परिवार नियोजन
परिवार नियोजन परिवारको योजना हो। भावि पारिवारिक जीवनलाई स्वस्थ र व्यबस्थित बनाइराख्नकालागि के कस्ता नियोजक साधन तथा प्रबिधिको प्रयोग गर्ने, कति उमेरमा बच्चा जन्माउने, दुइ बच्चाको जन्मान्तर कति राख्ने, बाल बच्चाको हेरचाह तथा शिक्षा दिक्षाको ब्यबस्थापन कसरी गर्ने भन्ने बिषयमा समय उगाबै सहि किसिमको योजना बनाई सोहि अनुरूप पारिवारिक जीवन सन्चालन गर्नु नै परिवार नियोजन (पारिवारिक योजना) हो।[१][२][३] परिवार योजनामा व्यक्तिले आफ्नो जीवनसाथीसँग चाहेका सन्तानको संख्या वा सन्तान नचाहने निर्णय वा बच्चा जन्माउने उचित उमेरको विचार गर्ने प्रक्रिया हो। परिवार योजना गर्ने निर्णयमा वैवाहिक अवस्था, पेशा वा रोजगारीको अवस्था, आर्थिक अवस्था लगायतका कुराहरू भूमिका खेल्न सक्छन्। यदि दम्पत्ति यौन गतिविधिमा सक्रिय छन् भने, परिवार नियोजनामा गर्भनिरोधक र अन्य प्रजनन नियन्त्रणका उपायहरू प्रयोग गर्न सक्दछन्।
गर्भनिरोधक बाहेकका परिवार योजना सम्बन्धी अन्य पक्षहरूमा यौन शिक्षा, यौनमार्फत सर्ने संक्रमणको रोकथाम र व्यवस्थापन, गर्भधारणपूर्व परामर्श र व्यवस्थापन, तथा बाँझोपनको उपचार पर्दछन्। संयुक्त राष्ट्रसंघ र विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार, परिवार नियोजनमा गर्भधारणसम्म पुग्ने सेवाहरू पनि समावेश हुन्छन्। गर्भपात प्राथमिक विधि नभए पनि परिवार योजनाको एक रूप हो।
परिवार नियोजन कहिलेकाहीँ गर्भनिरोधक प्रयोग र पहुँच को पर्यायवाची वा सान्त्वनात्मक शब्दको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। तर यसले गर्भनिरोधक बाहेकका विधि र अभ्यासहरू पनि समेट्छन्। धेरैले गर्भनिरोधक प्रयोग गरेका हुन सक्छन् तर परिवार नियोजन प्राथमिक विषय नहुन सक्छन् (जस्तै, अविवाहित किशोरीहरू, पेशा निर्माणका क्रममा बच्चा जन्म स्थगित गरिरहेका युवा विवाहित जोडीहरू)। परिवार नियोजन शब्दले यस क्षेत्रको धेरै कामलाई समेट्ने सामान्य अर्थ पाएको छ। समकालीन परिवार योजनाका अवधारणाहरू प्रायः महिला र उनका प्रजनन सम्बन्धी निर्णयहरू लाई केन्द्रमा राख्छन्, किनभने विश्वका धेरै भागमा महिला सशक्तिकरण र प्रजनन स्वतन्त्रता को विचारलाई महत्त्व दिइएको छ। सामान्यतया यो महिला–पुरुष जोडीमा लागू हुन्छ, जसले बच्चाको संख्या सीमित गर्न वा गर्भधारणको समय नियन्त्रण गर्न चाहन्छन् (सन्तानको अन्तराल मिलाउने उपाय)। अध्ययनहरूले देखाएका छन् कि परिवार योजनाले किशोरी जन्मदर र अविवाहित महिलाहरूको जन्मदर कम गर्न मद्दत गर्दछ।
यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य अधिकार
सन्दर्भ सामग्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ Prata, Ndola (२००७), "The need for family planning", Population and Environment 28 (4–5): 212–222, डिओआई:10.1007/s11111-007-0042-9, बिबकोड:2007PopEn..28..212P।
- ↑ Rosenzweig, Mark R. (२०१८), "Family Planning", The New Palgrave Dictionary of Economics (अङ्ग्रेजीमा), London: Palgrave Macmillan, पृ: 4455–4458, आइएसबिएन 978-1-349-95189-5, डिओआई:10.1057/978-1-349-95189-5_653।
- ↑ ten Have, Henk; Patrão Neves, Maria do Céu (२०२१), "Family Planning (See Fertility Control)", Dictionary of Global Bioethics (अङ्ग्रेजीमा), Springer, Cham, पृ: 511, आइएसबिएन 978-3-030-54161-3, डिओआई:10.1007/978-3-030-54161-3_251।
बाह्य कडीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]