मांझी

यो लेख हिन्दीबाट अनुवाद गरिएको हो। यहाँ क्लिक गरेर यस लेखमा रहेका त्रुटिहरु सुधार्न सक्नुहुन्छ।

मांझी , भारतको एक प्रमुख जनजाति छन् । यो जाति भारतका मध्यप्रदेश , राजस्थान , महाराष्ट्र । गुजरात , गोवा आदि स्थानमा पाइन्छ । मन्दसौर मा यो भोईवाङा , अयोध्या बस्ती , बाकङी ,बादरी , टोङी , छदरवास , बङी पुल आदि जग्गा निवास गर्दछन् । यिनमा डोङिया ,चौहान ,कहार,पङाईपथीँ ,चुङेलिया ,परमार ,बाथम ,मोर्य आदि छन् ।

निवास क्षेत्र

यो मूल रुपदेखि महाराष्ट्र, गुजरात, राजस्थान, पश्चिमी उडीसा र आन्ध्र प्रदेश राज्यहरुका मूल निवासी छन् । महाराष्ट्रमा भोइ(मांझी) मूल रुपदेखि बम्बाइ मै रह्न्थे नासिक,धुलिया, जलगाउँ, अहमदनगर, पुणे, अनिंगाबाद, कोल्हापुर, रत्नागिरी र महाराष्ट्रका शोलापुर जिलहरूमा हरुव मध्यप्रदेशका मन्दसौर ,रामपुरा ,आलोट ,फतेहपूर ,ताल , रतलाम ,सैलाना । वर्तमानमा, भोई समुदायका मानिस पूरा मध्यप्रदेश ,महाराष्ट्र अनि राजस्थानमा निवास गर्दछन्।

बस्तिहरु

महाराष्ट्र, गुजरात, राजस्थान, पश्चिमी उडीसा अनि आन्ध्र प्रदेश राज्य र तटिय ईलाकाहरू मा

भोजन

सामान्य भोजन , हरिया सब्जिहरू ,दालहरू ,भात भाछा आदि

कहारस्थान

स्वतन्त्रताका आखरी दशकमा देशभरमा राजनीतिक र सामाजिक गतिविधिहरु पर्याप्त ततेजीसित प्रारम्भ हो गई थियों। १०० वर्षहरूको स्वतन्त्रता संग्रामका चल्दै अंग्रेजहरुका देश छोडेर जानेका आसार देखिने लाग्थ्यो। त्यहीं सिखस्थानको मांग मास्टर तारासिंह उठारहे थहरु। आदिवासी बहुल क्षेत्रहरूमा पनि उत्तर पूर्वमा डा० जे ड.ए। किंजहरु नागालहरुडको मांग गर्दै थिए। मिजोरममा रातोड्नेछ, झारखंड,मा बिहार, सानो नागपुर, मध्यभारत, महा कौशलमा डा० जयपाल सिंह पृथक झारखंड गणतन्त्रको मांग लिएर चल पडे थिए। देश पिछडा आदिवासी निषाद (भोई) समुदाय पनि आन्दोलित हो रह्यो थियो, तब भोपाल स्टेटका डा० इन्द्रजीत सिंहले आलइंडिया कहार महासभाको जनरल मिटिंगमा पारित प्रस्ताव जसका माध्यम सेपृथक कहारस्थानको मांग तात्कालिक लार्ड पेथिक लारेन्स (ब्रिटिश केबिनेटमिशन लण्डन) वायसराय दिल्लीलाईमा मोरन्डम महासभा द्वारा दिनांक २०/०४/१९४६ मा दिइएको छ।

सिख धर्मका उत्थानमा कहार समाजको महत्त्वपूर्ण योगदान रह्यो थियो। यस कारण पञ्जाबका सामाजिक नेताहरुने कहारस्थानमा भारी जोर दिए। जस समय कांग्रेस आन्दोलनहरुका फलस्वरूप साइमन कमीशन भारत आयो थियो, त्यस समय हाम्रो नेताहरु जसमा डा० इन्द्रजीत सिंहका साथ श्री महावीर प्रसाद , श्री दुर्गादत्तसिंह कुशन बिजनौर, श्री गुलजारी मलजी बाथम पीलीभीत आदि बुद्विजीवी समाजका नेता थहरु, उनले देशको स्वतन्त्रताका समय कहारस्थानको मांगको थियो। यस कारण देशका अर्का प्रातहरूमा पनि केही यस प्रकारको मांगहरु उठी थियो। छूत एवं अछूतको प्रश्न पनि गर्माहटका साथ उठा थियो। यहप्रश्न बाबासाहेब अबेँडकर जीले उठाया थियो। जस समय समाजको प्रबुद्ध वर्ग जातिको नाम बतानमा लज्जा अनुभव गर्थ्यो, त्यस समय डा० इन्द्रजीत सिंह बाँच्न सार्वजनिक मञ्चदेखि कहार महासभाको झंडा उठाया थियो, जसमा निषाद महासभाको यथा सम्भव सहयोग मिलेको थियो।

