढापेको एक रोग मान रहे हैं। किनकी उमेरमा प्रभाव हालन वाला जीन खोजे गयसकोको छन्, यसैले वृद्धावस्थाको पनि जोड देखि दोश्रो आनुवांशिक "प्रभावों" जस्तै संभावित "उपचार योग्य" "स्थितियां" मानयो जा रहेको छ .
@@ पङ्क्ति ६०: / पङ्क्ति ६०: @@
-टेलोमेयरको लंबाई अमर कोशिकाहरू (जस्तै रोगाणु कोशिकाहरू र केराटिनोसाईट कोशिकाहरू मा, किन्तु छालाको अन्य कोशिकाहरूमा हैन)मा टेलोमेयर इन्जाइम द्वारा कायम रहन्छ। प्रयोगशाला मा, नश्वर कोशिका रेखाहरूको उनको टेलोमेयर जीनहरूलाई सक्रिय गरेर अमर गरिन सक्छ, जो सबै कोशिकाहरूमा पाइन्छ किन्तु केहि विशेष प्रकारको कोशिकाहरूमा नै सक्रिय रहन्छ। [[कर्कट रोग|क्यान्सर]] कोशिकाहरूमा अमर हो गरेर बिना कुनै सीमाको धेरै गुना संख्या बृद्धि गुण हुनु आवश्यक छ। क्यान्सर कारकहरूको प्रति यो महत्वपूर्ण प्रक्रिया क्यान्सरको 85% मामलाहरूमा लागू हुन्छ, जसमा उत्परिवर्तन द्वारा टेलोमेयर जीनहरूको पुर्नसक्रियण हुन्छ। किनकी यो उत्परिवर्तन दुर्लभ छ, अतः टेलोमेयर "घडी"को क्यान्सरको बिरुद्ध रक्षात्मक तंत्रको रूपमा देख्न सकिन्छ।<ref name="pmid10647931">{{cite journal|author=Hanahan D, Weinberg RA|title=The hallmarks of cancer|journal=Cell|volume=100|issue=1|pages=57–70|year=2000|pmid=10647931|doi=10.1016/S0092-8674(00)81683-9}}</ref> अनुसन्धान दर्शाउँछ कि घडी प्रत्येक कोशिकाको नाभिकमा स्थित हुनु पर्छ र यस्तो सूचनाहरू मिलीं हो कि मनुष्यको गुणसूत्रहरूको 3औं जोडेको पहिले या चौथो गुणसूत्रहरूको जीनहरूमा दीर्घायु घडी स्थित हुन सक्छ।
+टेलोमेयरको लंबाई अमर कोशिकाहरू (जस्तै रोगाणु कोशिकाहरू र केराटिनोसाईट कोशिकाहरू मा, किन्तु छालाको अन्य कोशिकाहरूमा हैन)मा टेलोमेयर इन्जाइम द्वारा कायम रहन्छ। प्रयोगशाला मा, नश्वर कोशिका रेखाहरूको उनको टेलोमेयर जीनहरूलाई सक्रिय गरेर अमर गरिन सक्छ, जो सबै कोशिकाहरूमा पाइन्छ किन्तु केही विशेष प्रकारको कोशिकाहरूमा नै सक्रिय रहन्छ। [[कर्कट रोग|क्यान्सर]] कोशिकाहरूमा अमर हो गरेर बिना कुनै सीमाको धेरै गुना संख्या बृद्धि गुण हुनु आवश्यक छ। क्यान्सर कारकहरूको प्रति यो महत्वपूर्ण प्रक्रिया क्यान्सरको 85% मामलाहरूमा लागू हुन्छ, जसमा उत्परिवर्तन द्वारा टेलोमेयर जीनहरूको पुर्नसक्रियण हुन्छ। किनकी यो उत्परिवर्तन दुर्लभ छ, अतः टेलोमेयर "घडी"को क्यान्सरको बिरुद्ध रक्षात्मक तंत्रको रूपमा देख्न सकिन्छ।<ref name="pmid10647931">{{cite journal|author=Hanahan D, Weinberg RA|title=The hallmarks of cancer|journal=Cell|volume=100|issue=1|pages=57–70|year=2000|pmid=10647931|doi=10.1016/S0092-8674(00)81683-9}}</ref> अनुसन्धान दर्शाउँछ कि घडी प्रत्येक कोशिकाको नाभिकमा स्थित हुनु पर्छ र यस्तो सूचनाहरू मिलीं हो कि मनुष्यको गुणसूत्रहरूको 3औं जोडेको पहिले या चौथो गुणसूत्रहरूको जीनहरूमा दीर्घायु घडी स्थित हुन सक्छ।
@@ पङ्क्ति १९६: / पङ्क्ति १९६: @@
-सांस्कृतिक र व्यक्तिगत दर्शनको आधार मा, वृद्धावस्थाको एक अवांछनीय घटनाको रूपमा देख्न सकिन्छ, जो सुंदरताको कम गर्छ र व्यक्तिको मृत्युको करीब लाती है; या फेरि यसलाई ज्ञानको संचय, अस्तित्वको चिह्न, बढी एक सम्मान योग्य स्थितिको रूपमा देख्न सकिन्छ। केहि मामलाहरूमा संख्यात्मक उमेर महत्वपूर्ण छ (चाहे राम्रो हो या बुरी), जबकि धेरै मान्छे जीवनको पडावों (वयस्कता, स्वावलंबन, विवाह, सेवानिवृत्ति, क्यारियरको सफलता)को अधिक महत्वपूर्ण मानछन.
+सांस्कृतिक र व्यक्तिगत दर्शनको आधार मा, वृद्धावस्थाको एक अवांछनीय घटनाको रूपमा देख्न सकिन्छ, जो सुंदरताको कम गर्छ र व्यक्तिको मृत्युको करीब लाती है; या फेरि यसलाई ज्ञानको संचय, अस्तित्वको चिह्न, बढी एक सम्मान योग्य स्थितिको रूपमा देख्न सकिन्छ। केही मामलाहरूमा संख्यात्मक उमेर महत्वपूर्ण छ (चाहे राम्रो हो या बुरी), जबकि धेरै मान्छे जीवनको पडावों (वयस्कता, स्वावलंबन, विवाह, सेवानिवृत्ति, क्यारियरको सफलता)को अधिक महत्वपूर्ण मानछन.
