"चौधौँ दलाई लामा" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

१३:२४, २६ नोभेम्बर २०१३ जस्तै गरी पुनरावलोकन

तेन्जिङ ग्यात्सो (६ जुलाई, १९३५ - वर्तमान) चौधौं दलाइ लामा आध्यात्मिक गुरू हुन्। उनको जन्म ६ जुलाई, १९३५ को उत्तर-पूर्वी तिब्बत को ताकस्तेर क्षेत्र मा येओमान परिवार मा भएको थियो। दुइ वर्ष को उमेरमा बालक ल्हामो धोण्डुप को पहिचान १३औं दलाई लामा थुप्तेन ग्यात्सो को अवतार को रूप मा गरियो। दलाई लामा एक मंगोलियाई पदवी हो जसको मतलब हुन्छ ज्ञान को महासागर र दलाई लामा को वंशज करूणा, अवलोकेतेश्वर को बुद्ध को गुणहरु को साक्षात रूप भएको मानिन्छन्।

शिक्षा

उनले आफ्नो मठवासीय शिक्षा छ वर्ष को उमेरमा प्रारंभ गरे। २३ वर्ष को उमेरमा वर्ष १९५९ को वार्षिक मोनलम ;प्रार्थनाद्ध उत्सव को समयमा उनले जोखांग मन्दिर, ल्हासा मा आफ्नो फाइनल परीक्षा दिए। उनले यो परीक्षा ओनर्स नजिकै गरे र उनलाई सर्वोच्च गेशे डिग्री ल्हारम्पा ; बौध दर्शन मा पी. एच. डी. प्रदान गरियो।

नेतृत्व को दायित्व

वर्ष १९४९ मा तिब्बत मा चीन को हमला पछि दलाई लामा लाई सम्पूर्ण राजनीतिक सत्ता सुम्पन भनियो। १९५४ मा उनी माओत्सेतुङ, देङ जियोपिंग जस्ता धेरै चीनियाँ नेतासँग वार्ता गर्न लागि बेइजिङ पनि गए। तर आखिर वर्ष १९५९ मा ल्हासा मा चीनियाँ सेनाहरु द्वारा तिब्बती राष्ट्रीय आन्दोलन को दवाइएपछि उनी निर्वासन मा जान लाई बाध्य भए। सन् १९५९ मा उनी भारतको शरणमा गए। भारतका तत्कालिन प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरुले उनलाई उत्तर भारत को शहर धर्मशाला मा बस्ने व्यवस्था मिलाइदिए। उनी अहिलेसम्म पनि भारतको धर्मशालामा नै बस्दै आइरहेका छन्। निर्वासित तिब्बत सरकारको केन्द्रिय प्रशासन को मुख्यालय पनि धर्मशालामा नै छ। तिब्बत मा चीन को हमला पछि दलाई लामा लाई संयुक्त राष्ट्रसंघ ले तिब्बत मुद्दा सुल्झाउन अपील गरेको छ। संयुक्त राष्ट्रसंघ महासभा द्वारा यस सम्बन्ध मा १९५९, १९६१ र १९६५ मा तीन प्रस्ताव पारित भैसकेका छन्।

यस पृष्ठमा हिन्दी भाषाको सामाग्री प्रयोग गरिएको हुन सक्छ जसलाई नेपालीमा उल्था गर्नु पर्ने छ।

लोकतंत्रकरण को प्रक्रिया

१९६३ मा दलाई लामा ले तिब्बत को लागि एक लोकतांत्रिक संविधान को प्रारूप प्रस्तुत गरे। यसपछि ले यसमा धेरै सुधार गरे। हुनत, मई १९९० मा सम्म नै दलाई लामा द्वारा गरियो मूलभूत सुधारहरु लाई एक वास्तविक लोकतांत्रिक सरकार को रूप मा वास्तविक स्वरूप प्रदान गरे जा सका। यस वर्ष अब सम्म द्वारा नियुक्त हुने तिब्बती मंत्रिमंडल; काशग बढी दसऔं संसद को भंग गरइयो र नयाँ चुनाव करवाए गए। निर्वासित ग्यारहऔं तिब्बती संसद को सदस्यहरु को चुनाव भारत तथा दुनिया को ३३ देशहरु मा रहन वाला तिब्बतियों को एक व्यक्ति एक मत को आधार मा भयो। धर्मशाला मा केन्द्रिय निर्वासित तिब्बती संसद मा अध्यक्ष तथा उपाध्यक्ष सहित कुल ४६ सदस्य हो।

