कश्मीरी भाषा
| कश्मीरी | |
|---|---|
| كٲشُر, कॉशुर | |
  | |
| मूलभाषी | जम्मू र कश्मीर |
| क्षेत्र | कश्मीर उपत्यका, चिनब उपत्यका |
| रैथाने(हरू) | कश्मीरी |
| मातृभाषी वक्ता | ७१ लाख |
| सरकारी दर्जा | |
आधिकारिक भाषा |  भारत[१] |
| भाषा सङ्केतहरू | |
| आइएसओ ६३९-१ | ks |
| आइएसओ ६३९-२ | kas |
| आइएसओ ६३९-३ | kas |
| ग्लोटोलग | kash1277[२] |
कश्मीरी भाषा (كٲشُر, कॉशुर) एक आर्य भाषा हो। यो भाषा विशेष गरी जम्मू र कश्मीर क्षेत्रको कश्मीर उपत्यका र चिनब उपत्यकामा बोलिने गरिन्छ। भारतमा मात्रै ६७,९७,५८७ यो भाषाको प्रयोग गर्दछन्। यसका साथ पाकिस्तानमा करिब ३,५०,००० ले यस भाषाको प्रयोग गर्दछन्।
कश्मीरी भाषा भारतको २२ आधिकारिक भाषा मध्यको एक भाषा हो। यसका साथै यो जम्मू र कश्मीरमा प्रयोग हुने ८ आधिकारिक भाषा मध्यको एक भाषा हो। सन् २००८ को नोबेम्बर पश्चात कश्मीरी भाषालाई जम्मू र कश्मीर क्षेत्रका सबै सरकारी विद्यालयमा अनिवार्य विषयको रूपमा पढाइने गरिन्छ।
भौगोलिक वितरण[सम्पादन गर्नुहोस्]
जम्मु कश्मीरमा र भारतका अन्य राज्यहरूमा रहेका कश्मीरी प्रवासका बीचमा कश्मीरी र सम्बन्धित बोलीका करिब ६.८ मिलियन वक्ताहरू छन्। अधिकांश कश्मीरी भाषीहरू कश्मीर उपत्यका र जम्मू कश्मीरका अन्य क्षेत्रहरूमा अवस्थित छन्। कश्मीर उपत्यकामा उनीहरूको बहुमत छ।[३] आजाद कश्मीरको करिब पाँच प्रतिशत जनसङ्ख्याले काश्मिरी भाषा बोल्ने गर्छन्।[४]
काश्मिरी भाषा भारतको २२ अनुसूचित भाषाहरू मध्ये एक हो। यो जम्मू र कश्मीर को पूर्व संविधान को आठौँ अनुसूची को एक भाग थियो। छैटौँ अनुसूचीमा उल्लेख गरिएका अन्य क्षेत्रीय भाषाहरूका साथै हिन्दी र उर्दुका साथमा राज्यमा कश्मीरी भाषाको विकास गर्नुपर्ने थियो।[५]
लिपि[सम्पादन गर्नुहोस्]
काश्मिरी भाषा लेख्नका लागि तीनवटा लिपिहरू प्रयोग गरिन्छ: पर्सो-अरबी लिपि, देवनागरी लिपि र शारदा लिपि। रोमन लिपि पनि कहिलेकाहीँ अनौपचारिक रूपमा कश्मीरी लेख्न प्रयोग गरिन्छ। कश्मीरी भाषा परम्परागत रूपमा ८औँ शताब्दी पछि शारदा लिपिमा लेखिएको थियो। लिपि कश्मीरी लेख्नको लागि बढ्दो अनुपयुक्त हुँदै गयो किनभने यसले यसको स्वर चिह्नहरूको प्रयोगद्वारा कश्मीरी विचित्र आवाजहरूलाई पर्याप्त रूपमा प्रतिनिधित्व गर्न सक्दैन। त्यसकारण, यो आज सामान्य प्रयोगमा छैन र कश्मीरी पण्डितहरूको धार्मिक समारोहहरूमा सीमित छ।[६]
शब्दावली[सम्पादन गर्नुहोस्]
कश्मीरी एक आर्य भाषा हो र संस्कृतबाट धेरै प्रभावित थियो, विशेष गरी प्रारम्भमा। भारतमा इस्लामिक प्रशासनिक शासनको आगमन पछि, कश्मीरीले धेरै फारसी ऋण शब्दहरू प्राप्त गरे। आधुनिक समयमा, काश्मिरी शब्दावली हिन्दुस्तानी र पन्जाबीबाट आयात गरिएको छ। कश्मीरीले पुरानो आर्यका धेरै विशेषताहरू राखेका छन् जुन अन्य आधुनिक आर्य भाषाहरू जस्तै हिन्दी-उर्दु, पन्जाबी र सिन्धीहरूमा हराइसकेको छ। केही शब्दावली विशेषताहरू जुन काश्मिरीहरूले स्पष्ट रूपमा वैदिक संस्कृत युगको मितिबाट सुरक्षित राख्छन् र पहिले नै शास्त्रीय संस्कृतमा पनि हराइसकेका छन्।[७][८]