@@ पङ्क्ति २१८: / पङ्क्ति २१८: @@
-कई कानूनी प्रणालिहरूमा एक विशेष आयु परिभाषित गरिएको छ जब कुनै व्यक्ति विशेषको केहि गर्ने अनुमति मिलती छ या अनुमति दी जान्छ। यसमा मतदानको उमेर, रक्सी पीनेको उमेर, सहमतिको उमेर, वयस्कताको उमेर, आपराधिक दायित्वोंको उमेर, विवाहको उमेर, उम्मीदवारीको उमेर र अनिवार्य सेवानिवृतिको उमेर शामिल छ। उदाहरणको लागि फिलिम देखनेको अनुमति मोशन पिक्चर रेटिंग प्रणालीको अनुसार दी गयी उमेर सीमामा निर्भर हुन सक्छ। एक बस किराया कुनै युवा या वृद्धको लागि रियायती हुन सक्छ।
+कई कानूनी प्रणालिहरूमा एक विशेष आयु परिभाषित गरिएको छ जब कुनै व्यक्ति विशेषको केही गर्ने अनुमति मिलती छ या अनुमति दी जान्छ। यसमा मतदानको उमेर, रक्सी पीनेको उमेर, सहमतिको उमेर, वयस्कताको उमेर, आपराधिक दायित्वोंको उमेर, विवाहको उमेर, उम्मीदवारीको उमेर र अनिवार्य सेवानिवृतिको उमेर शामिल छ। उदाहरणको लागि फिलिम देखनेको अनुमति मोशन पिक्चर रेटिंग प्रणालीको अनुसार दी गयी उमेर सीमामा निर्भर हुन सक्छ। एक बस किराया कुनै युवा या वृद्धको लागि रियायती हुन सक्छ।
@@ पङ्क्ति २३४: / पङ्क्ति २३४: @@
-युवा वयस्क कहीं अधिक मूल्यवान आयु वर्गले सम्बन्धित हैं। प्राय उनको नजीकै आयको साधन हुन्छ किन्तु केहि जिम्मेदारियां हुन्छ जस्तै ऋण र बच्चाहरू. उनको खरीददारीको निश्चित बानीहरू हुदैन र उनि नयाँ उत्पादनहरूको प्रति अधिक उदार हुन्छन्.
+युवा वयस्क कहीं अधिक मूल्यवान आयु वर्गले सम्बन्धित हैं। प्राय उनको नजीकै आयको साधन हुन्छ किन्तु केही जिम्मेदारियां हुन्छ जस्तै ऋण र बच्चाहरू. उनको खरीददारीको निश्चित बानीहरू हुदैन र उनि नयाँ उत्पादनहरूको प्रति अधिक उदार हुन्छन्.
@@ पङ्क्ति २५४: / पङ्क्ति २५४: @@
-फिर पनि, यो अनुमान लागायाइएको छ कि 1970 पछि देखि 4.3 प्रतिशतको चिकित्सा खर्चमा वृद्धोंको जनसंख्या बृद्धि देखि वार्षिक वृद्धि दरमा केवल 0.2 प्रतिशत अंकहरूको बढोत्तरी भएको छ। यसको अतिरिक्त, चिकित्सामा केहि सुधारहरूको कमीको चलते 1996 र 2000को बीच बुजुर्गों द्वारा घरेलू स्वास्थ्य देखभालमा गरिने खर्चहरूमा 12.5 प्रतिशतको कमी आएको छ।<ref name="Meara2004.">{{cite journal|author=Meara, Ellen|coauthors=White, Chapin; Cutler, David M.|year=2004|title=Trends in medical spending on by age, 1963-2000|journal=Health Affairs|volume=23|issue=4|pages=176–183|url=http://content.healthaffairs.org/cgi/reprint/23/4/176.pdf|accessdate=2008-04-10|doi=10.1377/hlthaff.23.4.176|pmid=15318578}}</ref> यसले यो थाहा हुन्छ कि स्वास्थ्य देखभाल लागतमा बूढे मान्छेको आबादी द्वारा पडने वाला प्रभाव अनिवार्य छैन.
+फिर पनि, यो अनुमान लागायाइएको छ कि 1970 पछि देखि 4.3 प्रतिशतको चिकित्सा खर्चमा वृद्धोंको जनसंख्या बृद्धि देखि वार्षिक वृद्धि दरमा केवल 0.2 प्रतिशत अंकहरूको बढोत्तरी भएको छ। यसको अतिरिक्त, चिकित्सामा केही सुधारहरूको कमीको चलते 1996 र 2000को बीच बुजुर्गों द्वारा घरेलू स्वास्थ्य देखभालमा गरिने खर्चहरूमा 12.5 प्रतिशतको कमी आएको छ।<ref name="Meara2004.">{{cite journal|author=Meara, Ellen|coauthors=White, Chapin; Cutler, David M.|year=2004|title=Trends in medical spending on by age, 1963-2000|journal=Health Affairs|volume=23|issue=4|pages=176–183|url=http://content.healthaffairs.org/cgi/reprint/23/4/176.pdf|accessdate=2008-04-10|doi=10.1377/hlthaff.23.4.176|pmid=15318578}}</ref> यसले यो थाहा हुन्छ कि स्वास्थ्य देखभाल लागतमा बूढे मान्छेको आबादी द्वारा पडने वाला प्रभाव अनिवार्य छैन.
