अश्रु ग्याँस
.jpg)
'अश्रु ग्याँस, 'ल्याक्रिमेटर एजेन्ट वा ल्याक्रिमेटर ( ल्याक्रिमामा ' बाट एक रासायनिक हतियार हो जसले आँखामा ल्याक्रिमल ग्रन्थि स्नायुहरूलाई आँसु उत्पादन गर्न उत्तेजित गर्दछ। थप, यसले आँखा र श्वासप्रश्वासमा दुखाइ, छालामा जलन, रक्तस्राव र अन्धोपन निम्त्याउन सक्छ। हाल र पहिले आँसु ग्यासको रूपमा प्रयोग हुने आम साधारण ल्याक्रिमेटरहरूमा पिपर स्प्रे (ओसी ग्यास), पाभा स्प्रे (नोनिभामाइड), सीएस ग्यास, सीआर ग्यास, सिएन ग्यास (फेनासिल क्लोराइड), ब्रोमोएसेटोन, एक्सिलाइल ब्रोमाइड र मेस स्प्रे (एक ब्रान्डेड मिश्रण) छन्।
अश्रु ग्याको प्रयोग कानून प्रवर्तन र सैन्य कर्मचारीहरूद्वारा दंगा नियन्त्रण लागि सामान्य भए पनि युद्धमा यसको प्रयोग विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय सन्धिहरूद्वारा निषेध गरिएको छ। पहिलो विश्वयुद्धको समयमा, अधिक विषाक्त र घातक ल्याक्रिमेटरी एजेन्टहरू प्रयोग गरिएका थिए।
प्रभावहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]अश्रु ग्यासमा सामान्यतया एरोसोलाइज्ड ठोस वा तरल यौगिकहरू हुन्छन् ( ब्रोमोएसिटोन वा जाइलिल ब्रोमाइड ), जुन ग्यास होइन। [१] अश्रु ग्यासले आँखा, नाक, मुख र फोक्सोमा म्युकस मेम्ब्रेनलाई जलन गराउँछ। यसले रुने, हाछ्युँ गने, खोकी लाग्ने, सास फेर्न गाह्रो हुने, आँखा दुख्ने र अस्थायी अन्धोपन निम्त्याउँछ। सीएस ग्यासको साथमा, जलनका लक्षणहरू सामान्यतया २० देखि ६० सेकेन्डको संक्रमणपछि देखा पर्दछ [२] र सामान्यतया क्षेत्र छोडेको (वा हटाउने) ३० मिनेट भित्र समाधान हुन्छ।
जोखिमहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]
सबै गैर-घातक वा कम-घातक हतियारहरू जस्तै, अश्रु ग्यास प्रयोग गर्दा गम्भीर स्थायी चोटपटक वा मृत्युको जोखिम हुन्छ। [३] [४] [५] [१] यसमा अश्रु ग्यासका कार्ट्रिजहरूबाट लाग्ने जोखिमहरू समावेश छन् जसले गम्भीर चोटपटक, आँखाको ज्योति गुमाउने, वा खप्पर फुट्न सक्छ, जसको परिणामस्वरूप तत्काल मृत्यु हुन सक्छ। [६] अश्रु ग्याँसको गोलाबाट गम्भीर भास्कुलर चोटको घटना पनि इरानबाट रिपोर्ट गरिएको छ, सम्बन्धित स्नायु चोट (४४%) र अंगविच्छेदन (१७%), [७] साथसाथै युवाहरूमा टाउकोमा चोट लाग्ने घटनाहरूको उच्च दरहरू रिपोर्ट गरिएको छ। [८] महिलाहरूमा महिनावारी परिवर्तनहरू सबैभन्दा सामान्य रिपोर्ट गरिएको स्वास्थ्य समस्याहरू मध्ये एक हो। [३]
२०१९-२० को चिलीमा विरोध प्रदर्शनको क्रममा अश्रु ग्यास ग्रेनेडको प्रभावका कारण विभिन्न व्यक्तिहरूको एक वा दुवै आँखामा पूर्ण र स्थायी रूपमा दृष्टि गुमेको छ । [९] [१०] [११]
प्रयोग
[सम्पादन गर्नुहोस्]युद्ध
[सम्पादन गर्नुहोस्]पहिलो विश्वयुद्धको समयमा, लडाइँमा विभिन्न प्रकारका अश्रु ग्यास प्रयोग गरिएको थियो र अश्रु ग्यास रासायनिक हतियारको सबैभन्दा सामान्य प्रकार थियो। उत्तेजक ग्याँसहरूको प्रयोगलाई रोक्ने सन् १८९९ को हेग महासन्धि उल्लङ्घन गरेको कुनै पनि लडाकुले पक्षले पालना गरेनन्, हेग महासन्धिले युद्धमा "विष वा विषाक्त हतियार" को प्रयोगलाई निषेध गरेको थियो। रासायनिक हतियारको प्रयोग युद्धको समयमा घातक ग्याँसहरूमा पुग्यो , १९१४ पछि (यस अवधिमा केवल अश्रु ग्यास प्रयोग गरिएको थियो)।
