जैविक विषादी

जैविक विषादी (अङ्ग्रेजी: Biopesticides) शत्रु जीवलाई मार्नका निम्ति प्रयोग गरिने जैविक वस्तु हुन् । जैविक वस्तुमा विभिन्न उपयोगी जीव, मित्र जीव एवम् सूक्ष्म जीवहरू पर्नुका साथै विभिन्न जीव तथा वनस्पतिहरूको तत्त्व, उत्पादन वा सक्रिय तत्वहरू पर्दछन् । जैविक विषादी वातावरण मैत्री र वातावरणीय पक्षबाट स्वस्थ हुने गर्दछ र एकीकृत शत्रु जीव व्यवस्थापनको महत्त्वपूर्ण अंश मानिन्छन् ।

प्रकारहरू

जैविक विषादीमा सूक्ष्म जीव, सूक्ष्म परजीवी, किराहरू, वनस्पतिजन्य नीमको धुलो, बोझो, टिमुर आदि पर्दछन् ।

संरचना र प्रयोग

जैविक विषादीहरू बनाउँदा प्राकृतिक स्रोतहरूको प्रयोग गरिन्छ । तरल पदार्थमा घोलिएको, धुलो अवस्थामा, दानादार रूपमा तयार पारिने जैविक विषादीको मौलिक गुणमा कमि नआओस् भन्ने ध्यान पुर्याइएको हुन्छ । यस विषादीमा मिसाइएका जैविक तत्वको प्रभावकारिताका निम्ति जैविक वस्तुहरू प्रयोग समयसम्म जीवित हुनु आवश्यक हुन्छ । सूर्यको प्रकाश, आद्रता, चिस्यान, तापक्रमले जैविक विषादीको प्रभावकारिता र प्रयोगमा असर पार्दछन् ।

जैविक विषादीको संरचना तथा प्रकृति फरक किसिमको हुनुको साथै प्रयोग गर्ने तरिका पनि फरक पर्दछन् । जैविक विषादी पूर्णत: (Contact Action) मा आधारित हुन्छन् ।

फाइदाहरू

• शत्रुजीवको नियन्त्रण गरी राख्ने,
• वातावरण र मानवका लागि कुनै पनि खास असर नगर्ने र वातावरणमा रासायनिक विषादी जस्तो यसको प्रभाव लामो समयसम्म नरहने,
• स्थानीय स्रोत साधनको प्रयोगबाट ल्याउन सकिने, सस्तो पर्ने,

बेफाइदाहरू

• निश्चित अवस्था वा समयमा मात्र प्रभावकारी हुने,
• विषादीको दायरा साँगुरो हुने,
• ढिलो कार्य अवधि हुने, नतिजा तुरुन्तै नदेखिने, विभिन्न बाह्य वातावरणीय तत्वले असर पार्न सक्ने,

नेपालमा उपलब्ध जैविक विषादीहरू

ढुसीजन्य

• हरियोढुसी (Metarhizum)
• सेतो ढुसी (Beauveria)
• Verticellium
• ट्राइकोडर्मा

ब्याक्टेरियाजन्य

• बिटि (Bacillus thurigenisis)

भाइरसजन्य

• NPV

नेमाटोडजन्य

• नेमाटोडमा आधारित पदार्थ

वनस्पति आधारित

• बोझोको धुलो,
• झोल मल
• निमारिन