कठायत थरको इतिहास

कठायत विशेषगरी नेपालको दिपायल(डोटी),डडेल्धुरा र अनय स्थानहरूमा बसोबास गर्ने हिन्दू धर्मावलम्बी विशेषतया नेपालीहरूको थर हो र पुरातन वर्गीकरण अनुसार क्षेत्रीय वर्गमा पर्ने थर हो।

कठायत थरको संक्षिप्त इतिहास-

१. उत्पत्ति र मूलस्थानः कठायत थर खस आर्य समुदायसँग सम्बन्धित छ, जसको इतिहास कर्णाली क्षेत्र (हालको कर्णाली प्रदेश) र सुदूरपश्चिम नेपालसँग जोडिएको छ। कठायतहरूको उत्पत्तिको सही लिखित प्रमाण नभए पनि उनीहरूलाई खस साम्राज्यको महत्त्वपूर्ण जाति मानिन्छ। खस साम्राज्य (१०औं–१४औं शताब्दी) पश्चिम नेपालको कर्णाली क्षेत्रमा फैलिएको थियो। त्यतिबेला कठायतहरू खस राजाहरूका सहयोगी, सिपाही, तथा प्रशासकका रूपमा कार्य गर्थे। उनीहरू मुख्यतः युद्धकला, राज्य सञ्चालन, तथा कृषि कार्यमा संलग्न थिए।

२. कठायतहरूको राज्यसत्ता र प्रशासनमा योगदानः खस राजाको पालामा कठायतहरू सैनिक नेतृत्वमा थिए। उनीहरू राजाका सेना प्रमुख, सरदार, वा काजीका रूपमा खटिन्थे। बाइसे-चौबिसे राज्यकाल: खस साम्राज्य पछि नेपालमा साना राज्यहरू स्थापना भए। कठायतहरूले डोटी, जुम्ला, अछाम, बाजुरा, बझाङ, गोरखा आदि क्षेत्रमा प्रशासनिक र सैनिक भूमिकामा योगदान दिए। शाहवंशीय विस्तार (१७औं शताब्दी): पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरण गर्दा कठायत थरधारी सैनिकहरूले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेले। कतिपय कठायतहरू गोरखाली सेनामा समाहित भए।

३. कठायतहरूको सामाजिक स्थितिः कठायतहरू परम्परागत रूपमा क्षत्रिय (क्षेत्री) वर्गमा पर्दछन्। उनीहरू हिन्दू धर्म मान्छन् र देवी-देवताप्रति आस्थावान छन्। युद्धकलामा निपुण भएकाले उनीहरूलाई साहसी, इमानदार, र कठोर परिश्रमी मानिन्छ। उनीहरू मुख्य रूपमा सैनिक, किसान, तथा सरकारी सेवामा संलग्न थिए।

४. कठायत थरको हालको अवस्थाः आज कठायत थरधारीहरू नेपाल तथा भारतका विभिन्न क्षेत्रमा बसोबास गर्दै आएका छन्। उनीहरू अब शिक्षित, व्यवसायी, तथा वैदेशिक रोजगारीमा संलग्न छन्। नेपालका विभिन्न क्षेत्रमा कठायतहरूले सामाजिक, आर्थिक, र राजनीतिक रूपमा आफ्नो पहिचान बनाएका छन्।

५. हाल कठायतहरूको बसोबास पूर्वी नेपालदेखि सुदूरपश्चिमसम्म फैलिएको छ। सातै प्रदेशका विभिन्न भागहरूमा कठायत समाजको बसोबास रहेको छ।

६. कठायत थरी प्रायसः कश्यप गोत्र अन्तर्गत पर्दछ । यसमा केहीले भारद्वाज गोत्रधारी कठायतहरू समेत रहेको पाइन्छ।

७. यस थरीमा कठायत/कठेत लेख्ने गरेको पाइन्छ।