सिंह

यो लेख वा खण्ड नेपाली भाषामा नभएर अर्को भाषामा लेखिएको छ। यदि यो लेखमा तपाईंको योगदान छ भने यसलाई नेपाली भाषामा उल्था गर्नुहोला। एक महिनासम्म उल्थानभएमा यसलाई हटाएर नयाँ लेख बनाइने छ ।

सिंह
सिंह
संरक्षण स्थिति
विलुप्तप्राय
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत: प्राणी संघ: Chordata वर्ग: स्तनधारीप्राणी गण: मांसाहारी कुल: Felidae प्रजाति: Panthera पान्थर जाति: P. tigris
द्विपद नाम
Panthera tigris (Linnaeus, 1758)
पर्याय
Felis tigris Linnaeus, 1758 Tigris striatus Severtzov, 1858 Tigris regalis Gray, 1867

सिंह एउटा जंगली र हिंसक पशु हो।

सिंह (पेन्थेरा लियो) पेन्थेरा वंशको चार ठूला बिराला हरूमध्येको एक हो, र फेलिडे परिवारको सदस्य हो। यो बाघ पछि दोस्रो सबै ले/संग/भन्दा ठूलो सजीव बिरालो हो, जसमध्ये कुनै कुनै पुरूष सिंहहरूको वजन २५० किलोग्राम भन्दा अधिक हुन्छ। जंगली सिंह वर्तमानमा उप सहारा अफ्रीका र एशियामा पाइन्छनु। यसको तेजी से विलुप्त होती बची खुची जनसंख्या उत्तर पश्चिमी भारतमा पाई जान्छ, यिनीहरू ऐतिहासिक समयमा उत्तरी अफ्रीका, मध्य पूर्व र पश्चिमी एशिया से गायब भएका थिए।

प्लेइस्तोसेनको अंतिम समय तक, जुन लगभग १०,००० वर्ष् पहिले था, सिंह मानव पछि सबै ले/संग/भन्दा अधिक व्यापक रूप से फैला भयो बडा स्तनधारी, भूमिमा रहउन वाला जनावर थियो। उनी अफ्रीकाको अधिकांश भाग मा, पश्चिमी यूरोप से भारत सम्म अधिकांश यूरेशिया मा, र युकोन से पेरू सम्म अमेरिकामा पाए जाउथे। सिंह जंगलमा १०-१४ वर्ष सम्म रहन्छन्, जबकि उनी कैद मे २० वर्ष भन्दा पनि अधिक जीवित रह सकते हुन्। जंगल मा, नर कहिले काँही नै दस वर्ष भन्दा अधिक जीवित रह पाते छन्, किन भनें प्रतिद्वंद्विहरूको साथ झगडेमा अक्सर उसलाइ चोट पहुंचती हो। Smuts, G.L. (1982), Lion, Johannesburg: Macmillian South Africa (Publishers)(Pty.) Ltd., pp. 231, ISBN 0-86954-122-6 </ref> उनी साधारण तरिकामा सवाना र चरागाहमा रहन्छन्, हुनत उनी झाडी या जंगलमा पनि रह सकते हुन्। अन्य बिरालोहरूको तुलनामा सिंह साधारण तरिकामा सामाजिक हुदैनन्।

सिंहहरूको एक समूह जिसे अङ्ग्रेजी मे प्राइड कह जातामा सम्बन्धी मादाएं, बच्चाहरू र सानो संख्यामा नर हुन्छन्। पोथी सिंहहरूको समूह प्रारूपिक रूप से एक साथ शिकार गर्छ, जुन अधिकांशतया ठूलो अनग्युलेटमा शिकार गर्छन्। सिंह शीर्षको र कीस्टोन शिकारी हो, हुनत उनी अवसर लागए पछि मृतजीवीको जस्तै/तरिका पनि भोजन प्राप्त गर्न सक्छन्। सिंह आमतौरमा चयनात्मक रूप से मानवको शिकार हैन गर्छन्, फेरि पनि कुनै सिंहहरूलाई नर-भक्षी बनते भए दे खा्यो हो, जुन मानव शिकारको भक्षण गरन चाहते हुन्। सिंह एक संवेदनशील प्रजाति हो, यसको अफ्रीकी रेंजमा पछिल्लो दुई दशकहरूमा यसको आबादीमा संभवतः ३० से ५० प्रतिशतको अपरिवर्तनीय गिरावट देखियो। सिंहहरूको संख्या नामित सरंक्षित क्षेत्रहरू र राष्ट्रिय उद्यानहरूको बहार अस्थिर हो। हुनत यस गिरावटको कारण पूरी जस्तै/तरिका से समझा हैन गयो हो, आवासको क्षति र मानवको साथ संघर्ष यसको सबै ले/संग/भन्दा ठूलो कारण हुन्। सिंहहरूलाई रोमन युग से पिंजरेमा राखयोजाता रहयोहै, यो एक मुख्य प्रजाति रही हो जिसे अठारहवीं शताब्दीको अन्त से पूरी दुनियामा चिडिया घरमा प्रदर्शनको लागि राखयोजाता रहयोहै। खतरेमा आ गयी एशियाई उप प्रजातिहरूको लागि पूरी दुनियाको चिडियाघर प्रजनन कार्यक्रमहरूमा सहयोग कर रहे हुन्। दृश्य रूप से, एक नर सिंह अति विशिष्ट हुन्छ र सरलता से आफ्नो अयाल (गलेमा बाल) द्वारा पहिचानयोजा सक्छ। सिंह, विशेष रूप से नर सिंहको अनुहार, मानव संस्कृतिमा सबै ले/संग/भन्दा व्यापक ज्ञात जन्तु प्रतीकहरू हरूमा एक हो। उच्च पाषाण कालको अवधि से नै यसको वर्णन पाइन्छन्, जसमा लसकाक्स र चौवेत गुफाओंको व नक्काशियां र चित्रकारियां सम्मिलित छन्, सबै प्राचीन र मध्य युगीन संस्कृतियहरूमा इनके प्रमाण पाइन्छन्, जहाँ यिनीहरू ऐतिहासिक रूप से पाए गए। राष्ट्रिय ध्वजों मा, समकालीन फिल्मों र साहित्यमा चित्रकला मा, मूर्तिकला मा, र साहित्यमा यसको व्यापक वर्णन पाइन्छ।

संज्ञा

कतिपय रोमांस भाषाहरूमा सिंहको नाम मिल्दाजुल्दा हुन्छन्, यो ल्याटिन शब्द लियो (leo) से व्युत्पन्न भएको हो। Simpson DP (1979), Cassell's Latin Dictionary (5th ed.), London: Cassell Ltd., pp. 883, ISBN 0-304-52257-0 </ref> यसको लागि प्राचीन ग्रीक शब्द हो λέων (लिओन (leon) ). हिब्रू शब्द लावी (lavi) (לָבִיא) पनि सम्बंधित हुन सक्छ, Simpson, J., Weiner, E. (eds), ed. (1989), "Lion", Oxford English Dictionary (2nd edition ed.), Oxford: Clarendon Press, ISBN 0-19-861186-2 </ref> साथै, प्राचीन इजिप्तको शब्द rw पनि सम्बंधित हुन सक्छ. "yourdictionary.com"  जस्तो कि अन्य प्राचीन लिपियहरूमा दिइएको हो, प्राचीन मिस्रीमा केवल व्यंजन लेखियो छन्. 'l' र 'r'को बीचमा कोई विभेदन हैन गर््यो है।</ref> यो धेरै प्रजातिहरू हरूमा एक हो, जिन्हें अठारवीं शताब्दीमा लिनियसको द्वारा आफ्नो कार्य सिस्टेमा नेचुरीमा मूल रूप से फेलिस लियोको रूपमा वर्णित गर््यो. यसको वैज्ञानिक पदनामको वंशावली घटक, पेन्थेरा लियो , अक्सर ग्रीक शब्दहरू pan - ("सभी (all)") र ther ("जनावर (beast)")से व्युत्पन्न मानिन्छ, तर यो एक लोक संज्ञा हुन सक्छ. यद्यपि यो साहित्यिक भाषाहरूको माध्यम से अङ्ग्रेजीमा आयो, पेन्थेरा संभवतया पूर्वी एशिया उत्पत्तिको शब्द हो, जसको अर्थ हो, "पीला जनावर", या "सफेद-पीला जनावर". ""Panther"", Online Etymology Dictionary, Douglas Harper </ref>

वर्गीकरण र विकास

क्रूजर राष्ट्रिय उद्यानमा एक आधुनिक सिंहको खोपडी

सबै ले/संग/भन्दा पुरानो सिंह जस्तो जीवाश्म तंजानियामा लाटोली से प्राप्त मानिन्छ, र शायद ३५ लाख वर्ष पुरानो छ; कुनै वैज्ञानिकहरूले यस पदार्थलाई पेन्थेरा लियोको रूपमा पहिचानयोहै। यिनीहरू रेकर्ड पूरी जस्तै/तरिका से ठीक हैन, र भन्न सकिन्छ कि उनी पेन्थेरा से सम्बंधित क्षेत्र से सम्बंधित हुन्। अफ्रीकामा पेन्थेरा लियोको सबै ले/संग/भन्दा पुरानो निश्चित रिकोर्ड लगभग २० लाख वर्ष पूर्वको हो। Werdelin, Lars (June 2005), "Plio-Pleistocene Carnivora of eastern Africa: species richness and turnover patterns", Zoological Journal of the Linnean Society (The Linnean Society of London) 144(2): 121–144, doi: 10.1111/j.1096-3642.2005.00165.x , <http://www.ingentaconnect.com/content/bsc/zoj/2005/00000144/00000002/art00001>. Retrieved on ८ जुलाई २००७ </ref> सिंहको निकटतम सम्बन्धी हुन् अन्य पेन्थेराको प्रजातियाँ: बाघ, जगुआर (मध्य अमेरिकामा मिलउन वाली चित्तीदार बिल्ली) र तेंदुआ। आकारिकी र अनुवांशिक अध्ययन बताते हुन् कि बाघ वितरित होने वाली यिनी हाल नैको प्रजातिहरूमा सबै ले/संग/भन्दा पहिलो थियो। लगभग १९ लाख वर्ष पूर्व, जगुआर शेष समूह से अलग शाखित भयो, जसको पूर्वज तेंदुए र सिंह नै थे। यसको बाद, सिंह र तेंदुआ, एक दोस्रो से १० से १२.५ लाख वर्ष पूर्व अलग हो गए। Yu, Li (May 2003), "Phylogenetic studies of pantherine cats (Felidae) based on multiple genes, with novel application of nuclear β-fibrinogen intron 7 to carnivores", Molecular Phylogenetics and Evolution 35(2): 483–495, doi 10.1016/j.ympev.2005.01.017 </ref> पेन्थेरा लियो स्वयं अफ्रीकामा १० से ८ लाख वर्ष पूर्व विकसित भयो, यसको बाद पुरा होलआर्कटिक क्षेत्रमा फैल गया। Yamaguchi, Nobuyuki (August 2004), "Evolution of the mane and group-living in the lion (Panthera leo): a review", Journal of Zoology 263(4): 329–342, doi 10.1017/S0952836904005242 </ref> यो इटलीमा इजर्नियामा उप प्रजाति पेन्थेरा लियो फोसिलिसको साथ ७ लाख वर्ष पूर्व पहिलो पल्ट यूरोपमा प्रकट भयो। यस सिंह बादको गुफा सिंह (पेन्थेरा लियो स्पेलाए ) व्युत्पन्न भयो, जुन लगभग ३ लाख वर्ष पूर्व प्रकट भयो। ऊपरी प्लेइस्तोसनेको समयमा सिंह उत्तरी र दक्षिणी अमेरिकामा फैल गया, र पेन्थेरा लियो एट्रोक्स , (अमेरिकी सिंह)मा विकसित भयो। Turner, Allen (1997), The big cats and their fossil relatives : an illustrated guide to their evolution and natural history, New York: Columbia University Press, ISBN 0-231-10229-1 </ref> लगभग १०,००० वर्ष पहिले पछिल्लो हिमयुगको समयमा उत्तरी यूरेशिया र अमेरिकामा सिंह मर गए; यो प्लेइस्तोसने मेगाफोनाको विलोपनको द्वितीयक हुन सक्छ। Harington, CR (1996), "American Lion", Yukon Beringia Interpretive Centre website, Yukon Beringia Interpretive Centre </ref>

उप-प्रजाति

दक्षिण पश्चिम अफ्रीकी सिंहहरू (पेंथेरा लियो ब्लेयेनबर्घी)

परम्परागत रूप से, हाल नैमा सिंहको बाह्र उप प्रजातिहरूको पहिचानाइएको छ, जसमा से सबै ले/संग/भन्दा बडा हो बारबरी सिंह। [31] ^ बार्बरी सिंह - पेन्थेरा लियो लियो - सबै ले/संग/भन्दा ठूलो सिंहको उप प्रजाति १९ सेप्टेम्बर २००७को पुनः प्राप्त</ref> यिनी उप प्रजातिहरूलाई विभेदित गराउन वाला मुख्य अंतर हो स्थिति, अयालको उपस्थिति, आकार, र वितरण। किन भनें यिनीहरू लक्षण धेरै नगण्य हुन् र उच्च व्यक्तिगत विभेदनको दर्शाते छन्, यिनीहरूमा भन्दा अधिकंश रूप विवादस्पद हुन् र संभवतया अमान्य छन्; यसको अतिरिक्त, उनी अक्सर अज्ञात उत्पत्तिको चिडियाघर सामाग्रीमा निर्भर गर्छन् जुन "मुख्य तर असामान्य" आकारिकी लक्षणों से युक्त हुन्छन्। आज केवल आठ उप प्रजातिहरूलाई आमतौरमा स्वीकार गरिन्छ, तर यिनीहरूमा से एक (केप सिंह जुन पूर्वमा पेन्थेरा लियो मेलानोकाइटाको रूपमा वर्णित गरे जान्थ्यो। यहाँ सम्म कि शेष सात उप प्रजातिहरू धेरै अधिक हुन सक्छं; हाल नैको अफ्रीकी सिंहमा माइटोकोंड्रियाको भिन्नता साधारण हो, जुन बताती हो कि सबै उप सहाराको सिंह एक नै उप प्रजाति माने जान सकिन्छं, संभवतया यिनलाइ दुई मुख्य क्लेड्समा विभाजित गरिन्छ: एक ग्रेट रिफ्ट घाटीको पश्चिममा र दोस्रो पूर्व में। पूर्वी केन्यामा सावोको सिंह आनुवंशिक रूप से, पश्चिमी केन्याको एबरडेर रेंजको तुलना मा, ट्रांसवाल (दक्षिण अफ्रीका)को सिंहहरूको धेरै निकट हुन्। Barnett, Ross (2006), "The origin, current diversity and future conservation of the modern lion (Panthera leo)" (PDF), Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 273(1598): 2119–2125, doi: 10.1098/rspb.2006.3555 , <http://www.adelaide.edu.au/acad/publications/papers/Barnett%20PRS%20lions.pdf>. Retrieved on ४ सेप्टेम्बर २००७ </ref> Dubach, Jean (January 2005), "Molecular genetic variation across the southern and eastern geographic ranges of the African lion, Panthera leo", Conservation Genetics 6(1): 15–24, doi 10.1007/s10592-004-7729-6 </ref>

हाल नैमा

वर्तमानमा आठ हाल नैको उप प्रजातिहरूलाई पहिचानइन्छ:

• पी एल परसिका , जुन एशियाटिक सिंह या दक्षिण एशियाई , पर्शियन , या भारतीय सिंहको रूपमा जानिन्छ, एक पल्ट टर्की से पुरा मध्य पूर्व को, पाकिस्तान, भारत र यहाँ सम्म कि बंगलादेश सम्म फैल गया. हुनत, ठूलो समूह र दिनको रोशनीमा गरिने गतिविधियां उसलाइ बाघ या तेंदुएको तुलनामा अतिक्रमण गराउनमा मदद गर्छ; वर्तमानमा भारतको गिर जंगलोंमा र यसको आस पास 300 सिंह हुन् .
• पी.एल. लियो, जुन बार्बरी सिंहको रूपमा जाउन जाछन, अत्यधिक शिकारको कारण से जंगलों हरूमा विलुप्त भए, यद्यपि कैदमा राखियो कुनै जन्तु अझै पनि मौजूद छं. यो सिंहको सबै ले/संग/भन्दा ठूलो उप प्रजातिहरू हरूमा एक थी, जसको लम्बाई 3-3.3 मीटर (10-10.8 फुट) र वजन नरको लागि २०० kilograms (४४० lb)[44] भन्दा अधिक था. उनी मोरक्को देखि लिएर मिस्र सम्म फैले भए थे. अंतिम बार्बरी सिंहलाई 1922मा मोरक्कोमा मार हालाइयो.
• पी.एल. सेनेगलेन्सिस जुन पश्चिम अफ्रीकी सिंहको रूपमा जानिन्छ, पश्चिम अफ्रीकामा सेनेगल से नाइजीरिया सम्म पाइन्छ.
• पी.एल. आजान्दिका , जुन पूर्वोत्तर कांगो सिंहको रूपमा जानिन्छ, कांगोको पूर्वोत्तर भागहरूमा पाइन्छ.
• पी.एल. नुबिका जुन पूर्व अफ्रीकी या मसाई सिंहको रूपमा जानिन्छ, पूर्वी अफ्रीका मा, इथियोपिया र केन्या से तंजानिया र मोजाम्बिक सम्म पाइएको छ.
• पी.एल. ब्लेयेनबर्घी , जुन दक्षिण पश्चिम अफ्रीकी या कटंगा सिंहको रूपमा जानिन्छ, त्यो दक्षिण पश्चिम अफ्रीका, नामीबिया, बोत्सवाना, अंगोला, कटंगा (जायरे), जाम्बिया र जिम्बाब्वेमा पाइन्छ.
• पी.एल. क्रुजेरी दक्षिण पूर्वी अफ्रीकी सिंह या ट्रांसवाल सिंहको रूपमा जानिन्छ, यो क्रूजर राष्ट्रिय उद्यान सहित दक्षिण पूर्वी अफ्रीकाको ट्रांसवाल क्षेत्रमा पाइन्छ.
• पी.एल. मेलानो काईटा जुन केप सिंहको रूपमा जान हो, 1860को आसपास जंगलोंमा विलुप्त हो गए. माईटोकोंड्रीयाको DNA (डीएनए) शोधको परिणाम एक अलग उप प्रजातिको उपस्थितिको समर्थन हैन गर्छन्. संभवतया यस्तो प्रतीत हुन्छ कि केप सिंह मौजूदा पी एल क्रुजेरीको केवल दक्षिणी आबादी थी.

