उत्सर्जन
 | एक अनाथ पृष्ठको रुपमा रहेको, अन्य विकिपृष्ठसित नजोडिएको वा एक-दुईवटा लेखहरूसँग मात्र जोडिएको हुनसक्छ। कृपया सम्बन्धित लेखहरूलाई यस पृष्ठ सूत्रसँग जोड्न सहायता गर्नुहोस् |
उपापचयी (मेटाबोलिक) क्रियायहरूका फलस्वरूप बने उत्सर्जी पदार्थहरूलाई शरीर भन्दा बाहिर निकालनको क्रियालाई उत्सर्जन भन्दछन्। सजीव कोशिकाहरूका भित्र विभिन्न प्रकारकहरू जैव-रासायनिक क्रियाहरू भइ रहन्छ्न्। यिनी क्रियायहरूका समय केही बेकारी एवं विषैले पदर्थ उत्पन्न छ्दछन् जुन कोशिकाहरू अथवा शरीरको लागि उपयोगी हुँदैनन्। यदि तीलाई शरीरमा एकत्र हुने दियो भने त ती प्राणघातक पनि हुन सक्छन्ं। इनै पदार्थहरूको उत्सर्जनको क्रियामा शरीर बाहिर निकाल दिन्छ। केही हानिकारक एवं उत्सर्जी पदार्थ कार्बन डाईऔक्साइड, अमोनिया, यूरिया, यूरिक अम्ल तथा केही अन्य नाइट्रोजनका यौगिक छन्। यो पदार्थ जस विशेष अङ्गहरू द्वारा शरीर भन्दा बाहिर निकालिन्छन् तीलाई उत्सर्जन अङ्ग भन्दछन्।
विरुवाहरू एवं प्राणीहरू दुइटैमा उत्सर्जनको क्रिया हुन्छ तर विरुवाहरूमा कुनै विशेष उत्सर्जन-अङ्ग या तन्त्र हुँदैन अतः पौधे आफ्नो उत्सर्जी पदार्थ पत्तीहरू, छालहरू, फलहरू, बीजहरूका माध्यमबाट शरीरबाट निष्कासित गरिदिन्छन्।[१] प्राणीहरूमा सबै उत्सर्जी पदार्थहरूका शरीर भन्दा बाहिर निकालनको लागि उत्सर्जी अङ्ग पाइन्छन्। मेरूदण्डी प्राणीहरूमा मुख्य उत्सर्जी अङ्ग वृक्क (चित्रित) छ जुन गहिरो ला ल रंगको सेमको बीजको आकृतिको हुन्छ। वृक्क आफ्नो ला खहरू वृक्क नलिकाहरूका माध्यमबाट रक्तलाई छानेर शुद्ध गर्दछ एवं छानेका वर्ज्य पदार्थहरूको मूत्रका माध्यमबाट निष्कासित गरिदिन्छ।
सन्दर्भ
[सम्पादन गर्नुहोस्]