यसै समय लगभग सन ३०-३१ माहोंशंगापछि बाबू गुलाबसिंह जीको अध्यक्षतामा कहार सम्मेलनको वृहद् आयोजन गरिएको थियो, जसमा भोपालसहित देशका विभिन्न प्रान्तहरुदेखि आए नवयुवकहरुने स्वयंसेवकका रूपमा भाग लिया थियो, डा० सहाब समाजलाई संगठित गर्न, तिनकोसमस्याहरूलाई अखिल भारतीय स्तरमा ब्रिटिशतथा स्थानीय शासनका सामुन्ने नियमित रूपले रख्दै रहे। राजनीतिका मञ्चमा विशेष रूचिका साथ उनले सन १९४५का पश्चात भाग लिया, ,जब ती प्रवासमा हुन्थे। भारतको स्वतन्त्रताको लडाईका समय नैं हाम्रो नेताहरूलाई अनुमान भएको थियो कि स्वतन्त्रताका पश्चात हाम्रो समाजका साथ न्याय गरेनन् जाव्नेछ। यसैकारण कहारस्थानको मांग गरिएको थियो, मास्टर तारासिंह ले पनि खालिस्तान मांगेका थिए।

सन् १९४६मा देशको अन्तरिम सरकार बनी थियो तब लाहौरदेखि प्रकाशित डान अखबारले एक कार्टून छापा थियो, तल लिखा थियो, पण्डित नेहरू वरूण देवहरुका दरबारमा अर्थात अन्तरिम सरकारमा हाम्रो समाजको प्रतिनिधि लिने कुरा चल रही थियो। कांग्रेसका द्वारा आश्वासन दिनमा समाजले भारत स्वतन्त्रताका पक्षमा कहारस्थानको मांग वापस ले लिए थियो। यस समय समाजलाई गोत्रहरुका आधारमा संगठित गर्नका प्रयास त्याग दिएको थियो, किनभनें भारतमा भिन्न भिन्न प्रदेशहरूमा अनहरुकहरु गोत्र, उपजातिहरूछन्, यसै समय समाजको पत्र गर्णधारको प्रकाशन भोपालदेखि गरे,पश्चात् त्यसका प्रकाशन एक प्रकाशन मण्डल बनाएर झांसीसे प्रकाशित गरिएको, जसका मुख्य प्रकाशक श्रीसुन्दररातो जी रायकवार थिए।निषाद समुदायको राजनीतिकगतिविधहरूको प्रमुख केन्द्र भोपाल रह्यो,तर्फ राजनीतिक चेतनाको केन्द्र बिन्दु अखिल भारतीय निषाद समाजको गर्णधार रहेकोछ।

केवटका वंशज

केवट पनि भोइ समाजको थियो । केवट रामायणको एक पात्र हो जसले वनगमनका समयमा राम, सीता र लक्ष्मणलाई आफ्नो नाउमा बसाएर गंगा पार गराएको थियो। यस कथाको वर्णन रामायणका अयोध्याकाण्डमा गरिएको छ। केवट श्री रामचन्द्रको अनन्य भक्त थियो। भनिन्छ कि श्रृष्टिका आरम्भमा जब सम्पूर्ण जगत जलमग्न थियो केवटको जन्म कछुवाको योनिमा भयो। त्यस योनिमा पनि त्यसका भगवानका प्रति अत्यधिक प्रेम थियो।

निषाद

निषाद ,भोई(मांझी) समाजको नै उपजाति हो । एक धेरै पुरानो अनार्य जाति जो भारतमा आर्य जातिका आउनु भन्दा पहिले निवास गर्दथे । यस जातिका मानिस शिकार खेल्थे, माछाहरु मार्थे र बेच्थे ।

विशेष पुराणहरूमा जुन प्रकार अरू अनेक अनार्य जातिहरूको उत्पत्तिका सम्बन्धमा अनेक प्रकारका कथाहरू लेखिएका हुन् त्यसै प्रकार यस जातिको उत्पात्तिका सम्बन्धमा पनि एक कथा छ । अग्निपुराण मा लेखिएको छ कि जुन समय राजा वेणुको जाँघ मथीएको त्यस समय त्यसमध्येकोले रंगको एक सानो सा मानिस निस्किएको थियो । त्यही मानिस यस वंशको आपुरुष थियो ।

यो भूगोल-सम्बन्धित लेख आफ्नो प्रारम्भिक अवस्थामा छ, अथवा एक आधार हो। तपाईं यसलाई बढाएर विकिपिडियाको सहायता गर्न सक्नु्हुन्छ।