प्रागैतिहासिक

प्रागैतिहासिक कालमा सिंहको धेरै अतिरिक्त उप प्रजातिहरू पाई जाती थीं.

• पी.एल. एट्रोक्स जुन अमेरिकी सिंह या अमेरिकी गुफा सिंहको रूपमा जाउन जाछन, लगभग 10,000 साल पहिले सम्म प्लेइस्तोसने युगमा अमेरिकामा अलास्का देखि लिएर पेरू सम्म प्रचुर मात्रामा पाए जाउथे. कहिलेकाँही मानिन्छ कि यो रूप र गुफा सिंह अलग अलग प्रजातिहरूलाई अभिव्यक्त गर्छन्, तर हालमा गरिएको(थियो) फाइलोजिनेटिक अध्ययन बताते हुन् कि उनी वास्तव मा, सिंह (पेन्थेरा लियो )को उप प्रजातिहरू छन्. यो सिंहको सबै ले/संग/भन्दा ठूलो उप प्रजातिहरू हरूमा एक हो, यस्तो अनुमान लागायाइएको छ कि यसको शरीरको लम्बाई 1.6-2.5 मीटर (5-8 फुट) रही होगी.
• पी.एल. फोसिलिस जुन प्रारम्भिक मध्यम प्लेइस्तोसने यूरोपीय गुफा सिंहको रूपमा जानिन्छ, लगभग 500,000 साल पहिले विकसित भयो; यसको जीवाश्म जर्मनी र इटली से प्राप्त भए छन्. यो आजको अफ्रीकी सिंहहरू से ठूलो आकारको था, आकारमा अमेरिकी गुफा सिंहको बराबर पहुँच गया. [51] ^ अर्नस्ट प्रोब्स्त: Deutschland in der Urzeit ओर्बिस वेर्लग, 1999. आईएसबीएन 3-572-01057-8</ref>
  

  

  गुफा सिंह, फे लिउनसको कक्ष, लास्कक्सको गुफाएं
• पी.एल. स्पेला यूरोपीय गुफा सिंह , यूरेशियन गुफा सिंह, या उच्च प्लेइस्तोसने यूरोपीय गुफा सिंहको नाम से जानिन्छ, 300,000मा 10,000 साल पहिले यूरेशियामा पायोजान्थ्यो. यो प्रजाति पाषाण कालको गुफा चित्रकारी (ऐसी नै एक दायीं ओर दि खाए गयी है), हाथी दांतको नक्काशी, र मिटटीको प्रतिमाहरू से जानी गयी हो, यिनीहरू बताती हुन् कि यसमा उभरे भए कान, गुच्छेदार पूंछ, ओर शायद हल्की बाघको जैसी धारियां थीं, ओर कम से कम कुनै नरहरूमा एक रफ या आदिम प्रकारको अयाल उनिको घाँटीमा पाई जाती थी. यस उदाहरणमा एक शिकारको दृश्य दिखाया जा रहयोहै। संभवतया यो उनिको समकालीन सम्बन्धिहरूको जैसी रणनैतिको प्रयोग करते भए, समूहको लागि शिकार करती मादाहरूको दर्शाता हो, र नर यस चित्रको विषय-वस्तुको हिस्सा छैनन्.
• पी.एल. वेरेशचगिनी जुन पूर्वी साइबेरियाई - या बरिन्गियन गुफा सिंहको रूपमा जानिन्छ, याकुटिया (रूस), अलास्का (संयुक्त राज्य अमेरिका), ओर युकोन केन्द्र शासित प्रदेश (क्यानाडा)मा पायोजान्थ्यो. यस सिंहको मेंडीबल र खोपडीको विश्लेषण दर्शाता हो कि यो स्पष्ट रूप से- यो भिन्न खोपडी अनुपातोंको साथ यूरोपीय गुफा सिंह से बडा हो, र अमेरिकी गुफा सिंह से सानो छ. Baryshnikov, G.F. (2001), "The Pleistocene cave lion, Panthera spelaea (Carnivora, Felidae) from Yakutia, Russia", Cranium 18(1): 7–24 </ref>

संदिग्ध

• पी.एल. सिन्हालेयस श्रीलंका सिंहको रूपमा जानिन्छ, मानिन्छ कि यो लगभग 39,000 वर्ष पहिले विलुप्त हो भएको थियो. यसलाइ केवल कुरुविटामा प्राप्त गरिएको(थियो) दुई दांतों से जान गयो है। यिनी दातोंको आधारमा पी देरानियागालाले 1939मा यस उप प्रजातिको उय्पस्थितिको बताया. Kelum Manamendra-Arachchi, Rohan Pethiyagoda, Rajith Dissanayake, Madhava Meegaskumbura (2005), "A second extinct big cat from the late Quaternary of Sri Lanka." (PDF), The Raffles Bulletin of Zoology Supplement (National University of Singapore) 12: 423–434, <http://rmbr.nus.edu.sg/rbz/biblio/s12/s12rbz423-434.pdf>. Retrieved on ३१ जुलाई २००७ </ref>
• पी.एल. युरोपिय यूरोपीय सिंहको रूपमा जानिन्छ, संभवतया पेन्थेरा लियो पर्सिका या पेन्थेरा लियो स्पेलाको समान था, एक उप प्रजातिको रूपमा यसको स्थिति पुष्ट छैन. यो उत्पीडन र अति दोहनको कारण लगभग 100 ई.मा विलुप्त भयो. यो बाल्कन, इतालवी प्रायद्वीप, दक्षिणी फ्रान्स, र आईबेरियन प्रायद्वीपमा बसे भए थे. यो रोमन, यूनानी र मेकडोनियन मान्छेहरूमा शिकारको लागि धेरै नै लोकप्रिय थे.
• पी.एल. यौंगी या पेन्थेरा हरू गी 350000 साल पहिले विकसित भए. वर्तमान सिंहको प्रजातिको साथ यसको सम्बन्ध अस्पष्ट हो, र संभवतया यो एक विशेष प्रजातिको प्रतिनिधित्व गर्छ.
• पी.एल. मेकूलेटस जुन मरोजी या स्पोटेड (चितकबरा) सिंहको रूपमा जानिन्छ,को कहिलेकाँही एक विशेष उप प्रजाति मानिन्छ, तर शायद यस्तो पनि हुन सक्छ कि कुनै व्यस्क सिंहको सन्तान स्पोटेड प्रतिरूप से साथ पैदा भयो हो. यदि यो सानो संख्यामा कुनै रंगीन धब्बों से युक्त जंतुओंको बजाय आफैमा एक अलग उप प्रजाति थी तो, यो 1931 पछि से विलुप्त हो गयी होगी. एक संभावित तथ्य हो कि यो तेंदुए र सिंहको एक प्राकृतिक संकर हो जिसे लिओपोनको रूपमा जानिन्छ.

संकर

सिंहहरूलाई बाघको साथ प्रजननको लागि जानिन्छ (अधिकांशतया साइबेरियाई र बंगाल उप प्रजाति) जस ले/संग/भन्दा संकरको निर्माण हुन्छ जुन लाइगर या टाइगोन कहलाते छन्. Guggisberg, C. A. W. (1975), Wild Cats of the World, New York: Taplinger Publishing, ISBN 0-8008-8324-1 </ref> वहाँले तेंदुएको साथ प्रजननको द्वारा लिओपोन, Doi H, Reynolds B (1967), The Story of Leopons, New York: Putnam, OCLC 469041 </ref> र जगुआरको साथ प्रजननको द्वारा जेगलायन पनि बनाए छन्. मरोजी एक स्पोटेड सिंह या एक प्राकृतिक लिओपोन हो, जबकि कोंगोलीज स्पोटेड सिंह एक जटिल सिंह-जगुआर-तेंदुएको संकर हो जुन लिजागुलेप (lijagulep) भनिन्छ। यस्तो/यस्ता/यसरी संकर सामान्यतः कुनै समयमा चिडियाघरमा प्रजनन करवाए जाउथे, तर अब जातिहरू र उप प्रजातिहरूको संरक्षणमा जोर दिए जाउनको कारण यो प्रक्रिया हतोसाहित हो गयी है। चीनमा अझै पनि चिडियाघरों र निजी पशु पक्षी संग्रहमा संकर प्रजनन करवाए जाछन. लाइगर एक नर सिंह र एक पोथी बाघको बीच संकर हो, किन भनें एक पोथी बाघ से एक वृद्धि संदमक जीन अनुपस्थित हो, एक वृद्धिको प्रेरित गराउन वाला जीन नर सिंहको द्वारा स्थानांतरित गर््यो हो, परिणामी लाइगर कुनै पनि जनकको तुलनामा अधिक लम्बे समय सम्म जीवित रहन्छन्. उनी नर र पोथी दुवै जनकोंको प्रजातिहरूको शारीरिक र व्यावहारिक गुणहरूलाइ प्राप्त गर्छन् (एक रेतीली पृष्ठभूमिमा धब्बे र धारियां). नर लाईगर नपुंसक हुन्मा पोथी लाईगर प्रायः प्रजननको योग्य हुन्छन्. नरमा एक अयाल होनेको 50 प्रतिशत संभावना हुन्छ, तर यदि उनी एकको विकसित गर्छन् त उनिको अयाल मामूली होगी: एक शुद्ध सिंहको अयालको लगभग 50 प्रतिशत. लाइगर साधारण तरिकामा 3.0 र 3.7 मीटर (10 से 12 फीट) लम्बे हुन्छन्, र उनिको वजन 360 र 450 किलोग्रामको बीच (800 से 1,000 पौंड) या अधिक हुन्छ। एक कम सामान्य टाइगोन सिंहनी र एक नर बाघको बीच संकर है। "tigon - Encyclopædia Britannica Article" </ref>

शारीरिक गुणधर्म

अन्य मान्छेहरूको साथ मुकाबलेको समयमा, अयाल (सिंहको गलेको बडा बाल)को कारण सिंह बडा दि खाए दिन्छ.

सिंह सबै फे लिउन हरूमा सबै ले/संग/भन्दा लम्बा हो (कंधे पर), र साथ नै बाघ पछि दोस्रो सबै ले/संग/भन्दा भारी फेलाइन है। शक्तिशाली टांगों, एक मजबूत जबडे, र ८ cm (३.१ in) [76] लम्बे कैनाइन दांतोंको साथ, सिंह ठूलो शिकारको पनि खींच कर मार सक्छ. सिंहको खोपडी बाघ से धेरै मिलती हो, हुनत ललाटको क्षेत्र साधारण तरिकामा अधिक दबा भयो र चपटा हुन्छ, र पश्चओर्बिटल क्षेत्र थोडा सानो हुन्छसिंहको खोपडीमा बाघको तुलनामा अधिक ठूलो नासा छिद्र हुन्छन्. हुनत, दुवै प्रजातिहरूमा खोपडीको भिन्नताको कारण साधारण तरिकामा केवल नीचले जबडेको सरंचनाको प्रजातिको एक भरोसेमंद संकेतकको रूपमा काममा लिया जा सक्छ. सिंहको रंगहरूमा पनि धेरै भिन्नता मिलती हो, यो बफ देखि लिएर, पीला, लाल, या गहरा भूरा हुन सक्छ. नीचले भाग साधारण तरिकामा हल्के रंगको हुन्छन् र पूंछको गुच्छा काला हुन्छ। सिंहको शावक आफ्नो शरीरमा भूरे धब्बोंको साथ पैदा हुन्छन्, यो तेंदुए से मिलता जुलता लक्षण है। हुनत जस्तै जस्तै सिंह व्यस्क होने लाग्छ, यिनीहरू धब्बे फीके पडते जाछन, फीके पड गए धब्बहरूलाइ विशेष रूप से पोथी मा, बादमा पनि नीचले भागों र टांगोंमा देख्न सकिन्छ. सिंह बिल्ली परिवारको एक मात्र सदस्य हो जुन स्पष्ट लैंगिक द्विरूपता प्रदर्शित गर्छ- अर्थात, नर र पोथी विभेदित रूप से अलग दि खाए देते छन्. उदाहरणको लिए, सिंहनी, जुन शिकारीको भूमिका निभाती हो,मा नरको जस्तै/तरिका मोटे बोझिल अयालको अभाव हुन्छ। उदाहरणको लिए, शिकारी, सिंहनी,मा नरको जस्तै/तरिका मोटे बोझिल अयालको अभाव हुन्छ। यो लक्षण शिकारको पीछा करते समय नरको आफैलाई छुपानेको क्षमतामा अवरोध बनइन्छ र दौडते समय धेरै गर्मी उत्पन्न गर्छ. नरको अयालको रंग केसरी देखि लिएर काला सम्म हुन्छ, सामान्यतया यो रंग उनको आयुको बढनेको साथ गहरा होता जाइन्छ.

मसाई मारा, केन्यामा दुई सिंहनियां

व्यस्क सिंहको शरीरको भार साधारण तरिकामा नरको लागि 150-250 किलोग्राम (330-550 lb) र मादाको लागि 120-182 किलोग्राम (264–400 lb) हुन्छ। नोवेल र जैक्सन रिपोर्टको अनुसार नरको वजन 181 किलोग्राम र मादाको वजन 126 किलोग्राम हुन्छ; माउंट केन्याको पास एक नरको वजन 272 किलोग्राम (600 lb)पाइयो. सिंह आकारमा धेरै भिन्नता राखछन, यो भिन्नता उनिको वातावरण र क्षेत्रमा निर्भर गर्छ, यसको परिणामस्वरूप दर्ज गरिएको(थियो) भारमा पनि धेरै भिन्नता पाई गयी है। उदाहरणको लिए, सामान्य रूप से दक्षिणी अफ्रीकाको सिंहको भार पूर्वी अफ्रीकाको सिंहको तुलनामा लगभग 5 प्रतिशत अधिक पाइएको छ. [85] ^ स्कट, जोनाथन; स्कट, एंजेला. (2002) बिग केट डायरी: लायन, पी. ८०</ref> सिर र शरीरको लंबाई नरमा 170-250 सेमी (5 फीट 7 इन्च - 8 फीट 2 इंच) र मादामा 140-175 सेमी (4 फीट 7 इंच - महिलाहरूमा 5 फीट 9 इंच) हुन्छ; कंधेको ऊंचाई लगभग नरमा 123 से.मी. (4 फीट) र मादामा 107 से.मी. (3 फीट 6 इंच) हुन्छ। पूंछको लंबाई नरमा 90-105 सेमी (2 फीट 11 इंच - 3 फीट 5 इंच) र मादामा 70-100 सेमी (2 फीट 4 - 3 फीट 3 इंच) हुन्छ। सबै ले/संग/भन्दा लम्बा ज्ञात सिंह था काले अयाल से युक्त एक नर जिसे अक्टूबर 1973मा दक्षिणी अंगोलाको मक्सूको नजदीक गोली से मारा गया; सबै ले/संग/भन्दा भारी ज्ञात सिंह एक नर-भक्षी था जिसे 1936मा दक्षिणी अफ्रीकाको पूर्वी ट्रांसवालमा हेक्टरस्प्रयुतको ठीक बाहिर मारा गया, जसको वजन 313 किलो ग्राम (690 lb) था. [88] ^ वुड, दी गिनीज बुक अफ एनीमल फेक्ट्स एंड फीस्ट्स. स्टर्लिंग पबको इंक (1983), आईएसबीएन 978-0851122359</ref> जंगली सिंहहरूको तुलनामा कैदमा राखियो सिंह ठूलो आकारको हुन्छन्- रिकोर्डमा दर्ज सबै ले/संग/भन्दा भारी सिंह हो 1970मा इङ्गल्याण्डमा कोलचेस्टर चिडियाघरमा राखाइयो एक सिम्बा नमक एक नर सिंह, जसको वजन 375 किलोग्राम (826 lb) था. जंगल तस्वीरें अफ्रीका पशु स्तनधारी - सिंह प्राकृतिक इतिहास वुड , जी 1983. दी गिनीज बुक अफ एनीमल फेक्ट्स एंड फीस्ट्सस्टर्लिंग पबको इंक तेस्रो संस्करण. 256 पीपी.</ref> सबै ले/संग/भन्दा विशिष्ट विशेषता जुन नर र पोथी दुवैमा पाई जान्छ त्यो यो हो, कि दुवैमा पूंछ एक बालोंको गुच्छेमा समाप्त हुन्छ, यस गुच्छेमा एक कठोर "स्पाइन (कसिंहुक) " या "स्पर" हुन्छ जुन लगभग 5 मिलीमीटर लम्बा हुन्छ, जुन आपसमा संगलित हो गयी पुच्छ अस्थिको अंतिम भाग से बनइन्छ. सिंह एक मात्र फेलिड हो जसमा एक गुच्छेदार पूंछ पाई जान्छ-इस स्पाइन र गुच्छेको कार्य अज्ञात छन्. जन्मको समय अनुपस्थित यो गुच्छा लगभग 5½ महिनाको आयुमा विकसित हुन्छ र 7 महिनाको आयुमा आसानी से पहिचानयोजा सक्छ.

अयाल (गर्दनमा बाल)

अलग से अयालको दर्शाती भयो, एक सिंहको थर्मोग्राफिक छवि.

एक वयस्क नर सिंहको अयाल, बिरालोहरूको बीच अद्वितीय हो, यो यस प्रजातिको सबै ले/संग/भन्दा विशिष्ट विभेदी लक्षण है। यो सिंहलाई बडा दि खान्छ, एक शानदार रूप दिन्छ; यो अन्य सिंहहरू र प्रजातिको मुख्य प्रतिस्पर्धी, अफ्रीकाको स्पोटेड हाइना,को साथ मुकाबलेको समयमा सिंहको मदद गर्छ, [92] Trivedi, Bijal P. (2005), "Are Maneless Tsavo Lions Prone to Male Pattern Baldness?" </ref> अयालको उपस्थिति, अनुपस्थिति, रंग र आकार, आनुवंशिक सरंचना, लैंगिक परिपक्वता, जलवायु, र टेस्टोस्टेरोनको निर्माण से सम्बंधित हुन्छ; थम्ब रुलको अनुसार अयाल जितनी गहरी र घनी हुन्छ, सिंह उतना नै स्वस्थ हुन्छ। सिंहनी आफ्नो लैंगिक साथीको चयनको समयमा उनी नरको प्राथमिकता देती हो जसको अयाल अधिक घनी र गहरी हुन्छ। तंजानियामा अनुसंधान पनि बताता हो कि नर-नर सम्बन्धमा अयालको लम्बाई लडाईमा सफलताको सिग्नल देती है। गहरे-अयाल से युक्त जंतुको प्रजनन आयु अधिक हुन्छ, र उनको सन्तानको अस्तित्वको संभावना पनि बढ जान्छ, हुनत उसलाइ वर्षको सबै ले/संग/भन्दा गर्म महीनाहरूमा धेरै कष्ट उठाना पर्दछ। दुई या तीन नरों से युक्त एक समूह (प्राइड)मा यस्तो सम्भावना हुन्छ कि पोथी उनी नरको साथ सक्रियता से सम्भोग गरन चाहती हो जसको अयाल अधिक घनी हुन्छ।

गलेको बाल से रहित एक नर सिंह, जसको शरीरमा कम बाल छन्-सावो पूर्व राष्ट्रिय उद्यान, केन्या से.

