मङ्गलेश्वर

मङ्गलेश्वर महादेव

डडेल्धुरा जिल्ला वगरकोट गाविसको वगरकोट गाउँको बीचभागमा रहेको रमणिय तलाउको किनारमा भागेश्वरको स्थापना छ । तलाउको पूर्व उत्तरकोणमा ठूला–ठूला पिपलको रुखभएको क्षेत्रको माथि अग्लो स्थानमा कलापूर्ण प्राचीन ढुङ्गाकोमाण्डौ छ । यहीमाण्डौलाई मङ्गलेश्वरमाण्डौ भन्ने गरिन्छ । यहाँ कैलपाल देवताको पनि स्थान छ ।

मङ्गलाउकोट

मङ्गलेश्वर मन्दिरको उत्तरतिर दोगडागाड, तुलाईगाड, चमारीगाड ले तीन तिरबाट घेरिएको मङ्गलेश्वर कोट छ । यसकोट स्थललाई मङ्लाउकोट पनि भन्ने गरिन्छ । हालजंगल भित्र सुनसान देखिने यस कोटबाट तल गाडसम्म सुरुङ रहेको छ । यहाँको मान्यता अनुसार यो कोट अजयमेहरूकोटभन्दा पनि पूरानो कोट हो भन्ने छ । यसर्थ मङ्गलेश्वर कुलदेवता वताउनेहरूको मङ्गलेश्वरको मुलस्थान यही मङ्गलेश्वरमाडौं र कोट दरवार पनि यही मङलाउकोट हो । छगर्खा वगरकोट गाविस डुगरी गाउँमा भगवतीको माण्डौ छ । यो माण्डौ पनि कहिले र कसले स्थापना गरेको भन्ने आधार भेटिएको छैन् । यही भगवतीसँग सम्बन्ध जोत्तलीहरूले रिसेडीमा स्थापना गरेको भगवती र कठीउरको भगवतीको छ । यहाँ कश्यप गोत्रका चटौत परिवारबाट पूजारी रहने मान्यता छ । कश्यप गोत्रीय वडु ब्राह्मणकै शाखा अन्तरगतका यी चटौतहरु कन्कीडा भनिने ठकुरीका कुलगुरु हुन् । यहाँको सम्बन्धमा धेरै अनुसन्धान गर्दा थुप्रै तथ्यहरु भेटिन सक्छन् । डोटी बोगटान क्षेत्रका जोत्तली, कठिउर, मेल्टा, ईनाडा सहितकाहरूको इतिहाससँग यो स्थान र यहाँको देवता सम्बन्धित छ |

डडेल्धुराका “मङ्गलेश्वर” देवता

डडेल्धुरा जिल्ला भागेश्वर गाउँ विकास समिति वार्ड नम्बर ५ मडगाउँको तल खोलाको बीचमा रहेको “चमौडा” भन्ने स्थानमा मङ्गलेश्वरको मन्दिर रहेको छ । यस मन्दिरभित्र मङ्गलेश्वरको शिला स्थापना गरिएको छ । यहाँ रहेका मङ्गलेश्वर देवताको दशै पर्वमा पूजा लाग्ने गर्दछ । मङ्गलेश्वरको जाँत हुन्छ । नौ दिनसम्म नौरता वस्ने देवताको स्थापना रहेको ठाउँमा धूप, वत्ती वाल्ने गर्दछन् । दैनिक पूजा भने गरिदैन अष्टमीको राती पूजा र जाँत गर्ने नवमीको दिनमा धामी काँप्छन् । होम गर्ने टीका, तिलक दिने, प्रसाद खाने गर्दछन् । यी देवताको जाँतमा वोगटाका शाहीहरु गाजाबाजा लगेर सक्रियरूपमा संलग्न भएका हुन्छन् । यहाँ कुनै पनि किसिमको वलि गरिदैन । यी देवताका पूजारी यसै मडगाउँका कश्यप गोत्रीय चटौत ब्राह्मण छन् । मङ्गलेश्वरका धामी वोगटाका शाही खान्दानका छन् । स्व.कर्ण बहादुर शाही यस देवताका धामी थिए । हाल नयाँ धामी तयार भएका छैनन् । मङ्गलेश्वरको भँराडी मडै जातिका छन् । मङ्गलेश्वरको जाँतमा वेताल, कालीमसानी, कैलपाल, लाटो देवता पनि सहभागी हुने गर्दछन् । यहाँ रहेका यी देवताहरूमा वेतालका करिया मडैछन् । कालीमसानी वेताल देवताको द्वारपाल हो । कैलपालका पाण्डेय र लाटो देवताका टमट्टा जातिका करिया र धामी रहेका छन् । प्रत्येक वर्षको विजया दशमी पर्वको नवमीमा निरन्तर र चैते दशैमा प्रत्येक तेश्रो वर्षमा मङ्गलेश्वरको पूजा र जाँत हुने गर्दछ ।