दादासाहेब फाल्के
दादासाहेब फाल्के | |
|---|---|
 फाल्के हातमा फिल्मको सानो रोल लिएर कुर्सीमा बसेका | |
| जन्म | धुण्डिराज गोविन्द फाल्के ३० अप्रिल १८७० त्रिम्बक, बम्बई प्रेसिडेन्सी, ब्रिटिस राज (प्रेजेंट-डे नासिक, महाराष्ट्र, भारत) |
| मृत्यु | १६ फेब्रुअरी १९४४ (उमेर ७३) नासिक, बम्बई प्रेसिडेन्सी, ब्रिटिश भारत (प्रेजेंट-डे महाराष्ट्र, भारत) |
| मातृ शिक्षाप्रतिष्ठान | |
| पेशा |
|
| कार्यकाल | १९१२–१९४४ |
| जीवनसाथी |
|
धुण्डिराज गोविन्द फाल्के (उच्चारण: [d̪ʱuɳɖiɾaːd͡ʒ pʰaːɭke]), जसलाई दादासाहेब फाल्के (३० अप्रिल १८७० - १६ फेब्रुअरी १९४४) भनेर चिनिन्छ, एक भारतीय निर्माता-निर्देशक-पटकथा लेखक थिए,"भारतीय सिनेमाको पिता" भनेर चिनिन्छ।.[१]
उनको पहिलो फिल्म, राजा हरिश्चन्द्र, 1913 मा रिलीज भएको पहिलो भारतीय चलचित्र थियो, र अहिले भारतको पहिलो पूर्ण-लम्बाइ फिचर फिल्मको रूपमा चिनिन्छ।उनले आफ्नो करियरमा 95 फीचर-लम्बाइका फिल्महरू र 27 छोटो फिल्महरू बनाए, 19 वर्षसम्म फैलिएको, 1937 सम्म, जसमा उनको सबैभन्दा उल्लेखनीय कामहरू समावेश छन्: मोहिनी भस्मासुर (१९१३), सत्यवान सावित्री (१९१४),लंका दहन (१९१७),श्री कृष्ण जन्म (१९१८) र कालिया मर्दान (१९१९)। उनको सम्मानमा, भारत सरकार द्वारा राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार अन्तर्गत दादासाहेब फाल्के पुरस्कार सर्वोच्च सम्मानको रूपमा स्थापित गरिएको थियो।
प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा
[सम्पादन गर्नुहोस्]धुण्डिराज फाल्केको जन्म ३० अप्रिल १८७० मा त्र्यम्बक, बम्बे प्रेसिडेन्सीमा मराठी भाषी चित्पावन ब्राह्मण परिवारमा भएको थियो।[२][३]उनका बुबा, गोविन्द सदाशिव फाल्के उर्फ दाजीशास्त्री, एक संस्कृत विद्वान थिए र धार्मिक समारोहहरू सञ्चालन गर्ने हिन्दू पुजारीको रूपमा काम गर्थे र उनकी आमा, द्वारकाबाई, एक गृहिणी थिइन्। दम्पतीका तीन छोरा र चार छोरी गरी सात सन्तान थिए। जेठा शिवरामपन्त फाल्केभन्दा १२ वर्ष जेठा थिए र बडोदा मा काम गर्थे। उनले संक्षिप्त रूपमा जवाहर रियासतको दीवान (मुख्य प्रशासक) को रूपमा काम गरे र 1921 मा 63 वर्षको उमेरमा उनको मृत्यु भयो। फाल्केका दोस्रो भाइ रघुनाथरावले पनि पुजारीको रूपमा काम गरे र २१ वर्षको उमेरमा उनको मृत्यु भयो। दाजीशास्त्रीले फाल्केलाई यज्ञ र औषधि वितरण जस्ता धार्मिक अनुष्ठान गर्न सिकाउनुभयो। फाल्केले आफ्नो प्राथमिक शिक्षा त्र्यम्बकेश्वरमा र म्याट्रिक बम्बईमा पूरा गरे।[४]
चयन गरिएको फिल्मोग्राफी
[सम्पादन गर्नुहोस्]
- Ankurachi Wadh ..Short Film (1912)
- Raja Harishchandra (1913)
- Mohini Bhasmasur (1913)
- Satyavan Savitri (1914)
- Lanka Dahan (1917)
- Shri Krishna Janma (1918)
- Kaliya Mardan (1919)
- Buddhadev (1923)
- Setu Bandhan (1932)
- Gangavataran (1937)