अमेरिकी केमिकल वारफेर सर्भिसेजले सन् १९१९ मा दंगा नियन्त्रणमा प्रयोगका लागि अश्रु ग्याँस ग्रेनेडहरू विकास गऱ्यो।[१२]
दुई राज्य बीचको युद्धमा अश्रु ग्यासको प्रयोग, अन्य सबै रासायनिक हतियारहरू जस्तै, १९२५ को जेनेभा प्रोटोकलद्वारा निषेध गरिएको थियो: यसले "एस्फिक्सिएटिङ ग्यास, वा अन्य कुनै पनि प्रकारको ग्यास, तरल पदार्थ, पदार्थ वा समान सामग्रीहरू" को प्रयोगलाई निषेध गरेको थियो। यस सन्धिमा अधिकांश राज्यले हस्ताक्षर गरेका छन्। प्रहरी र नागरिक आत्मरक्षा प्रयोग प्रतिबन्धित छैन। [१३]
अश्रु ग्यासको प्रयोग दोस्रो इटाली-इथियोपिया युद्धमा इटालीद्वारा , दोस्रो चीन-जापान युद्धमा जापानद्वारा , रिफ युद्धमा स्पेनद्वारा र संयुक्त राज्य अमेरिकाद्वारा भियतनाम युद्धमा र इजरायल-प्यालेस्टाइन द्वन्द्वमा अश्रु ग्यास प्रयोग गरिएको थियो।[१४]
अश्रु ग्याँस संक्रमण जोखिम सैन्य प्रशिक्षण कार्यक्रमहरूको एक तत्व हो, सामान्यतया अश्रु ग्याँस प्रति प्रशिक्षार्थीहरूको सहनाशिलता सुधार गर्ने र रासायनिक हतियारको जोखिम रोक्न उनीहरूको जारी सुरक्षात्मक उपकरणको क्षमतामा विश्वासलाई प्रोत्साहित गर्ने माध्यमको रूपमा।[१५]
दंगा नियन्त्रण
[सम्पादन गर्नुहोस्]केही ल्याक्रिमेटरी एजेन्टहरू, विशेष गरी अश्रु ग्यास, प्रायः पुलिसद्वारा कानुन पालना गर्न बाध्य पार्न प्रयोग गरिन्छ।[१६] केही देशहरूमा (जस्तै, फिनल्यान्ड, अस्ट्रेलिया र संयुक्त राज्य अमेरिका) अर्को सामान्य पदार्थ मेस स्प्रे हो। मेस स्प्रे आत्म-रक्षा हतियार रूप पिपर स्प्रेमा आधारित छ जुन साना स्प्रे क्यानहरूमा आउँछ। सीएस सहित संस्करणहरू पुलिस प्रयोगका लागि निर्मित छन्। जाइलि ब्रोमाईड, सिएन र सिएस यी एजेन्टहरू मध्ये सबैभन्दा पुराना हुन्। सीएस सबैभन्दा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। सिएनमा सबैभन्दा बढी विषाक्तता रेकर्ड गरिएको छ ।[२]
उपचार
[सम्पादन गर्नुहोस्]सामान्य अश्रु ग्यासहरूका लागि कुनै विशेष औषधि छैन ।[१७] [१८]जोखिम वा सम्भावित जोखिमको पहिलो सङ्केतमा, उपलब्ध हुँदा मास्क लगाइन्छ। सम्भव भएसम्म मानिसहरूलाई प्रभावित क्षेत्रबाट हटाइन्छ । कन्ट्याक्ट लेन्सहरू तुरुन्तै हटाउन पनि सिफारिस गरिएको छ, किनकि तिनीहरूले कणहरू कायम राख्न सक्छन्।
यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]- युद्धको कानून
- बैटन (कानून प्रवर्तन)
- स्नायु ग्यास
- रबर बुलेट
सन्दर्भहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]सूचना नोटहरू
- ↑ १.० १.१ "Tear gas: an epidemiological and mechanistic reassessment", Annals of the New York Academy of Sciences 1378 (1): 96–107, अगस्ट २०१६, डिओआई:10.1111/nyas.13141, पिएमआइडी 27391380, पिएमसी 5096012, बिबकोड:2016NYASA1378...96R।
- ↑ २.० २.१ "Riot control agents: the tear gases CN, CS and OC-a medical review", Journal of the Royal Army Medical Corps 161 (2): 94–9, जुन २०१५, डिओआई:10.1136/jramc-2013-000165, पिएमआइडी 24379300।
- ↑ ३.० ३.१ "Health issues and healthcare utilization among adults who reported exposure to tear gas during 2020 Portland (OR) protests: a cross-sectional survey", BMC Public Health 21 (1): 803, अप्रिल २०२१, डिओआई:10.1186/s12889-021-10859-w, पिएमआइडी 33902512, पिएमसी 8074355।