वैज्ञानिकहरूले एक पल्ट भन्यो कि कुनै उप प्रजातिहरूको विशिष्ट स्थितिको आकारिकीको द्वारा समझा जा सक्छ, जसमा अयालको आकार शामिल है। आकारिकीको उपयोग उप प्रजातिहरूको पहचानको लागि गरिन्छ जस्तै बार्बरी सिंह र केप सिंह. हुनत अनुसंधान बताते हुन् कि पर्यावरणीय कारक जस्तै परिवेशको तापमान अयालको आकार र रंगको प्रभावित गर्छन्. यूरोपीय र उत्तरी अमेरिकाको चिडियाघरोंमा ठंडे परिवेश तापमानको कारण अधिक घनी अयाल देखि जान्छ. इस प्रकार से अयाल उप प्रजातिको पहचानको उपयुक्त मारकर छैन. हुनत एशियाई उप प्रजातिको नर, औसत अफ्रीकी सिंहको तुलनामा विरली अयालको द्वरा परिलक्षित हुन्छन् अयाल रहित नर सिंह केन्यामा सेनेगल र सावो पूर्व राष्ट्रिय पार्कमा पाए गए छन्, र तिम्बावतीको मूल सफेद नर सिंह पनि अयाल रहित था. कासट्रेटेड सिंहको अयाल न्यूनतम हुन्छ। कहिलेकाँही अंतर प्रजनित सिंहको आबादीमा एक अयालको अनुपस्थिति पाई जान्छ; यो अंतर्प्रजनन पनि जननको क्षमतामा कमीको कारण बनइन्छ. Trivedi, Bijal P. (12 June 2002), "To Boost Gene Pool, Lions Artificially Inseminated", National Geographic News, National Geographic </ref>

एक रफ से युक्त सिंहनी जुन कहिलेकाँही नर होनेको भ्रम पैदा गर्छ.

कई सिंहनियहरूमा एक रफ हुन्छ जुन विशेष स्थितियहरूमा स्पष्ट हुन सक्छ. कहिलेकाँही यसलाइ मूर्तिहरू , चित्रों, विशेष रूप से प्राचीन कलाकारीमा इंगित गरिन्छ र यसलाइ गल्तिले एक नरको अयाल समझा जाइन्छ. यो एक अयाल से अलग हुन्छ, हुनत यो जबडेको रेखामा कानको तल पाई जान्छ, यसको बालको लम्बाई कम हुन्छ, र यसमा जल्दी से ध्यान जादैन, जबकि एक अयाल नरको कानोंको ऊपर सम्म फैली हुन्छ, अक्सर उनिको बाहिरी रेखाको पूरी जस्तै/तरिका से ढक देती है। विलुप्त यूरोपीय गुफा सिंहको गुफा चित्रकारी जनावरहरूलाइ अयालको बिना दर्शाती हो, या केवल अयालको एक संकेत नै देती हो, यस ले/संग/भन्दा यो पता चलता हो कि उनी कम या अधिक अयाल रहित नै थे; हुनत, एक समूहको लागि शिकार करती भयो मादाहरू चित्रहरूको मुख्य विषय रही छन्-चूँकि उसलाइ शिकार से सम्बंधित समूहमा दर्शाया गयो हो- इसलागि यिनीहरू चित्र यस कुराको फैसला गराउनको लागि पर्याप्त छैनन् कि नर अयाल से युक्त थे. चित्र बताते हुन् कि विलुप्त प्रजातिया समकालीन सिंहहरूको जस्तै/तरिका समान सामाजिक संगठन र शिकारको रणनीतिहरूको प्रयोग करती थीं.

सफेद सिंह

सफेद सिंह एक अप्रभावी जीनको कारण आफ्नो रंग प्राप्त गर्छन्; यिनीहरू उपप्रजाति पेंथेरा लियो क्रुजेरीको दुर्लभ रूप हुन् .

सफेद सिंह एक विशिष्ट उप प्रजाति छैन, तर एक आनुवंशिक स्थिति, ल्युकिस्मको विशिष्ट रूप हो, जुन रंगमा पीलेपनको कारण हुन्छ जस ले/संग/भन्दा सफेद बाघ जस्तो रंग प्राप्त हुन्छ; यो स्थिति मिलानीकरणको समान हो, जुन काले पेन्थर्सको कारण हो. उनी अल्बिनोस हुदैनन्, उनिको आँखों र त्वचामा सामान्य अभिरंजन हुन्छ, सफेद ट्रांसवाल सिंह (पेन्थेरा लियो क्रुजेरी) कहिलेकाँही पूर्वी दक्षिणी अफ्रीकामा क्रूजर राष्ट्रिय उद्यान र पास नैको तिम्बावती निजी खेल रिजर्वमा अगाडी आये, तर सामान्यतया उसलाइ कैदमा राखइन्छ, जहाँ प्रजनक सोच समझ कर उनिको चयन गर्छन्. उनिको शरीरमा एक असामान्य क्रीम रंगको आवरण एक अप्रभावी जीनको कारण हुन्छ। McBride, Chris (1977), The White Lions of Timbavati, Johannesburg: E. Stanton, ISBN 0-949997-32-3 </ref> कथित रूप से, उसलाइ कैंड शिकारको समयमा ट्रोफीजको मारनेको लागि काममा लिउनको लागि दक्षिणी अफ्रीकामा शिविरहरूमा प्रजनित गर््यो. Tucker, Linda (2003), Mystery of the White Lions—Children of the Sun God, Mapumulanga: Npenvu Press, ISBN 0-620-31409-5 </ref> सफेद सिंहको अस्तित्वको पुष्टि बीसवीं सदीको अंतमा नै भयो. सैकडों वर्ष पहिलेको लिए, सफेद सिंहलाई दक्षिणी अफ्रीकामा केवल काल्पनिक कथाओंको एक भाग मानयोजान्थ्यो, यस्तो मानयोजान्थ्यो कि जंतुको सफेद खाल सबै प्राणियहरूमा राम्रोईको प्रतिनिधित्व गर्छ. साइटिंगको सबै ले/संग/भन्दा पहिले 1900को प्रारंभमा रिपोर्ट गर््यो, र यो लगभग 50 साल सम्म अनियमित रूप से जारी रही, जब 1975मा सफेद सिंह शावकको व्यर्थ पदार्थहरूलाई तिम्बावती गेम रिजर्वमा पाइयो.

जीवविज्ञान र व्यवहार

सिंह आफ्नो अधिकांश समय आराम करते भए बिताते छन्, र एक दिनमा लगभग 20 घण्टोंको लागि निष्क्रिय रहन्छन्, यद्यपि सिंह कुनै पनि समय सक्रिय हुन सक्छन्, साधारण तरिकामा उनिको गतिविधियां सांझ पछि तीव्रतम हुन्छं जब उनी इकट्ठे हुन्छन्, समूह बनाछन र मल त्याग गर्छन्. अचानक आंतरायिक गतिविधियां रातको समयमा सुबह सम्म हुन्छं जब अक्सर शिकार गरिन्छ. उनी औसतन एक दिनमा दुई घन्टा चलनेमा र 50 मिनेट खाउनमा व्यय गर्छन्.

समूह संगठन

सिंह शिकारी मांसभक्षी हुन् जुन दुई प्रकारको सामाजिक संगठनको अभिव्यक्त गर्छन्. कुनै निवासी हुन्छन् जुन प्राइड नामक समूहमा रहन्छन्. यस प्राइडमा सामान्यतया लगभग पाँच या छ सम्बंधित मादाएं, दुवै लिंगोंको उनिको शावक र एक या दुई नर हुन्छन् (यदि एक भन्दा अधिक हुन् त सहमिलन भनिन्छ) जुन एक व्यस्क मादाको साथ सम्बन्ध बनाइन्छ (हुनत धेरै ठूलो प्राइडमा 30 सदस्य सम्म प्रेक्षित गरिएको(थियो) छन्). एक प्राइड से सम्बन्धित नरहरूको सहमिलन साधारण तरिकामा दुई सम्म हुन्छ, तर बढ कर चार सम्म पनि पहुँच सक्छ र समयको साथ फेरि से कम पनि हुन सक्छ. नर शावक परिपक्व हो जाए पछि आफ्नो मांको प्राइडको छोड देते छन्.

मसाई मारा, केन्यामा गवर्नर्स केम्पको पास गति गरयोभयो एक समूह (प्राइड)

दोस्रो संगठनात्मक व्यवहारको खानबदोश भनिन्छ, जुन व्यापक रूप से एक रेंजमा फैले हुन्छन् र अनियमित रूप से घूमते छन्, यिनीहरू एक्लै या जोडहरूमा रह सकते छन्, सम्बन्धी नरोंको जोडे अधिक देखे जाछन जुन आफ्नो आफ्नो मूल प्राइड से अलग हो गए हुन्छन्. ध्यान दें कि एक सिंह आफ्नो जीवन शैलीको बदल सक्छ; खानबदोश निवासी बन सकते हुन् र यसको विपरीत पनि संभव है। नरको यस जीवन शैली से भएर गुजरना नै पडता हो र कुनै कभी पनि कुनै प्राइडमा शामिल हैन हो पाते. एक पोथी यदि खानबदोश बन जान्छ त उनको लागि कुनै नए प्राइडमा शामिल हुनु अधिक मुश्किल हुन्छ, किन भनें एक प्राइडमा मादाहरू सम्बन्धि हुन्छं, र उनी कुनै असम्बन्धी मादाको द्वारा उनिको समूहमा शामिल होनेको अधिकांश प्रयासहरूलाइ अस्वीकृत कर दिन्छ. एक प्राइडको द्वारा घेरा जाउन वाला क्षेत्र प्राइड क्षेत्र कहलाता हो, जबकि एक खानबदोशको क्षेत्र रेंज भनिन्छ। एक प्राइड से सम्बन्धित नर, आफ्नो क्षेत्रमा गश्त लगते भए, सीमांत स्थानहरूमा रहन पसंद गर्छन्. सिंहनियहरूमा समाजवाद - कुनै पनि बिल्ली जातिमा सबै ले/संग/भन्दा स्पष्ट- किन विकसित भयो, यो एक विवादको विषय हो. शिकारमा सफलताको बढनेको एक स्पष्ट कारण दि खाए दिन्छ, तर यो जांचमा अधिक निश्चित छैन: एक साथ मिल कर शिकार गराउन से प्रक्रियामा सफलता मिलती हो, तर साथ नै यो पनि निश्चित हो कि शिकार हैन गराउन वाला सदस्य प्रति सदस्य कैलोरी अंतर्ग्रहणको मात्राको कम कर देते छन्, हुनत कुनै शावकहरूलाइ उठयोकर भूमिका निभाछन, जुन यस विस्तारित समय अवधिको लागि एक्लै छोडे जान सकिन्छं. प्राइडको सदस्य नियमित रूप से शिकारमा समान भूमिका निभाते रहन्छन्. शिकारीको स्वास्थ्य प्राइडको अस्तित्वको बनाए राखउनको लागि प्राथमिक आवश्यकता हो र उनी साईटमाले जाउन पछि सबै ले/संग/भन्दा पहिले यसको उपभोग गर्छन्. अन्य लाभहरूमा शामिल छन्, संभव परिजन चयन (एक अजनबीको बजाय एक सम्बन्धी सिंहको साथ भोजनको बांटना बेहतर है), छोटोंको सुरक्षा, क्षेत्रको रख रखाव, र व्यक्तिगत रूप से चोट र भूखको विरुद्ध सुनिश्चितता.

सेरेन्गेटीमा शिकार किये जाउनको समयमा धेरै तेज गति से भागती भयो सिंहनी.

सिंहनी आफ्नो प्राइडको लागि अधिकांश शिकार गर्छ, किन भनें यो नरको तुलनामा अधिक सानो, फुर्तीली, र चुस्त हुन्छ, यसमा भारी र विशिष्ट अयाल पनि हुदैन जुन थकानको समयमा अति उष्मित कर दे. आफ्नो शिकारको पीछा गराउन र उसलाइ सफलतापूर्वक खींच लानेको लागि उनी समूहमा सहयोगको साथ कार्य गर्छन्. यद्यपि, यदि शिकार पासमा हो तो, एक पल्ट जब सिंहनी सफल हुन्छ र खा लिन्छ, नरमा मृतमा हावी हो जाउनको प्रवृति हुन्छ। उनी सिंहनीको बजाय शावकोंको साथ भोजनको अधिक बांटते छन्, तर कहिलेकाँही नै आफ्नो द्वारा मारे गए भोजनको बांटते छन्. साना शिकारको शिकारको स्थानमा नै खा लिया जाइन्छ, यसलाइ शिकारी आपसमा बाँट लिछन; जब शिकार बडा हो त यसलाइ अक्सर घसीट कर प्राइड क्षेत्रमा लाया जाइन्छ. ठूलो शिकारको अधिक बांटा जाइन्छ, हुनत प्राइडको सदस्य अक्सर ज्यादा से ज्यादा भोजनको उपभोग गराउनको लागि एक दोस्रोको प्रति उग्र व्यवहार गर्छन्. तर नर र पोथी घुसपैठिहरूको बिरुद्धआफ्नो प्राइडको रक्षा गर्छन्. कुनै सदस्य निरन्तर घुसपैठिहरूको बिरुद्धसुरक्षा गर्छन्, जबकि अन्य पछि हो जाछन. Heinsohn, R. (1995), "Complex cooperative strategies in group-territorial African lions", Science 269(5228): 1260–1262, PMID 7652573, doi 10.1126/science.7652573 </ref> प्राइडमा सिंहहरूको विशेष भूमिका हुन्छ। पछि हट जाउन वाला सदस्य समूहको लागि अन्य मूल्यवान सेवाहरू प्रदान कर सकते छन्. Morell, V. (1995), "Cowardly lions confound cooperation theory", Science 269(5228): 1216–1217, PMID 7652566, doi 10.1126/science.7652566 </ref> एक वैकल्पिक परिकल्पना हो कि एक नेता होनेको साथ एक पुरस्कारको ताल्लुक हो, यो नेता घुसपैठिहरू से रक्षा गर्छ, र प्राइडमा सिंहनीको पद यिनी प्रतिक्रियाहरूमा प्रतिबिंबित हुन्छ। Jahn, Gary C. (1996), "Lioness Leadership", Science 271(5253): 1215, PMID 17820922, doi 10.1126/science.271.5253.1215a </ref> नर या प्राइड से सम्बन्धित नर बाहिरी नरों से आफ्नो प्राइडको साथ सम्बन्धको रक्षा गर्छन्, यहाँ बाहिरी नर उनी नर हुन् जुन प्राइडको साथ सम्बन्ध बनाउनको प्रयास गर्छन्. मादाहरू एक प्राइडमा स्थायी सामाजिक ईकाईको निर्माण गर्छं, र बाहिरी मादाहरूको बर्दाश्त गर्दैनं; सदस्यता केवल जन्मको समय या सिंहनीको मृत्युको समय नै परिवर्तित हुन्छ, हुनत कुनै मादाहरू प्राइडको छोड कर खानबदोश बन जान्छं. दोस्रो र उपव्यस्क नरको 2-3 वर्षको आयुमा परिपक्वता सम्म पहुँचनेमा प्राइडको छोडना पर्दछ।

शिकार र आहार

एक सिंहनी जस्तै यसको धेरै तेज दाँत हो, शिकार आमतौरमा गला घोंटने से मार हाल्इन्छ

सिंह शक्तिशाली जनावर हुन् जुन आमतौरमा समन्वित समूहमा शिकार गर्छन् र आफ्नो चयनित शिकारमा हमला गर्छन्. हुनत यिनीहरू विशेष रूप से आफ्नो सहनशक्तिको लागि हैन जाउन जाछन- उदाहरणको लिए, एक सिंहनीको ह्रदय उनको शरीरको भारको केवल 0.57 प्रतिशत बनाइन्छ (एक नरको उनको शरीरको भारको लगभग 0.45 प्रतिशत), जबकि एक हाइनाको ह्रदय यसको शरीरको भारको 1 प्रतिशतको करीब हुन्छ। यस प्रकार, यद्यपि सिंहनी ६० km/h (४० mph)[134]को गति सम्म पहुँच सकती हो, यिनीहरू यस्तो केवल सानो अवधिको लागि नै गरन सक्छं, इसलागि हमला शुरू गराउन भन्दा पहिले उसलाइ शिकारको धेरै करीब हुनु पर्छ. यिनीहरू यस्तो/यस्ता/यसरी कारकहरूको लाभ उठाते हुन् जुन दृश्यताको कम गर्छन्; अधिकांश शिकार रातको समय या कुनै ढके भए रूपमा गरिन्छ. जब उनी शिकार से 30 मीटर (98 फुट) या उनी ले/संग/भन्दा कमको दूरीमा पहुँच जाछन. तब उनी उनिमा उचकते छन्. आमतौर मा, धेरै सिंहनियां एक साथ काम गर्छं र विभिन्न बिंदुहरू से झुंडको घेर लिन्छं. एक पल्ट जब उनी एक झुंडको पास पहुंच जाछन, उनी साधारण तरिकामा सबै ले/संग/भन्दा नजदीकी शिकारको लक्ष्य बनाछन. हमला धेरै सानो र शक्तिशाली हुन्छ; उनी धेरै तेज छलांगको साथ जल्दी से शिकारको पकडनेको प्रयास गर्छन्. शिकारको आमतौरमा गला घोंट कर मार हाल्इन्छ, Dr Gus Mills, "About lions—Ecology and behaviour" </ref> जुन प्रमस्तिष्क इसचेमिया या श्वासावरोध (एसफाईक्सिया)को कारण हुन सक्छ (जसको परिणाम स्वरूप हाइपोक्सेमिक, या 'सामान्य' हाइपोक्सिया हो जाइन्छ). शिकारको सिंहको द्वारा उनको पंजों से जनावरको मुहं र नासा छिद्रहरूलाइ बन्द गरएर पनि मारा जा सक्छ (यह पनि श्वासावरोधको कारण बनइन्छ). साना शिकार, यद्यपि, केवल सिंहको पंजेको एक कडी चोट से नै मारे जान सकिन्छं. शिकार मुख्य रूप से ठूलो स्तनधारी हुन्छन्, जसमा जंगली बीस्ट, इम्पाला, जेबरा, भैंस र अफ्रीकामा वार्थोग, र नील गाई, जंगली बोर, र भारतमा धेरै हरिणको प्रजातिहरूलाई प्राथमिकता दी जान्छ. धेरै अन्य प्रजातिहरूलाई उपलब्धताको आधारमा शिकार गरिन्छ. यसमा मुख्य रूप से 50 से 300 किलोग्राम (110–660 lb) भारको अनग्युलेट्स शामिल हुन्छन् जस्तै कुडू, हारतेबीस्ट, जेम्स्बोक, र एलेंड. कहिलेकाँही, उनी अपेक्षाकृत सानो प्रजातिहरू जस्तै थमसनको गजेला र स्प्रिंगकोकको शिकार गर्छन्. नामिबको तटमा रहउन वाला सिंह ठूलो मात्रामा सील मछलियहरूलाइ शिकार बनाछन. [143] ^ 50/50-SAको शीर्ष एन्विरो टीवी कार्यक्रम</ref> समूहमा शिकार करते भए सिंह अधिकांश जनावरहरूलाइ घसीटनेमा सक्षम हुन्छन्, यहाँ सम्म कि स्वस्थ व्यस्कको भी, तर उनिको रेंजको अधिकांश भागहरूमा उनी धेरै ठूलो शिकार, जस्तै पूर्णतया विकसित नर जिराफमा कहिलेकाँही नै हमला गर्छन्. किन भनें उसलाइ चोट लागउनको खतरा रहइन्छ.