विरासत
[सम्पादन गर्नुहोस्]दादा साहेब फाल्के पुरस्कार, सिनेमामा आजीवन योगदानको लागि, भारत सरकार द्वारा 1969 मा उनको सम्मानमा स्थापना गरिएको थियो। यो पुरस्कार भारतीय सिनेमामा सबैभन्दा प्रतिष्ठित पुरस्कारहरू मध्ये एक हो र यो देशमा चलचित्र व्यक्तित्वहरूको लागि सर्वोच्च आधिकारिक मान्यता हो।[५] उनको समानता भएको हुलाक टिकट भारत पोस्ट द्वारा 1971 मा उनको सम्मानमा जारी गरिएको थियो। दादासाहेब फाल्के एकेडेमी मुम्बईबाट एक मानार्थ पुरस्कार भारतीय सिनेमामा आजीवन उपलब्धिको लागि, 2001 मा पेश गरिएको थियो।[६]
सन्दर्भ
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ Vilanilam, J. V. (२००५), Mass Communication in India: A Sociological Perspective, New Delhi: Sage Publications, पृ: १२८, आइएसबिएन 81-7829-515-6।
- ↑ "Google doodle marks Dadasaheb Phalke birth anniversary, Amitabh Bachchan pays homage", Hindustan Times, ३० अप्रिल २०१८, मूलबाट २ मे २०१८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ११ जुलाई २०१८।
- ↑ Jain, Kajri (१६ मार्च २००७), Gods in the Bazaar: The Economies of Indian Calendar Art, Duke University Press, पृ: १५१, आइएसबिएन 978-0-8223-8973-6।
- ↑ Watve 2012, पृष्ठ 13.
- ↑ "Pran chosen for Dada Saheb Phalke award", The Hindu (Chennai, India), १२ अप्रिल २०१३।
- ↑ "Dadasaheb Phalke Academy Award for Yash Chopra, Rajesh Khanna", The Times of India।
ग्रन्थसूची
[सम्पादन गर्नुहोस्]- Gulzar; Nihalani, Govind; Chatterjee, Saibal, सम्पादकहरू (२००३), Encyclopaedia of Hindi Cinema, Popular Prakashan, आइएसबिएन 978-81-7991-066-5।
- Kosambi, Meera (२०१७) [२०१४], Gender, Culture, and Performance: Marathi Theatre and Cinema before Independence, Taylor & Francis, आइएसबिएन 978-1-351-56590-5।
- Gokulsing, K. Moti; Dissanayake, Wimal (२०१३), Routledge Handbook of Indian Cinemas, Routledge, आइएसबिएन 978-1-136-77284-9।
- Mujawar, Isak (१९६९), Maharashtra: Birthplace of Indian Film Industry, Maharashtra Information Centre, मूलबाट ५ अगस्ट २०१६-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १९ जनवरी २०१९।
- Pinney, Christopher (२०१३), Camera Indica: The Social Life of Indian Photographs, Reaktion Books, आइएसबिएन 978-1-78023-152-5।
- Rajadhyaksha, Ashish; Willemen, Paul, सम्पादकहरू (१९९८) [१९९४], Encyclopaedia of Indian Cinema, Oxford University Press, आइएसबिएन 978-0-19-563579-9।
- Watve, Bapu (२०१२) [२००४], Dadasaheb Phalke, The Father of Indian Cinema, National Book Trust, आइएसबिएन 978-81-237-4319-6।
बाह्य लिङ्कहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]