१९९२ मा दलाई लामा ले यो घोषणा को कि जब तिब्बत स्वतंत्र हुनेछ त उसपछि सबै भन्दा पहिलो लक्ष्य हुनेछ कि एक अंतरिम सरकार को स्थापना गर्न जसको पहिलो प्राथमिकता यो हुनेछ तिब्बत को लोकतांत्रिसंविधान को प्रारूप तैयार गर्न र उसलाई स्वीकार गर्न को लागि एक संविधान सभा को चुनाव गर्न। यसपछि तिब्बती मान्छे आफ्नो सरकार को चुनाव गर्नेछन् र दलाई लामा आफ्नो सबै राजनीतिक शक्तिहरु नवनिर्वाचित अंतरिम राष्ट्रपति को सौंप देंगे। वर्ष २००१ मा दलाई लामा को परामर्श मा तिब्बती संसद ले निर्वासित तिब्बती संविधान मा संशोधन गरे र तिब्बत को कार्यकारी प्रमुख को प्रत्यक्ष निर्वाचन को प्रावधान गरे। निर्वाचित कार्यकारी प्रमुख आफ्नो कैबिनेट को सहयोगिहरु को नामांकन गर्दछ र उनको नियुक्ति को लागि संसद देखि स्वीकृति लिन्छ। पहिले प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारी प्रमुख ले सेप्टेम्बर २००१ मा कार्यभार ग्रहण गरे।

शांति प्रयास

१९८७ मा ले तिब्बत को खराब होती स्थिति को शांतिपूर्ण हल तलाशने को दिशा मा पहिलो कदम उठाते भएका पांच सूत्रीय शांति योजना प्रस्तुत गरे। उनले यो विचार राखयो कि तिब्बत को एक अभयारण्य-एशिया को हृदय स्थल मा स्थित एक शांति क्षेत्र मा बदलन सकिन्छ जहां सबै सचेतन जनावर शांति देखि रह सकें र जहां पर्यावरण को रक्षा को जाए। तर चीन दलाई लामा द्वारा राखियो विभिन्न शांति प्रस्तावों मा कुनै सकारात्मक प्रतिक्रिया दिन मा नाकाम रहयो।

पांच सूत्रीय शांति योजना -- २१ सेप्टेम्बर, १९८७ को अमेरिकी कांग्रेस को सदस्यहरु लाई सम्बोधित गरदै दलाई लामा ले पांच बिन्दुहरु वाला निम्न शांति योजना रखीः

१. समूचे तिब्बत को शांति क्षेत्र मा परिवर्तित गरे जाए।

२. चीन उन जनसंख्या स्थानान्तरण नीति को परित्याग करे जसको द्वारा तिब्बती मान्छे को अस्तित्व मा खतरा पैदा भइ रहेको छ ।

३. तिब्बती मान्छे को बुनियादी मानवाधिकार र लोकतांत्रिक स्वतन्त्रता को सम्मान गरे जाए।

४. तिब्बत को प्राकृतिक पर्यावरण को संरक्षण तथा पुनरूद्धार गरे जाए र तिब्बत को नाभिकीय हथियारहरु को निर्माण तथा नाभिकीय कचरे को निस्तारण स्थल को रूप मा उपयोग गर्ने चीन को नीति मा रोक लगे।

५. तिब्बत को भविष्य को स्थिति र तिब्बत तथा चीनी मान्छे को सम्बंधो को बारे मा गंभीर बातचीत शुरू को जाए।

दलाई लामाको लोकप्रियता

हर तिब्बती दलाई लामा संग गहरा तथा अकथनीय जुडाव राखिन्छ। तिब्बतियहरुको लागि समूचे तिब्बत को प्रतीक हों: भूमि को सौंदर्य, उनको नदिहरु तथा पोखरीहरु को पवित्रता, उनको आकाश को पुनीतता, उनको पर्वतहरु को दृढता र उनको मान्छे को तागत का। तिब्बत को मुक्ति को लागि अहिंसक संघर्ष जारी राखन हेतु दलाई लामा को वर्ष १९८९ को नोबेल शांति पुरस्कार प्रदान गरियो। उनले लगातार अहिंसा को नीति को समर्थन गर्न जारी राखएको छ , यहां सम्म कि अत्यधिक दमन को परिस्थिति मा भी। शांति, अहिंसा र हरेक सचेतन जनावर को खुशी को लागि काम गर्न दलाई लामा को जीवन को बुनियादी सिधांत छ। त्यो वैश्विक पर्यावरणीय समस्याहरु मा पनि चिंता प्रकट गरि रहछन। दलाई लामा ले ५२ भन्दा अधिक देशहरु को दौरा गरेको छ र धेरै प्रमुख देशहरु को राष्ट्रपतिहरु, प्रधानमन्त्रियों र शासकबाट मिले छन्। उनले धेरै धर्म को प्रमुखों र धेरै प्रमुख वैज्ञानिकबाट भेट को छ।