मसाई मारा पार्क रिजर्व, केन्यामा सडकको किनारे सात सिंह

विभिन्न अध्ययनोंको द्वारा एकत्रित विस्तृत आँकडे बताते हुन् कि सिंह सामान्यतया 190-550 किलोग्राम (420-1210 lb) रेंजको स्तनधारियहरूलाइ शिकार बनाछन. जंगली बीस्ट सबै ले/संग/भन्दा पसंदीदा शिकारको श्रेणीमा सबै ले/संग/भन्दा पहिले नम्बरमा आता हो (यह लगभग सेरेंगेतीमा सिंहको शिकारको आधा भाग बनाइन्छ), यसको बाद जेबरा. [144] ^ दी आर्ट अफ बींग अ लायन पी जी 186, च्रिस्तिने र माइकल डेनिस-होत, फ्राइडमेन / फेयरफाक्स, 2002</ref> अधिकांश वयस्क हिप्पोपोटेमस, राइनोसिरस, हात्ती, र साना गजेला, इम्पाला, र अन्य फुर्तीले एंटिलोप सामान्यतया शामिल हुदैनन्. हुनत जिराफ र भैंसको अक्सर विशेष क्षेत्रहरूमाले जाया जाइन्छ. उदाहरणको लिए, क्रूजर राष्ट्रिय पार्क मा, जिराफको नियमित रूप से शिकार गरिन्छ. र मन्यार पैक मा, केप भैसें सिंहको भोजनको 62% भाग बनाती छन्, [147] ^ "अमंग दी एलिफेन्ट्स. आयन र ओरिया डगलस-हैमिल्टन, 1975</ref> किन भनें भैसहरूको संख्या घनत्व उच्च हुन्छ। कहिलेकाँही हिप्पोपोटेमसको पनि शिकार किय जाइन्छ, तर व्यस्क राइनोसिरस से साधारण तरिकामा परहेज गरिन्छ. हुनत 190 किलोग्राम (420 lb) से साना वार्थोग उपलब्धताको आधारमा नै शिकार बनाए जाछन. Hayward, Matt W. (2005), "Prey preferences of the lion (Panthera leo)", Journal of Zoology 267(3): 309–322, doi 10.1017/S0952836905007508 </ref> कुनै क्षेत्रहरू मा, उनी एक प्रारूपिक शिकार प्रजातिको शिकारको लागि विशिष्टीकृत हो जाछन; यो मामला सावुती नदीमा देख्न सकिन्छं, जहाँ उनी हात्तीयहरूको शिकार गर्छन्. Kemp, Leigh, "The Elephant Eaters of the Savuti" </ref> क्षेत्रको पार्क गाइडोंले रिपोर्ट दी कि धेरै भूखे सिंह हाथीको बच्चाहरूको घसीट करले गए, यसको बाद किशोर हात्ती को, र कहिलेकाँही रातको समयमा पूर्ण विकसित व्यस्क हाथीको पनि शिकार बनायाइयो किन भनें उनिको दृष्टि कमजोर हुन्छ। Whitworth, Damien. "King of the jungle defies nature with new quarry", The Australian, 9 October 2006. अन्तिम पहुँच मिति:2007-07-20.</ref> सिंह घरेलू जनावरोंमा पनि हमला गर्छन्; भारतमा मवेशी उनिको आहारको मुख्य भाग छन्. उनी अन्य शिकारियहरूलाइ पनि मारनेमा पनि सक्षम छन्, जस्तै तेंदुआ, चितुवा, हाइना, र जंगली कुकुर, यद्यपि (अधिकांश फेलिडको विपरीत) प्रतिस्पर्धिहरूको ह्त्या पछि उनी उसलाइ कहिलेकाँही नै खत्म कर हाल्छन. उनी मृतजीवीको रूपमा प्रकृतिको द्वारा मारे गए या कुनै अन्य शिकारीको द्वारा मारे गए जन्तु भन्दा पनि भोजन प्राप्त कर सकते छन्, र निरंतर आस पास घूमते भए गिद्धोंमा नजर राखछन, यस कुरा से सचेत रहन्छन् कि उनी कुनै मारे भए या संकटमा पडे जनावरको इंगित गर्छन्. एक सिंह एक पल्टमा 30 किलोग्राम (66 lb) खा सक्छ. यदि यो पुरा मृत शिकारको एक साथ खाउनमा अक्षम हो त यो र अधिक उपभोग भन्दा पहिलेकुनै घण्टोंको लागि आराम गर्छ. एक गर्म दिन मा, एक प्राइड एक या दुई नर सदस्यहरूलाइ रक्षाको लागि छोडकर छायामा चला जाइन्छ. एक वयस्क सिंहनीको प्रतिदिन औसतन 5 किलोग्राम (11 lb) र एक नरको 7 किलोग्राम (15.4 lb) मांसको आवश्यकता हुन्छ। "Lions" </ref>

एक समूह (प्राइड या सिंहहरूको समूह)को शिकारी एक जेबराको मार कर आपसमा बांटते भए.

किनकी सिंहनीयां खुली ठाँउमा शिकार गर्छं जहाँ उनी आसानी से आफ्नो शिकारको द्वारा देखि जान सक्छं, सहयोग से गर््यो शिकार एक सफलताको सम्भावनाको बढता है; यो विशेष रूप से ठूलो प्रजातिहरूको लागि सच है। मिल कर काम गराउन से उनिको शिकारको अन्य शिकारिहरू जस्तै हाइना से बचाया जा सक्छ, जिन्हें खुला सवाना क्षेत्रहरूमा गिद्धोंको द्वारा धेरै किलोमीटर दूरी भन्दा पनि आकर्षित गरे जा सक्छ. अधिकांश शिकार सिंहनियां नै गर्छं; प्राइड से जुडे नर साधारण तरिकामा शिकारमा भाग हैन लिछन, केवल ठूलो शिकार जस्तै जिराफ र भैसको शिकारमा उनी भागले सकते छन्. प्रारूपिक शिकार मा, हरेक सिंहनीको समूहमा विशेष स्थिति हुन्छ, या त पंख से शिकारको पकडना र फेरि हमला गरन, या एक समूहको केंद्रमा सानो दूरी तय गरन र अन्य सिंहनिहरू से उडते भए शिकारको पकडना. Stander, P. E. (1992), "Cooperative hunting in lions: the role of the individual", Behavioral Ecology and Sociobiology 29(6): 445–454, doi 10.1007/BF00170175 </ref> साना सिंह तीन महिनाको आयु सम्म पीछा गराउनको व्यवहार दर्शाते छन्, हुनत जब सम्म उनी 1 सालको हैन हो जाते तब सम्म शिकारमा भाग हैन लेते. लगभग दुई सालको आयु सम्म उनी प्रभावी रूप से शिकार गरन शुरू कर देते छन्.

प्रजनन र जीवन चक्र

एक पल्ट संभोगको समयमा, एक जोडा धेरै दिनहरू सम्म प्रतिदिन 20 से 40 पल्ट मैथुन कर सक्छ.

अधिकांश सिंहनियां चार सालको उम्रमा प्रजनन गर्छं, सिंह वर्षको कुनै विशेष समयमा सम्भोग हैन गर्छन्, र मादाहरू बहुअंडक (पोलीएस्ट्रस) हुन्छं. अन्य बिरालोहरूको तरह, नर सिंहको शिश्न (लिंग)मा कांटे हुन्छन् जुन पछिको र मुडे हुन्छन्. शिश्न से वापस बाहिर आते समय यिनीहरू कांटे मादाको योनीको दीवारहरूलाइ रगडते छन्, जसको कारण अंडोत्सर्जन हुन्छ। Asdell, Sydney A. (1993), Patterns of mammalian reproduction, Ithaca: Cornell University Press, ISBN 978-0-8014-1753-5 </ref> एक सिंहनी जब उष्मित हुन्छ त त्यो एक भन्दा अधिक सिंहहरूको साथ सम्भोग गरन सक्छ; एक संभोग चक्रको समयमा, जुन धेरै दिनहरू सम्म चलता हो, जोडा प्रतिदिन बीस से चालीस पल्ट सम्बन्ध बनयोसक्छ र र खान छोड पनि सक्छसिंह कैदमा धेरै अच्छी जस्तै/तरिका से प्रजनन गर्छन्. औसत गर्भावधि 110 दिनहरूको आसपास हो, पोथी एक एकांत गुफा (डेन) (जो एक झाडी, ईखको बिस्तर, एक गुफा या कोई अन्य आश्रय से युक्त क्षेत्र हुन सक्छ)मा एक से चार शावकोंको समूहको जन्म देती हो, सामान्यतया शेष प्राइड से दूर जाएर बच्चहरूलाइ जन्म देती है। जब सम्म शावक असहाय हुन्छन्, त्यो आफु आफैको शिकार बनती हो, र उनी स्थानको करीब बनी रहन्छ जहाँ शावकहरूलाइ राखाइएको छ. शावक आफु नेत्रहीन पैदा हुन्छन् -उनिको आँखें जन्मको लगभग एक सप्ताह सम्म खुलती छैनन्, उनिको वजन जन्मको समय 1.2-2.1 किलोग्राम (2.6–4.6 lb) हुन्छ, उनी लगभग असहाय हुन्छन्, जन्मको एक दुई दिन पछि रेंगने लागछन, र लगभग तीन सप्ताह पछि चलना शुरू गर्छन् सिंहनी एक महिनामा धेरै पल्ट आफ्नो शावकहरूलाइ घाँटी से पकड कर एक एक गरएर नए डेनमाले जान्छ, यस्तो एक नै स्थानमा बने रहउन से बचनेको लागि गरिन्छ ताकि शिकारी उनिको शावकहरूलाइ नोकसान न पहुंचाए. साधारण तरिकामा मां आफैलाई एकीकृत गर्दैन र उनको शावक छ से आठ सप्ताहको आयुमा प्राइडमा लौट जाछन. [173] ^ स्कट, जोनाथन, स्कट, एंजेला. पी. 45</ref> हालाँकि, कहिलेकाँही प्राइडमा उनी जल्दी आ जाछन विशेष रूप से जब अन्य सिंहनिहरूले पनि समान समयमा शावकहरूलाइ जन्म दिया हो. उदाहरणको लिए, एक प्राइडमा सिंहनी आफ्नो प्रजनन चक्रको अक्सर तुल्यकालन गर्छ ताकि उनी साना बच्चोको बढने र दूध पीनेमा मदद कर सके (जब शावक प्रारम्भिक अवस्था से निकलकर आफ्नो मां से अलग हो जाछन), जुन प्राइडमा कुनै पनि या सबै मादाओंको दूध पीते छन्. यसको वाहेक, जन्मको तुल्यकालनको फाइदा हो कि शावकहरूको आकार अंतमा लगभग एक नै रहइन्छ र यस प्रकार से उनिको अस्तित्वको सम्भावनाहरू लगभग बराबर हुन्छं. यदि एक सिंहनी दोस्रो सिंहनीको दुई महिना बाद बच्चहरूलाइ जन्म देती हो,

एक गर्भवती सिंहनी (दायें)

उदाहरणको लिए, त साना शावक आफ्नो ठूलो भाइहरू से धेरै साना हुन्छन्, र भोजन से समय अक्सर ठूलो शावक उनीमा हावी हो जाछन- जसको परिणामस्वारूप साना शावकहरूमा भूख से मृत्यु साधारण हुन्छ। भुखमरीको वाहेक, शावक कलाई अन्य खतरहरूको पनि सामना गर्छन्, जस्तै गीदड, हाइना, तेंदुए, मार्शल ईगल र सांपोंको द्वारा शिकार. यहाँ सम्म कि भैंसि, शावकहरूलाइ उनी स्थान से घसीट करले जान्छ जहाँ सिंहनी उसलाइ रख कर रक्षा कर रही थी, र मार डालती है। यसको वाहेक, जब एक या अधिक नए नर पुराने नरको प्राइड से बेदखल कर देते छन्, विजेता अक्सर साना शावकहरूलाइ मार हाल्छन, शायद किन भनें मादाहरू तब सम्म प्रजनक र ग्राही हैन बनती हुन् जब सम्म उनिको शावक परिपक्व न हो जाहरू या मर न जाएं. कुल मिलएर लगभग 80 प्रतिशत शावक दुई सालको उमेर भन्दा पहिलेनै मर जाछन. Macdonald, David (1984), The Encyclopedia of Mammals, New York: Facts on File, pp. 31, ISBN 0-87196-871-1 </ref> जब शुरूमा शावक आफ्नो प्राइडमा आउछन् त आफ्नो मांको वाहेक कुनै पनि अन्य व्यस्क सिंहको सामना गराउनको आत्मविश्वास उनिमा हुदैन. तर, उनी जल्द नै प्राइडको जीवनमा घुल मिल जाछन, आफु नै खेलछन या वयस्कोंको साथ खेलन शुरू कर देते छन्. आफ्नो शावकों से युक्त सिंहनी दोस्रो सिंहनीको शावकोंको लागि पनि सहिष्णु हुन्छ, जबकि शावक रहित सिंहनी सहिष्णु हुन्न. शावकोंको प्रति नर सिंहको सहिष्णुता अलग अलग हुन्छ- कहिलेकाँही, एक नर धैर्यको साथ शावकको आफ्नो पूंछ या अयालको साथ खेलउनको अनुमति दे दिन्छ, जबकि अन्य गुर्रा कर शावकको दूर भगा देते छन्. [178] ^ स्कट, जोनाथन, स्कट, एंजेला, पी. 46</ref> छ से सात महिना पछि दूध छुडा दिया जाइन्छ. नर सिंह 3 सालको उम्रमा परिपक्व हो जाइन्छ, र 4 सालको आयुमा कुनै अन्य प्राइड से सम्बंधित नरको चुनौती देकर उसलाइ प्रतिस्थापित गराउनको क्षमता प्राप्त कर लिइन्छ. उनी 10 र 15 सालको उम्रको बीच कमजोर हुन थाल्छ, Crandall, Lee S. (1964), The management of wild animals in captivity, Chicago: University of Chicago Press, OCLC 557916 </ref> यदि उनी आफ्नो प्राइडको रक्षाको समयमा गंभीर रूप से क्षतिग्रस्त हैन भए छन्. (एक पल्ट जब उसलाइ प्रतिस्पर्धी नरको द्वारा बेदखल गर्‍यो जाइन्छ नर सिंह कहिलेकाँही नै कुनै प्राइडको दुबारा प्रवन्धन कर पाते छन्) यो उनिको आफ्नो वंशको पैदा होने र परिपक्व होनेको लागि एक सानो झ्याल छोड दिन्छ. प्राइडमा आनेको समय यदि उनी विनिर्माणमा सक्षम छन्, संभावित रूप से, उनिको पास प्रतिस्थापित किये जाउन भन्दा पहिलेअधिक शावक हुन सक्छन् जुन परिपक्व हो रहे हुन् .

शावकोंको भिन्नताको लिएर नर सिंहहरूको सहिष्णुता. उनी आमतौर सिंहनीको बजाय शावकोंको साथ भोजनको अधिक बांटते छन्.