@@ पङ्क्ति २६२: / पङ्क्ति २६२: @@
-जुलाई 2007 तक, संयुक्त राज्य अमेरिकामा एक विशिष्ट कैदीको लागि एक एजेन्सीको चिकित्सा लागत लगभग 33 डलर प्रति दिन सम्म थियो, जबकि बूढे कैदीको लागि यो लागत 100 डलर सम्म हुन सक्छ। अधिकांश राज्य दस्तावेजों द्वारा यो थाहा हुन्छ कि वार्षिक बजेटको 10 प्रतिशत भन्दा अधिक भाग बूढे मान्छेको देखभालमा खर्च गरिन्छ। अर्को 10-20 वर्षमा यसमा वृद्धि भएको संभावना छ। केहि राज्यहरूले बूढे कैदियहरूलाई चाडै रिहा गर्ने कुरा कही थियो।<ref>{{cite book|title=Aging Prisoners: Crisis in American Corrections|author= Aday, Ronald H.|publisher=Praeger|year=2003|isbn=0275971236}}</ref>
+जुलाई 2007 तक, संयुक्त राज्य अमेरिकामा एक विशिष्ट कैदीको लागि एक एजेन्सीको चिकित्सा लागत लगभग 33 डलर प्रति दिन सम्म थियो, जबकि बूढे कैदीको लागि यो लागत 100 डलर सम्म हुन सक्छ। अधिकांश राज्य दस्तावेजों द्वारा यो थाहा हुन्छ कि वार्षिक बजेटको 10 प्रतिशत भन्दा अधिक भाग बूढे मान्छेको देखभालमा खर्च गरिन्छ। अर्को 10-20 वर्षमा यसमा वृद्धि भएको संभावना छ। केही राज्यहरूले बूढे कैदियहरूलाई चाडै रिहा गर्ने कुरा कही थियो।<ref>{{cite book|title=Aging Prisoners: Crisis in American Corrections|author= Aday, Ronald H.|publisher=Praeger|year=2003|isbn=0275971236}}</ref>
@@ पङ्क्ति २७८: / पङ्क्ति २७८: @@
-[[मानस शास्त्र|मनोवैज्ञानिकों]]ले पाकोहरूमा बढती उमेरको सामना गर्नको कौशलको निरीक्षण गरेको छ। यस्तो मानिएको छ कि जीवनको अन्तमा जीवनको तनावपूर्ण घटनाहरूको सामना गर्नमा विभिन्न कारक जस्तै सामाजिक सहायता, धर्म, र अध्यात्म, जीवन सँग सक्रिय रूपले जुडना र आत्म केन्द्रण लाभकारी हैं।<ref name="pmid8694390">{{cite journal|author=Schulz R, Heckhausen J|title=A life span model of successful ageing|journal=Am Psychol|volume=51|issue=7|pages=702–14|year=1996|pmid=8694390|doi=10.1037/0003-066X.51.7.702}}</ref><ref name="pmid17440126">{{cite journal|author=Windsor TD, Anstey KJ, Butterworth P, Luszcz MA, Andrews GR|title=The role of perceived control in explaining depressive symptoms associated with driving cessation in a longitudinal study|journal=Gerontologist|volume=47|issue=2|pages=215–23|year=2007|pmid=17440126|doi=}}</ref><ref name="Gilmer">{{cite book|author=Diane F. Gilmer; Aldwin, Carolyn M.|title=Health, illness, and optimal ageing: biological and psychosocial perspectives|publisher=Sage Publications|location=Thousand Oaks|year=2003|pages=|isbn=0-7619-2259-8|oclc=|doi=}}</ref> सामाजिक समर्थन र निजी नियंत्रण संभवतः दुइ सबै भन्दा महत्वपूर्ण कारक हो जो वयस्कहरूको स्वास्थ्य, रुग्णता र मृत्यु दरको बारेमा बताछन.<ref>{{cite journal|author=Smith GC, Kohn SJ, Savage-Stevens SE, Finch JJ, Ingate R, Lim YO|title=The effects of interpersonal and personal agency on perceived control and psychological well-being in adulthood|journal=Gerontologist|volume=40|issue=4|pages=458–68|year=2000|pmid=10961035|doi=}}</ref> अन्य कारक जसको बुजुर्गोंको [[स्वास्थ्य]] र जीवनको गुणवत्ता देखि सम्बन्ध हुन सक्छ, उनमा सामाजिक रिश्ते (संभवतः मनुष्यहरू सँग-साथ जनावरबाट रिश्ता) र सेहत शामिल हैं।<ref name="Bowling">{{cite book|author=Bowling, Ann|title=Ageing well: quality of life in old age|publisher=Open University Press|location=[Milton Keynes]|year=2005|pages=|isbn=0335215092|oclc=|doi=}}</ref>
+मनोवैज्ञानिकोंले पाकोहरूमा बढती उमेरको सामना गर्नको कौशलको निरीक्षण गरेको छ। यस्तो मानिएको छ कि जीवनको अन्तमा जीवनको तनावपूर्ण घटनाहरूको सामना गर्नमा विभिन्न कारक जस्तै सामाजिक सहायता, धर्म, र अध्यात्म, जीवन सँग सक्रिय रूपले जुडना र आत्म केन्द्रण लाभकारी हैं।<ref name="pmid8694390">{{cite journal|author=Schulz R, Heckhausen J|title=A life span model of successful ageing|journal=Am Psychol|volume=51|issue=7|pages=702–14|year=1996|pmid=8694390|doi=10.1037/0003-066X.51.7.702}}</ref><ref name="pmid17440126">{{cite journal|author=Windsor TD, Anstey KJ, Butterworth P, Luszcz MA, Andrews GR|title=The role of perceived control in explaining depressive symptoms associated with driving cessation in a longitudinal study|journal=Gerontologist|volume=47|issue=2|pages=215–23|year=2007|pmid=17440126|doi=}}</ref><ref name="Gilmer">{{cite book|author=Diane F. Gilmer; Aldwin, Carolyn M.