महामारी
जब कुनै रोगको प्रकोप केही समय पहिले भन्दा धेरै अधिक हुन्छ , यसलाई महामारी 'epidemic' भनिन्छ।
महामारी एक ठाउँमा सीमित छ। तर यदि यो अन्य देशहरू र अन्य महादेशहरूमा फैलिएको छ भने यसलाई 'विश्वमारी' pandemic भनिन्छ।
कारणहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]एन्टिजेनिक परिवर्तन
[सम्पादन गर्नुहोस्]एन्टिजेन भनेको भाइरसको सतहमा रहेको प्रोटिन हो जसलाई परपोषीको शरीरको एन्टिबडीहरूले परिचान गर्न र आक्रमण गर्न सक्छन्। जीवाणुको एन्टिजेनिक विशेषताहरूमा परिवर्तनले परिवर्तित भाइरसलाई पहिलेको प्रतिरक्षा जनसंख्यामा फैलिन सजिलो बनाउँछ।
सबैभन्दा ज्ञात र उत्कृष्ट दस्तावेज गरिएको उदाहरण इन्फ्लुएन्जा हो।[१] सार्स-कोव २ ले एन्टिजेनिक बहाव र सम्भवतः परिवर्तन पनि प्रदर्शन गरेको छ।[२]
औषधीय प्रतिरोध
[सम्पादन गर्नुहोस्]ब्याक्टेरियामा औषधीय/ एन्टीबायोटिक प्रतिरोध प्राकृतिक रूपमा आनुवंशिक उत्परिवर्तनबाट वा जीन स्थानान्तरण मार्फत अर्को प्रजातिबाट प्रतिरोध प्राप्त गरेर उत्पन्न हुन सक्छ। एन्टिबायोटिकको विस्तारित प्रयोगले उत्परिवर्तनको लागि चयनलाई प्रोत्साहित गर्ने देखिन्छ जसले एन्टिबायोटिकलाई अप्रभावी बनाउन सक्छ।[३] एन्टिबायोटिकको लामो समयसम्म प्रयोगले उत्परिवर्तनहरूको लागि चयनलाई प्रोत्साहन गर्ने देखिन्छ जसले एन्टिबायोटिकलाई अप्रभावी बनाउन सक्छ। यो विशेष गरी क्षयरोगको सन्दर्भमा सान्दर्भिक देखिन्छ, विश्वभर धेरै औषधि प्रतिरोधी क्षयरोग (MDR-TB) को घटना बढ्दै गएको छ।[४][५]
संक्रमणमा परिवर्तन
[सम्पादन गर्नुहोस्]मौसम
[सम्पादन गर्नुहोस्]विभिन्न मौसममा वातावरणीय अवस्था, विशेष गरी आर्द्रता र तापक्रम जस्ता परिवर्तनका कारण मौसमी रोगहरू उत्पन्न हुन्छन्।
मानवीय व्यवहार
[सम्पादन गर्नुहोस्]जनसंख्या
[सम्पादन गर्नुहोस्]पशुजन्यरोग
[सम्पादन गर्नुहोस्].jpg)
पशुजन्यरोग गैर-मानव परपोषीबाट मानवमा सर्न सक्ने जिवाणुको कारणले हुने संक्रमक रोग हो।[६] इबोला भाइरस रोग र साल्मोनेलोसिस जस्ता प्रमुख बिमारीहरू पशुजन्यरोग हुन्। एचआईभी २० औं शताब्दीको प्रारम्भमा मानिसमा सर्ने पशुजन्य रोग थियो, यद्यपि यो अब मानिसमा मात्र सर्ने छुट्टै रोगको रूपमा विकसित भएको छ।[७] बर्ड फ्लू र स्वाइन फ्लूका केही प्रजातिहरू पशुजन्यरोग हुन्; यी भाइरसहरू कहिलेकाहीं मानव फ्लूका प्रजातिहरूसँग मिल्छन् र १९१८ को स्पेनिश फ्लू वा २००९ को स्वाइन फ्लू जस्ता महामारी निम्त्याउन सक्छन्। [८]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ CDC (१२ डिसेम्बर २०२२), "How Flu Viruses Can Change", Centers for Disease Control and Prevention (en-usमा), अन्तिम पहुँच ९ सेप्टेम्बर २०२३।
- ↑ Carabelli, Alessandro M.; Peacock, Thomas P.; Thorne, Lucy G.; Harvey, William T.; Hughes, Joseph; de Silva, Thushan I.; Peacock, Sharon J.; Barclay, Wendy S.; de Silva, Thushan I.; Towers, Greg J.; Robertson, David L. (मार्च २०२३), "SARS-CoV-2 variant biology: immune escape, transmission and fitness", Nature Reviews Microbiology (अङ्ग्रेजीमा) 21 (3): 162–177, आइएसएसएन 1740-1534, डिओआई:10.1038/s41579-022-00841-7, पिएमआइडी 36653446, पिएमसी 9847462।
- ↑ "General Background: About Antibiotic Resistance", www.tufts.edu, मूलबाट २३ अक्टोबर २०१५-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३० अक्टोबर २०१५।
- ↑ "Tuberculosis (TB)", who.int (अङ्ग्रेजीमा), मूलबाट ३० जुलाई २०२०-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ८ मे २०२०।
- ↑ "Global antibiotic resistance is mostly periodic", Journal of Global Antimicrobial Resistance 7: 132–134, डिसेम्बर २०१६, डिओआई:10.1016/j.jgar.2016.09.003, पिएमआइडी 27788414।
- ↑ "Zoonoses", World Health Organization (अङ्ग्रेजीमा), २९ जुलाई २०२०, अन्तिम पहुँच १४ सेप्टेम्बर २०२३।
- ↑ "Origins of HIV and the AIDS pandemic", Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine 1 (1), सेप्टेम्बर २०११, डिओआई:10.1101/cshperspect.a006841, पिएमआइडी 22229120, पिएमसी 3234451।
|article-number=प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता) - ↑ "Human vs. animal outbreaks of the 2009 swine-origin H1N1 influenza A epidemic", EcoHealth 8 (3): 376–380, सेप्टेम्बर २०११, डिओआई:10.1007/s10393-011-0706-x, पिएमआइडी 21912985, पिएमसी 3246131।
बाह्य लिंकहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- रोग रोकथाम र नियन्त्रणका लागि यूरोपीयन केन्द्र
- अन्तर्राष्ट्रिय महामारी विज्ञान सङ्घ वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१०-११-२७ मिति (आईएए)
- एपिडेमियोलोजी को शब्दकोश (आईआईए)
- पीपल्स एपिडेमियोलोजी लाइब्रेरी
- प्रोस्टेट क्यान्सर महामारीको भिडियो छलफल
- मोनाश भर्चुअल प्रयोगशाला वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००७-११-०४ मिति - Simulations of epidemic spread across a landscope