को शांति संदेश, अहिंसा, अंतर धार्मिक मेलमिलाप, सार्वभौमिक उत्तरदायित्व र करूणा को विचारहरुलाई मान्यता को रूप मा १९५९ देखि अब सम्म उनको ६० मानद डक्टरेट, पुरस्कार, सम्मान आदि प्राप्त भएका छन्।  ले ५० भन्दा अधिक पुस्तकहरु लिखीं छन्।  आफुलाई एक साधारण बौध भिक्षु नै मानछन। दुनियाभर मा आफ्नो यात्राहरु र व्याख्यान को समयमा उनको साधारण तथा करूणामय स्वभाव उनबाट मिलन वाला हरेक व्यक्ति को गहिराई सम्म प्रभावित गर्दछ। उनको संदेश छ प्यार, करूणा र क्षमाशीलता।

दलाई लामा को संदेश

दलाई लामा को संदेश निम्नलिखित हो :-

आज को समय को चुनौती को सामना गर्न को लागि मनुष्य लाई सार्वभौमिक उत्तरदायित्व को व्यापक भावना को विकास गर्नु पर्छ। हामी सबैलाई यो सिकने आवश्यकता हो कि हामी न केवल आफ्नो लागि कार्य गर्नुहोस बल्कि पुरा मानवता को लाभ को लागि कार्य गर्नुहोस। मानव अस्तित्व को वास्तविक कुंजी सार्वभौमिक उत्तरदायित्व नै छ। यो विश्व शांति, प्राकृतिक संसाधनहरु को समवितरण र भविष्य को पीढी को हितहरुको लागि पर्यावरण को उचित देखभाल को सबै भन्दा राम्रो आधार छ।
बौद्ध धर्म को प्रचार - मेरो धर्म साधारण छ, मेरो धर्म दयालुता छ।
आफ्नो पर्यावरण को रक्षा हामिलाई त्यसै तरिका देखि गर्नु पर्छ जस्तो कि हामी आफ्नो घोडों को गर्छन। हामी मनुष्य प्रकृति देखि नै जन्मे हो यसैले हाम्रो प्रकृति को बिरुद्ध जाने को कुनै कारण हैन बनता, यस कारण नै म कहता हूं कि पर्यावरण धर्म नीतिशास्त्रा या नैतिकता को मामला छैन। यो सबै यस्तो विलासिताहरु हो जसको बिना पनि हामी गुजर-बसर गर्न सक्छन् तर यदि हामी प्रकृति को विरफ जान्छन् त हामी जिउँदो हैन रह सकते।
एक शरणार्थी को रूप मा हामी तिब्बती मान्छे भारत को मान्छे को प्रति संधै कृतज्ञता महसूस गर्छन, न केवल यसैले कि भारत ले तिब्बतियों को यस पीढी को सहायता र शरण दिए छ, बल्कि यसैले पनि धेरै पीढियों देखि तिब्बती मान्छे ले यस देश ले पथप्रकाश र बुधमित्ता प्राप्त को छ। यसैले हामी संधै भारत को प्रति आभारी रहछन। यदि सांस्कृतिक नजरिए देखि देख्यो जाए त हामी भारतीय संस्कृति को अनुयायी छन्।
हामी चीनी मान्छे या चीनी नेताहरु को विरुद्ध हैन हो आखिर उनि पनि एक मनुष्य को रूप मा हाम्रो भाई-बहन छन्। यदि उनलाई आफु निर्णय लिने स्वतन्त्रता होती त उनि आफु को यस प्रकार को विनाशक गतिविधि मा हैन लगाते या यस्तो कुनै काम गर्दैनन् जसबाट उनको बदनामी होती हो। म उनको लागि करूणा को भावना रखता हूँ।

यो पनि हेर्नुहोस

तिब्बत

वाह्य सूत्र

ढाँचा:Link FA