महाभियोग
महाभियोग सार्वजनिक पदाधिकारीमाथि व्यवस्थापिकाले गर्ने अभियोजनको एक प्रक्रिया हो, जसले पदाधिकारीलाई खराब आचरण गरेको पाइएमा पदच्यूत गर्दछ । [१][२]
देश अनुसारको अभ्यास
[सम्पादन गर्नुहोस्]नेपाल
[सम्पादन गर्नुहोस्]नेपालमा राष्ट्रपति उपराष्ट्रपति सभामुख संवैधानिक अंगका प्रमुख तथा पदाधिकारी र सर्वोच्च अदालतका प्रधानन्यायाधीश तथा न्यायाधीशहरुका खराब आचरण वा पद तथा शक्तिको दुरुपयोग गरेको पाइएमा महाभियोग लगाउन सकिने व्यवस्था छ ।[३]
भारत
[सम्पादन गर्नुहोस्]भारतीय संविधानमा, सर्वोच्च अदालत वा उच्च अदालतका राष्ट्रपति र न्यायाधीशहरूलाई हटाउन महाभियोग प्रयोग गरिन्छ। संविधानको धारा ६१, १२४ (४), (५), २१७ र २१८ मा यसको उल्लेख छ।
नियम अनुसार, महाभियोग प्रस्ताव संसदको कुनै पनि सदनमा ल्याउन सकिन्छ। तर लोकसभामा प्रस्तुत गर्न कम्तिमा १०० सांसदको हस्ताक्षर आवश्यक पर्दछ र राज्यसभामा कम्तिमा ५० सांसदको हस्ताक्षर आवश्यक पर्दछ। यसपछि, यदि त्यो सदनको सभामुख वा अध्यक्षले प्रस्ताव स्वीकार गर्छन् (उनीहरूले यसलाई अस्वीकार पनि गर्न सक्छन्), तब आरोपहरूको छानबिन गर्न तीन सदस्यीय समिति गठन गरिन्छ।
त्यो समितिमा सर्वोच्च अदालतका न्यायाधीश, उच्च अदालतका प्रधानन्यायाधीश र सभामुख वा अध्यक्षले सो मुद्दाको लागि उपयुक्त ठानेका एक प्रतिष्ठित व्यक्ति समावेश हुन्छन्।
संयुक्त राज्य अमेरिका
[सम्पादन गर्नुहोस्]संघीय प्रणालीमा, संयुक्त राज्य अमेरिकाको संविधानको धारा एकले हाउस अफ रेप्रिजेन्टेटिब्स लाई "महाभियोग लगाउने एकमात्र शक्ति" र सिनेटलाई "सबै महाभियोग लगाउने एकमात्र शक्ति" प्रदान गर्दछ। [४]
अमेरिकी हाउस अफ रेप्रिजेन्टेटिब्सले १७८९ देखि आधिकारिक रुपमा २२ पटक महाभियोग लगाएको छ: राष्ट्रपतिहरूका लागि चार पटक, संघीय न्यायाधीशहरूका लागि पन्ध्र पटक, क्याबिनेट सेक्रेटरी (मन्त्री स्तरीय अधिकृत) का लागि दुई पटक, र एक पटक सिनेटरका लागि।[५] २२ मध्ये, सिनेटले हाउस अफ रेप्रिजेन्टेटिब्सद्वारा महाभियोग लगाइएका ८ अधिकारीहरू(सबै संघीय न्यायाधीशहरू) लाई पदबाट हटाउन मतदान गर्यो।[५] राष्ट्रपतिहरूको सिनेटमा चार महाभियोग मुद्दाहरू थिए: १८६८ मा एन्ड्रयू जोनसन, १९९८ मा बिल क्लिन्टन बिरुद्ध , र डोनाल्ड ट्रम्प बिरुद्ध २०१९ मा र फेरि २०२१ मा।[६] सबै चार महाभियोगहरू सिनेटमा निर्दोष साबित भए।[५] रिचर्ड निक्सन विरुद्ध पनि महाभियोग प्रक्रिया सुरु गरिएको थियो, तर महाभियोग मतदानबाट बच्न उनले १९७४ मा राजीनामा दिए। [७]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "impeachment | Definition, Process, History, & Facts", Encyclopedia Britannica (अङ्ग्रेजीमा), मूलबाट १७ नोभेम्बर २०२१-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०२०-११-१५।
- ↑ Landau, Sidney; Brantley, Sheila; Davis, Samuel et al., सम्पादकहरू (१९९७), Funk & Wagnall's Standard Desk Dictionary (Englishमा) 1 (1996 संस्करण), United States: Harper & Row, Publishers, Inc., पृ: ३२२, आइएसबिएन 978-0-308-10353-5, "1. To charge (a high public official) before a legally constituted tribunal with crime or misdemeanor in office. 2. To bring discredit upon the honesty or validity of."
- ↑ http://www.moljpa.gov.np/wp-content/uploads/2018/02/%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%95%E0%A5%8B-%E0%A4%B8%E2%80%8C%E0%A4%82%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8-%E0%A4%85%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%95-%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A0.pdf
- ↑ House Practice: A Guide to the Rules, Precedents and Procedures of the House वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ९ फेब्रुअरी २०२१ मिति, chap. 27 (Impeachment). U.S. Government Publishing Office, p. 594 (quoting U.S. Const. art. I, Sec. 2, cl. 5; Sec. 3, cl. 6.).
- ↑ ५.० ५.१ ५.२ "U.S. Senate: Impeachment", www.senate.gov, मूलबाट १८ मार्च २०२१-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १९ सेप्टेम्बर २०१८।
- ↑ Maggie Astor (१३ जनवरी २०२१), "The Impeachment Proceedings That Came Before", The New York Times, मूलबाट ७ मार्च २०२१-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ४ मार्च २०२१।
- ↑ Gerhardt, Michael J. (२०००), The Federal Impeachment Process: A Constitutional and Historical Analysis, University of Chicago Press, पृ: २७, आइएसबिएन 9780226289571, "attempted Impeachment of William O. Douglas."