आश्रित क्षेत्र

आश्रित क्षेत्र, आश्रित इलाका, वा निर्भर क्षेत्र (कहिलेकाहीँ बाह्य क्षेत्रको रूपमा पनि सन्दर्भित) एक क्षेत्र हो जुन सार्वभौम राज्यको रूपमा पूर्ण राजनीतिक स्वतन्त्रता वा सार्वभौमिकता रहँदैन, तर राजनीतिक रूपमा नियन्त्रण गर्ने राज्यको अभिन्न क्षेत्र भन्दा बाहिर रहन्छ।

आश्रित क्षेत्र सामान्यतया एक सार्वभौम राज्यको घटक भागको रूपमा रहँदै देशको उपविभाजन देखि अलग रहन्छ। यसको सट्टा प्रशासनिक विभाजनलाई उचित राज्यको विभाजनको रूपमा बुझिन्छ। यसको विपरीत, आश्रित क्षेत्रले प्रायः आफ्नो नियन्त्रण गर्ने राज्यबाट धेरै हदसम्म स्वायत्तता कायम राख्छ। ऐतिहासिक रूपमा, अधिकांश उपनिवेशहरू आश्रित क्षेत्रहरू मानिन्छन्। तथापि, सबै स्वायत्त निकायहरूलाई आश्रित क्षेत्रहरू मानिँदैन।^[१] अधिकांश बसोबास, आश्रित क्षेत्रहरूको आफ्नै आइएसओ ३१६६ देश कोडहरू छन्।

केही राजनीतिक संस्थाहरू अन्तर्राष्ट्रिय सन्धि वा अन्य सम्झौताद्वारा ग्यारेन्टी गरिएको विशेष स्थितिमा बस्छन्, जसले गर्दा स्वायत्तताको एक निश्चित स्तर सिर्जना गर्दछ उदाहरणका लागि आप्रवासन नियमहरूमा भिन्नतालाई लिन सकिन्छ।^[२] ती संस्थाहरूलाई कहिलेकाहीँ निर्भर क्षेत्रहरू मानिन्छ, वा कम से कम समूहीकृत गरिन्छ, तर आधिकारिक रूपमा उनीहरूको शासक राज्यहरूले ती राज्यहरूलाई अभिन्न अङ्गको रूपमा मान्दछन्।^[२] यस्तो उदाहरण फिनल्यान्डको एक स्वायत्त क्षेत्र ओलान्द हो।

सारांश

तलको सूचीमा निम्न समावेश छन्::

आश्रित क्षेत्रहररू

स्वतन्त्र सङ्घमा दुई राज्यहरू, एक आश्रित क्षेत्र, र न्युजिल्यान्डको लागि सूचीमा एक अन्टार्कटिका माथि दावी

नर्वेको सूचीमा एक निर्जन क्षेत्र र दुई अन्टार्कटिका माथि दावी
१३ समुद्रपार क्षेत्रहरू (१० स्वायत्त, दुई मुख्यतया सैन्य अखडाको रूपमा प्रयोग गरिएको, र एक निर्जन), तीन किरीटाधीन क्षेत्र, र संयुक्त अधिराज्यको सूचीमा एक अन्टार्कटिका माथि दावी
१३ असङ्गठित क्षेत्र (पाँच बसोवास युक्त र आठ निर्जन) र संयुक्त राज्य अमेरिकाको सूचीमा दुई अनियन्त्रित क्षेत्रहरूमा गरिएको दावी

समान क्षेत्रहरू

अस्ट्रेलियाको सूचीमा ६ बाह्य क्षेत्रहरू (तीन बसोबास युक्त र तीन निर्जन) र एक अन्टार्कटिक दाबी
चीनको सूचीमा दुई विशेष प्रशासनिक क्षेत्रहरू
डेनमार्कको सूचीमा आन्तरिक मामिलामा स्वायत्तता भएका दुई स्वशासित क्षेत्रहरू
फिनल्यान्डको सूचीमा रहेको ऐन र अन्तर्राष्ट्रिय सन्धिहरू अनुसार शासित एउटा स्वायत्त क्षेत्र
फ्रान्सको सूचीमा पाँच स्वायत्त समुद्रपार क्षेत्रहरू र दुई निर्जन विदेशी क्षेत्रहरू (जसमध्ये एउटामा अन्टार्कटिक दाबी समावेश छ)
नेदरल्यान्डको सूचीमा आन्तरिक मामिलामा स्वायत्तता भएका तीन घटक देशहरू
नर्वेको सूचीमा सीमित सार्वभौमिकता भएको एउटा आन्तरिक क्षेत्र

