अरबी ब्वाँसो

अरबी ब्वाँसो
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जनावर
सङ्घ:	रज्जुकी
वर्ग:	स्तनधारी प्राणी
गण:	मांसाहारी
परिवार:	Canidae
Tribe:	Canini (tribe)
वंश:	Canis
प्रजाति:	C. lupus
उपप्रजाति:	C. l. arabs
त्रिपद नाम
Canis lupus arabs Pocock, १९३४
अरबी ब्वाँसोको बासस्थान दायरा

अरबी ब्वाँसो अरिबी प्रायद्विपमा बसोबास गर्ने खैरो प्रजातिको ब्वाँसोको उप प्रजाति हो। यस प्रजातिका ब्वाँसोहरू मरुभूमि क्षेत्रमा पनि बाँच्न सक्छन् भने यी प्राणीहरू मांशाहारी हुन्छन्। यी ब्वाँसोहरू सानो समूहमा बसोबास गर्छन्। यस प्रजातिको ब्वाँसोले मध्य जनावर तथा सरिसृपको सिकार गर्ने गर्दछ। यी ब्वाँसोहरू हाल सानो समूहमा दक्षिणी इजरायल, दक्षिणी र पश्चिमी इराक, ओमान, जोर्डन साउदी अरब, ओमन, यमन र मिश्रका केही जङ्गल क्षेत्रमा पनि भेटिएका छन्।

शारीरिक विवरण

अरबी ब्वाँसो खैरो ब्वाँसो प्रजातिको एक सानो ब्वाँसको हो जसको अौसत लम्बाइ २५-२६ इञ्च (६४-६६ सेमी) हुन्छ भने यसको तौल अौसतमा ४५ पाउण्ड (२०.४१ किलोग्राम) हुन्छ। खैरो ब्वाँसो प्रजातिका अन्य ब्वाँसोको तुलनामा यसको कान सामान्यतया अलिक लामो हुन्छ। यो जीव प्रायः गर्मी क्षेत्रमा बस्ने भएकाले यसको शरीरमा बाक्लो भुत्लाहरू हुँदैनन्। यी ब्वाँसोहरू प्राय सानो समूहमा बसोबास गर्छन् भने सिकार गर्ने क्रममा ३ देखि चार ब्वाँसोहरू संलग्न हुन्छन्। भारतीय ब्वाँसोको जस्तै यी ब्वाँसोको पनि छोटो भुत्ला हुन्छ। अरबी ब्वाँसो अन्य ब्वाँसो प्रजातिको जस्तै भुक्ने तथा कराउने गर्दछ, यद्यपि यसले विरलै यस्तो आवाज निकाल्छ। यस प्रजातिका ब्वाँसोहरू मरुभूमि जस्तो सुख्खा क्षेत्रमा पनि बाँच्न सक्दछन्। भारतीय ब्वाँसो र अरबी ब्वाँसको हेर्दा खेरी एउटै देखिने गर्छन् तर यस ब्वाँसोक‍ शरीर रङ्ग द्वारा भारतीय ब्वाँसो र अरब ब्वाँसोलाई छुट्याउन सकिन्छ। यस प्रजातिको ब्वाँसोको ठूलो टाउको शक्तिशाली बङ्गारा, हड्डी-चपाउने दाँत, र लामो कुकुर दाँत हुन्छ। यस ब्वाँसोको कान छोटो तथा त्रिकोणीय आकारको हुन्छन् भने यसको घाँटीको भागमा बाक्लो भुत्लाहरू हुन्छन्। यस ब्वाँसोको केही उपप्रजाति चिसो मौसममा बस्ने भएकाले ती प्रजातिको बाक्लो भुत्ला हुन्छ। यी ब्वाँसोहरू एक क्षेत्रदेखि अर्कोमा बासस्थान क्षेत्रमा बस्नो ब्वाँसोको आकारमा ठूलो भिन्न पाइन्छ। यस प्रजातिको ब्वाँसोको प्राय भाले जाति पोथी भन्दा अलिक ठूलो देखिन्छ। अरबी ब्वाँसो यूरोपेली र उत्तर अमेरिकी ब्वाँसो भन्दा हल्का सानो हुन्छ यद्यपि आकारमा ठूलो भिन्नता भने रहेको हुँदैन। यी ब्वाँसोहरू भारतीय ब्वाँसो भन्दा हल्का ठूलो हुन्छन्।

आहारा

अरबी ब्वाँसाहरू मुख्यत: मांसाहारी हुन्छन् तर कहिलेकाँही यीनिहरू सर्वपक्षी पनि हुन सक्छन्। यी ब्वाँसोहरू सिकारको अभावका कारण मानव द्वारा गरिएको फोहर तथा अधिक उत्पादनमा निर्भर हुन्छन्। यस प्रजातिको ब्वाँसोले मुख्यतया साना जीव जस्तै खरायो, ठूलो मुसा, बिरालो, हरिनको पाठो लगाएको सिकार गर्ने गर्छन् भने कहिलेकाँही यीनिहरूले माछा, चिप्लेकीरा तथा सानो प्रजातिको बाँदरको पनि सिकार गर्ने गर्दछ। यी ब्वाँसोहरूले कहिलेकाँही मानव बस्तीमा प्रवेश गरी घरपालुवा जनावर जस्तै; बाख्रा, भेडाको पनि सिकार गर्छन् जसकारण मानिसहरूले यी ब्वाँसोहरूलाई गोली हान्ने, पासो थाप्ने तथा बिष पनि दिने गरेका छन् जसकारण यसको मृत्यु हुने गरेको छ।

संरक्षण स्थित तथा बासस्थान

यी ब्वाँसोहरू हाल सानो समूहमा दक्षिणी इजरायल, दक्षिणी र पश्चिमी इराक, ओमान, जोर्डन साउदी अरब, ओमन, यमन र मिश्रका केही जङ्गल क्षेत्रमा पनि भेटिएका छन्। यस प्रजातिको ब्वाँसोको बासस्थान दायरा भित्रै मानव बस्ती तथा मानवको आतङ्कका कारण यीनिहरूको बासस्थान दायरा सिमित बन्न पुगेको छ। ओमानमा यस प्रजातिको ब्वाँसोलाई सिकार गर्नबाट रोक लगाएपछि यसको सङ्ख्या ओमानमा वृद्धि भएको छ जसकारण यी ब्वाँसोहरू आफ्नो पूर्व बासस्थान दायरामा फैलिँदै गएका छन्। इजरायलको नेगभ र आरभामा यस प्रजातिको ब्वाँसोको सङ्ख्या १०० देखि १५० रहेको छ। संयुक्त अरब इमिरेट्स र इजिप्टमा यस प्रजातिको ब्वाँसोको सङ्ख्या वृद्धि गर्नका लागि विभिन्न स्थानहरूमा प्रजनन स्थलहरू खोलिएका छन् भने ओमान र इजरायलमा पनि यी ब्वाँसोहरूलाई सुरक्षा दिइएको छ। साउदी अरबमा पनि यी ब्वाँसोहरूलाई सुरक्षा दिइएको छ।