भारतीय विज्ञान संस्थान
भारतीय विज्ञान संस्थान भारतको राज्य कर्नाटकको राजधानी बेंगलूरुमा अवस्थित एउटा विश्वविद्यालय हो।
इतिहास
[सम्पादन गर्नुहोस्]जग र प्रारम्भिक इतिहास
[सम्पादन गर्नुहोस्]| एम. डब्ल्यू. ट्राभर्स | FRS, १९०९–१९१४[१][२] |
|---|---|
| सर ए.जी. बोर्न[१] | FRS, १९१५–१९२१ |
| सर मार्टिन ओ. फोर्स्टर | FRS, १९२२–१९३३ |
| सर सी.भी. रमन | FRS, १९३३–१९३७ |
| सर जे.सी. घोष[३] | १९३९–१९४८ |
| एम. एस. ठाकर | १९४९–१९५५ |
| एस. भागवतम् | १९५७–१९६२ |
| एस. धवन | १९६२–१९८१ |
| एस. रामाशेषण[४] | १९८१–१९८४ |
| सी.एन.आर. राव | एफआरएस, १९८४–१९९४ |
| जी. पद्मनाभन | १९९४–१९९८ |
| गोवर्धन मेहता | FRS १९९८–२००५ |
| पी. बलराम | २००५–२०१४ |
| अनुराग कुमार | २०१४–२०२० |
| गोविन्दन रंगराजन | २०२०– |
१८९३ मा एउटा जहाजमा जमशेतजी टाटा र स्वामी विवेकानन्द बीच भएको आकस्मिक भेटपछि, जहाँ उनीहरूले टाटाको इस्पात उद्योगलाई भारतमा ल्याउने योजनाको बारेमा छलफल गरेका थिए, टाटाले पाँच वर्षपछि विवेकानन्दलाई लेखे: "मलाई विश्वास छ, तपाईंले मलाई जापानबाट शिकागो सम्मको आफ्नो यात्रामा सहयात्रीको रूपमा सम्झनुहुन्छ। भारतमा तपस्वी भावनाको विकासको बारेमा तपाईंको विचारहरू मलाई यस क्षणमा धेरै सम्झना छ... भारतको लागि विज्ञान अनुसन्धान संस्थानको मेरो योजनाको सम्बन्धमा म यी विचारहरू सम्झन्छु, जसको बारेमा तपाईंले निस्सन्देह सुन्नुभएको वा पढ्नुभएको छ।"[५][६] विज्ञान र नेतृत्व क्षमताको बारेमा विवेकानन्दको विचारबाट प्रभावित भएर, टाटाले उनलाई आफ्नो अभियानको नेतृत्व गर्न चाहन्थे। विवेकानन्दले उत्साहका साथ परियोजनालाई समर्थन गरे, र टाटाले देशको वैज्ञानिक क्षमताहरूलाई अगाडि बढाउने उद्देश्यले अनुसन्धान र उच्च शिक्षा संस्थान स्थापना गर्ने योजना तयार गर्न एक अस्थायी समिति गठन गरे। समितिले ३१ डिसेम्बर १८९८ मा भाइसराय जर्ज कर्जन लाई मस्यौदा प्रस्ताव प्रस्तुत गर्यो।[७] त्यसपछि, नोबेल पुरस्कार विजेता, सर विलियम रामसे लाई त्यस्तो संस्थाको लागि उपयुक्त स्थान प्रस्ताव गर्न बोलाइयो जसले बैंगलोरलाई उत्तम स्थानको रूपमा सुझाव दिए।संस्थाको लागि जग्गा र अन्य सुविधाहरू महाराजा कृष्णराजा वाडियार चतुर्थ र टाटाले दान गरेका थिए। महाराजाले लगभग जग्गा दान गर्नुभयो;टाटाले IISc को निर्माणको लागि धेरै भवनहरू दिए। यस जग्गामा मेदारनिङ्गनाहल्लीको पहिलेको गाउँ पनि समावेश थियो। १६६९ ईस्वीको कन्नड शिलालेखमा मराठा राजा इकोजी प्रथमले मल्लपुरा मल्लिकार्जुन मन्दिरलाई मेदारनिंगनहल्लीको दान दिएको रेकर्ड छ। यस शिलालेखको बारेमा थप जानकारी यहाँ पाउन सकिन्छ।[८] महाराजाले पूँजीगत खर्चको लागि रु ५,००,००० र वार्षिक खर्चको लागि रु ५०,००० पनि प्रदान गरे।[९][१०] निजाम उस्मान अली खान ले पनि योगदान गरे, जुन ३१ वर्षको अवधिमा लगभग रु. ३,००,००० बराबर थियो।[११]
- ↑ १.० १.१ १.२ संशोधित (२००८), "भारतीय विज्ञान संस्थान अभिलेखागार", अभिलेख तथा प्रकाशन कक्ष, IISc, बैंगलोर, मूलबाट २९ मे २०१३-मा सङ्ग्रहित। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१३-०५-२९ मिति
- ↑ "भारतीय विज्ञान संस्थान: पहिलो सय वर्ष", मूलबाट २०२२-१०-०९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २९ मार्च २०१३।
|प्रकाशक=प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता) - ↑ "द हिन्दु: एक संस्था निर्माता", Hinduonnet.com, मूलबाट ६ जुन २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १ सेप्टेम्बर २०१०। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-०६-०६ मिति
- ↑ "भारतीय विज्ञान प्रतिष्ठान — प्रो. एस. रामाशेषण", १० अक्टोबर १९२३, अन्तिम पहुँच १ सेप्टेम्बर २०१०।
|प्रकाशक=प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता) - ↑ ढाँचा:समाचार उद्धृत गर्नुहोस्
- ↑ ढाँचा:समाचार उल्लेख गर्नुहोस्
- ↑ "एक ऐतिहासिक परिप्रेक्ष्य", मूलबाट २८ मे २०१३-मा सङ्ग्रहित।
|प्रकाशक=प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता);|पहुँच-मिति=प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता) वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१३-०५-२८ मिति - ↑ ढाँचा:वेब उद्धृत गर्नुहोस्
- ↑ उत्पत्ति iisc.ac.in मार्च २०१८
- ↑ {{cite web | title = आत्मा सहितको विज्ञान | url = http://www.tata.com/0_about_us/history/lasting_legacies/20040811_iisc.htm वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००८-०२-२० मिति | प्रकाशक = टाटा समूह | पहुँच-मिति = १५ जुन २००७ | archive-url =https://web.archive.org/web/20080220071213/http://www.tata.com/0_about_us/history/lasting_legacies/20040811_iisc.htm%7Carchive-date = २० फेब्रुअरी २००८}}
- ↑ ढाँचा:Web उद्धृत गर्नुहोस्