एक सिंहनी अक्सर बाहिरी नर से आफ्नो शावकोंको दृढता से रक्षा गर्छ, तर यस्तो/यस्ता/यसरी प्रयास कहिलेकाँही नै सफल हो पाते छन्. आमतौरमा त्यो उनी सबै शावकहरूलाइ मर हाल्इन्छ जुन दुई साल से कम उम्रको हुन्छन्. एक सिंहनी एक नरको तुलनामा कमजोर र हल्की हुन्छ; सफलताको सम्भावना तब बढ जान्छ जब तीन चार माहरू एक नरको सामना गर्छं. लोकप्रिय धारणाको विपरीत, केवल नर नै खानबदोश बनउनको लागि उनिको प्राइड से बेदखल गरिदैन हुनत अधिकांश मादाहरू निश्चित रूप से आफ्नो जन्मको प्राइडको साथ बनी रहन्छं. हुनत, जब प्राइड धेरै बडा हो जाइन्छ, मादाहरूलाइ अगली पीढीमा दबाव हाल्इन्छ कि उनी आफ्नो कोई क्षेत्र ढूंढ लें. यसको वाहेक, जब एक नया नर सिंह प्राइडमा कब्जा कर लिइन्छ, साना सिंह, पोथी या नर, दुवैको निकाले जा सक्छ. [182] ^ स्कट, जोनाथन, स्कट, एंजेला. पी. 68'</ref> एक पोथी खानबदोशको लागि जीवन धेरै कठिन हुन्छ। प्राइडको अन्य सदस्हरूको सुरक्षाको बिना , खानबदोश सिंहनी आफ्नो शावकहरूलाइ परिपक्वता सम्म हैन पहुंचा सकती है,. एक वैज्ञानिक अध्ययनको रिपोर्टको अनुसार नर र पोथी दुवै सम लैंगिकताको व्यवहार पनि कर सकते छन्. Bagemihl, Bruce (1999), Biological Exuberance: Animal Homosexuality and Natural Diversity, New York: St. Martin's Press, pp. 302–305, ISBN 0-312-19239-8 </ref> Srivastav, Suvira (15–31 December 2001), "Lion, Without Lioness", TerraGreen: News to Save the Earth, Terragreen </ref> नर सिंह धेरै दिनहरू सम्म जोडी बनयोसकते हुन् र समलैंगिक क्रिया शुरू कर देते छन्, जसमा स्नेह, प्यार, लाड, आदि डरते छन्. एक अध्ययन से पता चला कि लगभग 8 प्रतिशत माउंटिंग अन्य नरोंको साथ प्रेक्षित गरिएको छ. पोथी जोडे कैदमा साधारण छन्, तर जंगलमा हैन देखे गए छन्.

स्वास्थ्य

हुनत वयस्क सिंहको प्राकृतिक परभक्षी छैन, प्रमाण बताते हुन् कि अधिकांश मानवको द्वारा या अन्य सिंहोनको द्वारा मारे जाछन. यो विशेष रूप से नर सिंहहरूको लागि सत्य हो, जो, प्राइडको मुख्य सरंक्षकको रूप मा, प्रतिस्पर्धी नरको सम्पर्कमा आनेमा अधिक उग्र हो जाछन. वास्तव मा, एक नर 15 या 16 सालको एक उमेर सम्म पहुँच सक्छ यदि त्यो यस कुराको प्रवन्धन करले कि कोई बाहिरी नर उसलाइ बेदखल न करे. ज्यादातर नर 10 साल भन्दा अधिक जिन्दा हैन रहन्छन्. यही कारण हो जंगलमा एक सिंहनीको तुलनामा एक नर सिंहको औसत आयु कम हुन्छ। हुनत, दुवै नै लिंगोंको सदस्य दूसर सिंहहरूको द्वारा घायल किये जान सकिन्छं या मारे जान सकिन्छं, जब अतिव्यापी क्षेत्रहरूको दुई प्राइड संघर्ष गर्छन्. टिकको विभिन्न प्रजातिहरू सामान्यतः अधिकांश सिंहहरूको कान, घाँटी ऊसन्धि क्षेत्रहरूलाई संक्रमित गर्छं. Yeoman, G. (1967), The ixodid ticks of Tanzania, London: Commonwealth Institute of Entomology, OCLC 955970 </ref> टीनिया वंशको फीताकृमिको प्रजातिहरूको व्यस्क रूप आंतों हरूमा निकाले गए छन्, सिंह यिनलाइ एंटिलोपको मांसको साथ अन्तर्ग्रहित कर लिछन. (German)Sachs, R (1969), "Untersuchungen zur Artbestimmung und Differenzierung der Muskelfinnen ostafrikanischer Wildtiere [Differentiation and species determination of muscle-cysticerci in East African game animals]", Zeitschrift für tropenmedizin und Parasitologie 20(1): 39–50, PMID 5393325 </ref> न्गोरोंगोंरो क्रेटरमा 1962मा सिंहहरूमा एक स्थिर मक्खी (स्टोमोक्सिस केल्सिट्रांस )को द्वारा आक्रमण गर््यो; जसको परिणामस्वरूप सिंहमा खुनी धब्बे हो गए उनी क्षीण हो गए. सिंहहरूले आफैलाई मक्खिहरूको काटने से बचानेको लागि असफलतापूर्वक पेडोंमा चढना शुरू गर्‍यो र हाइनाको बिलहरूमा घुसना शुरू गर्‍यो; धेरै से खत्म हो गए, आबादी 70 से 15 सम्म गिर गयी. Fosbrooke, Henry (1963), "The stomoxys plague in Ngorongoro", East African Wildlife Journal 1: 124–126, doi 10.2307/1781718 </ref> हाल नैमा 2001मा 6 सिंह मारे गए. सिंह विशेष रूप से कैद मा, कैनाइन डिसटेम्पर भाइरस (CDV), फेलाइन इम्यूनो डेफीशियेंसी भाइरस (FIV), र फेलाइन संक्रामक पेरिटोनिटिस (FIP) से संक्रमित हो जाछन. CDV घरेलू कुत्तों र अन्य मांसाहारिहरू से फैलता है; 1994मा सेरेन्गेती राष्ट्रिय उद्यानमा धेरै सिंहहरूमा न्यूरोलोजिकल लक्षण देखे गए जस्तै सीजर्स. यस प्रकोपको समयमा, धेरै सिंह निमोनिया र इन्सेफेलाइटिस से मर गए. M.E. Roelke-Parker et al. (February 1996), "A canine distemper epidemic in Serengeti lions (Panthera leo)" (PDF), Nature 379: 441–445, PMID 8559247, doi: 10.1038/379441a0 , <http://www.lionresearch.org/current_docs/17.pdf>. Retrieved on ८ जुलाई २००७ </ref> FIV, जुन HIVको समान हो, हुनत सिंहहरूमा विपरीत प्रभावको लागि हैन जान गयो हो,मा घरेलू बिरालोहरूमा काफी चिंताजनक प्रभाव पैदा गर्छ. अतः कैदमा राखियो सिंहहरूमा व्यवस्थित परिक्षणको सल्लाह दी जान्छ. यो धेरै जंगली सिंह आबादियहरूमा उच्च से एंडेमिक आवृतिको साथ हुन्छ, तर अधिकांशतया एशिया र नामिबको सिंहहरूमा अनुपस्थित हुन्छ।'

सञ्चार

एक प्राइड (समूह)मा सिर रगडना र चाटना साधारण सामाजिक व्यवहार है।

आराम करते समय, सिंह धेरै प्रकारको व्यवहार से समाजीकरण प्रर्दशित गर्छ, र जंतुको भावनात्मक गतिविधियां धेरै अधिक विकसित हो गयीं छन्. सबै ले/संग/भन्दा साधारण शांतिपूर्ण स्पर्शनीय भाव भंगिमाहरू हुन् सिर रगडना र चाटना, जसको तुलना प्राइमेट्समा तैयार होने से गरिएको छ. [204] ^Sparks, J (1967), "Allogrooming in primates:a review", in Desmond Morris, Primate Ethology, Chicago: Aldine, ISBN 0-297-74828-9  Sparks, J (1967), "Allogrooming in primates:a review", in Desmond Morris, Primate Ethology, Chicago: Aldine, ISBN 0-297-74828-9  (2007 संस्करण: 0-202-30826-एक्स)</ref> सिर रगडना, कुनैको माथेको रगडना, अनुहार र गर्दनको दोस्रो सिंहको विपरीत लगान-अभिवादनको स्वरूप हो, (German)Leyhausen, Paul (1960), Verhaltensstudien an Katzen (2nd ed.), Berlin: Paul Parey, ISBN 3-489-71836-4 </ref> यो अक्सर कुनै झगडे या मुकाबले पछि देख्यो जाइन्छ या एक दोस्रो से अलग रहउन पछि मिलए पछि देख्यो जाइन्छ. नर दोस्रो नरको रगडते हुन् जबकि शावक र मादाहरू मादाहरूको रगडते छन्. सामाजिक चाट अक्सर सिर रगडको साथ अग्रानुक्रममा हुन्छ, यो आमतौरमा आपसमा हुन्छ र प्राप्तकर्ता खुशी व्यक्त गर्छ. चाटे जाउन वाला शरीरको सबै ले/संग/भन्दा सामान्य भाग हुन् सिर र घाँटी, जुन उपयोगिता से उत्पन्न भयो हो, एक सिंह यिनी क्षेत्रहरूलाई व्यक्तिगत रूप से हैन चाट सक्छ. सिंह चेहरेको भाव र शरीरको मुद्राहरू पनि प्रदर्शित गर्छन् जुन दृश्य संकेतहरूको काम गर्छं. उनिको ध्वनीको प्रदर्शनको सूची पनि धेरै ठूलो छ; असतत संकेतोंको बजाय ध्वनीको तीव्रता र पिचमा भिन्नताएं, सञ्चारको केन्द्र प्रतीत हुन्छन्. सिंहको आवाजहरूमा शामिल हुन् गुर्राना, पुरिंग, हिस्सिंग, कफिंग या खांसना, मिओइंग, वूफिंग, र गर्जना या दहाडना. सिंहको दहाड एक धेरै विशिष्ट तरिका से हुन्छ, यो कुनै गहरे लम्बे गर्जन से शुरू हुन्छ, र साना छोटे गर्जनको श्रृंखलाहरू यसको बाद उत्पन्न गरिन्छं. रातमा उनी अक्सर दहाडते छन्; ध्वनी जुन ८ kilometres (५.० mi)[211]को दूरी से सुनी जान सक्छ, जंतुको उपस्थितिको पता अगनेको लागि प्रयुक्त गरिन्छ. सिंहको दहाड कुनै पनि ठूलो बिल्ली से तेज हुन्छ।

अंतर्विशिष्ट हिंसक सम्बन्ध

जिन क्षेत्रहरूमा सिंह र स्पोटेड हाइना एक साथ रहन्छन् उनिको बीच संबंधोंको तीव्रता र जटिलता अद्वितीय हुन्छ। सिंह र स्पोटेड हाइना दुवै शीर्षको शिकारी हुन् जुन समान शिकार से भोजन प्राप्त गर्छन्, र इसलागि एक दोस्रोको प्रत्यक्ष प्रतिस्पर्धी छन्. यस प्रकार, उनी अक्सर एक दोस्रो से लडते हुन् र एक दोस्रोको द्वारा मृत शिकारको चोरी गर्छन्. हुनत हाइनाको सिंहको शिकारको क्षमताओं से लाभ उठाने वाला, एक अवसरवादी मृतजीवी मानिन्छ. अक्सर यसको विपरीत पनि सत्य हुन्छ। तंजानियाको न्गोरोंगोंरो क्रेटर मा, स्पोटेड हाइना (लकडबग्धा)को जनसंख्या सिंहको तुलनामा धेरै अधिक हो जुन आफ्नो भोजनको अधिकांश हिस्सा हाइनाको शिकारको चुरा कर प्राप्त गर्छन्. दुवै प्रजातिहरूको बीच झगडे, बहरहेल, भोजनको लिएर लडाईमा खत्म हुन्छन्. पशुहरू मा, साधारण तरिकामा देख्यो जाइन्छ कि अन्य प्रजातिहरूलाई क्षेत्रीय सीमाओंको भित्र स्वीकार हैन गरिन्छ. हाइना र सिंह यसको अपवाद छन्; उनी एक दोस्रोको बिरुद्धसीमाहरू तय कर देते छन्, जस्तै उनी आफ्नो नै प्रजातिको बिरुद्धसदस्य हुन् . विशेष रूप से नर सिंह धेरै हाइनाको प्रति धेरै उग्र हुन्छ, र दे खा्यो हो कि त्यो हाइनाको शिकार गरएर मार हाल्इन्छमा खाता छैन. यसको विपरीत, हाइना सिंहको शावकोंको प्रमुख शिकारी छन्, र सिंहनीको सताते छन्. [213] ^ लिविंग लाब्रेरी | स्पोटेड हाइना | आर्टिकल यिनी मेमल्स </ref> [214] ^ लायन क्रशर्स डोमेन स्पोटेड हाइना (क्रोकुटा क्रोकुटा ) तथ्हरू र चित्रों</ref> हुनत, स्वस्थ व्यस्क नर, यहाँ सम्म कि एक ही, से हरेक कीमत बचनेको कोशिश गर्छन्. सिंह क्षेत्रमा साना फेलाइन जस्तै चितुवा र तेंदुआमा प्रभावी हुन्छन्, जहाँ उनी समपैतृक हुन्छन्. उनी उनिको द्वारा मृत शिकारको चुराते हुन् र उनिको शावकहरूलाइ मार हाल्छन र यहाँ सम्म कि मौका मिलए पछि वयस्कहरूलाइ पनि हैन छोडते छन्. चीतेको पास, सिंह या अन्य शिकारिहरू द्वारा, आफ्नो मृत शिकारको चुराए जाउनको 50 प्रतिशत सम्भावना हुन्छ। [215] ^ ओ'ब्रेन, एस, डी विल्द्त, एम. बुश (1986). "दी चितुवा यिनी जिनेटिक पेरिल". वैज्ञानिक अमेरिकी 254: 68-76.</ref> सिंह चीतेको शावकोंको मुख्य हत्यारे छन्, जसमा से 90 प्रतिशत सम्म अन्य शिकारिहरूको हमलाको द्वारा आफ्नो जीवनको पहिले सप्ताहमा मर जाछन. चितुवा दिनको भिन्न समयमा शिकारको द्वारा प्रतिस्पर्धा से बचते हुन् र आफ्नो शावकहरूलाइ मोटी झाडियहरूमा छुपाते छन्. तेंदुए पनि यस्तो नै युक्तिको प्रयोग गर्छन्, तर सिंह या चीतेको तुलनामा साना शिकारमा निर्वाह गराउनको क्षमता यिनीहरूमा ज्यादा हुन्छ। साथ ही, चितुवा, तेंदुए पेडोंमा चढ सकते छन्, र आफ्नो शावकहरूलाइ सिंहहरू से बचनेको लागि पेडहरूको प्रयोग कर सकते छन्. हुनत, सिंहनी कहिलेकाँही तेंदुएको द्वारा मृत शिकारको पानेको लागि रुखमा चढनेमा सफल हुन्छ। त्यहि प्रकार, सिंह अफ्रीकी जंगली कुत्तोंमा प्रभावी हुन्छन्, उनी ना केवल उनिको मृत शिकारले लिछन, बल्कि साना र व्यस्क दुवै प्रकारको कुत्तहरूको शिकार पनि गर्छन् (यद्यपि बाद वाला कहिलेकाँही नै हुन्छ). [217] ^ एनीमल इन्फो- अफ्रीकी जंगली कुत्ता</ref> नील गोहि एकमात्र समपैतृक शिकारी हो (मानवको वाहेक) जुन सिंहको शिकार कर सक्छ. गोहि र सिंहको आकारको आधारमा दुवै हरूमा कुनै पनि शिकारको खो सक्छ या दोश्रोमा निर्भर कर सकत है। सिंह भूमिमा घूमने वाला मगरमच्छको मारनेको लागि जाउन जाछन, [218] ^ मगरमच्छ! - PBS नोवा प्रतिलेख</ref> जबकि यसको विपरीत पनि सत्य हो जब सिंह गोहि से युक्त जल निकायमा प्रवेश कर जाछन, यस तथ्यको प्रमाण तब मिलयोजब एक मगरमच्छको पेटमा सिंहको पंजेको निशान पाए गए.

वितरण र आवास

अफ्रीका मा, सिंह सवाना घासको भूमिमा पाए जाछन जसमा वितरित एकेसिया (बबूल)को वृक्ष हुन्छन्, जुन छाया देते छन्; Rudnai, Judith A. (1973), The social life of the lion, Wallingford: s.n., ISBN 0-85200-053-7 </ref> भारतमा उनिको आवास शुष्क सवाना वन र धेरै शुष्क पतझड झाडदार वनको मिश्रण है। "The Gir - Floristic", Asiatic Lion Information Centre, Wildlife Conservation Trust of India, 2006 </ref> अपेक्षाकृत हाल नैको समयमा सिंह केवल केन्द्रीय वर्षावन क्षेत्र र सहारा रेगिस्तानको छोडकर यूरेशियाको दक्षिणी भागहरूमा ग्रीस देखि लिएर भारत सम्म र अधिकांश अफ्रीकामा पाए गए. हीरोडोट्सको रिपोर्टको अनुसार सिंह ग्रीसमा 480 ई.पू. धेरै साधारण थे; वहाँले देश से भएर जाते समय पर्शियन राजा जेर्क्सेक्सको समान लादउन वाला ऊँटोंमा हमला गर्‍यो. अरस्तूले उसलाइ 300 ई.पू. दुर्लभ मानयोऔर 100 ई.मा समाप्त भयो माना. एशियाई सिंहहरूको एक आबादी काकाससमा उनिको अंतिम यूरोपीय चौकी सम्म दसवी शताब्दी सम्म पायी गयी. Heptner, V.G. (1989), Mammals of the Soviet Union: Volume 1, Part 2: Carnivora (Hyaenas and Cats), New York: Amerind, ISBN 9004088768 </ref> अठारहवीं शताब्दीमा आसानी से उपलब्ध अग्नि हथियारोंको उपलब्धि पछि यो प्रजाति मध्य युग सम्म फिलिस्तीन से र अधिकांश शेष एशिया से विलुप्त कर दी गयी.उन्नीसवीं सदीको अन्त र बीसवीं सदीको प्रारंभको बीचको समयमा उनी उत्तरी अफ्रीका र मध्य पूर्व से विलुप्त हो गए. उन्नीसवीं सदीको अन्त सम्म सिंह टर्की र अधिकांश उत्तरी भारत से गायब भएका थिए, "Past and present distribution of the lion in North Africa and Southwest Asia.", 2001 </ref> जबकि आखिरी पल्ट 1941मा ईरानमा एक जीवित एशियाई सिंहलाई दे खा्यो (शिराज, जहरोम, फारस प्रान्तोंको बीच), यद्यपि सिंहनिहरूको एक समूहको 1944मा खुजेस्तान प्रान्तमा करुण नदीको किनारेमा दे खा्यो. ईरान से बादमा कोई विश्वसनीय रिपोर्ट हैन मिली. अब यो उप प्रजाति केवल पश्चिमोत्तर भारतको गिर जंगलोंमा र उनकोको आस पास मिलती छन्. गुजरात राज्यको अभयारण्यमा 1,412 किमी ² (558 वर्ग मील) क्षेत्रमा 300 सिंह रहन्छन्. जुन अधिकांश जंगल क्षेत्रलाई ढकता है। उनिको संख्या विस्तारै धीरे बढ रही है। Wildlife Conservation Trust of India (2006), "Asiatic Lion - Population", Asiatic Lion Information Centre, Wildlife Conservation Trust of India </ref> उनी अफ्रीकाको अधिकांश भाग मा, यूरोप देखि लिएर भारत सम्म अधिकांश यूरेशियामा र बेरिंग भूमि पुलमा र अमेरिकामा युकोन से पेरू सम्म पाए जाछन, यस रेंजको भाग कुनै उप प्रजातिहरूको द्वारा घेरे जाउथे जुन आज विलुप्त हो गयीं छन्.

