शासन

शासन भनेको संगठन वा समाज भित्र निर्णय लिने र लागू गर्ने प्रक्रिया हो। यसले निर्णय लिने, नियम बनाउने र कुनै संगठन वा समाजको कार्यलाई मार्गदर्शन गर्ने प्रवर्तन संयन्त्रहरूलाई समेट्छ। व्यवस्था कायम राख्न, उद्देश्य प्राप्त गर्न र समुदाय वा संगठन भित्रका सदस्यहरूको आवश्यकता सम्बोधन गर्न प्रभावकारी शासन आवश्यक हुन्छ। यस बाहेक, प्रभावकारी शासनले पारदर्शितालाई बढावा दिन्छ, सरोकारवालाहरू बीच विश्वास बढाउँछ, र परिवर्तनशील परिस्थितिहरूमा अनुकूलन गर्दछ, संगठन वा समाजले आफ्नो लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न प्रतिक्रियाशील र लचिलो रहने भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्दछ। शासन सामाजिक प्रणालीमा संगठित समाजको संचारमा संरचित कानून, सामाजिक मानदण्ड, शक्ति (सामाजिक र राजनीतिक) वा भाषाको माध्यमबाट अन्तरक्रियाको प्रक्रिया पनि हो। यो राज्यको सरकार, बजार वा सञ्जालद्वारा गरिन्छ।  यो सामूहिक समस्यामा संलग्न अभिनेताहरू बीच सही मार्ग छनौट गर्ने प्रक्रिया हो जसले स्वीकार्य आचरण र सामाजिक व्यवस्थाको सिर्जना र सुदृढीकरणमा मदत पुर्याउँछ। साधारण अर्थमा, शासन लाई औपचारिक संस्थाहरू भित्र र बीचमा अवस्थित प्रक्रियाहरूको रूपमा वर्णन गर्न सकिन्छ।

शासन भनेको नियम, नियम र कार्यहरू संरचित र दिगो हुने तरिका हो। औपचारिकताको, दिइएको सामाजिक संस्थाको आन्तरिक नियमहरूमा निर्भर गर्दछ र बाह्य रूपमा यसको व्यवहारमा भर पर्दछ। यस प्रकार, शासनले धेरै रूपहरू, धेरै फरक प्रेरणाहरू द्वारा संचालित र धेरै फरक परिणामहरूको साथ लिन सक्छ। शासनले राज्यको गतिविधि नभए पनि शक्ति र अधिकारको फैलाइएको रूपले व्यवस्था सुरक्षित गर्न सक्ने तरिकाहरूको बढ्दो जागरूकतालाई व्यक्त गर्दछ। उदाहरणका लागि, कुनै सरकारले लोकतन्त्रको रूपमा काम गर्न सक्छ जहाँ नागरिकहरूले कसले शासन गर्नुपर्छ भन्नेमा मतदान गर्छन् र यसको सार्वजनिक भलाइ नै लक्ष्य हो, जबकि एक गैर-लाभकारी संगठन वा निगम निर्देशकहरूको सानो बोर्ड द्वारा शासित हुन सक्छ र खास उद्देश्यहरू मात्र पछ्याउन सक्छ। यसबाहेक, निर्णय लिने शक्ति बिना विभिन्न बाह्य अभिनेताहरूले शासन प्रक्रियालाई प्रभाव पार्न सक्छन्। यसमा वकालत, थिंक ट्यांक, राजनीतिक दल, गैरसरकारी संस्था, समुदाय र मिडिया समावेश छन्।

प्रकार

शासनले प्रायः एक प्रकारको संगठनसँग सम्बन्धित शासनको विशेष स्तरलाई जनाउँछ (सार्वजनिक शासन, विश्वव्यापी शासन, गैर नाफामुखी शासन, कर्पोरेट शासन, र परियोजना शासन सहित)। एक प्रकारको गतिविधि वा परिणामसँग सम्बन्धित शासनको विशेष 'क्षेत्र' (वातावरणीय शासन, इन्टरनेट शासन, र सूचना प्रविधि शासन सहित), वा शासनको विशेष 'मोडेल', प्रायः अनुभवजन्य वा मानक सिद्धान्तको रूपमा व्युत्पन्न हुन्छ।

शासनले पनि मानक वा व्यावहारिक एजेन्डाहरू परिभाषित गर्न सक्छ।  निष्पक्ष शासन वा सुशासनको सामान्य अवधारणा राजनीतिक, सार्वजनिक क्षेत्र, स्वैच्छिक र निजी क्षेत्रका संगठनहरूमा सामान्य रुपमा निहित हुन्छ।

यसको सबैभन्दा अमूर्त अर्थमा, शासन एक सैद्धान्तिक अवधारणा हो जुन कार्यहरू र प्रक्रियाहरूलाई जनाउँछ जसद्वारा स्थिर अभ्यासहरू र संगठनहरू उत्पन्न हुन्छन् र जारी रहन्छन्। यी कार्यहरू र प्रक्रियाहरूले कुनै पनि आकारको औपचारिक र अनौपचारिक संगठनहरूमा सञ्चालन गर्न सक्दछन्; र तिनीहरू कुनै पनि उद्देश्यका लागि कार्य गर्न सक्दछन्, राम्रो वा नराम्रो, लाभ होस् या नहोस्। यस तरिकाले शासनको अवधारणा, एकले राज्यहरूमा, निगमहरूमा, गैर-नाफामुखी संस्थाहरूमा, गैरसरकारी संस्थाहरूमा, साझेदारी र अन्य संघहरूमा, व्यापार सम्बन्धहरूमा (विशेष गरी जटिल आउटसोर्सिंग सम्बन्धहरू), परियोजना टोलीहरूमा, र कुनै पनि संख्यामा लागू गर्न सक्दछ।

शासनको अधिकांश सिद्धान्तहरू प्रक्रियाको रूपमा नवशास्त्रीय अर्थशास्त्रबाट उत्पन्न भएका थिए। यी सिद्धान्तहरूले आधुनिक अर्थशास्त्रको धारणामा आधारित निश्कर्षात्मक मोडेलहरू निर्माण गर्दछन्; यसले कसरी तर्कसंगत अभिनेताहरू फर्महरू र राज्यहरू, र अनौपचारिक संगठनहरू, जस्तै नेटवर्क र अभ्यासहरू सहित औपचारिक संगठनहरू स्थापना गर्न र कायम राख्न आउन सक्छन् भनेर देखाउँछन्। यी सिद्धान्तहरूमध्ये धेरै लेनदेन लागत अर्थशास्त्रमा आधारित छन्।