आश्रित क्षेत्रहरूको सूची

यस सूचीमा संयुक्त राष्ट्रसङ्घको महासभाको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा नपरेका धेरै क्षेत्रहरू सहित कानुनी रूपमा उनीहरूको शासक राज्यमा समावेश नगरिएका सबै क्षेत्रहरू समावेश छन्। अन्टार्कटिकाका माथिका सबै दाबीहरू छड्केमा सूचीबद्ध छन्।

न्युजिल्यान्ड

न्युजिल्यान्डमा दुई स्वशासित सम्बद्ध राज्यहरू छन्, एउटा आश्रित क्षेत्र, र अन्टार्कटिकामा एक क्षेत्रीय दाबी समावेश छ।^[३]

सम्बद्ध राज्यहरू	प्रशासन	आइएसओ ३१६६ देश कोड
कुक टापु	सन् १९६५ देखि कुक टापु न्युजिल्यान्डसँग स्वतन्त्र सम्बन्धमा रहेको स्वशासित राज्य हो। अन्तर्राष्ट्रिय कानूनको उद्देश्यका लागि कुक टापुहरूको हैसियत स्वतन्त्रताको बराबर मानिन्छ, र देशले आफ्नो आन्तरिक र बाह्य मामिलाहरूमा पूर्ण सार्वभौमिकता प्रयोग गर्दछ।^[४] यद्यपि, स्वतन्त्र सङ्घ सम्झौताको सर्तहरू अन्तर्गत, न्युजिल्यान्डले कुक टापुहरूको विदेशी सम्बन्ध र रक्षाको लागि केही जिम्मेवारी कायम राख्छ। यी जिम्मेवारीहरूले नियन्त्रणको कुनै अधिकार प्रदान गर्दैनन् र कुक टापु सरकारको अनुरोधमा मात्र प्रयोग गरिन्छ। न्युजिल्यान्ड सरकारले कुक टापुवासीहरूको न्युजिल्यान्ड नागरिकता प्राप्त गर्ने अधिकारको निरन्तर प्रयोगको कारणले गर्दा संयुक्त राष्ट्र सङ्घमा कुक टापुहरूको छुट्टै स्थान हुनु उचित ठान्दैन।^[५]	सिके
नियु	नियु सन् १९७४ देखि न्युजिल्यान्डसँग स्वतन्त्र सम्बन्धमा रहेको स्वशासित राज्य हो। अन्तर्राष्ट्रिय कानूनको उद्देश्यका लागि नियुको हैसियत स्वतन्त्रताको बराबर मानिन्छ, र देशले आफ्नो आन्तरिक र बाह्य मामिलामा पूर्ण सार्वभौमिकता प्रयोग गर्दछ। यद्यपि, स्वतन्त्र सङ्घ सम्झौताको सर्तहरू अन्तर्गत, न्युजिल्यान्डले नियुको वैदेशिक सम्बन्ध र रक्षाको लागि केही जिम्मेवारी राख्छ। यी जिम्मेवारीहरूले नियन्त्रणको कुनै अधिकार प्रदान गर्दैनन् र नियु सरकारको अनुरोधमा मात्र प्रयोग गरिन्छ। नियुवासीहरूको न्युजिल्यान्डको नागरिकता प्राप्त गर्ने अधिकारको निरन्तर प्रयोग गरिरहेको कारण न्युजिल्यान्डको सरकारले नियुको लागि संयुक्त राष्ट्र सङ्घमा छुट्टै स्थान राख्नु उपयुक्त ठान्दैन।^[५]	एनयु
आश्रित क्षेत्र	प्रशासन	आइएसओ ३१६६ देश कोड
टोकेलाउ	टोकेलाउ न्युजिल्यान्डको क्षेत्र हो। फेब्रुअरी २००६ मा स्वशासन सम्बन्धी संयुक्त राष्ट्र सङ्घद्वारा प्रायोजित जनमत सङ्ग्रहले हालको राजनीतिक स्थिति परिवर्तन गर्न आवश्यक दुई-तिहाइ बहुमत प्राप्त गर्न सकेन। अर्को एउटा अक्टोबर २००७ मा भएको थियो, जुन दुई-तिहाइ बहुमतमा पुग्न असफल भएको थियो।^[६] यो गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको संयुक्त राष्ट्र सङ्घको सूचीमा देखा पर्दछ।	टिके
आश्रित क्षेत्र (निर्जन, दावी गरिएको)	प्रशासन	आइएसओ ३१६६ देश कोड
रोस आश्रित क्षेत्र	यो न्युजिल्यान्डको अन्टार्कटिक दाबी हो। टोकेलाउ र सम्बद्ध राज्यहरू (कुक टापुहरू र नियु) भन्दा फरक हो। रोस आश्रित क्षेत्र, न्युजिल्यान्ड सरकारका अनुसार, संवैधानिक रूपमा न्युजिल्यान्डको भाग हो।^[७]	आइएसओ ३१६६ कोड छैन

