सरकारी संस्थान
सरकारी संस्थान (State-owned Corporation) सार्वजनिक संस्था वा कानूनद्वारा सिर्जना गरिएका संस्थाहरू हुन् जसले राज्यको तर्फबाट वा सामाजिक, व्यावसायिक, आर्थिक वा विकासात्मक व्यावसाय/ गतिविधिहरू सञ्चालन गर्छन्। यसको आफ्नै कोष हुन्छ र आन्तरिक मामिलामा आंशिक रूपमा स्वायत्त हुन्छ।
यस प्रकारको संस्थानका लागि विभिन्न नामहरू प्रयोग गरिएको छ, जस्तै सरकारी संस्थान, सार्वजनिक संस्थान, वैधानिक संस्थान, अर्ध-सरकारी संस्था आदि। तर सार्वजनिक संगठन आउँछ र धेरै प्रयोग हुन्छ।
परिचय
[सम्पादन गर्नुहोस्]बेलायतमा राज्यले टक्सार र हुलाक प्रणालीलाई नियन्त्रणमा लिएपछि पनि लामो समयसम्म सार्वजनिक संस्थाको विचार फस्टाउन सकेन । पछि, सिमित अधिकार र शक्ति सहित स्थापित राज्यको स्वायत्त शासन विभाग द्वारा प्रहरी, शिक्षा, बत्ती आदिका कार्यहरू ले सरकारी संस्थानको अवधारणाको बिकास भयो । गरिब मानिसहरूलाई मद्दत गर्न "Poor Laws" पास भयो। यसका लागि नियुक्त आयुक्तहरूलाई स्थानीय प्रशासनमा राज्यको नियन्त्रणबाट स्वतन्त्र भएर काम गर्ने अधिकार दिइएको थियो। तर राष्ट्रियकरण गरिएको उद्योग र उपयोगिता सेवाको सार्वजनिक नियन्त्रण सन् १९४५ देखि मात्र सम्भव भयो।
महत्व
[सम्पादन गर्नुहोस्]- सरकारी खातामा रहेको कामको तनाव कम भएमा नयाँ विभागको स्थापना आवश्यक पर्दैन ।
- यसमा सबै शक्ति एउटै काममा केन्द्रित हुन्छ।
- एउटै कामका सबै पक्षहरू संगठनद्वारा समान रूपमा ह्यान्डल गरिन्छ, अन्यथा विभिन्न मन्त्रालयहरूको कार्यक्षेत्रमा आउनेछ।
- दैनिक प्रशासनमा स्वतन्त्र हुनाले, विशेषज्ञ ज्ञान सजिलै प्रयोग गरिन्छ। हरेक निर्णयमा सरकारको स्वीकृति नलाग्ने भएकाले काम छिटो हुन्थ्यो ।