प्रयोगकर्ता:Arkosewa
नेपाल निर्माण व्यवसायी महासंघ (एफक्यान) का निबर्तमान अध्यक्ष जयराम लामिछानेसँग धेरै पहिचान जोडिएका छन् । शिक्षक व्यवसायी बनेका लामिछाने पछिल्लो समय राजनीतिको मैदानमा उत्रिएका छन् । धेरै सफल व्यक्तित्वहरू भन्दा फरक, लामिछाने एक रोलिंग स्टोन थिए, जससँग आगामी दिनहरूमा पूरा गर्ने पूर्ण योजना र करियरको निश्चित लक्ष्य थिएन।
समय बित्दै जाँदा उनले आफुलाई जीविकोपार्जनका लागि, ठुलो पैसा कमाउने महत्वाकांक्षा वा राष्ट्र सेवाको सरासर स्वार्थमा विभिन्न भूमिकामा फिट हुने प्रयास गरे । बाटोमा जति भेटियो, त्यसलाई पूरा गर्नको लागि इमान्दार र मिहिनेत गर्दै करियरको रूपमा स्वीकार गरे ।
पैसा कमाउने महत्वाकांक्षा उनको बाल्यकालमा नै जरा गाडिएको छ। बाल्यकालमा भोगेको अभावले उसको दिमागमा अमिट छाप छोड्यो, उसलाई सधैं धन जम्मा गर्ने बारे सोच्न बाध्य बनायो। तर, पैसा कमाउन आफ्नो नैतिकता र निष्ठासँग कहिल्यै सम्झौता नगरेको उनी बताउँछन् । मकवानपुरको एक मध्यमवर्गीय परिवारमा स्वर्गीय जीवननाथ लामिछाने र स्वर्गीय देवकी लामिछानेको घरमा जन्मिएका उनले दुई वर्षको उमेरमा मात्रै बुबाको निधनको शोक सहनुपरेको थियो ।
धेरै पहिचान २०७० सालको संविधानसभा निर्वाचनका लागि उनी मकवानपुर क्षेत्र नं २ बाट आगामी संविधानसभा निर्वाचनका लागि नेपाली कांग्रेसको उम्मेदवारका रुपमा सिफारिस भएका थिए । उनी २०७० सालमा काठमाडौंमा आयोजित एक कार्यक्रममा पार्टी प्रवेश गरेका थिए भने उनलाई पार्टी सभापति सुशील कोइरालाले कांग्रेसको साधारण सदस्यता जारी गरी स्वागत गरेका थिए ।
लामिछानेले भने, ‘अहिले राजनीति गरेर देशको सेवा गर्न चाहन्छु भन्दै लोकतान्त्रिक पार्टीमा प्रवेश गरेको हुँ । उनी 32 वर्षभन्दा बढी समयदेखि ठेक्का व्यवसायमा छन् । यस अवधिमा उनको कम्पनीले सयौं पुल, सडक र भवन निर्माण मात्रै नगरी भारत, जापान, कम्बोडिया र कतारसम्म निर्माण आयोजनाको उप-ठेकेदारको रूपमा काम गरेको छ ।
उनले अहिले FCAN को अध्यक्ष भएर देशका १७ हजारभन्दा बढी ठेकेदारको नेतृत्व गरिरहेका छन् । यसबाहेक, उनी एसियाली राजमार्ग मानकको राष्ट्रिय टोल राजमार्ग निर्माण गर्ने नेपालको पहिलो पब्लिक लिमिटेड कम्पनी नेपाल पूर्वधर विकास कम्पनी लिमिटेड (NPBCL) का बोर्ड सदस्य पनि हुन्। कम्पनीले 4P पहल (जनता, सार्वजनिक र निजी साझेदारी) को साथमा काठमाडौं-कुलेखानी-हेटौंडा सुरुङ मार्ग (KKHT) निर्माणको प्रक्रियामा छ।
सङ्क्रमणकालमा पढाउने मकवानपुरको चित्लाङको एक स्थानीय विद्यालयबाट विद्यालय छाडेको प्रमाणपत्र पूरा गरेपछि उनले कलेज जानुको सट्टा जीविकोपार्जनका लागि कुलेखानीको विद्यालयमा पढाउने निर्णय गरे । विद्यालयमा अध्यापन गर्दै गर्दा उनले प्राइभेटमा इन्टरमिडिएट परीक्षा दिने निर्णय गरे । रोटी र बटरको चिन्ता गर्नु नपर्ने भएकाले शिक्षकको जागिर पाएपछि उनी खुसी थिए । यद्यपि, उनी थप पैसा कमाउने तरिकाहरू खोज्दै थिए। “मलाई मासिक रु 275 मा सबै कुराको व्यवस्थापन गर्न धेरै गाह्रो थियो। त्यसैले अरु विकल्प खोज्दै थिएँ,’ उनी भन्छन् ।