|title=Health, illness, and optimal ageing: biological and psychosocial perspectives|publisher=Sage Publications|location=Thousand Oaks|year=2003|pages=|isbn=0-7619-2259-8|oclc=|doi=}}</ref> सामाजिक समर्थन र निजी नियंत्रण संभवतः दुइ सबै भन्दा महत्वपूर्ण कारक हो जो वयस्कहरूको स्वास्थ्य, रुग्णता र मृत्यु दरको बारेमा बताछन.<ref>{{cite journal|author=Smith GC, Kohn SJ, Savage-Stevens SE, Finch JJ, Ingate R, Lim YO|title=The effects of interpersonal and personal agency on perceived control and psychological well-being in adulthood|journal=Gerontologist|volume=40|issue=4|pages=458–68|year=2000|pmid=10961035|doi=}}</ref> अन्य कारक जसको बुजुर्गोंको [[स्वास्थ्य]] र जीवनको गुणवत्ता देखि सम्बन्ध हुन सक्छ, उनमा सामाजिक रिश्ते (संभवतः मनुष्यहरू सँग-साथ जनावरबाट रिश्ता) र सेहत शामिल हैं।<ref name="Bowling">{{cite book|author=Bowling, Ann|title=Ageing well: quality of life in old age|publisher=Open University Press|location=[Milton Keynes]|year=2005|pages=|isbn=0335215092|oclc=|doi=}}</ref>
@@ पङ्क्ति २९८: / पङ्क्ति २९८: @@
-स्वास्थ्यको स्व-मूल्यांकन, यो विश्वास कि मेरी आफ्नो सेहत शानदार, ठीक या खराब छ,को बुजुर्गोंको स्वास्थ्य र मृत्यु दर देखि जोडा गएको छ; सकारात्मक रेटिंग राम्रा स्वास्थ्य बढी कम मृत्यु दर देखि जुडी छ।<ref name="Idler2003">{{cite journal|author=Idler, E.L.|date=1 June 2003|title=Discussion: Gender Differences in Self-Rated Health, in Mortality, and in the Relationship Between the Two|journal=The Gerontologist|volume=43|issue=3|pages=372–375|url=http://gerontologist.gerontologyjournals.org/cgi/content/full/43/3/372|accessdate=2008-02-11}}</ref><ref name="Deeg2003">{{cite journal|author=Deeg, D.J.H.|coauthors=Bath, P.A.|date=1 June 2003|title=Self-Rated Health, Gender, and Mortality in Older Persons: Introduction to a Special Section|journal=The Gerontologist|volume=43|issue=3|pages=369–371|url=http://gerontologist.gerontologyjournals.org/cgi/content/full/43/3/369|accessdate=2008-02-11|pmid=12810900}}</ref> यस सहयोगको लागि धेरै कारण भनिएका हैं; उनि मान्छे जो स्वाभाविक रूपले स्वस्थ छन्, उनि आफ्नो बीमार समकक्षोंको तुलनामा आफ्नो स्वास्थ्यको राम्रो दर्जा देंगे, हुनत यस सम्बन्धको विश्लेषण अध्ययनहरूमा पनि गरिएको छ जसलें सामाजिक आर्थिक स्थिति, मनोवैज्ञानिक कार्यविधि र स्वास्थ्य स्थितिको नियंत्रित गरेको छ।<ref name="Benyamini2003">{{cite journal|doi=10.1093/geront/43.3.396|author=Benyamini, Y.|coauthors=Blumstein, T.; Lusky, A.; Modan, B.|date=1 June 2003|title=Gender Differences in the Self-Rated Health-Mortality Association: Is It Poor Self-Rated Health That Predicts Mortality or Excellent Self-Rated Health That Predicts Survival?|journal=The Gerontologist|volume=43|issue=3|pages=396–405|url=http://gerontologist.gerontologyjournals.org/cgi/content/abstract/43/3/396|accessdate=2008-02-11|pmid=12810904}}</ref> यो निष्कर्ष महिलाहरूको तुलनामा पुरुषहरूको लागि साधारण तरिकामा अधिक ठोस छ,<ref name="Deeg2003"/> यद्यपि सबै अध्ययनहरूमा लिंग पैटर्न सार्वभौमिक छैन, बढी केहि परिणामहरूको अनुसार लिंग आधारित अंतर केवल केहि आयु वर्गहरूमा मृत्यु दरको केहि कारणहरू र स्वास्थ्यको स्व-मूल्यांकनको केहि विशिष्ट उप-समूहहरूको लागि प्रकट हुन्छन्.<ref name="Benyamini2003"/>
+स्वास्थ्यको स्व-मूल्यांकन, यो विश्वास कि मेरी आफ्नो सेहत शानदार, ठीक या खराब छ,को बुजुर्गोंको स्वास्थ्य र मृत्यु दर देखि जोडा गएको छ; सकारात्मक रेटिंग राम्रा स्वास्थ्य बढी कम मृत्यु दर देखि जुडी छ।<ref name="Idler2003">{{cite journal|author=Idler, E.L.|date=1 June 2003|title=Discussion: Gender Differences in Self-Rated Health, in Mortality, and in the Relationship Between the Two|journal=The Gerontologist|volume=43|issue=3|pages=372–375|url=http://gerontologist.gerontologyjournals.org/cgi/content/full/43/3/372|accessdate=2008-02-11}}</ref><ref name="Deeg2003">{{cite journal|author=Deeg, D.J.H.|coauthors=Bath, P.A.|date=1 June 2003|title=Self-Rated Health, Gender, and Mortality in Older Persons: Introduction to a Special Section|journal=The Gerontologist|volume=43|issue=3|pages=369–371|url=http://gerontologist.gerontologyjournals.org/cgi/content/full/43/3/369|accessdate=2008-02-11|pmid=12810900}}</ref> यस सहयोगको लागि धेरै कारण भनिएका हैं; उनि मान्छे जो स्वाभाविक रूपले स्वस्थ छन्, उनि आफ्नो बीमार समकक्षोंको तुलनामा आफ्नो स्वास्थ्यको राम्रो दर्जा देंगे, हुनत यस सम्बन्धको विश्लेषण अध्ययनहरूमा पनि गरिएको छ जसलें सामाजिक आर्थिक स्थिति, मनोवैज्ञानिक कार्यविधि र स्वास्थ्य स्थितिको नियंत्रित गरेको छ।