नागपोखरी

नक्साल नागपोखरी
काठमाडौँ नक्सालमा रहेको ऐतिहासिक र धार्मिक दृष्टिकोणबाट महत्त्वपुर्ण पोखरी
रहेको स्थान	काठमाडौँ
भौगोलिक निर्देशांक	२७°४२′४८.३६″उ॰ ८५°१९′२७.३५″पू॰
सिंचित क्षेत्र	नेपाल
अधिकतम लम्बाई	१२५'
अधिकतम चौडाई	६५'
सतहको क्षेत्रफल	८,१२५ वर्ग फिट (७५४.८ मी2)
औसत गहिराई	२.५ मी (८ फिट)
अधिक गहिराई	३ मी (१० फिट)

नागपोखरी ऐतिहासिक र धार्मिक दृष्टिकोणबाट महत्त्वपुर्ण पोखरी हो। यो पोखरी नेपालको काठमाडौँ महानगरपालिका नागपोखरी, नक्साल वडां नं. १ रहेको छ। यस पोखरीको पूर्वमा सडक, पश्चिममा सडक पारि नारायणहिटी दरबार, उत्तरमा व्यापारिक भवन, दक्षिणमा सडक रहेको छ। यस पोखरीको लम्वाइ १२५' र चौडाइ ६५' छ। पोखरीको चारैतिर मनोरम बाटिका छ। ‍

नामाकरण‍

पोखरीको बिच भागमा पूर्वतिर फरकिएको नाग अंकित खम्वा गाडिएको हुँदा, यस पोखरीको नाम नागपोखरी रहन गएको देखिन्छ। हाल काठको आकृतीलाई हटाइ आधुनिक संमसाधन प्रयोग गरी मौलिक परम्परागत नागको पकि प्रतिमा निर्माण गरिएको छ।

धार्मिक पक्ष

राजधानी लगायत मुलुकभरका नाग दहमा नागपञ्चमीका अवसरमा मेला लाग्ने गर्छ। नागपञ्चमी पर्व नेपाली हिन्दू धर्म परम्परा अनुसार घरको मूलढोकामाथि नागको चित्र टाँसी यो पर्व मनाउँने परम्परा छ । काचो गोबर, दूबो, फूल र अक्षताले नागलाई पूजा गरी मन्त्र जप्दै नाग टास्ने गरिन्छ । नागका अष्टकुल अथवा अनन्त, वासुकी, पद्य, महापद्य, तक्षक, कुलीर, कर्कट र शङ्ख नागको पूजा गरी दुबो, दूध, अक्षता आदि चढाई धूपधुवाँ गर्ने तथा कुलनागका थानहरूमा कपासको नाग बनाएर अबिर, अक्षता लगायतका सामग्रीले पूजा गरी दूधको अर्घ दिने र दूधबाट बनाइने विशेष परिकार र बारीमा फलेको नयाँ फल चढाउने पनि प्रचलन छ।
धार्मिक ग्रन्थमा उल्लेख भएअनुसार नागपञ्चमीमा नागलाई पूजा गर्नाले घरमा नागको बास हुने र त्यहाँ नागसँगै लक्ष्मीसमेत बस्ने विश्वास गरिछ । नागलाई पानी र वर्षाका देवताका रूपमा पूजा गर्ने हिन्दु संस्कार पुरानो हो । नागपुजाको प्रचलन वैदिक काल अघिदेखि नै चल्दै आएको जनविश्वास छ । नागपञ्चमिका अवसरमा मुलुकभर विभिन्न ठाउँमा मेला लाग्ने गर्छ । यसै उपलक्षमा काठमाडौँ नक्सालको नागपोखरीमा समेत मेला लाग्छ। यस दिन नक्साल नागपोखरीमा ध्वजापताका सहित भजनकीर्तन, डुङ्गासयर र विभिन्न पसल पनि सञ्चालन गरिछन्।
नक्सालस्थित नागपोखरी बाहेक कर्कोटक नागको बासस्थानको रूपमा परिचित काठमाडौँको टौदह, ललितपुर धापाखेलको नागदह, भक्तपुरको सिद्धपोखरी, पनौती लगायत मुलुकभरका विभिन्न नागदहमा मेला लाग्ने गर्छ।

जीर्णोद्धार र पुनर्निर्माण

काठमाडौँ नगरपालिकाद्वारा प्रकाशित पुस्तक "काठमाडौँ नगर क्षेत्रको इन्भेण्ट्र्ई" अनुसार सार्वजनिक सम्पति, एतिहासिक स्थल संरक्षण गर्ने उद्देश्य अनुरुप नगर विकास समितिको अग्रसरमा बिक्रम सम्भ्त २०३३ मा नागपोखरी जीर्णोद्धार गरिएको थियो। समाजिक सेवा राष्ट्रिय समन्वय परिषद् उपकार कोष प्रवन्ध समितिका त्तकालिन सभापति स्वागिय महारानी ऐवर्य राज्य लक्ष्मी देवी शाह सरकारका सदीच्छा अनुसार उपकार कोषको आर्थीक सहयोग र समन्वयमा त्यस समयको विभिन्न मन्त्रलयहरू, बैङ्कहरू, उधोगहरू, संस्थानहरू र अन्य निकायहरूको स्रोत समेत परीचालन गरी खानेपानी तथा ढल निकास संस्थानको रेखदेखमा नागपोखरी र सो वरिपरिको ऐतिहासिक स्थलको जीर्णेध्दार तथा पुनर्निमार्ण कार्य विक्रम सम्बत् २०४३ साल फाल्गुन १ गते शुभारम्भ भई विक्रम सम्बत २०४४ साल आश्विन ५ गते सम्पन्न गरिएको थियो। स्वयम महारानी र योगेन्द कुमार श्रेष्ठद्वारा माछा छोडि उदघाटन गरिएको थियो। साथै नागपोखरी र सो वरिपरिको ऐतिहासिक स्थलको संरक्षण, सम्बर्ध्दन तथा मर्मत संभारको लागि रू एक लाख एकको अक्षय कोष उपकार कोषबाट स्थापना पनि गरिएको थियो।हाल नक्साल युवा मण्डल र नक्साल संरक्षणन गुठीको सहकार्यमा संरक्षण र जीर्णोद्धार गरिदैआएको छ।

चित्र दिर्घा

• 
  नागपोखरीको साँझको दृष्य
• 
  नागपोखरीको दृष्य