- ↑ Heinrich U (सेप्टेम्बर २०००), "Possible lethal effects of CS tear gas on Branch Davidians during the FBI raid on the Mount Carmel compound near Waco, Texas", Prepared for The Office of Special Counsel John C. Danforth।
- ↑ "Tear gas--harassing agent or toxic chemical weapon?", JAMA 262 (5): 660–3, अगस्ट १९८९, डिओआई:10.1001/jama.1989.03430050076030, पिएमआइडी 2501523, मूलबाट २९ अक्टोबर २०१३-मा सङ्ग्रहित।
- ↑ "Lethal head injury due to tear-gas cartridge gunshots", Forensic Science International 137 (1): 45–51, अक्टोबर २००३, डिओआई:10.1016/S0379-0738(03)00282-2, पिएमआइडी 14550613।
- ↑ "Vascular injuries caused by tear gas shells: surgical challenge and outcome", Iranian Journal of Medical Sciences 36 (1): 14–7, मार्च २०११, पिएमआइडी 23365472, पिएमसी 3559117।
- ↑ "Head injury caused by tear gas cartridge in teenage population", Pediatric Neurosurgery 46 (1): 25–8, २०१०, डिओआई:10.1159/000314054, पिएमआइडी 20453560।
- ↑ "INDH se querella por homicidio frustrado contra Carabineros en favor de trabajadora que habría perdido visión de ambos ojos", Instituto Nacional de Derechos Humanos (स्पेनीमा), नोभेम्बर २७, २०२०, अन्तिम पहुँच जुन २९, २०२०।
- ↑ "INDH presenta querella por joven que perdió un ojo por lacrimógena en año nuevo en Plaza Italia", Instituto Nacional de Derechos Humanos (स्पेनीमा), जनवरी ८, २०२०, अन्तिम पहुँच जुन २९, २०२०।
- ↑ "INDH se querella por lesión a profesor que perdió un ojo en Valparaíso", Instituto Nacional de Derechos Humanos (स्पेनीमा), जनवरी ४, २०२०, अन्तिम पहुँच जुन २९, २०२०।
- ↑ Jones DP (अप्रिल १९७८), "From Military to Civilian Technology: The Introduction of Tear Gas for Civil Riot Control", Technology and Culture 19 (2): 151–168, जेएसटिओआर 3103718, डिओआई:10.2307/3103718।
- ↑ "Practice Relating to Rule 75. Riot Control Agent", ihl-databases.icrc.org/, IHL Database, अन्तिम पहुँच ७ जुलाई २०२०।
- ↑ "Israeli Soldiers Assault Activists, Palestinians Bringing Water to West Bank Village", Haaretz।
- ↑ "MoD confirms army CS gas investigation", Politics.co.uk, १३ मे २००६, मूलबाट ९ अक्टोबर २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ६ जनवरी २०१३।
- ↑ "Tear gas--harassing agent or toxic chemical weapon?", JAMA 262 (5): 660–3, अगस्ट १९८९, डिओआई:10.1001/jama.1989.03430050076030, पिएमआइडी 2501523, मूलबाट २९ अक्टोबर २०१३-मा सङ्ग्रहित।
- ↑ "Riot control agents: the tear gases CN, CS and OC-a medical review", Journal of the Royal Army Medical Corps 161 (2): 94–9, जुन २०१५, डिओआई:10.1136/jramc-2013-000165, पिएमआइडी 24379300।
- ↑ "Effects of tear gases on the eye", Survey of Ophthalmology 61 (4): 434–42, २०१६, डिओआई:10.1016/j.survophthal.2016.01.002, पिएमआइडी 26808721।