नर्वे

नर्वेमा एउटा आश्रित क्षेत्र र दुईवटा अन्टार्कटिक दाबीहरू छन्। नर्वेमा स्वालबार्ड जस्ता बसोबास युक्त टापुहरू पनि छन् जहाँ नर्वेली सार्वभौमिकता सीमित छ (तल हेर्नुहोस्)।

आश्रित क्षेत्र (निर्जन)	प्रशासन	आइएसओ ३१६६ देश कोड
बोउभेट टापु	न्याय मन्त्रालय र प्रहरीको ध्रुवीय मामिला विभागद्वारा ओस्लोबाट प्रशासित आश्रित क्षेत्र	बिभी
आश्रित क्षेत्र (निर्जन, दावी गरिएको)	प्रशासन	आइएसओ ३१६६ देश कोड
पिटर प्रथम टापु	न्याय मन्त्रालय र प्रहरीको ध्रुवीय मामिला विभागद्वारा ओस्लोबाट प्रशासित आश्रित क्षेत्र (अन्टार्कटिक सन्धि प्रणालीको अधीनमा)	आइएसओ ३१६६ कोड छैन
रानी माउड टापु		आइएसओ ३१६६ कोड छैन

संयुक्त अधिराज्य

संयुक्त अधिराज्यसँग तीन वटा "किरीटाधीन क्षेत्र", तेह्र वटा "समुद्रपार क्षेत्रहरू" (दश स्वायत्त, दुईवटा मुख्यतया सैन्य अड्डाहरूको रूपमा प्रयोग गरिने क्षेत्र, र एउटा निर्जन), र एउटा अन्टार्कटिक दाबी रहेको छ।

