जैथकको लडाइँ

जैथकको लडाइँ
नेपाल अङ्ग्रेज युद्धको भाग
जैथक किल्ला
मिति वि.स. ९ असोज १८७२ स्थान जैथक किल्ला, भारत ३०°३५′४५.३५″उ॰ ७७°२०′१३.९३″पू॰ परिणाम नेपाल अधिराज्यको विजय
योद्धा
इस्ट इन्डिया कम्पनी	नेपाल अधिराज्य
सेनापतिहरू
मेजर जनरल मार्टिनडेल मेजर रिचर्ड्स	रणजोर थापा जसपाओ थापा
जैथक हिमाचल प्रदेश भित्र स्थान जैथक जैथक (भारत)

जैथकको लडाइँ नेपाली सेनाहरू विरुद्ध नालापानीको लडाइँ पछि ईस्ट इन्डिया कम्पनीको ५३ औं डिभिजनद्वारा लडेको लडाइँ हो। नालापानीले दुवै पक्षलाई महँगो महँगो परेको थियो, तर पश्चिमको नाहान र जैथकमा भने उनीहरूले झनै पीडा भोग्नुपरेको थियो। त्यहाँ कमाण्डमा काजी अमरसिंह थापाका छोरा रणजोरसिंह थापा थिए। नाहानलाई असुरक्षित छोडिएको थियो। मेजर-जनरल मार्टिनडेल, जसले गिलेस्पीको सेनाको कमाण्ड ग्रहण गरेका थिए, वि.स. १८७२ असोज ९ मा नाहानलाई आफ्नो कब्जामा लिए र तुरुन्तै रणजोरसिंहको स्थानमा आक्रमणको तयारीमा लागे।

उक्त किल्लामा रणजोरसिंह र जसपाउ थापाको नेतृत्वमा तोप र गोलीको परवाह नगरी नेपाली फौजले उनीहरूमाथि आक्रमण गरे। नेपाली फौजको आक्रमणले धेरै अङ्ग्रेजहरू गिंडिए। अङ्ग्रेज फौज नेपालको आक्रमणबाट पराजित हुन पुगे र हनानतर्फ शरण लिन पुगे। यस युद्धपश्चातल अङ्ग्रेजहरूले त्यस क्षेत्रमा पुनःआक्रमण गर्न आँट नै गर्न सकेनन्।

लडाइँ

जैथकको यो पहिलो दिनको लडाइले बेलायतीहरूलाई तीन सयभन्दा बढी मानिस मारिए र घाइते भए र युद्धको लागि मार्टिनडेलको उत्साहलाई चिसो बनायो। डेढ महिनादेखि उनले नेपाली सेनाविरुद्ध थप पहल गर्न अस्वीकार गरे। यसरी फेब्रुअरीको मध्यमा, नेपाली सेनाले त्यसबेलासम्म चार बेलायती कमाण्डरहरूको सामना गरेको थियो, गिलेस्पी मरिसकेका थिए, मार्ले उजाड भइसकेका थिए, वुडलाई निष्क्रियतामा उत्पीडन गरिएको थियो, र मार्टिनडेल व्यावहारिक रूपमा अत्यधिक सतर्कताले असक्षम भएका थिए। यसले अक्टोलोनीलाई चाँडै आफ्नो क्षमता देखाउन र युद्धको मार्ग परिवर्तन गर्ने दृश्य सेट गर्‍यो।