अनुसन्धान

अनुसन्धान भनेको ज्ञानको भण्डार बढाउने उद्देश्यले गरिने सृजनशील र प्रणालीगत कार्य हो। यसमा कुनै विषयबारे बुझाइ बढाउन प्रमाणहरूको सङ्कलन, व्यवस्थापन, र विश्लेषण समावेश हुन्छ, जसमा पूर्वाग्रह (bias) र त्रुटि (error) को स्रोतलाई नियन्त्रण गर्ने विशेष सतर्कता देखिन्छ। यस्ता गतिविधिहरूलाई पूर्वाग्रहलाई हिसाबमा राख्ने र नियन्त्रण गर्ने विशेषता हुन्छ। कुनै अनुसन्धान परियोजना विगतमा भएको कार्यको विस्तार पनि हुन सक्छ। उपकरण, प्रक्रिया, वा प्रयोगहरूको वैधता जाँच्नका लागि अनुसन्धानले विगतका परियोजनाका केही अंश वा सम्पूर्ण परियोजनालाई पुनः दोहोर्याउन सक्छ।

मूलभूत अनुसन्धान (अनुप्रयुक्त अनुसन्धान भन्दा भिन्न) को मुख्य उद्देश्यहरू भनेका छन्: दस्तावेजीकरण, खोज, व्याख्या, र मानव ज्ञानको प्रगतिका लागि पद्धति र प्रणालीहरूको अनुसन्धान तथा विकास (R&D)। अनुसन्धानको दृष्टिकोण विभिन्न प्रमाणशास्त्रमा आधारित हुन्छ, जुन मानविकी र विज्ञान बीचमा तथा भित्र धेरै फरक–फरक हुन्छ। अनुसन्धानका विभिन्न रूपहरू हुन्छन्: वैज्ञानिक, मानविकी, कलात्मक, आर्थिक, सामाजिक, व्यवसाय, विपणन, व्यावसायिक अभ्यासमा आधारित अनुसन्धान, जीवन, प्रविधि आदिमा। अनुसन्धान अभ्यासको वैज्ञानिक अध्ययनलाई मेटा–रिसर्च (Meta-research) भनिन्छ।

अनुसन्धानकर्ता भनेको अनुसन्धान गर्ने व्यक्ति हो, जसले विशेष गरी नयाँ जानकारी पत्ता लगाउने वा नयाँ बुझाइमा पुग्ने उद्देश्यले अनुसन्धान गर्छ। सामाजिक अनुसन्धानकर्ता वा सामाजिक वैज्ञानिक बन्नका लागि सम्बन्धित सामाजिक विज्ञानका विषयहरूको गहिरो ज्ञान हुनु पर्छ। त्यस्तै, प्राकृतिक विज्ञान अनुसन्धानकर्ता बन्नका लागि व्यक्ति सँग प्राकृतिक विज्ञानका क्षेत्रहरू (भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवविज्ञान, खगोलशास्त्र, जनावर विज्ञान आदि)को ज्ञान हुन आवश्यक हुन्छ। व्यावसायिक संगठनहरूले अनुसन्धान पेशामा परिपक्व बन्नका लागि एउटा बाटो उपलब्ध गराउँछन्।