परिवर्तन बिन्दु एकपटक लामिछाने कुलेखानीको मार्तुङबाट बिदा मनाएर घर फर्कदै थिए । संयोगवश देवीघाट जलविद्युत आयोजनामा मित्तल कन्स्ट्रक्सन प्रालिमा काम गर्न गएका आफ्ना नातेदार रामप्रसाद लामिछानेलाई बाटोमा भेटियो । लामिछानेले कम्पनीमा जागिरको सम्भावनाबारे जिज्ञासा राखे । आफन्तले उनलाई कम्पनीले आयोजनाको लेखाजोखा गर्न सक्ने व्यक्तिको खोजी गरिरहेको र रसुवाको धुन्चेमा तैनाथ गर्नुपर्ने बताए ।
काम गर्न राजी भएर कम्पनीमा कामको लागि भोलिपल्ट काठमाडौं गए । कम्पनीले उनलाई कामका लागि मासिक एक हजार रुपैयाँ प्रस्ताव गरेको थियो । पछि आयोजनाको आर्थिक हिसाब राख्ने काम गर्न आयोजनास्थल पुगे । तर, उनले आफूलाई बुकिङमा मात्र सीमित राखेनन् । “अन्ततः, मैले इन्जिनियरिङ, सर्वेक्षण कार्यका साथै सडक निर्माणका अन्य पक्षहरू सिकें,” उनी सम्झन्छन्। सो आयोजना सम्पन्न भएपछि उनलाई अर्को जलविद्युत आयोजनाको इन्चार्जको रूपमा समग्र जिम्मेवारी दिइएको थियो । उनको कामबाट प्रभावित भएर कम्पनीले पछि उनलाई अन्य धेरै परियोजनाहरूमा जिम्मेवारी प्रदान गर्यो।
“यी परियोजनाहरूमा काम गर्दा, मैले धेरै अनुभव प्राप्त गरेको थिएँ र निर्माण व्यवसायको अन्तरदृष्टि पनि पाएको थिएँ।” उसले साझा गर्छ। जीवनले उसको लागि नयाँ ढोका खोल्न लागेको थियो, र उसलाई आफ्नै निर्माण कम्पनी खोल्ने विचारले हिर्काएको थियो। “जब मैले मेरो आफ्नै कम्पनी खोल्नको लागि प्रबन्ध निर्देशक मनोहरीलाल मित्तलसँग मेरो रुचि साझा गरें, उहाँ यो विचारको बारेमा धेरै सकारात्मक हुनुहुन्थ्यो र मैले सपना देखेको कुरालाई पछ्याउन मलाई प्रोत्साहन दिनुभयो,” उनी भन्छन् र थप्छन्, “उहाँले प्रोत्साहन मात्र गर्नुभएन। उनको भनाइले तर मलाई ५० हजार रुपैयाँको बीउ कोष पनि उपलब्ध गराइदियो ।”
यही पुँजीबाट उनले सन् १९८९ मा आफ्नै कम्पनी स्वछन्द कन्स्ट्रक्सन प्रालि दर्ता गराएका थिए। आफ्नै उद्यम स्थापना गरेपछि व्यवसायलाई तिव्रता दिन त्यति समय लागेन । आफ्नै कम्पनी सुरु गरेपछि उनले पछाडि फर्केर हेर्नुपरेन । उनको कम्पनीले शुरु गरेको पहिलो परियोजना पर्सामा रु ३ लाखको सिँचाइ आयोजना थियो । आजसम्म, उनले अरबौं रुपैयाँका धेरै परियोजनाहरू पूरा गरिसकेका छन्, तीमध्ये धेरै जसो जापानको ओबायासी कर्पोरेसन र चिनियाँ CWE कम्पनी जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनीहरूको उप-ठेकेदारका रूपमा छन्। उनी भन्छन् कि उनले यी अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनीहरूको मन जित्न सफल भएका छन्, जसले गर्दा आफ्नो कम्पनीलाई नेपालको ‘सर्वश्रेष्ठ’ मध्ये एकको रूपमा मान्यता प्राप्त भएको छ।