किरीटाधीन क्षेत्र	प्रशासन	आइएसओ ३१६६ देश कोड
गुर्न्जी	रक्षा, अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिनिधित्व र राम्रो सरकारको जिम्मेवारी संयुक्त अधिराज्यसँग छ।^[८]^[९]^[१०]	जिजी
आइजल अफ म्यान		आइएम
जर्सी		जेइ
समुद्रपार क्षेत्र	प्रशासन	आइएसओ ३१६६ देश कोड
एङ्गुइला	एङ्गुइलाको सभा सभाले घरेलु मामिलाहरू सम्हाल्छ। यो संयुक्त राष्ट्र सङ्घको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा रहेको छ।	एआई
बर्मुडा	बर्मुडाको संसदले घरेलु मामिलाहरू हेर्दछ र यो क्षेत्रलाई बेलायतले स्वशासित क्षेत्रको रूपमा परिभाषित गरेको छ र यो संयुक्त राष्ट्र सङ्घको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा रहेको छ।	बिएम
बेलायती भर्जिन टापु	बेलायती भर्जिन टापुको सभाले घरेलु मामिलाहरू सम्हाल्छ। यो संयुक्त राष्ट्र सङ्घको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा रहेको छ।	भिजी
केम्यान टापु	केम्यान टापुहरूको संसदले घरेलु मामिलाहरू सम्हाल्छ। यहाँ लगभग पूर्ण आन्तरिक स्वशासन रहेको छ। यो संयुक्त राष्ट्र सङ्घको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा रहेको छ।	केवाई
फल्कल्यान्ड टापु	फल्कल्यान्ड टापुको व्यवस्थापिका सभाले घरेलु मामिलाहरू सम्हाल्छ। यो संयुक्त राष्ट्र सङ्घको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा रहेको छ।	एफके
जिब्राल्टार	जिब्राल्टारको संसदले घरेलु मामिलाहरू सम्हाल्छ। यहाँ लगभग पूर्ण आन्तरिक स्वशासन रहेको छ। यो संयुक्त राष्ट्र सङ्घको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा रहेको छ।	जिआई
मोन्टसेराट	मोन्टसेराटको विधान परिषद्ले घरेलु मामिलाहरू सम्हाल्छ। संयुक्त राष्ट्र सङ्घको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा रहेको छ।	एमएस
पिटकेर्न टापु	पिटकेर्न टापुको परिषद्ले केही घरेलु मामिलाहरू सम्हाल्छ, यद्यपि निर्णयहरू पिटकेर्न टापुहरूको गभर्नरको स्वीकृतिको विषय हुन्, जसले विदेश तथा राष्ट्रमण्डल कार्यालयलाई पत्राचार गर्दछ। यो संयुक्त राष्ट्र सङ्घको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा रहेको छ।	पिएन
सेन्ट हेलेना, एसेन्सन र ट्रिस्टन डा चुन्हा	सेन्ट हेलेनाको विधान परिषद् , एसेन्सन टापु परिषद् र ट्रिस्टन दा चुन्हा टापु परिषद्ले घरेलु मामिलाहरू सम्हाल्छन्। यो संयुक्त राष्ट्र सङ्घको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा रहेको छ।	एसएच
तुर्क्स र काइकोस टापु	तुर्क्स र काइकोस टापुको विधान परिषद्ले घरेलु मामिलाहरू सम्हाल्छ। यो संयुक्त राष्ट्र सङ्घको गैर-स्वशासित क्षेत्रहरूको सूचीमा रहेको छ।	टिसी
समुद्रपार क्षेत्रहरू (सार्वभौम आधार क्षेत्र)	प्रशसान	आइएसओ ३१६६ देश कोड
आक्रोटिरी र धेकेलिया	रक्षा मन्त्रालयलाई पत्राचार गर्ने, बेलायती सेना साइप्रसका कमाण्डरद्वारा एकल बेलायती विदेशी क्षेत्रको रूपमा प्रशासित दुई सार्वभौम आधार क्षेत्रहरू। सैन्य कर्मचारीहरू र उनीहरूका परिवारहरू सहित स्थायी जनसङ्ख्या भएको क्षेत्र।	कुनै आइएसओ ३१६६ कोड छैन
समुद्रपार क्षेत्र (निर्जन)	प्रशसान	आइएसओ ३१६६ देश कोड
बेलायती हिन्द महासागरीय क्षेत्र	बेलायती हिन्द महासागरीय क्षेत्रका आयुक्तद्वारा प्रशासित, विदेश, राष्ट्रमण्डल र विकास कार्यालयलाई पत्राचार गर्ने। यहाँको आदिवासी चागोसियन जातिहरूलाई सन् १९६७ र १९७३ को बीचमा हटाइएको थियो। हाल यो क्षेत्र सैन्य कर्मचारीहरूमा सीमित छ।	आइओ
दक्षिण जर्जिया तथा दक्षिण स्यान्डविच टापु	दक्षिण जर्जिया र दक्षिण स्यान्डविच टापुहरूका आयुक्तद्वारा प्रशासित।	जिएस
समुद्रपार क्षेत्र (निर्जन, दावी गरिएको)	प्रशसान	आइएसओ ३१६६ देश कोड
बेलायती अन्टार्कटिक क्षेत्र	बेलायती अन्टार्कटिक क्षेत्रका आयुक्तद्वारा प्रशासित	कुनै आइएसओ ३१६६ कोड छैन

