बेथु

बेथु
फूल फुलेको बेथुको साग
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	वनस्पति
(श्रेणीविहीन):	Angiosperms
(श्रेणीविहीन):	Eudicots
(श्रेणीविहीन):	Core eudicots
गण:	Caryophyllales
कुल:	Amaranthaceae
वंश:	Chenopodium
प्रजाति:	C. album
वैज्ञानिक नाम
Chenopodium album L.

फूल र कोपिला

कलिलो बेथु

बेथुको साग

बेथु अथवा बेथे (वैज्ञानिक नाम: Chenopodium album) कलिलो हुँदा सागको रूपमा प्रयोग गरिने वनस्पति।

बेथेको पातमा सबैभन्दा बढी भिटामिन ए ११३०० आइयू (अन्तर्राष्ट्रिय एकाइ) पाइन्छ।

बेथे एक तरकारी जो गहुँ, तोरी बाली संग उब्जनी हुन्छ जुन तरकारी तयार गरेर खान प्रयोग गरिन्छ ।

बेथे औषधीय गुणले भरिपूर्ण छ, बेथे एक तरकारी हो जसको गुण धेरैलाई थाहा छैन। यो सानो देखिने हरियो बिरुवा धेरै लाभदायक छ, जाडोमा यसको सेवनले धेरै रोगहरु लाई टाढा राख्न मद्दत गर्दछ। बेथेमा प्रचुर मात्रामा आइरन पाइन्छ, बेथेले पाचन शक्ति मात्र बढाउँदैन, अन्य धेरै रोगबाट पनि राहत दिन्छ। बेथे एउटा यस्तो तरकारी हो जुन गुणले भरिपूर्ण भए पनि कुनै विशेष श्रम र हेरचाह बिना खेतमा स्वतः फल्छ। यो डेढ फिट अग्लो हरियो बोट धेरै गुणहरूले भरिएको छ। बेथेलाई तरकारीजस्तै काटेर चनाको दालसँग पनि बनाइन्छ। बेथेको पराठा र राइतालाई खुब खाने तर यसको औषधीय गुणबारे धेरै परिचित नभएको यसको पातमा सुगन्धित तेल, पोटास र एल्बुमिनोइड्स पाइन्छ । दोष कर्मको दृष्टिकोणबाट, यसले त्रिदोष (वात, पित्त, कफ) लाई शान्त गर्दछ। आयुर्वेदिक विद्वानहरूले बेथेलाई भोक बढाउने, पित्त शमन गर्ने, मलमूत्रलाई सफा गर्ने र शुद्ध गर्ने मानेका छन्। आँखाका लागि फाइदाजनक हुन्छ र पेटको कीरालाई नष्ट गर्छ । यसले पाचन शक्ति बढाउँछ, खानामा रुचि बढाउँछ, कब्जियतबाट छुटकारा दिन्छ र स्वर (घाँटी) मीठो बनाउँछ। गुणको हिसाबले रातो बेथे हरियो भन्दा बढी उपयोगी छ। यसको सेवनले वाथ, पित्त र कफको प्रभावलाई हटाएर शक्ति र बुद्धि बढाउँछ। रातो बेथेको सेवनले बारम्बार पिसाब लाग्ने समस्यामा आराम मिल्छ । क्षयरोग खोकी लागेमा बदामको तेलमा पकाएर खाँदा फाइदा हुन्छ । नियमित कब्जियत भएका व्यक्तिले यसको पातलाई पानीमा उमालेर त्यसमा सख्खर (चिनी होइन) मिसाएर खाँदा धेरै फाइदा हुन्छ । यो पानी मिर्गौला र कोलोनका लागि पनि फाइदाजनक हुन्छ । यो पानी प्लीहा सुन्निने रोगमा फाइदाजनक हुन्छ। धेरै सुन्निने भएमा उमालेको पातलाई पिसेर प्लीहामा पेस्ट लगाउने । रातो बेथेले हृदयलाई बलियो बनाउँछ र फोकाहरू हटाउन र रगत शुद्ध गर्न पनि मद्दत गर्दछ। बेथेले कलेजोको विकारलाई हटाउँछ र पाचन शक्ति बढाएर रगत बढाउँछ। शरीरबाट शिथिलता हटाउँछ। कलेजोको वरिपरिको भाग कडा भएमा र जण्डिस भएको छ भने ६ ग्राम बेथेको दानालाई बिहान बेलुका पानीमा मिसाएर खाँदा फाइदा हुन्छ । दानालाई ढुंगामा पिसेर लेदोको रूपमा लगाउनाले शरीरको फोहोर सफा हुन्छ र अनुहारको दाग हट्छ। यसको साग खानु प्लीहा रोग र पित्त विकारमा उपयोगी छ। दुई चम्चा यसको रसमा थोरै नुन मिसाएर दिनको दुई पटक पिउनाले पेटको कीराबाट मुक्ति मिल्छ । पातको रसमा सख्खर मिसाएर पिउँदा पिसाब लाग्न मद्दत गर्छ । यसको साग खाँदा पायल्समा फाइदा हुन्छ । दुखाईबाट आराम मिल्छ । यसको रसले रंगीन र रेशमी कपडा धुँदा दाग र धब्बा हट्छ र रंग सुरक्षित रहन्छ। भोक नलाग्ने, कब्जियत, कलेजोको रोग र जण्डिसमा यसको साग खानु निकै फाइदाजनक हुन्छ । सामान्य कमजोरी र ज्वरो आएपछी भएको कमजोरीमा यसको साग खाँदा फाइदा हुन्छ । धातु कमजोरी भएमा बेथे साग खानु पनि फाइदाजनक हुन्छ।