व्यक्तिगत प्रकृति पाँच दिदीबहिनी र दाजुभाइमध्ये कान्छी लामिछानेले आर्थिक अवस्था कमजोर भएकाले कलेज जाने सुअवसर पाएनन् । तर, उनले पढाइप्रतिको रुचिलाई मर्न दिएनन् । कक्षा ८ मा पढ्दा विद्यालय छाडे पनि जुनसुकै हालतमा पढाइलाई निरन्तरता दिनुपर्छ भन्ने महसुस गर्दै उनी फेरि विद्यालयमा भर्ना भए ।
आफ्नो बाल्यकालमा एक अन्तर्मुखी, उनका परिवारका साथीहरू र आफन्तहरूले गल्तीले उहाँलाई अहंकारी ठाने। आज लामिछाने धेरै परिवर्तन भइसकेका छन् र एकदमै मुखर व्यक्ति हुन् । उनी भन्छन्, “मैले जे पनि प्रयास गरेँ त्यो हासिल गर्न म कटिबद्ध थिएँ, र यसमा मेरो व्यक्तिगत पक्षहरू पनि समावेश थिए,” उनी भन्छन्। उनी असल परिवारमा हुर्कन नसकेकाले उनीसँग साथीभाइसँग घुलमिल हुने समय विरलै थियो। “मैले मेरो प्रारम्भिक बाल्यकालदेखि नै आर्थिक व्यवस्थापन आफैं गर्नुपर्छ भन्ने महसुस गरें, र मलाई सधैं आफ्नै खुट्टामा उभिनुपर्छ भन्ने लाग्यो। मेरो आर्थिक समस्याका कारण मैले मेरो बाल्यकाललाई साँच्चै रमाइलो गर्ने मौका र समय कहिल्यै पाइनँ,’ लामिछाने भन्छन्।
“मार्गदर्शन गर्ने कोही छैन” हरेक सफल ब्यक्तिको पछाडी कोही न कोही हुन्छ जसको सहयोग उसको लागि साधन बन्छ । परिवार, शिक्षक वा सल्लाहकार, अरूहरू बीचमा, सामान्यतया व्यक्तिलाई उसको जीवन लक्ष्यहरू तर्फ धकेल्न त्यहाँ हुन्छन्। तर, लामिछानेको हकमा त्यस्तो भएन । “यस्तो अवसर पाउनु म भाग्यमानी थिइनँ। दिशाहीन यात्रामा मैले जे भेटेँ, त्यसलाई आफ्नै करियरका रूपमा सदुपयोग गरेर ग्रहण गर्नुपर्छ,’ लामिछाने भन्छन् ।
स्थायित्व सूत्र लामिछानेले आफू आज जहाँ भएपनि सबै परिस्थितिमा आफ्नो इमान्दारीताका कारण आफू उभिएको बताउँछन् । “एक पटक मैले ओबायासी कर्पोरेसनले प्रस्ताव गरेको ठूलो परियोजनालाई पनि अस्वीकार गरे किनभने मलाई थाहा थियो कि म तिनीहरूको निर्धारित समयसीमामा काम दिन सक्दिन,” उनी भन्छन्, र थप्छन्, “म परियोजना सञ्चालन गर्न अनिच्छुक भएपछि उनीहरूले मलाई काम गर्न आग्रह गरे। उनीहरूले मलाई जसरी भए पनि परियोजना लिन प्रोत्साहित गरे। उनीहरुले आयोजनालाई समयमै सम्पन्न गर्न सबै कुरामा साथ दिने आश्वासन दिएका छन् ।”
आफ्ना कमजोरीहरू खुलाउन आफू पछि नपरेको उनी बताउँछन् । लामिछाने भन्छन्, “नेपालका व्यवसायीहरूले आफ्ना कमजोरी लुकाउने गर्छन्, तर मैले सधैं इमान्दार हुने प्रयास गरेको छु। उसले श्रमको मूल्यलाई धेरै सम्मान गर्छ। ‘मैले खाएको एउटै दानामा होस् वा एक गिलास चियामा चुस्ने होस्, यसमा श्रमको मूल्य जोडिएको हुन्छ,’ उनी टिप्पणी गर्छन्।