बसोबास युक्त आश्रित क्षेत्रहरूको अवलोकन

नाम	जनसङ्ख्या (सन् २०१६)^[११]	क्षेत्रफल (किमी^२)^[१२]	क्षेत्रफल (माइल^२)^[१२]	संयुक्त राष्ट्र सङ्घीय क्षेत्र	संयुक्त राष्ट्र सङ्घीय उपक्षेत्र	सार्वभौम राज्य	कानुनी स्थिति ^[१३]
आक्रोटिरी र धेकेलिया	१५,७००	२५४	९८	एसिया	पश्चिम एसिया	संयुक्त अधिराज्य	बेलायती समुद्रपार क्षेत्र (सैन्य अड्डा)
ओलान्द	२९,०१३	१,५८०	६१०	युरोप	उत्तरी युरोप	फिनल्यान्ड	स्वायत्त क्षेत्र
अमेरिकी सामोआ	५४,१९४	१९९	७७	ओसिनिया	पोलिनेसिया	संयुक्त राज्य अमेरिका	असङ्गठित क्षेत्र
एङ्गुइला	१५,१००	९१	३५	महाअमेरिका	क्यारिबियन	संयुक्त अधिराज्य	समुद्रपार क्षेत्र
अरुबा	११३,६४८	१७८.९१	६९.०८	महाअमेरिका	क्यारिबियन	नेदरल्यान्ड	संवैधानिक राष्ट्र
बर्मुडा	७०,५३७	५३.२	२०.५	महाअमेरिका	उत्तर अमेरिका	संयुक्त अधिराज्य	समुद्रपार क्षेत्र
बेलायती भर्जिन टापु	३४,२३२	१५३	५९	महाअमेरिका	क्यारिबियन	संयुक्त अधिराज्य	समुद्रपार क्षेत्र
केम्यान टापु	५७,२६८	२६४	१०१.९	महाअमेरिका	क्यारिबियन	संयुक्त अधिराज्य	समुद्रपार क्षेत्र
क्रिसमस टापु	२,२०५	१३५	५२	ओसिनिया	अस्ट्रेलिया र न्युजिल्यान्ड	अस्ट्रेलिया	बाह्य क्षेत्रहरू
कोकोस (किलिङ) टापु	५९६	१४	५.४	ओसिनिया	अस्ट्रेलिया र न्युजिल्यान्ड	अस्ट्रेलिया	बाह्य क्षेत्र
कुक टापु	१८,१००	२४०	९३	ओसिनिया	फोलिनेसिया	न्युजिल्यान्ड	सम्बद्ध राज्य
कुरासाओ	१५८,९८६	४४४	१७१	महाअमेरिका	क्यारिबियन	नेदरल्यान्ड	संवैधानिक राष्ट्र
फल्कल्यान्ड टापु	२,९३१	१२,१७३	४,७००	महाअमेरिका	दक्षिण अमेरिका	संयुक्त अधिराज्य	समुद्रपार क्षेत्र
फरोई टापु	४९,१८८	४,१६७	५४०	युरोप	उत्तरी युरोप	डेनमार्क	स्वायत्त क्षेत्र
फ्रान्सेली पोलिनेसिया	२८५,७३५	१,३९९	१,६०९	ओसिनिया	पोलिनेसिया	फ्रान्स	समुद्रपार इलाकाहरू (समुद्रपार क्षेत्रहरू)
जिब्राल्टार	२९,३२८	६.५	२.५	युरोप	दक्षिणी युरोप	संयुक्त अधिराज्य	समुद्रपार क्षेत्र
ग्रिनल्यान्ड	५६,४८३	२,१६६,०८६	८३६,३३०	महाअमेरिका	उत्तरी अमेरिका	डेनमार्क	स्वायत्त क्षेत्र
ग्वाम	१६२,७४२	५४४	२१०	ओसिनिया	माइक्रोनेसिया	संयुक्त राज्य अमेरिका	असङ्गठित क्षेत्र
गुर्न्जी	६३,०२६	६५	२५	युरोप	उत्तरी युरोप	संयुक्त अधिराज्य	किरीटाधीन क्षेत्र
