तारा

यो लेख ब्रह्माण्डको बारेमा हो। यसै नामको चरित्रको लागि तारा (रामायण) हेर्नुहोस्।

ताराको अर्थ हुन्छ नक्षत्र। किन्तु प्रयोगका अनुसार यसका भिन्न अर्थ पनि हुन सक्छन्।

मूल

रातमा आकाशमा धेरै पिण्ड चम्किरहन्छन्, यिनमाबाट अधिकतर पिण्ड सधैं पूरबको दिशाबाट उठ्दछन् र एक निश्चित गति प्राप्त गर्दछन् र पश्चिमको दिशामा अस्त हुन्छन्। यी पिण्डहरूको आपसमा एक अर्काका सापेक्ष पनि कुनै परिवर्तन हुँदैन। यी पिण्डहरूलाई तारा (Star) भनिएको छ।मा केही यस्ता पनि पिण्ड छन् जो बाकी पिण्डका सापेक्षमा कहिले अघि जान्थे र कहिले पछि - अथवा कि ती घुमक्कड़ थिए। Planet एक ल्याटिनको शब्द छ जसको अर्थ यता-उता घूमने वाला छ। यस कारण यी पिण्डहरूको नाम Planet र नेपालीमा ग्रह राखिएको छ।

हाम्रो लागि आकाशमा सबैभन्दा चम्किला पिण्ड सूर्य छ, फिर चन्द्रमा र त्यसको पछि रातका ताराहरू वा ग्रह। ताराहरू स्वयंमा एक सूर्य छन्। ज्यादातर, हाम्रो सूर्यबाट ठूला र चमकिला, तर यति टाड़ा छन् कि तिनको प्रकाश हाम्रो छेउ आउँदै आउँदै धेरै क्षीण भइहाल्छ यस कारण दिनमा देखिंदैनन् तर रातमा देखिन्छन्। केही प्रसिद्ध ताराहरू यस प्रकार छन्:

• ध्रुव तारा
• व्याध तारा
• मित्रक तारा

ग्रह र चन्द्रमा, सूर्य छैनन्। यो आफ्नो प्रकाशमा चम्कदैंन तर सूर्यको प्रकाशलाई परिवर्तित गरेर चमक्दछन्।, ताराहरू टिमटिमाउँछन् तर ग्रह होइन। ताराहरूको प्रकाशको टिमटिमाउनु, हावामा प्रकाशका अपवर्तन (refraction)को कारण हुन्छ। यो ताराहरूको प्रकाशमा नैं हुन्छ किनभनें ताराहरू हामीदेखि धेरै टाड़ा छन् र यी द्वारा आउने प्रकाशको किरणहरू हामीसम्म आइपुग्दा समान्तर भइहाल्छन् तर ग्रहहरूको हुँदैन।

धेरै ताराहरू मिलेर तारा समूह बनाउँछन् र केही खास तारा समूहलाई राशि भनिन्छ। केही प्रसिद्ध तारा समूह यस प्रकार छन्।

• सप्त ऋषि ( Great/ Big bear or Ursa Major)
• ध्रुवमत्स्य/ अक्षि (Little Bear or Ursa Minor)
• कृतिका कयबचिया (Pleiades)
• मृगशीर्ष हिरन- हिरनी Orion
• बृहल्लुब्धक (Canis Major)
• शर्मिष्ठा (Cassiopeia)
• महाश्व (Pegasus)

स्रोत्र

• ज्योतिष, अंक विद्या, हस्तरेखा विद्या

अन्य अर्थ

• नक्षत्र
• सितारा
• मीडिया

संबंधित शब्द

• तारा मण्डल
• आँखाको तारा (जो अत्‍यंत प्रिय हो)