<ref name="Benyamini2003">{{cite journal|doi=10.1093/geront/43.3.396|author=Benyamini, Y.|coauthors=Blumstein, T.; Lusky, A.; Modan, B.|date=1 June 2003|title=Gender Differences in the Self-Rated Health-Mortality Association: Is It Poor Self-Rated Health That Predicts Mortality or Excellent Self-Rated Health That Predicts Survival?|journal=The Gerontologist|volume=43|issue=3|pages=396–405|url=http://gerontologist.gerontologyjournals.org/cgi/content/abstract/43/3/396|accessdate=2008-02-11|pmid=12810904}}</ref> यो निष्कर्ष महिलाहरूको तुलनामा पुरुषहरूको लागि साधारण तरिकामा अधिक ठोस छ,<ref name="Deeg2003"/> यद्यपि सबै अध्ययनहरूमा लिंग पैटर्न सार्वभौमिक छैन, बढी केही परिणामहरूको अनुसार लिंग आधारित अंतर केवल केही आयु वर्गहरूमा मृत्यु दरको केही कारणहरू र स्वास्थ्यको स्व-मूल्यांकनको केही विशिष्ट उप-समूहहरूको लागि प्रकट हुन्छन्.<ref name="Benyamini2003"/>
@@ पङ्क्ति ३३४: / पङ्क्ति ३३४: @@
-''सफल वृद्धावस्था''को अवधारणाको 1950को दशकमा खोजाइयो र यो 1980को दशकमा लोकप्रिय भयो। बुढापे देखि जुडा पिछला अनुसन्धान उन सीमा सम्म पुगयो जहां सेहतको अक्षमताहरू जस्तै मधुमेह या [[ओस्टियोपोरोसिस]]को उमेरको लागि विशेष रूपले जिम्मेदार ठहराया जान सक्छ र [[जराविद्या]]मा भएका अनुसन्धानले पाको मान्छेको नमूनोंको एकरूपताको बढावा दिए।<ref name="strawbridge">{{cite journal|author=Strawbridge WJ, Wallhagen MI, Cohen RD|title=Successful ageing and well-being: self-rated compared with Rowe and Kahn|journal=Gerontologist|volume=42|issue=6|pages=727–33|year=2002|pmid=12451153|doi=}}</ref><ref>{{cite journal|author=Rowe JW, Kahn RL|title=Human ageing: usual and successful|journal=Science|volume=237|issue=4811|pages=143–9|year=1987|pmid=3299702|doi=10.1126/science.3299702}}</ref>
+''सफल वृद्धावस्था''को अवधारणाको 1950को दशकमा खोजाइयो र यो 1980को दशकमा लोकप्रिय भयो। बुढापे देखि जुडा पिछला अनुसन्धान उन सीमा सम्म पुगयो जहां सेहतको अक्षमताहरू जस्तै मधुमेह या [[ओस्टियोपोरोसिस]]को उमेरको लागि विशेष रूपले जिम्मेदार ठहराया जान सक्छ र जराविद्यामा भएका अनुसन्धानले पाको मान्छेको नमूनोंको एकरूपताको बढावा दिए।<ref name="strawbridge">{{cite journal|author=Strawbridge WJ, Wallhagen MI, Cohen RD|title=Successful ageing and well-being: self-rated compared with Rowe and Kahn|journal=Gerontologist|volume=42|issue=6|pages=727–33|year=2002|pmid=12451153|doi=}}</ref><ref>{{cite journal|author=Rowe JW, Kahn RL|title=Human ageing: usual and successful|journal=Science|volume=237|issue=4811|pages=143–9|year=1987|pmid=3299702|doi=10.1126/science.3299702}}</ref>
@@ पङ्क्ति ३८२: / पङ्क्ति ३८२: @@
-वर्तमान मा, उमेर बृद्धिको जैविक आधार अज्ञात छ। ज्यादातर वैज्ञानिकहरूको मानन छ कि विभिन्न प्रजातिहरूमा उमेर बृद्धि दरमा पर्याप्त परिवर्तनशीलता मौजूद छ, र यो मुख्य रूपले आनुवांशिकीमा आधारित छ। मोडेल जीवहरू र प्रयोगशाला सेटिंग्स मा, शोधकर्ता यो दिखनेमा सक्षम रहे हो कि विशिष्ट जीनहरूमा चयनित बदलावहरूको द्वारा जीवन अवधिको बढाया जान सक्छ (नेमाटोड (कृमियों)मा एकदम हद तक, फल माखाहरूमा यसले केहि कम, र चूहहरूमा यसले भन्दा पनि कम). फेरि पनि, अपेक्षाकृत सरल जीवहरूमा पनि बुढापेको तंत्रको स्पष्टीकरण हुन अझै बाकी छ। किनकी एक सामान्य प्रयोगशालामा पाइने चूहेको जीवन समय लगभग 3 वर्ष हो, अतः धेरै कम प्रयोग सीधा विशिष्ट बुढापेको सिद्धान्तहरूको परीक्षण गरेर पाउछन (नीचे सूचीबद्ध गरेए अधिकांशको लागि दिए गए प्रमाण परस्पर-जुडे भएका हैं).
+वर्तमान मा, उमेर बृद्धिको जैविक आधार अज्ञात छ। ज्यादातर वैज्ञानिकहरूको मानन छ कि विभिन्न प्रजातिहरूमा उमेर बृद्धि दरमा पर्याप्त परिवर्तनशीलता मौजूद छ, र यो मुख्य रूपले आनुवांशिकीमा आधारित छ। मोडेल जीवहरू र प्रयोगशाला सेटिंग्स मा, शोधकर्ता यो दिखनेमा सक्षम रहे हो कि विशिष्ट जीनहरूमा चयनित बदलावहरूको द्वारा जीवन अवधिको बढाया जान सक्छ (नेमाटोड (कृमियों)मा एकदम हद तक, फल माखाहरूमा यसले केही कम, र चूहहरूमा यसले भन्दा पनि कम). फेरि पनि, अपेक्षाकृत सरल जीवहरूमा पनि बुढापेको तंत्रको स्पष्टीकरण हुन अझै बाकी छ। किनकी एक सामान्य प्रयोगशालामा पाइने चूहेको जीवन समय लगभग 3 वर्ष हो, अतः धेरै कम प्रयोग सीधा विशिष्ट बुढापेको सिद्धान्तहरूको परीक्षण गरेर पाउछन (नीचे सूचीबद्ध गरेए अधिकांशको लागि दिए गए प्रमाण परस्पर-जुडे भएका हैं).