हङकङ	७,३७४,०००	२,७५५	१,०६४	एसिया	पूर्वी एसिया	चीन	विशेष प्रशासनिक क्षेत्र
आइजल अफ म्यान	८८,१९५	५७२	२२१	युरोप	उत्तरी युरोप	संयुक्त अधिराज्य	किरीटाधीन क्षेत्र
जर्सी	९८,०६९	११८.२	४५.६	युरोप	उत्तरी युरोप	संयुक्त अधिराज्य	किरीटाधीन क्षेत्र
मकाउ	६५०,९००	११५.३	४४.५	एसिया	पूर्वी एसिया	चीन	विशेष प्रशासनिक क्षेत्र
मोन्टसेराट	५,२६७	१०१	३९	महाअमेरिका	क्यारिबियन	संयुक्त अधिराज्य	समुद्रपार क्षेत्र
न्यु क्यालेडोनिया	२७५,३५५	१८,५७६	७,१७२	ओसिनिया	मेलानेसिया	फ्रान्स	समुद्रपार क्षेत्र
नियु	१,१९०	२६१.४६	१००.९५	ओसिनिया	पोलिनेसिया	न्युजिल्यान्ड	सम्बद्ध राज्य
नोर्फोक टापु	२,२१०	३४.६	१३.४	ओसिनिया	अस्ट्रेलिया र न्युजिल्यान्ड	अस्ट्रेलिया	बाह्य क्षेत्र
उत्तरी मारिआना टापु	५३,४६७	४६४	१७९	ओसिनिया	माइक्रोनेसिया	संयुक्त राज्य अमेरिका	असङ्गठित क्षेत्र (राष्ट्रमण्डल)
पिटकेर्न टापु	५७	४३	१७	ओसिनिया	पोलिनेसिया	संयुक्त अधिराज्य	समुद्रपार क्षेत्र
पोर्तो रिको	३,४११,३०७	९,१०४	३,५१५	महाअमेरिका	क्यारिबियन	संयुक्त राज्य अमेरिका	असङ्गठित क्षेत्र (राष्ट्रमण्डल)
सेन्ट बार्तेलेमी	७,२०९	२५	९.७	महाअमेरिका	क्यारिबियन	फ्रान्स	समुद्रपार क्षेत्र
सेन्ट हेलेना, एसेन्सन र ट्रिस्टिन दा चुन्हा	५,६३३	३९४	१५२	अफ्रिका	पश्चिम अफ्रिका	संयुक्त अधिराज्य	समुद्रपार क्षेत्र
सेन्ट मार्टिन	३१,९४९	५३.२	२०.५	महाअमेरिका	क्यारिबियन	फ्रान्स	समुद्रपार क्षेत्र
सेन्ट पियर र मिक्लोँ	५,५९५	२४२	९३	महाअमेरिका	उत्तरी अमेरिका	फ्रान्स	समुद्रपार क्षेत्र
सिन्ट मार्टिन	४१,४८६	३७	१४	महाअमेरिका	क्यारिबियन	नेदरल्यान्ड	संवैधानिक राष्ट्र
स्वालबार्ड	२,६६७	६१,०२२	२३,५६१	युरोप	उत्तरी युरोप	नर्वे	असङ्गठित क्षेत्र
टोकेलाउ	१,४९९	१०	३.९	ओसिनिया	पोलिनेसिया	न्युजिल्यान्ड	आश्रित क्षेत्र
तुर्क्स र काइकोस टापु	५१,४३०	४३०	१६६	महाअमेरिका	क्यारिबियन	संयुक्त अधिराज्य	समुद्रपार क्षेत्र
संयुक्त राज्य भर्जिन टापु	१०२,९५१	३४६.३६	१३३.७३	महाअमेरिका	क्यारिबियन	संयुक्त राज्य अमेरिका	असङ्गठित क्षेत्र
वालिस र फुतुना	१५,६६४	१४२	५५	ओसिनिया	पोलिनेसिया	फ्रान्स	समुद्रपार क्षेत्र

