अङ्ग्रेज भुटान युद्ध

अङ्ग्रेज भुटान युद्ध
भुटानीहरूले एश्ले इडेनलाई सन् १८६४ मा हस्ताक्षर गर्न बाध्य पारे
मिति सन् १८६४–१८६५ ई स्थान डुवर्स क्षेत्र परिणाम ब्रिटिस भारतीय विजय भौगोलिक परिवर्तन भुटानले असम डुवर्स, कूच बिहार डुवर्स, र देवानगिरीका केही भाग ब्रिटिस भारतलाई सुम्पिदियो
योद्धा
संयुक्त अधिराज्य भारत	भुटान
सेनापतिहरू
जोन लरेन्स	काग्युड वाङचुक त्सेवाङ सिथुब

अङ्ग्रेज भुटान युद्ध (डुवर्स युद्ध वा एङ्ग्लो-भुटान युद्ध) ब्रिटिस भारत र भुटान बीच सन् १८६४ देखि १८६५ सम्म लडिएको युद्ध थियो। यो युद्ध सन् १७७४ देखि दुई राज्यहरू बीचको एक मात्र सैन्य सङ्घर्ष हो।

पृष्ठभूमि

उन्नाइसौं शताब्दीमा, ब्रिटिस भारतले भुटानमा धेरै मिसनहरू कमिसन गरेको थियो। आधिकारिक कागजातहरूले सधैँ भुटानद्वारा सीमापार आक्रमणहरू वा असन्तुष्टहरूलाई आश्रय दिने तत्काल कारणको रूपमा उल्लेख गरेको छ; तथापि, आधुनिक इतिहासकारहरूले यस क्षेत्रमा बेलायतको साम्राज्यवादी महत्वाकांक्षालाई वास्तविक बहाना भएको टिप्पणी गर्छन्। भुटान भारत-तिब्बती व्यापारमा एक महत्त्वपूर्ण कोग मात्र होइन तर चिया बारीलाई समर्थन गर्ने ड्वार्स क्षेत्रको व्यावसायिक व्यवहार्यता पनि कम्पनीका अधिकारीहरू बीचमा राम्रोसँग परिचित थियो।

युद्ध

बेलायतले नोभेम्बर १८६४ मा युद्धको घोषणा गर्‍यो। भुटानसँग कुनै नियमित सेना थिएन, र जुन सेनाहरू अस्तित्वमा थिए तिनीहरू माचलक, धनुष र तीर, तरवार, चक्कु र क्याटापल्टहरूले सशस्त्र जोङ गार्डहरू मिलेर बनेका थिए। यी मध्ये केही जोङ गार्डहरू, ढाल बोकेर र चेनमेल आर्मर लगाएर, राम्रोसँग सुसज्जित ब्रिटिस सेनाहरू संलग्न थिए।

तत्कालीन देवानगिरि भनेर चिनिने किल्ला देओथाङमा अङ्ग्रेजहरूले १८६५ मा भत्काइदिएका थिए। देओथाङमा बेलायतीहरूले सुरुमा अपमानजनक पराजय बेहोरेका थिए र देवानगिरिलाई पुनः कब्जा गर्दा भुटानी सेनालाई प्रयोग नगर्नका लागि त्यहाँको किल्लालाई भत्काइदिए।

डुवर्स युद्ध मात्र पाँच महिना चल्यो र, भुटानी सेनाहरूले दुई हाउविजर बन्दुकहरू कब्जामा लिएर केही युद्धभूमि विजयहरूको बाबजुद, भुटानको २०% भूभाग गुमाए र पहिले कब्जा गरिएका क्षेत्रहरूलाई जबरजस्ती विच्छेद गरियो। ११ नोभेम्बर १८६५ मा हस्ताक्षर गरिएको सिन्चुला सन्धिका सर्तहरू अन्तर्गत, भुटानले ५०,००० रुपैयाँको वार्षिक अनुदानको बदलामा असम ड्वार्स र बङ्गाल ड्वार्सका क्षेत्रहरू, साथै दक्षिणपूर्वी भुटानको देवानगिरीको ८३ किलोमिटर क्षेत्रहरू हस्तान्तरण गर्‍यो। सिन्चुला सन्धि सन् १९१० सम्म रह्यो, जब भुटान र ब्रिटिस भारतले पुनाखा सन्धिमा हस्ताक्षर गरे, सन् १९४७ सम्म प्रभावकारी भयो।