उनले आफ्नो व्यवसायमा सफलताको ठूलो श्रेय मजदुरहरूलाई दिन्छन्। उनी भन्छन्, ‘मेरो लागि कुनै पनि आयोजनाको सफलताका लागि सधैं मिहिनेत र मिहिनेत गर्ने मजदुरहरू मात्रै आउँछु ।
खराब बोली करिब तीन दशक निर्माण व्यवसायमा बिताएका व्यवसायीका नाताले लामिछाने नेपालको टेन्डर प्रक्रियाको कडा आलोचना गर्छन् । ठेकेदारहरूले ठेक्का हातमा लिनको लागि मांसपेशी शक्ति र गुण्डाहरू प्रयोग गरेको आरोप छ। तर, उनले यसलाई समस्या भएको भन्दै अस्वीकार गर्छन् । त्रुटिपूर्ण बोलपत्र प्रक्रिया र सम्बन्धित कानुनले समग्र समस्या उत्पन्न भएको उनको दाबी छ। “टेन्डर बोलपत्र प्रक्रियाले न त ठेकेदारलाई फाइदा गर्छ न लाभार्थीलाई। आयोजनामा सबैभन्दा कम बोलपत्र दिने भएकाले निर्माणको गुणस्तरमा ठेकेदारले सम्झौता गर्नुपर्छ,’ उनले भने । सरकारी आयोजनाको टेन्डर प्रक्रियाको लामो, जटिल र त्रुटिपूर्ण प्रक्रियाबाट निराश भएर उनले बोलपत्र प्रक्रियामा सुधार गर्नुपर्ने आवश्यकता औंल्याए ।
शौक र परिवार एक्लै गुनगुनाउने, कमेडी शो हेर्ने र परिवारसँग समय बिताउने उनको रुचि हो । कामको बोझ र तनावले गर्दा, उनी ध्यान गर्छन्, र दक्षिणकालीको एकान्त र शान्त स्थानमा त्यसो गर्न मन पराउँछन्। ‘सहरको भीडभाडबाट छुटकारा पाउन म एक्लै २/३ घन्टा दक्षिणकाली पुगेर ध्यान गर्छु, कहिलेकाहीँ राती १० बजे पनि हुन्छ,’ उनी बताउँछन्।
उनका तीन छोराछोरी स्कुलमा छन् । साताको दिनमा परिवारलाई धेरै समय दिन नसक्ने भएकाले हप्तामा एक दिन उनीहरूका लागि व्यवस्थापन गर्छन् । “मेरा छोराछोरीले मलाई बुझेका छन् र आफ्नो बुबाको कामबाट खुसी छन्,” उनी साझा गर्छन्। पछिल्लो समय घुमफिर र प्राकृतिक सौन्दर्यको मजा लिने उनको मनोरञ्जन बनेको छ । उनले नेपालको ५६ जिल्ला र २५ भन्दा बढी देशको भ्रमण गरिसकेका छन् । उनी गएका सबै देशमध्ये उनी जापानलाई सबैभन्दा बढी माया गर्छन् भने उनी नेपालको चित्लाङ्ग आफ्नो जन्म भुमि ,कुलेखानी र दामन जाँदा कहिल्यै थाक्दैनन् ।
उद्यमशीलता सार वर्षौंको अटल पैदल यात्राले लामिछानेलाई हालको स्थितिमा पुर्याएको छ। सुरु गर्दा उनीसँग कुनै ठोस योजना थिएन। तर, उनले आकांक्षी उद्यमीहरूलाई भविष्यमा सोच्न र आफूले चाहेको व्यवसायको नाफालाई तौलने सल्लाह दिन्छन्। “तपाईले जे गर्नुहुन्छ त्यसमा गुणस्तरमा कहिल्यै सम्झौता नगर्नुहोस्, र परिस्थिति जस्तोसुकै भए पनि इमानदारी कायम राख्नुहोस्। समयसीमामा रहनुहोस्, र सधैं प्रतिज्ञा गरिएको गुणस्तर डेलिभर गर्नुहोस्। तपाईं यी दुई पक्षहरूको लागि जवाफदेही हुनुपर्दछ, “उनी चेतावनी दिन्छन्। उनका लागि बाँझो जमिनमा छरिएपछि जे फल्छ त्यो सफलतालाई मानिन्छ । उहाँ नयाँ पुस्तालाई सल्लाह दिनुहुन्छ: “सधैं राम्रो बीउ छर्नुहोस् ताकि आउने पुस्ताले यसको फल काट्ने र रमाइलो गर्दा तपाईलाई सधैं सम्झिरहोस्।”