नमुना पाठ[सम्पादन गर्नुहोस्]
कश्मीरी भाषामा मानव अधिकार सम्बन्धी विश्वव्यापी घोषणा पत्रको धारा १:[९]
अरबी लिपि[सम्पादन गर्नुहोस्]
سٲری اِنسان چھِ آزاد زامٕتؠ۔ وؠقار تہٕ حۆقوٗق چھِ ہِوی۔ تِمَن چھُ سوچ سَمَج عَطا کَرنہٕ آمُت تہٕ تِمَن پَزِ بٲے بَرادٔری ہٕنٛدِس جَذباتَس تَحَت اَکھ أکِس اَکار بَکار یُن
धारा १. सबै व्यक्तिहरू जन्मजात स्वतन्त्र हुन् ती सबैको समान अधिकार र महत्व छ। निजहरूमा विचार शक्ति र सद्विचार भएकोले निजहरूले आपसमा भातृत्वको भावनाबाट व्यवहार गर्नु पर्छ।
शारदा लिपि[सम्पादन गर्नुहोस्]
𑆃𑆑𑆶𑆪 𑆏𑆀𑆑𑆳𑆫 𑆪𑆶𑆱 𑆤𑆳𑆨𑆴 𑆣𑆫𑆼 𑆑𑆶𑆩𑇀𑆮𑆪 𑆧𑇀𑆫𑆲𑇀𑆩𑆳𑆟𑇀𑆝𑆱 𑆪𑆶𑆱 𑆓𑆫𑆴 𑆃𑆒 𑆩𑆶𑆪 𑆩𑆁𑆠𑇀𑆫 𑆪𑆶𑆱 𑆖𑇀𑆪𑆠𑆱 𑆑𑆫𑆼 𑆠𑆱 𑆱𑆳𑆱 𑆩𑆁𑆠𑇀𑆫 𑆑𑇀𑆪𑆳 𑆑𑆫𑆼𑇆
जसले भक्तिद्वारा ईश्वरीय शब्द "ओम्कार" को उच्चारण गर्छ उसले आफ्नो र ब्रह्माण्ड चेतनाको बीचमा पुल निर्माण गर्न सक्षम हुन्छ। यस पवित्र वचनमा प्रतिवद्ध भएर हजारौँ अन्य मन्त्रको आवश्यकता पर्दैन।
देवनागरी लिपि[सम्पादन गर्नुहोस्]
कॉशुर छु अख ज़बान। यॅमिस छु जम्मू व कश्मीरस मंज़ वनान।
जम्मू कश्मीरमा कश्मीरी भाषा बोलिन्छ।
सन्दर्भ सामग्रीहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]
- ↑ "Kashmiri: A language of India", Ethnologue, अन्तिम पहुँच २००७-०६-०२।
- ↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, सम्पादकहरू (२०१७), "Kashmiri", Glottolog 3.0, Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History।
- ↑ "Koshur: An Introduction to Spoken Kashmiri", Kashmir News Network: Language Section (koshur.org), अन्तिम पहुँच २००७-०६-०२।
- ↑ Bukhari, Shujaat (१४ जुन २०११), "The other Kashmir", The Hindu, अन्तिम पहुँच २४ अक्टोबर २०२०।
- ↑ "The Constitution of Jammu and Kashmir (India)", General Administrative Department of the Government of Jammu & Kashmir (India), मूलबाट ७ मे २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २००७-०६-०२।
- ↑ "The Sharada Script: Origin and Development", Kashmiri Overseas Association, मूलबाट ७ जनवरी २०१०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २००९-०७-०७।
- ↑ K.L. Kalla (१९८५), The Literary Heritage of Kashmir, Mittal Publications।
- ↑ Eggeling, Hans Julius (१९११), "Sanskrit", in Chisholm, Hugh, इन्साइक्लोपिडिया ब्रिटानिका 24 (११औँ संस्करण), क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालय छापाखाना, पृ: 156–183।
- ↑ "Universal Declaration of Human Rights in Nepali language", ohchr.org, मूलबाट १७ मे २०२१-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३ फेब्रुअरी २०२१।