@@ पङ्क्ति ४२८: / पङ्क्ति ४२८: @@
 ; [[वृद्धावस्थाको विकास|विकासपरक सिद्धान्त]]
-: बुढापेको विकासको बारेमा पूछताछको उद्देश्य यो सम्झिन छ कि लगभग सबै जीवित चीजें उमेर सँग किन कमजोर हुन्छ तथा मरछ। केहि अपवाद जस्तै रकफिश, कछुवा, तथा नेकेड मोलरैट देखि धेरै उपयोगी जानकारी मिली छ।
+: बुढापेको विकासको बारेमा पूछताछको उद्देश्य यो सम्झिन छ कि लगभग सबै जीवित चीजें उमेर सँग किन कमजोर हुन्छ तथा मरछ। केही अपवाद जस्तै रकफिश, कछुवा, तथा नेकेड मोलरैट देखि धेरै उपयोगी जानकारी मिली छ।
@@ पङ्क्ति ४४०: / पङ्क्ति ४४०: @@
 ; स्वप्रतिरक्षा सिद्धांत
-: यो अवधारणा कि उमेर बृद्धि कारण स्वतः बनने वाला प्रतिरक्षी हो जो शरीरको कोशिकाहरूमा हमला गर्छन. उमेर बृद्धि सँग जुडी अनेक रोगहरू जस्तै एट्रोफिक गैस्ट्राइटिस र हशिमोटो थाइरोइडिटिस आदि शायद त्यहि प्रकारको स्वप्रतिरक्षा छ। जबकि बूढे स्तनधारिहरूमा सुनिंनु धेरै ज्यादा स्पष्ट हुन्छ, यहां सम्म कि अझै पनि एसपीएफ (SPF) कोलोनिहरूमा एससीआईडी (SCID) चूहे बूढे हो रहे हैं।
+: यो अवधारणा कि उमेर बृद्धि कारण स्वतः बनने वाला प्रतिरक्षी हो जो शरीरको कोशिकाहरूमा हमला गर्छन. उमेर बृद्धि सँग जुडी अनेक रोगहरू जस्तै एट्रोफिक गैस्ट्राइटिस र हशिमोटो थाइरोइडिटिस आदि शायद त्यहि प्रकारको स्वप्रतिरक्षा छ। जबकि बूढे स्तनधारिहरूमा सुनिंनु धेरै ज्यादा स्पष्ट हुन्छ, यहाँ सम्म कि अझै पनि एसपीएफ (SPF) कोलोनिहरूमा एससीआईडी (SCID) चूहे बूढे हो रहे हैं।
@@ पङ्क्ति ४८४: / पङ्क्ति ४८४: @@
 * यसैले क्षतिको प्रकट हुनु कुनै व्यक्तिको जीवित रहन संभावनाको बढइन्छ, जसको द्वारा कुनै व्यक्ति कम से कम प्रजनन आयु सम्म जीवित रहन सक्छ, जो कि प्रजातिहरूको अस्तित्वको लागि अत्यधिक महत्वपूर्ण छ। यसैले यसको विकासवादी लाभको वजहों देखि प्रकृति द्वारा क्षति तंत्रको चुनाइयो थियो।
-* तथापि, किनकी एक दोषपूर्ण संरचनाको रूपमा क्षति मरम्मत प्रणालीको लागि अदृश्य छ, अतः यो समय सँग बढती जान्छ र धीरे धीरे संरचना (ऊतक, सेल, या अणु)मा गडबडीको कारण बनती है; यो उमेर बृद्धि वास्तविक स्रोत हो.
+* तथापि, किनकी एक दोषपूर्ण संरचनाको रूपमा क्षति मरम्मत प्रणालीको लागि अदृश्य छ, अतः यो समय सँग बढती जान्छ र विस्तारै विस्तारै संरचना (ऊतक, सेल, या अणु)मा गडबडीको कारण बनती है; यो उमेर बृद्धि वास्तविक स्रोत हो.
 * यसैले उमेरको बृद्धि एक तरिका देखि अस्तित्वको सह-प्रभाव छ, तर यो प्रजातिहरूको अस्तित्वको लागि महत्वपूर्ण छ। यस प्रकार क्षति एक यस्तो तंत्रको प्रदर्शित गर्छ जसको द्वारा जीवधारी मरन बजाए जीवित रहन (जब सम्म संभव हो)को लागि क्रमादेशित हुन्छन्, र यसको लागि बुढापा झेलना पडता छ।
@@ पङ्क्ति ५०२: / पङ्क्ति ५०२: @@
 ; गतिविधि सिद्धांत
-: अलगाव सिद्धान्तको विपरीत, यस सिद्धान्तको तात्पर्य छ कि अधिक सक्रिय पाको मान्छेको जीवन देखि संतुष्ट भएको अधिक संभावना छ। यो सोचको एक महत्त्वपूर्ण इतिहास हो कि अधिक आयु वाला वयस्कहरू लाई सक्रिय रहएर आफ्नो स्वास्थ्य बनाए राखनु पर्छ, र 1972 पछि देखि यस सोचको गतिविधि सिद्धान्तको रूपमा जानिन्छ।<ref name="Willis"/> हुनत, केहि मान्छेको लागि यो सिद्धान्त अलगाव सिद्धान्तको समान नै अनुपयुक्त हुन सक्छ किनकी उमेर बृद्धिको मनोविज्ञानको वर्तमान प्रकार यो हो कि केहि मान्छेमा बुढापेमा अलगाव सिद्धान्त र गतिविधि सिद्धान्त इष्टतम हुन सक्छन् र यस्तो हुनु परिस्थितिहरू तथा सम्बन्धित व्यक्तिको व्यक्तित्व लक्षणहरूमा निर्भर गर्दछ।<ref name="Stuart"/> यस्तो आंकडे पनि उपलब्ध छ जसबाट यो प्रश्न उठइन्छ कि गतिविधि सिद्धान्तको अनुसार, के वयस्कतामा अधिक सामाजिक गतिविधि राम्रा स्वास्थ्य देखि जुडी भएको छ।<ref name="Willis"/>