जनसंख्या र संरक्षणको स्थिति

मुख्य लेख: Lion hunting

सिंहको शावक सेरेन्गेतिमा खेलते भए

अधिकांश सिंह अब पूर्वी र दक्षिणी अफ्रीकामा रहन्छन्, र वहाँमा उनिको संख्या तेजी से कम हो रही हो, पछिल्लो दुई दशकोंको समयमा उनिमा अनुमानतः 30-50 प्रतिशतको कमी आई है। वर्तमान मा, अफ्रीकी सिंहहरूको आबादीको रेंज 2002-2004मा जंगलहरूमा 16,500 र 47,000को बीच आंगरियो, Bauer H, Van Der Merwe S (2002), "The African lion database", Cat news 36: 41–53 </ref> Chardonnet P (2002), [ Conservation of African lion], Paris, France: International Foundation for the Conservation of Wildlife, <> </ref> जुन 1990को अनुमान 100,000 से कम हो गयी हो, जुन संभवतया 1950मा 400,000 रही होगी. यस गिरावटको कारण ठीक से समझमा हैन आ रहयोहै, र यो उत्क्रमणीय हैन हुन सक्छ. वर्तमानमा आवासको क्षति र मानवको साथ संघर्ष यस प्रजातिको लागि सबै ले/संग/भन्दा बडा खतरा है। "NATURE. The Vanishing Lions" </ref> शेष आबादीयां अक्सर भौगोलिक रूप से एक दोस्रो से अलग हुन्छं, जुन अंतर्प्रजननको कारण बनती छन्, र यसको परिणाम स्वरूप आनुवंशिक भिन्नतामा कमी आउँछ। यसैको लागि प्रकृति र प्राकृतिक संसाधनहरूको सरंक्षणको लागि अन्तरराष्ट्रिय यूनियनको द्वारा सिंहलाई एक संवेदनशील प्रजाति मानाइएको छ, जबकि एशियाई उप प्रजाति गंभीर खतरेमा मानी गयी है। पश्चिम अफ्रीकाको क्षेत्रमा सिंहको आबादी केन्द्रीय अफ्रीकाको सिंहको आबादी से, प्रजनन सदस्हरूको साना विनिमय या विनिमय हैन होनेको कारण अलग छन्. पश्चिम अफ्रीकामा परिपक्व सदस्हरूको संख्याको अनुमान हाल नैको दुई अलग सर्वेक्षणों 850-1,160मा (2002/2004)को द्वारा लागायाइएको छ, पश्चिम अफ्रीकामा सबै ले/संग/भन्दा ज्यादा सदस्हरूको आबादीको आकारमा असहमति है: बुर्किना फासोको अर्ली-सिंगोऊ पारितन्त्रमा 100 से 400 सिंहहरूको रेंजको अनुमान लागायाइएको छ.

एक एशियाई सिंहनी पेन्थेरा लियो पर्सिका, जसको नाम मोती हो, हेलसिंकी चिडियाघर (फिनलैंड)मा कैदमा अक्टूबर 1994मा पैदा भयो; त्यो जनवरी 1996मा ब्रिस्टल चिडियाघर (इंग्ल्याण्ड) पहुँच गयी.

अफ्रीकी र एशियाई दुवै सिंहहरूको सरंक्षणको लागि राष्ट्रिय पार्कों र गेम रिजर्वको स्थापना र रख रखावको आवश्यकता है; सर्वोत्तम ज्ञातमा हुन् नामीबियाको एतोषा राष्ट्रिय उद्यान, तंजानियामा सेरेंगेती राष्ट्रिय उद्यान र पूर्वी दक्षिण अफ्रीकामा क्रूजर राष्ट्रिय उद्यान.

इन क्षेत्रहरूको बाहिर, सिंहको पशुधन र मान्छेहरूको साथ अंतर्क्रिया से उत्पन्न होने वाला मुद्दोंको परिणाम स्वरूप साधारण तरिकामा पहिले वाला विलुप्त हो गए. Roach, John (16 July 2003), "Lions Vs. Farmers: Peace Possible?", National Geographic News, National Geographic </ref> भारत मा, लगभग 359 एशियाई सिंहहरूले पश्चिमी भारतमा गिर वन राष्ट्रिय उद्यानमा 1,412 वर्ग किलोमीटर (558 वर्ग मील)को क्षेत्रमा अंतिम शरण ली. (अप्रिल 2006). अफ्रीका मा, धेरै मानव आवास नजदीक छन्, जसको परिणाम स्वरूप सिंह, पशुधन, स्थानीय र वनको अधिकारिहरूको बीच समस्याहरू उत्पन्न हुन्छं. Saberwal, Vasant K (June 1994), "Lion-Human Conflict in the Gir Forest, India", Conservation Biology 8(2): 501–507, doi 10.1046/j.1523-1739.1994.08020501.x </ref> दी एशियाटिक रीइंट्रोडकशन प्रोजेक्ट मध्य प्रदेशको भारतीय राज्यमा कुनो वन्यजीव अभयारण्यमा एशियाई सिंहहरूको एक दोस्रो स्वतन्त्र आबादीको स्थापनाको योजना बनयोरहयोहै। Johnsingh, A.J.T. (2004), "WII in the Field: Is Kuno Wildlife Sanctuary ready to play second home to Asiatic lions?", Wildlife Institute of India Newsletter 11(4), <http://www.wii.gov.in/publications/newsletter/winter04/wii%20in%20field.htm>. Retrieved on २० सेप्टेम्बर २००७ </ref> दोस्रो आबादीको स्थापना महत्वपूर्ण हो किन भनें यो अंतिम जीवित एशियाई सिंहको लागि जीन पूलको काम करेगी, र प्रजातिको अस्तित्वको बनाए राखउनको लागि आनुवंशिक भिन्नताको विकास र रखरखावमा मदद करेगी. एक चिडियाघर जनावरको रूपमा बार्बरी सिंहको पूर्व लोकप्रियताको अर्थ यो हो कि कैदमा बिखरे भए सिंह बार्बरी सिंह स्टकको वंशज छन्. यसमा पोर्ट लिम्पने वाइल्ड एनीमल पार्क, केंट, इंग्ल्याण्डमा स्थित 12 सिंह शामिल छन्, यिनीहरू मोरक्कोको राजाको जनावरोंको वंशज छन्. "Barbary Lion News" </ref> अन्य ग्यारह बार्बरी सिंह अदीस अबाबा चिडियाघरमा हुन् जुन सम्राट हेली सेलाजीको जनावरोंको वंशज छन्. वाइल्ड लिंक इंटरनेशनलले औक्सफोर्ड विश्वविद्यालयको सहयोग से आफ्नो महत्वाकांक्षी अन्तर्राष्ट्रिय बार्बरी सिंह माियोजनाको शुभारंभ गर्‍यो, जसको उद्देश्य था, मोरक्कोको एटलस पर्वतोंमा एक राष्ट्रिय उद्यानमा कैदमा बार्बरी सिंहहरूको चिनारी र प्रजनन जसको फलस्वरूप सिंह अंततः फेरि से उत्पन्न हुन् गे. अफ्रीकामा सिंहको आबादीमा कमीको पता लागउन पछि, सिंह संरक्षण सहित धेरै समन्वित प्रयास गरिएको(थियो) छन्, ताकि यस गिरावटको रोकयोजा सके. सिंह उनी प्रजातिहरू हरूमा एक हुन् जुन स्पीशीज सर्वाइवल प्लानमा शामिल छन्, यो एक समन्वित प्रयास हो जुन यसको अस्तित्वको सम्भावनाको बढानेको लागि असोसिएशन अफ जूस एंड एक्वेरियमको द्वारा गरे जा रहयोहै। यो योजना मूल रूप से 1982मा एशियाई सिंहको लागि शुरूको गयी, तर यसलाइ निलंबित कर दिइएको जब पाइयो कि उत्तरी अमेरिकी चिडियाघरहरूमा पाए जाउन वाला अधिकांश एशियाई सिंह आनुवंशिक रूप से शुद्ध छैनन्. यिनीहरू अफ्रीकी सिंहको साथ संकरित किये गइसकेको छन्. अफ्रीकी सिंह योजनाको शुरुवात 1993मा भयो, यसमा विशेष रूप से दक्षिण अफ्रीकी उप प्रजातिमा ध्यान केन्द्रित गर््यो, हुनत कैदमा सिंहहरूको आनुवंशिक भिन्नताको अनुमानमा कठिनाइयां छन्, चूँकि अधिकांश सदस्य अज्ञात उत्पत्तिको छन्, जुन आनुवंशिक भिन्नताको रख रखावको एक समस्या बनाछन.

नर-भक्षी

मुख्य लेख: Man-eater

जबकि आमतौरमा सिंहको मान्छेहरूको शिकार हैन गर्छन्, कुनै (आमतौरमा नर) मानवको शिकार गरन पसंद गर्छन्; धेरै जाउन माने मामला हुन् सावो नर भक्षी, जहाँ 1898मा केन्यामा सावो नदीमा एक पुलको निर्माणको समयमा नौ महिनामा दी केन्या युगांडा रेलवेको निर्माण कर रहे 28 रेलवे कर्मचारी सिंहहरूको शिकार बन गए. र 1991मा म्फुवे नर भक्षी, जसले जाम्बियामा लान्ग्वा नदी घाटीमा छ मान्छेहरूलाई मार डाला. "Man-eaters of the Field Museum: Lion of Mfuwe", Field Museum of Natural History, Field Museum of Natural History, 2007 </ref>, दुवै मा, जस शिकारिहरूले सिंहलाई मारा, वहाँले जनावरको शिकारी व्यवहारको बारेमा पुस्तकें लिखीं. म्फुवे र सावो घटनाहरूमा समानतायें छन्: दुवै घटनाहरूमा सिंह सामान्य से ठूलो थे, उनिमा अयाल हैन थी, र यस्तो लाग्दो था कि उनी दंत क्षय से ग्रस्त छन्. दंत क्षय सहित दुर्बलता सिद्धान्त,को पक्ष सबै अनुसंधानकर्ताहरू द्वारा हैन लिया जाइन्छ; म्यूजियम संग्रहमा राखियो नर भक्षी सिंहहरूको दांत र जबडहरूको विश्लेषण बताता हो कि दंत क्षय कुनै घटनाहरूलाई स्पष्ट कर सक्छ, मानवमा सिंहको शिकारको एक अधिक संभावित कारण हो, मानव प्रभावी क्षेत्रहरूमा शिकारको कमी हो जान. Patterson, Bruce D. (February 2003), "Tooth Breakage and Dental Disease as Causes of Carnivore-Human Conflicts", Journal of Mammalogy 84(1): 190–196, doi: 10.1644/1545-1542(2003)084<0190:TBADDA>2.0.CO;2 , <http://www.bioone.org/perlserv/?request=get-abstract&doi=10.1644%2F1545-1542(2003)084%3C0190%3ATBADDA%3E2.0.CO%3B2>. Retrieved on ६ जुलाई २००७ </ref> सावो र सामान्य नर भक्षिहरूको आफ्नो विश्लेषणमा कर्बिस पेटरहंस र नोस्केले मानयोकि बीमार र चोट खाये भयो जनावरको नर भक्षी होनेको सम्भावनाहरू बढ जान्छं. तर यो व्यवहार "असामान्य छैन, र न त कुपथ्य है" जहाँमा अवसर उपलब्ध हो; यदि अवसर जस्तै पशुधन र मानवको उपलब्धतता आसान हो, सिंह नियमित रूप से मानवको शिकार गराउन लगेंगे.

लेखक नोट गर्छन् कि जीवाश्म विज्ञानको रिकोर्डमा पेंथारिनेज र प्रामेट्सको बीच साक्ष्यांकित सम्बन्ध है। Peterhans, Julian C. Kerbis (2001), "The Science of Man-eating", Journal of East African Natural History 90(1&2): 1–40, doi: 10.2982/0012-8317(2001)90[1:TSOMAL]2.0.CO;2 , <http://www.man-eater.info/gpage6.html>. Retrieved on ७ जुलाई २००७ </ref> सिंहको नर भक्षी होनेको प्रवृतिको व्यवस्थित जांच गरिएको छ. अमेरिकी र तंजानियाको वैज्ञानिकहरूको रिपोर्टको अनुसार तंजानियाको ग्रामीण क्षेत्रहरूमा नर भक्षी व्यवहार 1990 से 2005को बीच धेरै अधिक बढ गया. कम से कम 563 ग्रामीणोंमा हमला गर््यो र त्यहि अवधिको समयमा धेरै मान्छेहरूलाई खा लियाइयो-यह संख्या पूर्वको प्रसिद्द "सावो" घटनामा मरने वाला मान्छेहरूको संख्या भन्दा अधिक थी. यिनीहरू घटनाहरू रुफिजी जिलेमा सिलोस राष्ट्रिय उद्यानको पास र मोजम्बिकन सीमाको नजदीक लिंडी प्रान्तमा भयो. बुश देशमा ग्रामीणहरूको विस्तार एक मुद्दा हो, लेखक तर्क देते हुन् कि सरंक्षण नीति खतरेको कम करे किन भनें यस मामला मा, सरंक्षण प्रत्यक्ष रूप से मानवको मृत्युमा योगदान दिन्छ. लिंडीको मामला दर्ज गरिएको(थियो) हुन् जहाँ सिंह मानवको घने गावोंको बीच हरूमा उठयोकरले जाइन्छ. लेखक रबर्ट आर फ्रुम्पले दी मेन इटर्स अफ ईडनमा लेखयोकि मोजम्बिकन शरणार्थी नियमित रूप से रातमा दक्षिण अफ्रीकाको क्रूजर राष्ट्रिय उद्यानमा से भएर गुजरते थे, उनीमा सिंहहरूको द्वारा हमला गरे जान्थ्यो र उसलाइ खा लिया जान्थ्यो; उद्यानको अधिकारिहरूले मानयोकि नर-भक्षण यहाँ एक समस्या हो. फ्रुम्पको मानन था कि जब उद्यानलाई रंगभेदको कारण सील कर दिइएको र शरणार्थी रातमा उद्यानलाई पार गराउनको लागि मजबूर हो गए, उनी समयमा हजारों मान्छे मारे गए. सीमाको बंद किये जाउन भन्दा पहिलेलगभग एक शताब्दीको लिए, मोजाम्बिक दिनमा उद्यानमा से भएर गुजरते थिए र उसलाइ कम नै क्षति पहुंचती थी. Frump, RR (2006), The Man-Eaters of Eden: Life and Death in Kruger National Park, The Lyons Press, ISBN 1-592288-92-9 </ref> पैकरको अनुमानको अनुसार 200 भन्दा अधिक तंजानियाको मान्छे प्रति वर्ष सिंहहरू, मगरमच्छों, हात्तीहरू , हिप्पो, र सांपको द्वारा मारे जाछन, र यो संख्या दोगुनी हुन सक्छ किनकी, यिनीहरूमा से 70 मान्छे सिंहको शिकार माने जाछन. पैकर र इकंदा कुनै संरक्षणवादिहरू हरूमा हुन् जसको मानन हो कि पश्चिमी संरक्षण प्रयासहरूलाइ यिनी मामलों पार ध्यान दिनयोचाहिए, किन भनें यो मानवको जीवनको केवल नैतिक मुद्दा नै छैन बल्कि सिंह सुरक्षा र सरंक्षणको प्रयासोंको दीर्घकालीन सफलताको लागि पनि है। अप्रिल 2004मा दक्षिणी तंजानियामा खेल स्काउट्सद्वारा एक नर-भक्षी सिंहलाई मार दिइएको. यस्तो मानिन्छ कि यसले रुफ्जी डेल्टा किनारेको क्षेत्रमा कम से कम लगातार 35 मान्छेहरूलाई मार कर खा लिया था, Daniel Dickinson (19 October 2004), "Toothache 'made lion eat humans'" </ref> Ludger Kasumuni (28 August 2006), "Terror from man-eating lions increasing in Tanzania" </ref> ड. रल्फ डी. बल्दुस, जुन GTZ वन्यजीव कार्यक्रम समन्वयक छन्,ले टिप्पणी दी कि संभवतया सिंह मानवको शिकार इसलागि कर रहयोहै कि यसको चर्वणकको तल एक बडा फोडा था जुन धेरै स्थानों पार फूट गयो था. वहाँले अगाडी भन्यो कि "इस सिंहलाई धेरै ज्यादा दुखाइ हो रहयोथा, विशेष रूप से शायद चबाते समय ". Baldus, R (march 2006), "A man-eating lion (Panthera leo) from Tanzania with a toothache", European Journal of Wildlife Research 52(1): 59–62, doi 10.1007/s10344-005-0008-0 </ref> GTZ जर्मन विकास सहयोग एजेंसी हो र लगभग दुई दशक से वन्य जीव संरक्षणमा तंजानियाको सरकारको साथ काम कर रही है। अन्य मामलोंको जस्तै/तरिका यो सिंह बडा था, यसमा अयाल थिएन, र दांतको समस्या थी. नर-भक्षणको "आल-अफ्रीका" रिकोर्ड सामान्यतया सावो छैन, तर एक कम ज्ञात घटना 1930को अंतमा शुरू भएर 1940को दशक सम्म उनी समयको तंगनयिकामा भयो (जो आज तंजानिया है). जर्ज रश्बी, खेल वार्डन र पेशेवर शिकारीले अंततः प्राइडको हत्या की, जुन तीन पीढिहरू से नर भक्षी बन्यो मानयोजा रहयोथा, र वर्तमानको न्जोम्बे जिलेमा 1,500 से 2,000 मान्छेहरूलाई खा चुका था. Rushby GG (1965), No More the Tusker, London: W. H. Allen </ref>

