वराहमिहिर

बृहज्जातकम्

वराहमिहिर जसलाई वराह वा मिहिर पनि भनिन्छ, एक ज्योतिषी-खगोलविद् थिए जो वर्तमान मध्य प्रदेश, भारतको उज्जैनमा बस्थे। अन्य प्रख्यात प्राचीन भारतीय खगोलशास्त्रीहरूको विपरीत, वराहमिहिरले आफ्नो मिति उल्लेख गर्दैनन्। यद्यपि, उहाँका कामहरूमा सङ्केतहरूको आधारमा, आधुनिक विद्वानहरूले उहाँलाई ६ औं शताब्दी ईस्वीमा राख्छन्। सम्भवतः, उहाँ ५ औं शताब्दीको अन्तिम वर्षहरूमा पनि बाँच्नु भएको थियो।

वराहमिहिरको जीवनको बारेमा धेरै निर्विवाद जानकारी उनको ब्रहज-जातकको एक श्लोकबाट आउँछ। यस श्लोक अनुसार उनी अवन्ति निवासी, आदित्यदासका छोरा थिए र सूर्यदेवको वरदानबाट कपिथकमा पढेका थिए।

लिखित कार्यहरू

वराहमिहिरलाई खगोल विज्ञान र ज्योतिषमा धेरै आधिकारिक ग्रंथहरू लेख्ने श्रेय दिइएको छ। उहाँ आफ्नो काव्य कौशलको लागि पनि परिचित हुनुहुन्थ्यो, र ११ औं शताब्दीका लेखक क्षेमेन्द्रले उहाँलाई एक महान कविको रूपमा वर्णन गर्छन्।

क्षेत्र	विस्तृत कार्य	छोटो कार्य
गणितीय खगोल विज्ञान (तन्त्र)	पञ्च-सिद्धान्तिका	अब हरायो, उत्पलाको कमेन्टबाट थाहा भयो
राशिफल: जन्म	बृहज्जातकम्	लघु-जातक
राशिफल: विवाह	बृहद-विवाह-पातला	बृहद-विवाह-पातला
राशिफल: यात्रा	बृहद-यात्रा र योग-यात्रा	स्वल्प-यात्रा
सामान्य ज्योतिष	बृहत-संहिता	समसा-संहिता