+: अलगाव सिद्धान्तको विपरीत, यस सिद्धान्तको तात्पर्य छ कि अधिक सक्रिय पाको मान्छेको जीवन देखि संतुष्ट भएको अधिक संभावना छ। यो सोचको एक महत्त्वपूर्ण इतिहास हो कि अधिक आयु वाला वयस्कहरू लाई सक्रिय रहएर आफ्नो स्वास्थ्य बनाए राखनु पर्छ, र 1972 पछि देखि यस सोचको गतिविधि सिद्धान्तको रूपमा जानिन्छ।<ref name="Willis"/> हुनत, केही मान्छेको लागि यो सिद्धान्त अलगाव सिद्धान्तको समान नै अनुपयुक्त हुन सक्छ किनकी उमेर बृद्धिको मनोविज्ञानको वर्तमान प्रकार यो हो कि केही मान्छेमा बुढापेमा अलगाव सिद्धान्त र गतिविधि सिद्धान्त इष्टतम हुन सक्छन् र यस्तो हुनु परिस्थितिहरू तथा सम्बन्धित व्यक्तिको व्यक्तित्व लक्षणहरूमा निर्भर गर्दछ।<ref name="Stuart"/> यस्तो आंकडे पनि उपलब्ध छ जसबाट यो प्रश्न उठइन्छ कि गतिविधि सिद्धान्तको अनुसार, के वयस्कतामा अधिक सामाजिक गतिविधि राम्रा स्वास्थ्य देखि जुडी भएको छ।<ref name="Willis"/>
@@ पङ्क्ति ५०८: / पङ्क्ति ५०८: @@
 ; चयनात्मकता सिद्धांत
-: गतिविधि सिद्धान्त बढी अलगाव सिद्धान्तको बीचको कडी छ, जो बताती छ कि पाकोहरूको लागि जीवनको केहि पहलुहरूको लागि अधिक सक्रिय रहन बढी केहि भन्दा अलग रहन लाभकारी हुन सक्छ।<ref name="Willis">{{cite book|author=Willis, Sherry L.|title=Adult development and ageing|publisher=HarperCollins College Publishers|location=New York, NY|year=1996|pages=|isbn=0673994023|oclc=|doi=}}</ref>
+: गतिविधि सिद्धान्त बढी अलगाव सिद्धान्तको बीचको कडी छ, जो बताती छ कि पाकोहरूको लागि जीवनको केही पहलुहरूको लागि अधिक सक्रिय रहन बढी केही भन्दा अलग रहन लाभकारी हुन सक्छ।<ref name="Willis">{{cite book|author=Willis, Sherry L.|title=Adult development and ageing|publisher=HarperCollins College Publishers|location=New York, NY|year=1996|pages=|isbn=0673994023|oclc=|doi=}}</ref>
@@ पङ्क्ति ५२४: / पङ्क्ति ५२४: @@
-जनावरहरूमा धेरै दबाइहरू र आहारों द्वारा उमेर बृद्धिको जैविक प्रभावहरू लाई धीमा गरियो या रोकाइएको छ, मनुष्यहरूमा अझै सम्म यस्तो केहि पनि प्रमाणित भएको छैन.
+जनावरहरूमा धेरै दबाइहरू र आहारों द्वारा उमेर बृद्धिको जैविक प्रभावहरू लाई धीमा गरियो या रोकाइएको छ, मनुष्यहरूमा अझै सम्म यस्तो केही पनि प्रमाणित भएको छैन.
-ऐसा देख्यो गएको छ कि रातो अंगूरहरूमा पाइने एक रसायन रेस्वेराट्रोल खमीरको जीवन अवधिको 60%, कीडों र माखाहरू लाई 30%, र माछाको एक प्रजातिको लगभग 60% सम्म बढयो दिइन्छ। यो स्वस्थ चूहेको जीवन अवधिको हैन बढाता तर उमेरको बृद्धि सँग सम्बन्धित शुरुआती रोगहरू र दुर्बलताको धीमा गर्छ।<ref>http://www.resforum.org/index.php/e-book</ref> यो एसआरटी-1 (SRT-1) जीनको सक्षम बनाएर यस्तो गर्दछ जो कैलोरी बंधनको प्रभावको नकल गर्दछ, तथा केहि जनावरहरूको जीवन अवधिको बढयो दिइन्छ।
+ऐसा देख्यो गएको छ कि रातो अंगूरहरूमा पाइने एक रसायन रेस्वेराट्रोल खमीरको जीवन अवधिको 60%, कीडों र माखाहरू लाई 30%, र माछाको एक प्रजातिको लगभग 60% सम्म बढयो दिइन्छ। यो स्वस्थ चूहेको जीवन अवधिको हैन बढाता तर उमेरको बृद्धि सँग सम्बन्धित शुरुआती रोगहरू र दुर्बलताको धीमा गर्छ।<ref>http://www.resforum.org/index.php/e-book</ref> यो एसआरटी-1 (SRT-1) जीनको सक्षम बनाएर यस्तो गर्दछ जो कैलोरी बंधनको प्रभावको नकल गर्दछ, तथा केही जनावरहरूको जीवन अवधिको बढयो दिइन्छ।
@@ पङ्क्ति ५३६: / पङ्क्ति ५३६: @@
-मा, यूसी बर्कलेको प्रोफेसर ब्रूस एम्सको नेतृत्वमा खोजएर रही एक टीमले पाया कि बूढे चूहहरूलाई एसीटाइल-एल-कार्निटीन र अल्फा-लिपोइक अम्ल (दुईटै पदार्थ मनुष्यहरूको प्रयोगको लागि पहिले देखि नै स्वीकृत हो र हेल्थ फूड स्टोरोंमा बेचे जान्छन्)को संयोजन देखि बनी खुराक खिलाने देखि काय-कल्प गरेर दिन वाला प्रभाव उत्पन्न भए।<ref>[http://www.universityofcalifornia.edu/news/article/4001 डायेट्री सप्लीमेंट्स मेक ओल्ड रैट्स यूथफुल,मा रेजुव्नेट एजिंग ह्युमंस]</ref> एम्सले कहा, "इन दुवैको एक साथ मिलेर खुराक दिन से, यो बूढे चूहे उठए र माकारेना गर्न लगे. मस्तिष्क राम्रो लग रहेको छ , उनि ऊर्जा देखि भरे भएका हैं-त्यो सबै केहि जो हामीले देख्यो, युवा जनावरहरू जस्तै थियो।" यूसी बर्कलेले संयोजन सँग यिनी दुवै खुराकोंको प्रयोगको पेटेंट गरयो लिया छ र बजारमा यसको विपणन गर्नको लागि जुवेनोन नामक कम्पनी स्थापित गरिएको छ।