टिप्पणीहरू

↑ संयुक्त राज्य अमेरिका बाह्य साना टापुहरूको प्रत्येक क्षेत्रलाई "युएम-" लेबल गरिएको छ, त्यसपछि यसको नामको पहिलो अक्षर र आवश्यक भएमा अर्को अद्वितीय अक्षर प्रस्तुत गरिएको छ।
↑ निम्न क्षेत्रहरूमा आइएसओ ३१६६-१ कोडहरू छैनन्:
१: जसमा आक्रोटिरी र धेकेलिया
२: आशमोर र कार्टियर टापु
३: कोरल समुद्री टापु समावेश छन्।

सन्दर्भ सामग्रीहरू

↑ "International Trusteeship System and Trust Territories | The United Nations and Decolonization", www.un.org।
↑ ^२.० ^२.१ "United Nations General Assembly 15th Session – The Trusteeship System and Non-Self-Governing Territories (pages:509–510)", मूलबाट मार्च २०, २०१२-मा सङ्ग्रहित।
↑ Salesa, Damon Ieremia (२०१७), Island time : New Zealand's Pacific futures, Wellington, New Zealand: Bridget Williams Books, पृ: 6–7, आइएसबिएन 9781988533506।
↑ "Find a publication | New Zealand Ministry of Justice", मूलबाट २०१६-०४-२९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०१३-११-१४। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१६-०४-२९ मिति
↑ ^५.० ^५.१ Conan, Neal (११ अगस्ट २०१५), "Pacific News Minute: Cook Islands Bid for UN Membership On Hold", Hawai'i Public Radio, मूलबाट ९ डिसेम्बर २०१८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ६ अप्रिल २०१९। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ९ डिसेम्बर २०१८ मिति
↑ Connell, John (२००९), "‘We are not ready’ : colonialism or autonomy in Tokelau", in Baldacchino, Godfrey; Milne, David, The case for non-sovereignty : lessons from sub-national island jurisdictions, Routledge, पृ: 157–168, आइएसबिएन 9780415455503।
↑ New Zealand and Antarctica. NZ Ministry of Foreign Affairs and Trade. 2010
↑ CIA (२०१०-०७-१५), "Guernsey at the CIA's page", CIA, अन्तिम पहुँच २०१०-०७-१५।
↑ CIA (२०१०-०७-१५), "Jersey at the CIA's page", CIA, अन्तिम पहुँच २०१०-०७-१५।
↑ CIA (२०१०-०७-१५), "The Isle of Man at the CIA's page", CIA, अन्तिम पहुँच २०१०-०७-१५।
↑ "Country Comparison :: Population", CIA, जुलाई २०१६।
↑ ^१२.० ^१२.१ "Field Listing :: Area", CIA।
↑ "Field Listing :: Dependency Status", CIA।

[3] संयुक्त राज्य अमेरिका बाह्य साना टापुहरूको प्रत्येक क्षेत्रलाई "युएम-" लेबल गरिएको छ, त्यसपछि यसको नामको पहिलो अक्षर र आवश्यक भएमा अर्को अद्वितीय अक्षर प्रस्तुत गरिएको छ।

[4] निम्न क्षेत्रहरूमा आइएसओ ३१६६-१ कोडहरू छैनन्:
१: जसमा आक्रोटिरी र धेकेलिया
२: आशमोर र कार्टियर टापु
३: कोरल समुद्री टापु समावेश छन्।

[1] "International Trusteeship System and Trust Territories | The United Nations and Decolonization", www.un.org।

[The_Trusteeship_System_and_Non-Self-Governing_Territories-2] २.० ^२.१ "United Nations General Assembly 15th Session – The Trusteeship System and Non-Self-Governing Territories (pages:509–510)", मूलबाट मार्च २०, २०१२-मा सङ्ग्रहित।

[5] Salesa, Damon Ieremia (२०१७), Island time : New Zealand's Pacific futures, Wellington, New Zealand: Bridget Williams Books, पृ: 6–7, आइएसबिएन 9781988533506।

[justice.govt.nz-6] "Find a publication | New Zealand Ministry of Justice", मूलबाट २०१६-०४-२९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०१३-११-१४। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१६-०४-२९ मिति

[Cook_Islands_UN-7] ५.० ^५.१ Conan, Neal (११ अगस्ट २०१५), "Pacific News Minute: Cook Islands Bid for UN Membership On Hold", Hawai'i Public Radio, मूलबाट ९ डिसेम्बर २०१८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ६ अप्रिल २०१९। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ९ डिसेम्बर २०१८ मिति

[8] Connell, John (२००९), "‘We are not ready’ : colonialism or autonomy in Tokelau", in Baldacchino, Godfrey; Milne, David, The case for non-sovereignty : lessons from sub-national island jurisdictions, Routledge, पृ: 157–168, आइएसबिएन 9780415455503।

[9] New Zealand and Antarctica. NZ Ministry of Foreign Affairs and Trade. 2010

[10] CIA (२०१०-०७-१५), "Guernsey at the CIA's page", CIA, अन्तिम पहुँच २०१०-०७-१५।

[11] CIA (२०१०-०७-१५), "Jersey at the CIA's page", CIA, अन्तिम पहुँच २०१०-०७-१५।

[12] CIA (२०१०-०७-१५), "The Isle of Man at the CIA's page", CIA, अन्तिम पहुँच २०१०-०७-१५।

[13] "Country Comparison :: Population", CIA, जुलाई २०१६।

[:0-14] १२.० ^१२.१ "Field Listing :: Area", CIA।

[15] "Field Listing :: Dependency Status", CIA।

[१]

[२]

[टिप्पणी १]

[टिप्पणी २]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

[१०]

[११]

[१२]

[१३]