चीनको सांस्कृतिक क्रान्ति

सांस्कृतिक क्रांति (सरलीकृत चीनी: 无产阶级文化大革命; परंपरिक चीनी: 無產階級文化大革命, Long form: 'चीनको महान सर्वहारा सांस्कृतिक क्रांति' ) जनवादी गणराज्य चीनमा माओ त्से-तुंग द्वारा चलाएकोइयो एक सामाजिक-राजनैतिक आउँ दोलन थियो सन् १९६६बाट आरम्भ भएर सन् १९७६सम्म चला। माओ ती समय चीनको कम्युनिस्ट पार्टीका अध्यक्ष थिए। 16 मई, 1966लाई शुरू भए यो क्रांति 10 वर्षहरुसम्म चल्यो र यसले चीनका सामाजिक ढांचेमा धेरै ठूलो परिवर्तन गरे। यस क्रांतिको शुरुआतको घोषणा गर्दै माओ-त्से-तुंगले चेतावनी दिएका थिए कि बुर्जुआ वर्ग कम्युनिस्ट पार्टीमा आफ्नो प्रभाव कायम गरेर एक तरहको तानाशाही स्थापित गर्न चाह्दछ। वास्तवमा सांस्कृतिक क्रांतिको अभियान माओले आफ्नो पार्टीलाई प्रतिद्वंद्वीहरुबाट छुटकारा दिलानको लागि शुरू गरेका थिए।

क्रांति

शुरुआतमा माओ र तीका समर्थकहरुले हजारौं रेड गार्डहरुलाई एकजुट गरेर तिनलाई चीनी समाजका चार पुराना स्तंभहरुलाई ख़त्म गर्नको लागि भन्यो। यो चार स्तम्भ थिए - पुराना रिवाज, तौर-तरिका, संस्कृति र पुरानो सोच।

कलेजहरुलाई बन्द गर दिइएको ताकि विद्यार्थी क्रांतिमा ध्यान दे सकहरु र माओले देशभरका छात्रहरुको यस क्रांतिमा अगाड़ि आनको लागि आह्वान गरे. यस क्रांतिले चीनका सामाजिक ढांचेलाई काफ़ी नुकसान पनि पहुँचाया। यस अभियानले लगभग ती सबै चीजहरु मा हमला गर्न शुरू गर दियो जुन कि साम्यवादका विरोधमा थिइन्। नतीजा यो भयो कि यस सारा क्रांतिका बेला सैकडहरुको तादादमा मान्छे मारे गए, हजारहरु मानिसहरुलाई बर्बरता र यातनाहरु झेलनी पडीं। यसले चीनका सांस्कृतिक ढांचेलाई काफ़ी नुकसान पुगेको थियो। यस क्रांतिका दुई वर्ष पछि यानी 1968का अंतसम्म चीन गृहयुद्धको स्थितिमा पुग्ेको थियो। यसपछि माओले हिंसा रोकनको लागि रेड गार्डका विलयको घोषणा गर दिएका थिए।

समीक्षा

माओका यस कदमलाई धेरै जानकार एक ठूलो सामाजिक प्रयोगका गरिमा देख्दछन्। एक यस्तो प्रयोग जसले चीनका पुराना सामाजिक र सांस्कृतिक ढांचेलाई उखालेर एक नयाँ चीनको स्थापना गरयो। हुनत धेरै आलोचक यसलाई माओको महात्वाकांक्षाहरुको उपज मान्दछन्। आलोचकहरुका अनुसार माओले यस सांस्कृतिक क्रांतिको प्रयोग कम्युनिस्ट पार्टीमा आफ्नो विरोधीहरुलाई ख़त्म गर्न र सत्तामा आफ्नो अधिकार बनाए राखनको लागि गरेका थिए। आफ्नो यस प्रयासमा माओ सफल त रहेमा चीनलाई यसको एक ठूलो कीमत पनि चुकानी पडी।