+मा, यूसी बर्कलेको प्रोफेसर ब्रूस एम्सको नेतृत्वमा खोजएर रही एक टीमले पाया कि बूढे चूहहरूलाई एसीटाइल-एल-कार्निटीन र अल्फा-लिपोइक अम्ल (दुईटै पदार्थ मनुष्यहरूको प्रयोगको लागि पहिले देखि नै स्वीकृत हो र हेल्थ फूड स्टोरोंमा बेचे जान्छन्)को संयोजन देखि बनी खुराक खिलाने देखि काय-कल्प गरेर दिन वाला प्रभाव उत्पन्न भए।<ref>[http://www.universityofcalifornia.edu/news/article/4001 डायेट्री सप्लीमेंट्स मेक ओल्ड रैट्स यूथफुल,मा रेजुव्नेट एजिंग ह्युमंस]</ref> एम्सले कहा, "इन दुवैको एक साथ मिलेर खुराक दिन से, यो बूढे चूहे उठए र माकारेना गर्न लगे. मस्तिष्क राम्रो लग रहेको छ , उनि ऊर्जा देखि भरे भएका हैं-त्यो सबै केही जो हामीले देख्यो, युवा जनावरहरू जस्तै थियो।" यूसी बर्कलेले संयोजन सँग यिनी दुवै खुराकोंको प्रयोगको पेटेंट गरयो लिया छ र बजारमा यसको विपणन गर्नको लागि जुवेनोन नामक कम्पनी स्थापित गरिएको छ।
-मा, जैविक अध्ययनहरूको लागि सल्क संस्थानको शोधकर्ताहरूले [[नेमैटोडा|नेमाटोड]] कृमियहरूमा एक महत्वपूर्ण जीनको पहिचान गरे जो अधिक समय सम्म जीवित रहनको लागि कम कैलोरी खाने सँग सम्बन्धित छ। प्रोफेसर एन्ड्रयू डिल्लीन र सहकर्मियोंले दिखाया कि पीएचए-4 (pha-4) नामक जीन कैलोरी बंधनको प्रतिक्रियाको रूपमा लामो उमेरको प्रतिक्रियाको नियंत्रित गर्दछ।<ref>http://www.salk.edu/faculty/dillin.html</ref> त्यहि साल स्टैनफोर्ड यूनिभर्सिटी स्कूल ओफ मेडिसिनको डा. हवर्ड चांग एनएफ-काप्पा-बी (NF-kappa-B) जीनको क्रियाको रोकएर दुइ वर्षको आयुको चूहेको छालाको काया कल्प एक नवजात बच्चाहरू जस्तै गर्नमा कामयाब भए।<ref>[http://sexualhealth.e-healthsource.com/index.php?p=news1&amp;id=610381 जस ट्विक रिवर्सेस एजिंग यिनी माउस स्किन सेल्स]</ref>
+मा, जैविक अध्ययनहरूको लागि सल्क संस्थानको शोधकर्ताहरूले नेमाटोड कृमियहरूमा एक महत्वपूर्ण जीनको पहिचान गरे जो अधिक समय सम्म जीवित रहनको लागि कम कैलोरी खाने सँग सम्बन्धित छ। प्रोफेसर एन्ड्रयू डिल्लीन र सहकर्मियोंले दिखाया कि पीएचए-4 (pha-4) नामक जीन कैलोरी बंधनको प्रतिक्रियाको रूपमा लामो उमेरको प्रतिक्रियाको नियंत्रित गर्दछ।<ref>http://www.salk.edu/faculty/dillin.html</ref> त्यहि साल स्टैनफोर्ड यूनिभर्सिटी स्कूल ओफ मेडिसिनको डा. हवर्ड चांग एनएफ-काप्पा-बी (NF-kappa-B) जीनको क्रियाको रोकएर दुइ वर्षको आयुको चूहेको छालाको काया कल्प एक नवजात बच्चाहरू जस्तै गर्नमा कामयाब भए।<ref>[http://sexualhealth.e-healthsource.com/index.php?p=news1&amp;id=610381 जस ट्विक रिवर्सेस एजिंग यिनी माउस स्किन सेल्स]</ref>
@@ पङ्क्ति ५८०: / पङ्क्ति ५८०: @@
-यस दृष्टिकोण भन्दा केहि संस्कृतिहरूमा उमेर नापने ढंग ऐतिहासिक ढंग भन्दा अलग छ। तिब्बतको केहि हिस्सों मा, उमेरको गर्भाधानको दिनले गनइन्छ अर्थात पैदा भए पछि कुनै 9 महिनाको हुन्छ।<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/?id=DF-N_lXjlL8C&pg=PA31&lpg=PA31&dq=japanese+%221+year+old%22+birth|title=The World Economy|first=Angus|last=Maddison|accessdate=2008-06-28|pages=31|isbn=9264022619|year=2006|publisher=OECD|location=Paris}}</ref>
+यस दृष्टिकोण भन्दा केही संस्कृतिहरूमा उमेर नापने ढंग ऐतिहासिक ढंग भन्दा अलग छ। तिब्बतको केही हिस्सों मा, उमेरको गर्भाधानको दिनले गनइन्छ अर्थात पैदा भए पछि कुनै 9 महिनाको हुन्छ।<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/?id=DF-N_lXjlL8C&pg=PA31&lpg=PA31&dq=japanese+%221+year+old%22+birth|title=The World Economy|first=Angus|last=Maddison|accessdate=2008-06-28|pages=31|isbn=9264022619|year=2006|publisher=OECD|location=Paris}}</ref>
@@ पङ्क्ति ६०४: / पङ्क्ति ६०४: @@
 * जैविक अमरता
-* [[मृत्यु]]
+* मृत्यु
-* [[जराविद्या|जेरोंटोलजी]]
+* जेरोंटोलजी
-* [[जीवन प्रत्याशा]]
+* जीवन प्रत्याशा
 * जीवन विस्तार सँग सम्बन्धित विषयहरूको सूची