कैदमा

व्यापक रूप से कैदमा देखे जाछन, "Givskud Zoo Lion Park" </ref> सिंह विदेशी जनावरोंको एक समूहको भाग हुन् जुन अठारवीं शताब्दीको अन्त देखि लिएर चिडियाघर प्रदर्शनको केन्द्र रहे छन्; यस समूहको सदस्य अभिन्न रूप से ठूलो कसिंहुकी हुन्छन्, यिनीहरूमा हात्ती, राईनोसिरस, हिप्पोपोटेमस, ठूलो प्राइमेट, र अन्य ठूलो बिल्लियाँ शामिल छन्; चिडियाघर यिनी प्रजातिहरूको जहाँ सम्म हो सके अधिकतम जन्तु इकठ्ठा गराउनको कोशिश गर्छन्. हुनत धेरै आधुनिक चिडियाघर आफ्नो प्रदर्शनको बारेमा अधिक चयनात्मक छन्, [282] ^ डी कोरसी, पी. 82</ref> दुनिया भरको चिडियाघरों र वन्यजीव पार्कमा 1000 भन्दा अधिक अफ्रीकी र 100 एशियाई सिंह हुन् . उनी एक राजदूत प्रजाति माने जाछन र पर्यटन, शिक्षा र संरक्षणको उद्देश्हरूको लागि रखे जाछन. सिंह कैदमा 20 सालको एक उमेर सम्म पहुँच सकते छन्; अपोलो, जुन होनोलूलू, हवाईमा होनोलूलू चिडियाघरको एक निवासी सिंह था, त्यो अगस्ट 2007मा 22 वर्षको उम्रमा मरा. उनको दुई बहनें, 1986मा पैदाहुई, उनी अझै पनि जीवित छन्. Aguiar, Eloise (August 2007), "Honolulu zoo's old lion roars no more", Honolulu Advertiser, <http://the.honoluluadvertiser.com/article/2007/Aug/08/ln/hawaii708080394.html>. Retrieved on ४ सेप्टेम्बर २००७ </ref> एक चिडियाघर आधारित सिंह प्रजनन कार्यक्रम आमतौरमा अंतर्प्रजननको द्वारा विभिन्न सिंहको उप प्रजातिहरूको पृथक्करणमा ध्यान दिन्छ, यसको संभावना तब हुन्छ जब जनावर उप प्रजातिहरूको द्वारा विभाजित गरिन्छ. [287] ^ कैप्टिव ब्रीडिंग एंड लायंस यिनी केप्तिविटी 18 सितंबर, 2007को पुनः प्राप्त</ref>

पेगनटन चिडियाघरमा एक सिंह

सिंहहरूलाई सबै ले/संग/भन्दा पहिले 850 ई.पू. एशिरयन राजाको द्वारा राखाइयो र प्रजनन करवाया गया, र एलेग्जेंडर दी ग्रेटको उत्तरी भारतको माल्हीको द्वारा टेम सिंहको साथ प्रस्तुत गर््यो है। Smith, Vincent Arthur (1924), The Early History of India, Oxford: Clarendon Press, pp. 97 </ref> बादमा रोमन समय मा, तरवार चलाने वाला एरेनासमा हिस्सा लिउनको लागि सिंह सम्राटों द्वारा रखे जाउथे. सुल्ला, पोम्पी, र जूलियस सीजर सहित धेरै रोमन कुलीन मान्छे एक समयमा अक्सर सैंकडों सिंहहरूको सामूहिक हत्याको आदेश देते थे, [291] ^ थमस विएदेमान्न, एम्प्रर्स एंड ग्लेडियेटर्स, रूटलेज 1995, पी. 60आईएसबीएन 0415121647.</ref> पूर्व मा, भारतीय राजकुमारोंको द्वारा सिंहहरूलाई पाला जान्थ्यो र मार्को पोलोले भन्यो कि कुबलाइ खानले सिंहहरूलाई अन्दर रखा. [292] ^ बाराते र हरदौउइन, पी. 17</ref> पहिलो यूरोपीय "चिडियाघर" तेरहवीं शताब्दीमा महान र शाही परिवारहरूमा फैला था, र यिनीहरू सत्रहवीं शताब्दी सम्म बने रहे, यिनीहरू सेराग्लिओस कहलाते थे; उनी समयमा उसलाइ पिंजरा भन्यो जान्थ्यो, यो यो केबिनेटको लागि उत्साहको पात्र था. उनी पुनर्जागरणको समयमा फ्रान्स र इटली से शेष यूरोपमा फैल गए. [293] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 19-21, 42.</ref> इङ्गल्याण्ड मा, हुनत सेराग्लियो परम्परा कम विकसित थी, सिंहहरूलाई तेरहवीं शताब्दीमा राजा जनको द्वारा स्थापित एक सेराग्लियोमा लन्दनको टावरमा रखा जान्थ्यो, [294] ^बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 20</ref> Owen, James (3 November 2005), "Medieval Lion Skulls Reveal Secrets of Tower of London "Zoo"", National Geographic Magazine, National Geographic </ref> संभवतया 1125मा हेनरी Iको द्वारा शुरू गरिएको(थियो) प्रारम्भिक पिंजरेमा जनावरहरूलाइ राखयोजान्थ्यो, जुन औक्सफोर्डको नजदीक वुड स्टोकमा उनको महलमा था; जहाँ विलियम अफ मलमेसबरीको द्वारा पाले गए सिंहहरूको रिपोर्ट मिलती है। सेराग्लिओसले सम्पत्ति र शक्तिको महनताको अभिव्यक्ति की. विशेष रूप से जनावर जस्तै ठूलो बिल्लीयां र हात्ती शक्तिको प्रतीक हुन् , र पालतू जनावरोंको बिरुद्धलडाईमा उनिको प्रयोग गरे जायेगा. विस्तार गरए पछि, पिंजरे र सेराग्लिओस, प्रकृतिमा मानवताको प्रभावितको प्रदर्शित गर्छन्. नतीजतन, 1682मा एक गाईले यस्तो प्राकृतिक "यहोवा"को हराया, र दर्शकहरूलाइ हैरान गर्‍यो, र एक गैंडेको अगाडी एक हाथीको उडानले जीर्स बनाए. यस जस्तै/तरिकाको झगडे विस्तारै विस्तारै सत्रहवीं शताब्दीमा कम हो गए, किन भनें पिंजरहरूको प्रसार अधिक भयो र उनिको विनियोग बढ गया. पालतू जनावरको रूपमा ठूलो बिरालोहरूलाई राखउनको परम्परा उन्नीसवीं सदीमा खत्म हो गयी, जस समयमा यो अत्यन्त विलक्षण हो गयी थी. [298] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 24-28.</ref>

अल्ब्रेक्ट ड्युरार, सिंहको संक्षिप्त वर्णन. 1520को आस पास

लन्दनको टवरमा सिंहहरूको उपस्थिति अंतरायिक थी, यिनीहरूका स्टोक फेरि से गर््यो जब एक मोनार्क या उनको कोंसोर्ट, जस्तै हेनरी VIको पत्नी मार्गेरेट अफ अन्जोऊ,को जनावर दिए गए. रिकार्ड बताते हुन् कि उसलाइ सत्रहवीं शताब्दीमा बुरी स्थितियहरूमा राखयोजान्थ्यो, यिनीहरू उनी समयमा फ्लोरेंसमा खुली स्थितिहरूको अधिक विपरीत था. पिंजरा अठारवीं शताब्दी सम्म सार्वजनिक रूप से खुला था; यसमा आनेको लागि साढे तीन पेनी चुकानी होती थी या सिंहलाई खिलानेको लागि एक बिल्ली या एक कुत्ता दिनयोहोता था. एक प्रतिरोधी पिंजरेले पनि प्रारम्भिक उन्नीसवीं शताब्दी सम्म एकसेटर विनिमयमा सिंहहरूको प्रदर्शन गर्‍यो. [301] ^ डी कोर्सी, पी. 8-9</ref> टावर पिंजरहरूलाइ विलियम चतुर्थ द्वारा बंद कर दिइएको, र जनावरहरूलाइ लंदन चिडियाघरमा स्थानांतरित कर दिइएको जसले 27 अप्रिल 1828को सार्वजानिक रूप से आफ्नो दरवाजे खोल दिए.

Animal species disappear when they cannot peacefully orbit the center of gravity that is man.

Pierre-Amédée Pichot, 1891 Son of anglophile Amédée Pichot (Baratay & Hardouin-Fugier, p. 114.)</ref>

जंगली जनावरहरूको व्यापार उन्नीसवीं शताब्दीको औपनिवेशिक व्यापारमा सुधारको साथ निखरा.सिंहलाई काफी साधारण र सस्ता मानयोजान्थ्यो. हालाँकि बाघको तुलनामा यिनीहरूका वास्तु विनिमय अधिक होता था, यिनीहरू कम मंहगे र ठूलो थे, या जिराफ र हिप्पोपोटेमस जस्तै जनावरहरूको परिवहन अधिक कठिन था, र पांडाको तुलनामा कम कठिन था. [305] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 122</ref> अन्य जनावरोंको जस्तै/तरिका सिंहलाई एक प्राकृतिक असीमित व्यापक वस्तुको रूपमा देख्यो जान्थ्यो, जसको पकडने र स्थानान्तरणमा निर्दयता से शोषण होता था र यसको धेरै नोकसान होता था. [306] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 114, 117.</ref> व्यापक रूप से प्रजनित एक साहसी शिकारीको चित्र जुन दर्शाता हो कि सिंहलाई पकडना सदीको बडा हिस्सा था. [307] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 113</ref> खोजकर्ताहरू र शिकारीओंले जनावरोंको एक लोकप्रिय मेनिकन विभाजनको "अच्छे" र "बुरे"मा vibhajit गर्‍यो, जस ले/संग/भन्दा उनिको सहसहरूको मूल्य बढ गया, यसले उसलाइ साहसी आकृतियां बनयोदिया. यसको परिणाम ठूलो बिल्लियां थीं, यिनीमा हमेशा नर भक्षी होनेको संदेह था, "यह प्रकृतिको भय र यसलाइ पार गराउनको संतुष्टि दुवैको प्रतिनिधित्व करता था". [308] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 173, 180-183.</ref>

मेलबोर्न चिडियाघरमा सिंह कुनै पेडको तल ऊँचे घास क्षेत्रको आनंद लेते भए.

सिंहहरूलाई 1870 सम्म लन्दनको चिडियाघरमा तंग र मलिन परिस्थितियहरूमा राखयोजान्थ्यो, जब सम्म कोठा जस्तै पिंजरे से युक्त एक बडा सिंह घर हैन बनायाइयो, बीसवी सदीको प्रारंभमा र परिवर्तन भए, जब कार्ल हेगेनबेकले प्राकृतिक आवास से धेरै अधिक मिलता जुलता आवास बनाया, जुन कोंक्रीटको चट्टानों से युक्त था, अधिक खुला स्थान था, जसमा सलाखोंको बजाय एक खाए थी. बीसवीं सदीको प्रारंभमा धेरै से मान्छेहरूको बीच वहाँले मेलबोर्न चिडियाघर र सिडनीको तारोंगा चिडियाघर दुवैको लागि सिंहको बाडहरूलाइ डिजाइन गर्‍यो, यद्यपि उनिको डिजाइन लोकप्रिय थे, पुरानी सलाखें र पिंजरे धेरै चिडियाघरहरूमा 1960 सम्म बने रहे, बीसवीं सताब्दी पछिको दशकहरूमा ठूलो अधिक प्राकृतिक आवास बनाए गए र गहरे डेनको बजाय तारोंको जालको या लेमिनेट गरिएको(थियो) कांचको प्रयोग गरे जाउन लगा, जस ले/संग/भन्दा दर्शक अधिक पास आ सकते थे, कुनै आकर्षण दर्शकों से ऊंचाईमा राखियो, जस्तै कि केट फरेस्ट / लायन ओवरलुक अफ ओक्लाहोमा सिटी जुलोजिकल पार्क. अब सिंहहरूलाई अधिक ठूलो प्राकृतिक आवासमा राखइन्छ; आधुनिक बताये गए दिशानिर्देश जंगलको परिस्थितिहरूको अधिक करीब हुन्छन्, सिंहको आवश्यकताहरूको ध्यानमा रखते भए बनाए गए छन्, यो अलग क्षेत्रहरूमा डेनको आवश्यकतामा प्रकाश हाल्इन्छ, ढलान वाली भूमि जुन घाम र छाया दुवैको लागि उपयुक्त हो जहाँ सिंह बैठ सक्छ र उपयुक्त भूमि कवर र जल निकास प्रणाली, र घूमनेको लागि पर्याप्त स्थान है। यस्तो/यस्ता/यसरी उदाहरण पनि रहे हुन् जहाँ एक सिंहलाई कुनै व्यक्तिको द्वारा निजी रूप से राखाइयो हो, जस्तै सिंहनी एल्सा, जिसे जर्ज एडमसन र पत्नी जोय एडमसन द्वारा उठायाइयो था र उनिको उनको साथ एक प्रबल सम्बन्ध बन्यो था, विशेष रूप से उनिको पत्नी का. बादमा सिंहनीको प्रसिद्धि मिली, उनको जीवन पुस्तकों र फिल्मोंको एक श्रृंखलामा दर्ज गर््यो.

बैटिंग (चुगा हाल्न) र टेमिंग (पालतू बनान)

सिंहहरूको एक पिंजरेमा उन्नीसवीं सदीको एक सिंह पालकको नक्काशी.

सिंह-बैटिंग एक खूनी खेल हो जसमा सिंहहरूलाई अन्य जनावरहरूको चुगा हाल्इन्छ, साधारण तरिकामा कुत्तहरूको. यसको रिकार्ड प्राचीन समयमा सत्रहवीं शताब्दी सम्म पाइन्छन्. अंततः वियनामा 1800मा र इङ्गल्याण्डमा 1825मा यसमा प्रतिबंध लगाया दिइएको. Hone, William (2004), "July", in Kyle Grimes, The Every-Day Book, University of Alabama at Birmingham, pp. 26, <http://www.uab.edu/english/hone/etexts/edb/indices/index.html#jul>. Retrieved on ५ सेप्टेम्बर २००७ </ref> Blaisdell, Warren H. (November 1997), "How A Lion Fight Caused England To Stop The Breeding Of Both Ring And Pit Bulldogs", American Bulldog Review 3(4), <http://www.american-bulldog.com/how_a_lion.htm>. Retrieved on ५ सेप्टेम्बर २००७ </ref> सिंह टेमिंग मनोरंजनको लागि सिंहलाई पालतू बनान हो, यो एक स्थापित सर्कसको भाग हुन सक्छ या कोई व्यक्तिगत अभ्यास, जस्तै सीगफ्राइड र रय. यस शब्दको उपयोग पनि अक्सर ठूलो बिरालोहरू जस्तै बाघ, तेंदुआ, र कौगरको प्रदर्शन र टेमिंगको लागि नै गरिन्छ. यो प्रक्रिया फ्रान्सीसी व्यक्ति हेनरी मार्टिन र अमेरिकी आइजैक वान अम्बुर्घको द्वारा उन्नीसवीं सदीको पहिले आधे भागमा शुरूको गयी, यिनी दुवैले धेरै यात्राको थी, उनिको प्रविधीको धेरै मान्छेहरूको द्वारा अनुसरण गर््यो. वान अम्बुर्घले संयुक्त राष्ट्रको रानी विक्टोरियाको अगाडी 1838मा प्रदर्शन गर्‍यो, जब उनी ग्रेट ब्रिटेन गए थे. मार्टिनले एक मूकाभिनय बनाया जसको शीर्षक था Les Lions de Mysore ("(मैसूरको सिंह) the lions of Mysore"), एक विचार जुन अम्बुर्घले जल्दी नैले लिया. यिनीहरू क्रियाएँ सर्कसको शोको केन्द्रीय प्रदर्शनको रूपमा उभर कर आयीं, तर वास्तवमा बीसवीं शताब्दीको प्रारंभमा सिनेमाको साथ जन चेतनामा प्रवेश कर गयीं. पजनावरोंमा मानवको श्रेष्ठताको प्रदर्शन मा, सिंह टेमिंगले पूर्व सिनेमाको पशुहरूको लडाईको समान उद्देश्यको पूरा गर्‍यो. अब संकेतक सिंहको टेमर कुर्सी संभवतया सबै ले/संग/भन्दा पहिले अमेरिकी क्लैडे बेट्टीको द्वारा प्रयुक्तको गयी. Feldman, David (1993), How Does Aspirin Find a Headache?, HarperCollins, ISBN 0-06-016923-0 </ref>

सांस्कृतिक चित्रण

चित्र:Sarnath Lion Capital of Ashoka.jpg

अशोकको सिंह राजधानी, मूल रूप से २५० ई.पु. सारनाथमा अशोक स्तम्भको रूपमा खेदको गयी, जुन भारतको राष्ट्रिय प्रतीक हो.

मायेसीनेको सिंह गेट (विस्तार)-दो सिंहनियां केन्द्रीय स्तम्भको दिशा मा, सी.1300 ई.पू.

सिंह, हजारों वर्ष से मानवताको लागि आइकन रहयोहै, यूरोप. एशिया र अफ्रीकाको संस्कृतियहरूमा प्रकट भयो है। इंसानोंमा हामी लि गरे घटनाहरूको बावजूद, सिंहको संस्कृतिमा एक सकारात्मक चित्रण गर््यो हो जुन प्रबल हो तर महान भी. एक साधारण चित्रण हो उसलाइ "जंगलको राजा" या "जनावरहरूको राजा" भनिन्छ; अतः सिंह शाही र राजवंशहरूको एक लोकप्रिय प्रतीक रहयोहै, र साथ नै बहादुरीको प्रतीक हो; धेरै कथाओंमा परिलक्षित गर््यो है। यिनीहरू कथाहरू छठी शताब्दी ईसा पूर्व एक ग्रीक कथाकार एसोपको कथाये छन्. Aesop (2002), Aesop's Fables, Oxford World's Classics, Oxford: Oxford University Press, ISBN 0192840509 </ref> सिंहहरूको प्रतिनिधित्व 32000 वर्ष पूर्वको है; दक्षिण पश्चिम जर्मनीमा स्वबियन अल्बमा वोगाल्हार्ड गुफा से सिंहको शीर्ष युक्त हात्ती दांतको नक्काशी 32,000 साल पुरानी हो यो औरिग्नेशियन संस्कृति से सम्बन्ध रखती है। लास्काक्सको गुफाहरूमा 15,000-वर्ष पुरानी पाषाण कालको गुफा चित्रकारीमा फेलाइनको कक्षमा दुई सिंहहरूलाई सम्बन्ध बनाते भए दि खायाइयो है। गुफा सिंहलाई चौवेतको गुफामा पनि वर्णित गर््यो हो, यसको खोज 1994मा भयो; यो 32,000 साल पुरानी हो, यद्यपि यो लास्काक्सको समान या उनी ले/संग/भन्दा सानो आयुको हुन सक्छ. Züchner, Christian (September 1998), "Grotte Chauvet Archaeologically Dated" </ref> प्राचीन मिस्रले सिंहनीको (क्रूर शिकारी) आफ्नो युद्ध देवताहरूको रूपमा अङ्कित गरे हो र यिनीहरूमा हुन् इजिप्टको पेन्थेरोन बास्ट, माफडेट, मेनहित, पखेत, सेखमेट, टेफनत, र स्फिनिक्स; इजिप्टको पेन्थेरोनको बीच यिनी देविहरूको पुत्र पनि हुन् जस्तै माहिस, र , जस्तो कि इजिप्टको मान्छेहरूको द्वारा एक नुबियन देवता, देडूनको रूपमा प्रमाणित गर््यो है। Cass S (1998), "Maahes", Encyclopedia Mythica, Encyclopedia Mythica </ref> Lindemans MF (1997), "Dedun", Encyclopedia Mythica, Encyclopedia Mythica </ref> धेरै प्राचीन संस्कृतियहरूमा सिंह देवताहरूको सावधानी पूर्वक जांच बताती हो कि धेरै सिंहनियां पनि छन्. सिंहनिहरूको द्वारा सहयोग से शिकारको प्रशंसाको प्रमाण धेरै प्राचीन कालमा मिलइन्छ. अधिकांश सिंह फाटक सिंहनियहरूलाइ चित्रित गर्छन्. निमेन सिंह प्राचीन यूनान र रोममा प्रतीकात्मक था, यो नक्षत्र र राशि चिन्ह लियोको रूपमा वर्णित गर््यो, र पौराणिक कथाहरूमा यसको वर्णन गरिन्छ, जहाँ यसको त्वचाको उत्पत्ति हीरो हिराक्लेस से भयो. Graves, R (1955), "The First Labour:The Nemean Lion", Greek Myths, London: Penguin, pp. 465–469, ISBN 0-14-001026-2 </ref>

येरुशलामको प्रतीक हो पश्चिमी दीवारको अगाडी एक खडा भयो सिंह जुन जैतूनको टहनिहरूमा लटक रहयोहै।

सिंह यहूदाको गोत्रामा बाइबिलको प्रतीक हो र बादमा यहूदा साम्राज्यको प्रतीक हो. यो जाकोबको आफ्नो चौथे बेटेको दिए गए आशीर्वादमा शामिल हो, जुन बुक अफ जिनेसिस, " Judah is a lion's whelp; On prey, my son have you grown.में दिइएको है। He crouches, lies down like a lion, like the king of beasts—who dare rouse him?"(जिनेसिस 49:9 [338] ^ जे पी एस तानाक्ष</ref> इसराइलको आधुनिक राज्य मा, सिंह येरुशलामको राजधानीको प्रतीक हो, यो शहरको झंडे र हथियारोंको आवरणमा रहइन्छ. सिंह पुराने बेबीलोन र नए बेबीलोन साम्राज्य दुवैको एक एक प्रमुख प्रतीक था. क्लासिक बेबीलोनको लोहेको मूर्ति मिलती हो, जुन दीवारोंमा पेंट या नक्काशीको रूपमा हो, यसलाइ अक्सर स्ट्रिडिंग लायन अफ बेबीलोन भनिन्छ. बेबीलोनमा भनियो कि बाइबिल डैनियल सिंहको गुफा से वितरित गर््यो है। [339] यस्तो/यस्ता/यसरी प्रतीकहरूलाई इराकमा सद्दाम हुसैनको शासनको द्वारा आफ्नो लायन अफ बेबीलोन टैंकको लागि अपनाया गया, यसको प्रविधीको रुसी नमूने से लियाइयो. यस्तो/यस्ता/यसरी प्रतीकहरू उनिको सिंह बाबुल टैंकको लागि राकमा , प्राविधिक एक रूसी मडल से अनुकूलित से विनियोजित था. हिंदू धर्मको पौराणिक पाठमा नरसिंह ( "मानिस-सिंह") एक आधा सिंह, आधा मानिस विष्णुको अवतार हो, उनको भक्त उनको पूजा गर्छन्, उनले आफ्नो भक्त प्रहलादको उनको पिता से बचाया जुन बुरा राजा हिरण्यकश्यप था; [340] भाग-पी 1.3.18 "चौदहवें अवतार मा, प्रभु नर सिंहको रूपमा प्रकट भए र नास्तिक हिरण्यकश्यपको शरीरको आफ्नो नाखूनों से दुइ भागहरूमा विभाजित गर्‍यो, जस्तै कोई बढई छडीको दुइ भागहरूमा विभाजित गर्छ.</ref> विष्णु, नरसिंह मा, आधे मनुष्य/ आधे सिंहको रूप लिछन, जसमा नीचला शरीर र धड मानवको हो र सिंहको अनुहार र पंजे छन्. [341] ^ भाग -पी 7.8.19-22</ref> नरसिंह सिंहको पूजा "सिंह भगवान"को रूपमा गरिन्छ. सिंह एक प्राचीन भारतीय वैदिक नाम हो जसको अर्थ "सिंह" हो (एशियाई सिंह), जुन प्राचीन भारतको लागि 2000 वर्ष भन्दा अधिक पुरानो छ. यो मूलतः सिर्फ राजपूतों द्वारा प्रयुक्त गर््यो जुन भारतमा एक हिंदू क्षत्रिय या सैन्य जाती थी. 1699मा खालसा भाईचारेको जन्म पछि, सिक्खोंले पनि गुरु गोबिंद सिंहको इच्छाको कारण नाम "सिंह"को अपनाया. लाखों हिन्दू राजपूतोंको साथ आज यो पूरी दुनियामा 20 मिलियन सिक्खोंको द्वारा प्रयुक्त गरिन्छ. [342] ^ डा. मेक क्लेओद, सिख अध्ययनको प्रमुख, दक्षिण एशियाई अध्ययनको विभाग, मेक मास्टर विश्वविद्यालय, हैमिल्टन, ओंटारियो, क्यानाडा.</ref> [343] ^ खुशवंत सिंह, अ हिस्ट्री अफ सिख्स, खंड I</ref> यो पुरा एशिया र यूरोपमा असंख्य झंडों र हथियारोंको आवरणमा पाइन्छ, एशियाई सिंह भारतको राष्ट्रिय प्रतीकमा पनि चिन्हित छन्. Government of India (2005), "Know India: State Emblem", National Portal of India, National Informatics Centre </ref> भारतीय उपमहाद्वीपको सुदूर दक्षिणमा एशियाई सिंह सिन्हालेजको प्रतीक हो, Government of Sri Lanka, "Sri Lanka National Flag" </ref> यो श्रीलंकाको जातीय बहुमत हो, यो शब्द भारतीय-आर्यन सिन्हाला से व्युत्पन्न भयो हो, जसको अर्थ हो "सिंह लोग" या "सिंहको रगत से युक्त लोग" श्री लंकाको राष्ट्रिय ध्वजमा तरवार युक्त सिंह एक केन्द्रीय आकृति है। Government of Sri Lanka, "Article 6: The National Flag", Official Website of the Government of Sri Lanka, Government of Sri Lanka </ref> एशियाई सिंह चीनी कलामा एक साधारण मूल भाव है। उनी पहिले बसंतको अंतमा र पतझडको शुरुआतमा कलामा प्रयुक्त किये जाउथे (पांचवीं या छठी शताब्दी ईसा पूर्व), र हान राजवंशमा अधिक लोकप्रिय हो गए, (206 ई.पू. - ई. 220), जब शाही संरक्षक सिंहहरूलाई सुरक्षाको लागि शाही महलोंको अगाडी राखयोजान्थ्यो. किन भनें सिंह कहिलेकाँही पनि चीनमा हैन जन्मे, प्रारम्भिक वर्णन वास्तविक थिएनन्; चीनमा बुद्ध कलाको आने पछि टेंग राजवंशमा (छठी शताब्दी ईस्वी में) सिंहहरूलाई साधारण तरिकामा बिना पंखोंको वर्णित गरे जान्थ्यो. उनिको शरीर मोटे र साना हो गए, र उनिको अयाल घुंघराली हो गयी. [351] ^ ली लिंग (मई 2002). "The Two-Way Process in the Age of Globalization" "[350]","The Two-Way Process in the Age of Globalization"  रोनाल्ड एगनद्वारा अनुवादित. एक्स/चेंज न्यूजलैटर फ्रम सिटी यूनिभर्सिटी अफ हंगकंग, अङ्क 4 26 सेप्टेम्बर 2007को उपलब्ध</ref> सिंह नृत्य चीनी संस्कृतिको एक पारंपरिक नृत्य हो जसमा कलाकार सिंहको पोशाकमा सिंहको गतिहरूको नकल गर्छ, अक्सर सिम्बल, ड्रम र गोंगमा संगीत पनि साथमा बजाय जाइन्छ. उनी चीनी नववर्ष मा, अगस्ट मून उत्सव, र अन्य उत्सवहरूमा अच्छे भाग्यको लागि प्रदर्शन गर्छन्, [352] ^ एमआईटी सिंह नृत्य क्लब -को बारे मा, 26 सितंबर 2007को उपलब्ध</ref> सिंगापुरको द्वीप राष्ट्र (सिंगापुरा )को नाम मलय शब्द सिंह र पुर(city), से व्युत्पन्न भयो है। जुन ग्रीकπόλις, pólis. "Singapore", The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition, bartleby.com, 2000 </ref>[361] से सम्बंधित है। मलय भाषामलय इतिहासको अनुसार, यो नाम चौदवीं सदीको सुमात्रा मलय राजकुमार, सांग नीला उतामाको द्वारा दिइएको जुन द्वीपको एक गर्जन पछि यो नाम दिया जिसे मुख्यमन्त्रीको एक सिंह (एशियाई सिंह)को रूपमा चिनारी दी. "Early History" </ref>

श्रीलंकाको ध्वज

"असलन" या "अर्सलन (ओट्टोमन ارسلان arslān र اصلان aṣlān ) "सिंह "को लागि तुर्की र मंगोलियन शब्द हुन् . यसलाइ धेरै सेल्जुक र ओटोमन शासकहरूले एक शीर्षकको रूपमा अपनाया, जसमा अल्प अर्सलन र अली पाशा शामिल हुन् र एक तुर्की/ईरानी नाम हो. "सिंह" एक मध्यकालीन वेरियर शासकको उपनाम था, जुन बहादुरीको लागि दिइएको, जस्तै इंग्ल्याण्डको रिचर्ड I रिचर्ड दी लायन हार्ट कहलाते छन्, [364] हेनरी दी लायन, (जर्मनी भाषा: Heinrich der Löwe[365]), ड्यूक अफ सेक्सोनी र रबर्ट III अफ फ्लैंडर्सको उपनाम "दी लायन अफ फ्लेंडर्स"- जुन आज सम्म एक मुख्य प्रतिष्ठाको चिन्ह है। सिंहहरूलाई पल्ट बार हथियारोंको आवरणमा दर्शाया जाता रहयोहैं, या त आफु उपकरणमा शील्डमा या समर्थक पर. (इस सिंहनीको कम दर्शाया जाइन्छ ) हेरलड्रीको औपचारिक भाषा जुन ब्लेजन भन्ने गरिन्छ, छवियहरूलाइ व्यक्त गराउनको लागि फ्रान्सीसी भाषाको प्रयोग गर्छं. यस्तो/यस्ता/यसरी वर्णन स्पष्ट गर्छन् कि सिंह या अन्य प्राणी "रेम्पेंट" हुन् या "पेसेंट" छन्. यानि उनी पालन कर रहे हुन् या दुबक रहें छन्, सिंहको प्रयोग नेशनल असोसिएशन फुटबाल टीम से खेल टीमको प्रतीकको रूपमा गरिन्छ जस्तै इंग्ल्याण्ड, स्कोटलैंड, र सिंगापूर से प्रसिद्द क्लब जस्तै डेट्रोइट लायंस "Official Website of the Detroit Lions", 2001 </ref> अफ दी NFL, चेलसा अङ्ग्रेजी प्रीमियर लीगको एस्टन विला, Aston Villa F.C. (2007), "The Aston Villa Crest: 2007 Onwards…" </ref> (और आफु प्रीमियरशिप) दुनिया भरको साना क्लबोंको मेजबानीको लिए. विलाको शिखरमा एक स्कटिश सिंह रेम्पेंट हो, जस्तो कि यूनाइटेड अफ स्कटिश प्रीमियर लीगको रेंजर्स र डंडीमा है।

सिंह पुरा संयुक्त राज्य अमेरिकामा हाई स्कूल, कलेज र विश्वविद्यालहरू एक लोकप्रिय प्रतीक र शुभंकर है। यो मूर्ति उत्तरी अलाबामाको विश्व विद्यालय परिसरमा है।

सिंह निरंतर आधुनिक साहित्यमा बनयोरहयोहै, यो दी लायनमा मिजेनिक असलन से, दी विच एंड दी वार्डरब एंड सम्म र उनको बाद सी एस लेविसको द्वारा लिखित नारनिया सीरीज देखि लिएर, Lewis, C.S. (1950), The Lion, the Witch and the Wardrobe, HarperCollins, ISBN 0-06-023481-4 </ref> दी वंडरफुल विजार्ड अफ ओजमा कोमेडिक कवर्डली लायन तक. [378] ^ एल फ्रैंक बम, माइकल पैट्रिक हार्न, दी एनोटेट विजार्ड अफ ओज, पी 148, आईएसबीएन 0-517-500868</ref> चलचित्रोंको आगमन पछि सिंह प्रतीकको उपस्थिति निरंतर बनी रही; सबै ले/संग/भन्दा आइकोनिक र व्यापक रूप से जाउन माने सिंहहरू हरूमा एक हो लियो दी लायन, जुन मेट्रो-गोल्डविन-मेयर (MGM) स्टूडियोको लागि मेस्कोट है। जुन 1920 से प्रयोगमा रहयोहै। 1960मा सबै ले/संग/भन्दा प्रसिद्द सिंहनीको उपस्थिति प्रकट भयो, यो थी मूवी बोर्न फ्रीमा दी केन्यन एनीमल एलसा. Adamson, George (1969), Bwana Game : the life story of George Adamson, Fontana, ISBN 0006121454 </ref> यो त्यहि शीर्षकको वास्तविक जीवनको सबै ले/संग/भन्दा ज्यादा बिकने वाली अन्तर्राष्ट्रिय किताबमा आधारित थी. Adamson, Joy (2000), Born Free: A Lioness of Two Worlds, Pantheon, ISBN 0375714383 </ref> जनावरोंको राजाको रूपमा सिंहको भूमिकाको कार्टूनोंमा प्रयुक्त गरिन्छ, 1950को मांगा से यो शुरुवात भयो जसले पहिले जापानी कलर टी वी एनीमेशन श्रृंखलाको जन्म दिया. फेरि किम्बा दी व्हाइट लायन , लिओनार्दो लायन अफ किंग लिओनार्दो र उनको साना विषय , दुवै 1960 से 1994 सम्म डिज्नी एनिमेटेड फीचर फिलिम दी लायन किंगमा दर्शाए गए. Schweizer, Peter (1998), Disney: The Mouse Betrayed, Washington D.C.: Regnery Publishing, pp. 164–169, ISBN 0-89526-387-4 </ref> "King Leonardo and His Short Subjects", Internet Movie Database, Internet Movie Database Inc., 2007 </ref> जसमा लोकप्रिय गीत "The Lion Sleeps Tonight" पनि है। एक सिंह दक्षिण अफ्रीकाको 50 -रेंड बैंकनोट्समा प्रदर्शित है। (हेर्नुहोस दक्षिण अफ्रीकी रैंड).

सन्दर्भ

• Baratay, Eric (2002), Zoo : a history of zoological gardens in the West, London: Reaktion Books, ISBN 1861891113 
• Blunt, Wilfred (1975), The Ark in the Park: The Zoo in the Nineteenth Century, London: Hamish Hamilton, ISBN 0241893313 
• de Courcy, Catherine (1995), The Zoo Story, Ringwood, Victoria: Penguin Books, ISBN 0140239197 
• Schaller, George B. (1972), The Serengeti lion: A study of predator-prey relations, Chicago: University of Chicago Press, ISBN 0226736393 

बाहिरी सम्बन्ध

प्रजातीहरूको डाइरेक्ट्रि, विकिप्रजाती भित्र Lion को बारेमा हेर्नुहोस्।

• पशु विविधता वेब:पेन्थेरा लियो (सिंह)
• अफ्रीकी वन्यजीव फाउंडेशन: सिंह
• बेटल एट क्रूजर सिंहहरूको एक समूहको विडिहरू , एक शिकारमा मगरमच्छों र बैलों से लडते भए
• जैव विविधता हेरिटेज पुस्तकालय बिबलियोग्राफी फेलिस लियोको लिए
• जैव विविधता हेरिटेज पुस्तकालय बिबलियोग्राफी पेन्थेरा लियोको लिए
• सिंह संरक्षण कोष: एक कोषको उदाहरण सिंहको सरंक्षण र अनुसंधानको बारेमा यसको परियोजनाएं.
• सिंह अनुसंधान केंद्र: मिनेसोटा विश्वविद्यालयमा अनुसंधान समूहको वेबसाइट जसले सिंहहरूमा क्षेत्रमा अनुसंधानको आयोजन गरे हो र 50 भन्दा अधिक सहकर्मिहरूको द्वारा समीक्षा गरिएको(थियो) वैज्ञानिक लेख लिखे छन्.

This article has been translated possibly either from English Wikipedia or from Hindi Wikipedia using Google Translation and then by using Nepali Wikipedia Translator or Online Nepali Wikipedia Translator The translated text might have some typos and erros. You can edit to fix this by clicking here नेपालीमा अनुबाद गर्नुहोस:यो पृष्ठ सिंह बाट नेपाली विकीपिडियामा उल्था गरिएको हो । यसमा व्याकरणहरु को शुद्धता लाइ सच्याउन पर्ने हुन सक्छ । त्यसको लागि यस पृष्ठलाइ सम्पादन गर्न सक्नुहुन्छ।